Το επίπεδο γνώσης του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού του Βορείου Έβρου στη Βασική Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Θέμα πτυχιακής εργασίας: Το επίπεδο γνώσης του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού του Βορείου Έβρου στη Βασική Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση Έναρξη: 22.04.2013 Επιβλέπων Καθηγητής: Δρ. Ανδρέας Παπανδρούδης Από τις σπουδάστριες: ΜΙΧΑΛΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ-ΑΕΜ: 268 & ΠΑΠΑΔΟΥΔΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ-ΑΕΜ: 378 Παράδοση: 22.11.2013 Διδυμότειχο 2013

«Το επίπεδο γνώσης του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού του Βορείου Έβρου στη Βασική Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση» Εγκρίνεται προς αξιολόγηση 22/11/2013 Ο καθηγητής Δρ. Ανδρέας Παπανδρούδης

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... ΠΡΟΛΟΓΟΣ... ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ... ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΩΝ... ΜΕΡΟΣ Ι: ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ... ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο :Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ... 6 1.1 Ο ορισμός των Πρώτων Βοηθειών... 7 1.2 Ο σκοπός των Πρώτων Βοηθειών... 7 1.3 Αρχική αξιολόγηση του περιστατικού... 8 1.4 Πώς γίνεται μία σωστή διάγνωση... 9 1.5 Αρχική αντιμετώπιση και μετέπειτα φροντίδα... 12 1.6 Ισχύουσα νομοθεσία... 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΚΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΚΟΠΗ: ΜΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΧΡΗΖΕΙ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ... 16 2.1 Ορισμός καρδιοαναπνευστικής ανακοπής... 17 2.2 Κλινικά σημεία καρδιοαναπνευστικής ανακοπής... 17 2.3 Αιτιολογία Καρδιοαναπνευστικής Ανακοπής... 19 2.3.1 Αιτιολογία Αναπνευστικής Ανακοπής... 22 2.4 Διάγνωση Καρδιοαναπνευστικής Ανακοπής... 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο :BΑΣΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ... 25 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 26 3.2 Ο ορισμός της Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης... 27 3.2.1 Η αλυσίδα της επιβίωσης... 27 3.3 Η βασική υποστήριξη της ζωής... 30

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 3.4 Ο αλγόριθμος της Βασικής Υποστήριξης της Ζωής με έναν ανανήπτη... 31 3.5 Τεχνική θωρακικών συμπιέσεων και πνευμονικών εμφυσήσεων... 39 3.6 Συνήθη λάθη κατά την εφαρμογή της ΒΚΑΡΠΑ... 45 3.7 Θέση ανάνηψης... 46 3.8 Η αποτελεσματικότητα της Βασικής Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης... 49 3.9 Τραύμα αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης... 49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο :H ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ... 50 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 51 4.2 Ο Αλγόριθμος της εξειδικευμένης υποστήριξης της ζωής... 53 4.3 Ο Αεραγωγός και ο αερισμός στην Κ.Α.Α... 55 4.4 Ανάσπαση της κάτω γνάθου (Jaw Thrust)... 55 4.5 Απλός εξοπλισμός για τη Βασική Υποστήριξη του αεραγωγού... 57 4.6 Βασικές τεχνικές υποστήριξης του αερισμού... 60 4.6.1 Μέθοδος αερισμού στόμα με μάσκα... 61 4.6.2 Ασκός αυτοδιατεινόμενος... 62 4.6.3 Ασκός επανεισπνοής... 63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο : ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΝΗΨΗ... 64 5.1 Νοσηλευτική φροντίδα ασθενούς μετά από επιτυχή Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση... 65 5.2 Νοσηλευτική φροντίδα στα συστήματα του ασθενούς.... 66 5.3 Βασικές αρχές αντιμετώπισης μετά την Αναζωογόνηση... 69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο :KΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΣΤΑ ΒΡΕΦΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ... 71 6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 72 6.2 Ιδιαιτερότητες κατά τον έλεγχο του αερισμού... 74 6.3 Βασική ΚΑΑ στα νεογέννητα... 75 6.4 Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση σε βρέφη και παιδιά... 77 6.5 Αίτια ΚΑ στα βρέφη και παιδιά... 78

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 6.6 Επιλογή της σειράς και τεχνικής των χειρισμών στην ΚΑΑ παιδιών... 79 6.7 Η βασική ΚΑΑ στα βρέφη και στα παιδιά.... 80 6.8 Οι αλγόριθμοι της Βασικής ΚΑΑ στα παιδιά και τα νεογνά... 85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο : ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΠΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ. 87 7.1 Βιβλιογραφική Ανασκόπηση... 88 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Ο :EKΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ... 94 8.1 Η Σημασία της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης... 95 8.2 Μορφές Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης... 96 8.3 Εκπαίδευση ασχολούμενων με επαγγέλματα υγείας... 99 8.3.1 Διάλεξη... 100 8.3.2 Επίδειξη βασικών γνώσεων... 100 8.3.3 Σενάρια καρδιακής ανακοπής... 101 8.3.4 Συζήτηση κατά ομάδες... 101 8.4 Εκπαίδευση μη απασχολούμενων με επαγγέλματα υγείας... 102 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Ο :AΠΙΝΙΔΩΣΗ... 103 9.1 Ορισμός της απινίδωσης... 104 9.2 Είδη απινιδωτών... 105 9.3 Μηχανισμός απινίδωσης... 106 9.4 Αυτόματη εξωτερική απινίδωση... 108 9.5 Οδηγίες για σωστή απινίδωση... 109 9.6 Αλγόριθμος του Αυτόματου εξωτερικού απινιδωτή... 110 ΚEΦΑΛΑΙΟ 10 Ο :ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΑΝΗΠΤΗ... 112 10.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 113 10.2 Η Δηλητηρίαση ως κίνδυνος... 114 10.3 Η Λοίμωξη ως παράγοντας κινδύνου... 115 10.4 Προφυλάξεις... 116 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ο :HΘΙΚΟΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 118

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 11.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 119 11.2 Σταθερές προϋποθέσεις για την παροχή υπηρεσιών φροντίδων υγείας... 120 11.3 DNR (Do Not Resuscitate)- Να μην γίνει αναζωογόνηση... 121 11.4 Διακοπή της Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης... 122 11.5 Η κατάσταση στην Ελλάδα.... 123 ΜΕΡΟΣ ΙΙ: ΕΙΔΙΚΟ-ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ... 125 KΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο :ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΓΝΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΣΤΗ ΒΑΣΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΣΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΑΙ ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΒΡΟΥ.... 126 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 127 ABSTRACT... 129 1.1ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 130 1.2 Σκοπός εργασίας... 131 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 O... 131 2.1 Υλικό και Μέθοδος... 131 2.2 Τόπος διεξαγωγής της έρευνας... 131 2.3 Στατιστική Ανάλυση Δεδομένων... 137 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο... 138 3.1 Αποτελέσματα... 138 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο... 186 4.1 Συζήτηση... 186 4.2 Συμπεράσματα... 193 4.3 Προτάσεις... 195 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 197

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα πτυχιακή εργασία αποτελεί την κορύφωση των σπουδών μας στο Τμήμα Νοσηλευτικής, της Σχολής Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας, στο Ανώτατο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, και αποτελεί εργασία έρευνας και καταγραφής των επιπέδων γνώσης της Καρδιοπνευμονικής Αναζωογόνησης, από το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του νοσοκομείου Διδυμοτείχου, των Κέντρων Υγείας και του Εθνικού Κέντρου Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ) του Βορείου Έβρου. Στην Ελλάδα, παρ όλο που θα περίμενε κανείς την εύρεση πληθώρας βιβλιογραφίας για ένα θέμα τόσο γνωστό όσο η Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση, τα αποτελέσματά της αποδείχτηκαν πολύ περιορισμένα. Αποτελεί γεγονός ότι οι ελληνικές μελέτες που αναφέρονται στη Βασική Κάρπα και στην εκπαίδευση του υγειονομικού προσωπικού είναι ελάχιστες. Τα διάφορα πρωτόκολλα παρέμβασης ανανεώνονται συνεχώς σε τακτά χρονικά διαστήματα. Επομένως, οι ιατροί και νοσηλευτές πρέπει να ενημερώνονται τακτικά και να ανανεώνουν τις γνώσεις τους πάνω στην ΚΑΡΠΑ με τη διεξαγωγή σεμιναρίων και ημερίδων, που πραγματοποιούνται από τους διάφορους οργανισμούς. Άλλωστε, αυτός ήταν ο κυριότερος λόγος που επιλέξαμε το συγκεκριμένο θέμα, καθώς πιστεύουμε ότι το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό παίζει πρωταρχικό ρόλο με την εμπειρία του, τις επιστημονικές γνώσεις, τη συνεχή ενημέρωσή του και πιθανόν εξειδίκευση του στη διάσωση ενός ανθρώπου ο οποίος βρίσκεται πραγματικά σε κίνδυνο. Αντίθετα, στο εξωτερικό οι μελέτες τον τελευταίο καιρό διαδέχονται η μία την άλλη, για την εύρεση αποδείξεων που συνηγορούν υπέρ ή κατά των αξιώσεων της διεξαγωγής της ΚΑΡΠΑ. Η εργασία περιλαμβάνει δύο μέρη, το γενικό και το ειδικό. Στο γενικό μέρος θα παρατεθούν θεματικές ενότητες που περιλαμβάνουν οδηγίες για τη Βασική και Εξειδικευμένη Υποστήριξη της ζωής τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Επιπλέον, παρατίθενται ηθικοδεοντολογικά ζητήματα που αφορούν την αναζωογόνηση. Επίσης, η σημερινή πραγματικότητα όσον αφορά το επίπεδο γνώσης ΚΑΡΠΑ, από το ιατρικό- νοσηλευτικό προσωπικό τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Στο ειδικό μέρος θα παρατεθούν στοιχεία. Από την έρευνα που πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ερωτηματολογίου και την αξιολόγηση των απαντήσεων, θα παρουσιαστούν οι γνώσεις των ιατρών, νοσηλευτών και των διασωστών πάνω στη βασική ΚΑΡΠΑ, στην περιοχή του βορείου Έβρου, όπου έγινε η έρευνα, έτσι όπως έχουν ανανεωθεί από τις οδηγίες του ERC το 2010. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται αναλυτικά σε γραφήματα και πίνακες. Από τη μελέτη αυτών, διαπιστώνουμε το επίπεδο κατάρτισης των ιατρών και νοσηλευτών που εργάζονται σήμερα στο Γενικό Νοσοκομείο Διδυμοτείχου, στα Κέντρα Υγείας Δικαίων, Σουφλίου, Ορεστιάδας καθώς και στο ΕΚΑΒ Διδυμοτείχου και Ορεστιάδας. Παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες που αναφέρονται στο τρόπο λήψης των στοιχείων (προσέγγιση των ιατρών και νοσηλευτών για τη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων), αλλά και το διαφορετικό τρόπο λειτουργίας και οργάνωσης του κάθε τμήματος του νοσοκομείου και των άλλων φορέων, εξήχθησαν πολύτιμα συμπεράσματα. Σεβασμό και ιδιαίτερες ευχαριστίες, οφείλουμε σε όλους όσους μας βοήθησαν, είτε κατευθύνοντάς μας βιβλιογραφικά, είτε δίνοντάς μας ουσιαστικές συμβουλές για την πραγματοποίηση της έρευνας, συλλογής στοιχείων και επεξεργασίας αυτών. Κατ αρχήν και ιδιαίτερα τον Καθηγητή και Εισηγητή της εργασίας μας Δρ. Ανδρέα Παπανδρούδη, για την εμπιστοσύνη που μας έδειξε και την ουσιαστική του βοήθεια για την εκπόνηση αυτής της πτυχιακής εργασίας και ειδικότερα για την πολύτιμη βοήθειά του στην ανάλυση και παρουσίαση των δεδομένων. Η παρουσία του ήταν συνεχής και σταθερή σε όλη τη διάρκεια της έρευνας. Η πολύχρονη απασχόλησή του με το θέμα και η μακρά εμπειρία του στον τομέα της εκπαίδευσης στην

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση, αποδείχτηκε πολύ σημαντική στην πραγματοποίηση και την ολοκλήρωση της πτυχιακής μας εργασίας. Ακόμη το προσωπικό της Βιβλιοθήκης της Ιατρικής Σχολής Αλεξανδρούπολης για τη χρήσιμη βοήθεια που μας προσέφερε ως προς την επιλογή των κατάλληλων συγγραμμάτων και φυσικά το Τμήμα Νοσηλευτικής Διδυμοτείχου. Τέλος θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τις οικογένειες μας για την ηθική και οικονομική συμπαράσταση αλλά και στήριξη σε όλη τη διάρκεια των σπουδών μας και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της έρευνας και συγγραφής της πτυχιακής αυτής εργασίας.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ 1) Α.Ε.Α.: Aυτόματος Εξωτερικός Απινιδωτής 2) Β-ΚΑΡΠΑ: Βασική Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση 3) Β.Υ.Ζ.: Bασική Υποστήριξη της Ζωής 4) Ε.Ε.ΚΑ.Α: Ελληνική Εταιρία Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης 5) Ε.Ε.Σ: Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός 6) ΕΚΑΒ: Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας 7) ΕΝ.Υ.: Εγκεφαλονωτιαίο Υγρό 8) Ε.Σ.Α.Ν: Εθνικό Συμβούλιο Ανάπτυξης Νοσηλευτικής 9) ΕΦ: Ενδοφλέβια 10) ΗΚΓ: Ηλεκτροκαρδιογράφημα 11) Η.Π.Α: Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής 12) Κ.Α.: Καρδιακή Ανακοπή 13) ΚΑ.Α.: Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση 14) ΚΑΡΠΑ: Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση 15) Κ.Λ.Ο.Α.: Κατά Λεπτού Όγκου Αίματος 16) Κ.Μ.: Κοιλιακή Μαρμαρυγή 17) Κ.Ν.Σ.: Κεντρικό Νευρικό Σύστημα 18) Κ.Σ.: Kαρδιακός Σφυγμός

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ 19) Κ.Τ.: Kοιλιακή Ταχυκαρδία 20) Μ.Α.Φ.: Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας 21) Μ.Ε.Θ.: Μονάδα Εντατικής Θεραπείας 22) O.E.M.: Oξύ Έμφραγμα Μυοκαρδίου 23) Π.Ο.Υ.: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας 24) Σ.Ε.Κ.: Συνεχή Επαγγελματική Κατάρτιση 15) Τ.Ε.Π.: Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών 26) C.P.R.: Cardiopulmonary Resuscitation 27) D.N.R.: Do not resuscitate 28) E.R.C.: European Resuscitation Council 29) HBV: Hepatitis B Virus 30) HIV: Human Immunodeficiency Virus

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΩΝ Εικόνα 1: Η αλυσίδα της επιβίωσης 24... 28 Εικόνα 2: Έλεγχος του επιπέδου συνείδησης 3.... 31 Εικόνα 3: Κλήση για βοήθεια 3... 32 Εικόνα 4: Aπόφραξη και απελευθέρωση του αεραγωγού 3.... 33 Εικόνα 5: Έκταση της κεφαλής-απελευθέρωση του αεραγωγού 28.... 34 Εικόνα 6: Έλεγχος αναπνοής (Βλέπε- Νιώσε- Άκουσε) 3... 36 Εικόνα 7: Αλγόριθμος της Βασικής Υποστήριξης της Ζωής 55.... 38 Εικόνα 8: Τεχνικές εφαρμογής θωρακικών συμπιέσεων 24... 40 Εικόνα 9: Τεχνικές εφαρμογής θωρακικών συμπιέσεων 3... 41 Εικόνα 10: Τεχνική εφαρμογής αναπνευστικών εμφυσήσεων 3.... 42 Εικόνα 11: Τεχνική εφαρμογής εμφυσήσεων 3...43 Εικόνα 12: Τεχνική θέσης ανάνηψης 24.... 47 Εικόνα 13: Τεχνική θέσης ανάνηψης 24.... 47 Εικόνα 14: Τεχνική θέσης ανάνηψης 24.... 48 Εικόνα 15: Τεχνική θέσης ανάνηψης 24.... 48 Εικόνα 16: Ο αλγόριθμος της Εξειδικευμένης Υποστήριξης της Ζωής στον ενήλικα 55... 54 Εικόνα 17: Τεχνική ανάσπασης της κάτω γνάθου7.... 56 Εικόνα 18: Διάφορα μεγέθη στοματοφαρυγγικών αεραγωγών 7.... 58 Εικόνα 19: Ρινοφαρυγγικός αεραγωγός 7... 59 Εικόνα 20:Στοματοφαρυγγικός αεραγωγός με αεροθάλαμο 7.... 59 Εικόνα 21: Μέθοδος αερισμού στόμα με μάσκα 7... 61 Εικόνα 22: Έλεγχος της αναπνοής στα βρέφη 7.. 82

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΩΝ Εικόνα 23: Εφαρμογή τεχνητής αναπνοής 7 83 Eικόνα 24: Βασική ΚΑΡΠΑ στα νεογέννητα 7...84 Εικόνα 25: Αλγόριθμος της Βασικής Υποστήριξης της Ζωής στα παιδιά 55.... 85 Εικόνα 26: Αλγόριθμος της Βασικής Υποστήριξης της Ζωής στα νεογέννητα 55.... 86 Εικόνα 27: Σημεία τοποθέτησης των ηλεκτροδίων 7.... 107 Εικόνα 28: Αυτόματος Εξωτερικός Απινιδωτής 7....108

ΜΕΡΟΣ Ι: ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η πτυχιακή αυτή εργασία πραγματεύεται το επίπεδο γνώσεων του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού των Ελληνικών Μονάδων Υγείας (νοσοκομείο, κέντρα υγείας, ΕΚΑΒ, στο βόρειο Έβρο) στη Βασική Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση. Καλείται επίσης, να διερευνήσει το βαθμό γνώσεων των ιατρών και νοσηλευτών σχετικά με τις κατευθυντήριες οδηγίες του E.R.C. 2010 και τις υπάρχουσες αλλαγές. Στο 1 ο κεφάλαιο θεωρήσαμε απαραίτητο να εισάγουμε τον αναγνώστη στην έννοια των Πρώτων Βοηθειών. Ξεκινώντας από την αρχική αξιολόγηση ενός επείγοντος περιστατικού και καταλήγοντας στην αγωγή και τη μετέπειτα φροντίδα του. Στο 2 ο κεφάλαιο παρουσιάζεται η καρδιακή ανακοπή, ως μία κατάσταση που χρήζει παροχής Πρώτων Βοηθειών, ενώ στο 3 ο κεφάλαιο αναλύεται διεξοδικά η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, όπως επίσης και ο αλγόριθμος της, με έναν ανανήπτη. Στο 4 ο κεφάλαιο, μέσω της εξειδικευμένης υποστήριξης της ζωής δίνονται οδηγίες για την αντιμετώπιση καταστάσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιακή ανακοπή και στην αποκατάσταση της κυκλοφορίας και της αναπνοής με τη χρήση ειδικού εξοπλισμού και φαρμάκων. Στο 5 ο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στη φροντίδα μετά την ανάνηψη. Το συγκεκριμένο στάδιο είναι πολύ σημαντικό προκειμένου να αποκατασταθεί η φυσιολογική λειτουργία του νευρικού και του καρδιαγγειακού συστήματος, γι αυτό άλλωστε και η περαιτέρω φροντίδα είναι τόσο απαραίτητη. Το 6 ο κεφάλαιο αναφέρεται στην Παιδιατρική ΚΑΡΠΑ ή Βασική Υποστήριξη της Ζωής στα παιδιά. Μέσα από αυτό το κεφάλαιο γνωστοποιούνται επίσης οι πιο 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ βασικές διαφορές που εντοπίζονται μεταξύ της ΚΑΡΠΑ στα παιδιά και στους ενήλικες. Στο 7 ο κεφάλαιο γίνεται η παρουσίαση της υπάρχουσας κατάστασης και το επίπεδο γνώσης Βασικής ΚΑΡΠΑ σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Στο 8 ο κεφάλαιο τονίζεται η σημασία της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης τόσο σε επαγγελματίες υγείας όσο και σε άτομα που δεν σχετίζονται με τον κλάδο αυτό. Στο 9 ο κεφάλαιο περιγράφεται η διαδικασία της απινίδωσης η οποία χρησιμοποιείται για την αποκατάσταση της αυτόματης κυκλοφορίας, καθώς επίσης και τα διάφορα είδη απινιδωτών. Στο 10 ο κεφάλαιο θα παρουσιαστούν οι πιθανοί κίνδυνοι για το διασώστη και θα προταθούν διάφορα μέτρα προφύλαξης. Διάφορα ηθικοδεοντολογικά ζητήματα για το πότε η ΚΑΑ πρέπει να διακόπτεται θα μας απασχολήσουν στο 11 ο κεφάλαιο. Καταλήγοντας θα αναφερθούμε στον καθορισμό και ορισμό του θανάτου αλλά και στη διακοπή των χειρισμών της Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης. 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ιστορική Αναδρομή Η ανάπτυξη της Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης συμβαδίζει και είναι συνώνυμη με την ανάπτυξη της σύγχρονης ιατρικής. Η σημασία της έγινε ιδιαίτερα αισθητή τα τελευταία κυρίως χρόνια, μετά από τη διαπίστωση ότι το άτομο του οποίου η καρδιά σταματάει να χτυπά, δεν πρέπει να θεωρείται νεκρό. Ο θάνατος του ατόμου σαν σύνολο επέρχεται μόνον εάν διαπιστωθεί ότι είναι νεκρό το εγκεφαλικό του στέλεχος, όπου βρίσκονται το κέντρο της αναπνοής και της κυκλοφορίας και από όπου διέρχονται οι οδοί της συνείδησης ( δικτυωτός σχηματισμός ). Γι αυτό, σε περίπτωση ανακοπής, πρέπει με κάθε τρόπο και όσο πιο γρήγορα γίνεται, να υποστηρίζεται η λειτουργία της καρδιάς και της αναπνοής, για να προληφθεί έγκαιρα η βλάβη του εγκεφαλικού στελέχους. Οι προσπάθειες για εφαρμογή της Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης σε ευρεία κλίμακα είναι σχετικά πρόσφατες, παρόλο ότι η αναπνοή στόμα-με-στόμα («φιλί της ζωής») χρησιμοποιήθηκε κατά το απώτερο παρελθόν για να αναζωογονήσει φαινομενικά νεκρά άτομα. Η πρώτη αναφορά για αερισμό στόμα- με- στόμα βρίσκεται στη Βίβλο 1, όταν ο προφήτης Ελισαίος ξαναζωντάνεψε ένα φαινομενικά νεκρό παιδί. Η πρώτη ιατρική αναφορά επιτυχούς αερισμού ήταν από τον Tossach το 1744. Δεν υπήρξε περαιτέρω εξέλιξη μέχρι τις αρχές του 19 ου αιώνα όταν οι Silvester, Schaffer και Nielsen περιέγραψαν τις χειροκίνητες μεθόδους κυκλικής συμπίεσης της πλάτης με τον ασθενή σε πρηνή θέση, προκειμένου να εισέλθει αέρας στους πνεύμονες απνοϊκών ασθενών 1. Στη δεκαετία του 1930, οι Wiggens et al μελέτησαν τους μηχανισμούς και τη θεραπεία της κοιλιακής μαρμαρυγής 1. Προς τα τέλη του 20 ου αιώνα, οι Koenig και Maas στο Gottingen της Γερμανίας περιέγραψαν τις πρώτες μεθόδους καρδιακής μάλαξης και στη δεκαετία του 1980 ο Nienhas στη Βέρνη και ο Langenbuch στο 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Βερολίνο εφάρμοζαν καρδιακές μαλάξεις επί ανοικτού θώρακος σε ασθενείς με συγκοπή μετά από χορήγηση χλωροφορμίου 1. Κλειστές καρδιακές μαλάξεις, περιγράφηκαν για πρώτη φορά το 1878 από τον Boehrn, αλλά οι ανοιχτές καρδιακές μαλάξεις ήταν η κλασσική μέθοδος μέχρι το 1960, όταν οι Κouwenhoven και Jude δημοσίευσαν την πρωτοποριακή εργασία τους για τις εξωτερικές συμπιέσεις του θωρακικού τοιχώματος σε συνδυασμό με τεχνιτή αναπνοή, όπου και αποτέλεσε τη βάση για τις σήμερα χρησιμοποιούμενες τεχνικές 1. Το κύριο έναυσμα για την Καρδιοπνευμονική ή Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση, όπως περίπου την εφαρμόζουμε σήμερα, ουσιαστικά έδωσαν πριν 40 χρόνια τρεις σημαντικοί παρατηρητές: Το 1954 οι Εlam et al απέδειξαν ότι ο αερισμός στόμα -με- στόμα, χρησιμοποιώντας τον εκπνεόμενο αέρα του διασώστη, μπορεί να επιτύχει ικανοποιητικό αερισμό και οξυγόνωση σε άτομα που βρίσκονται σε άπνοια λόγω μυοχάλασης, παρατηρήσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της αναισθησίας 1,2. Το 1957 οι Kouwenhoven και Jude, εφάρμοσαν εξωτερικές συμπιέσεις του θωρακικού τοιχώματος και έδειξαν ότι σε συνδυασμό με πνευμονικές εμφυσήσεις μπορεί να εξασφαλιστεί επαρκής καρδιακή παροχή και κυκλοφορία στα ζωτικά όργανα 1,2. Ο συνδυασμός αυτών των δύο τεχνικών, με την προσθήκη της αρχικής αναγνώρισης της αντίδρασης του θύματος το 1965, σήμανε την απαρχή της ΚΑΡΠΑ όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Τον Ιανουάριο του 1959 δημοσιεύθηκαν οι οδηγίες για τη τεχνητή αναπνοή στόμα με στόμα, ενώ η υιοθέτηση των θωρακικών συμπιέσεων από την Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρεία έγινε στις αρχές του 1960 και η δημοσίευση των πρώτων 8 σελίδων αναλυτικών οδηγιών για ΚΑΡΠΑ το 1966. Το 1973 στις Η.Π.Α., η Εθνική Σύνοδος για την Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση, δημοσίευσε τις πρώτες προδιαγραφές και πρότεινε εκπαιδευτικά προγράμματα για το 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ κοινό. Το 1983, ο Brain περιέγραψε τη λαρυγγική μάσκα ως εναλλακτική λύση στην ενδοτραχειακή διασωλήνωση ή μάσκα προσώπου 1,2. Από τότε, το κλινικό και ερευνητικό ενδιαφέρον γύρω από την Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση συνεχίζει να ανανεώνεται, πυροδοτούμενο από την αναγνώριση των σημαντικών ελλειμμάτων που ακόμη υπάρχουν τόσο στην πρακτική εφαρμογή της αναζωογόνησης, μέσα και έξω από το νοσοκομείο, όσο και στις γνώσεις μας γύρω από τα βασικά θέματα του τεράστιου αυτού κεφαλαίου. Το 2000 δημοσιεύθηκαν οι πρώτες Διεθνείς Κατευθυντήριες Οδηγίες για την ΚΑΡΠΑ και την Επείγουσα Καρδιακή Φροντίδα 1. Έχει δειχθεί ότι εφόσον η εκτός νοσοκομείου Βασική ΚΑΡΠΑ αρχίσει αμέσως από παρευρισκόμενο άτομο, τότε ένα ικανοποιητικό ποσοστό των ασθενών επιβιώνουν της ανακοπής και εξέρχονται νευρολογικά υγιείς του νοσοκομείου. Εάν όμως η ΚΑΡΠΑ δεν αρχίσει έγκαιρα από το άτομο που είναι αυτόπτης μάρτυρας της ανακοπής και έχει εκπαιδευθεί γι αυτό το σκοπό, οι πιθανότητες επιτυχίας της αναζωογόνησης είναι μηδαμινές. Γι αυτό η εκπαίδευση στη ΚΑΡΠΑ θα πρέπει να επεκτείνεται πέρα από το ιατρικό, νοσηλευτικό και παραϊατρικό προσωπικό και στο ευρύτερο κοινό. Έχει υπολογισθεί στις Η.Π.Α. ότι η πλήρης υλοποίηση υπηρεσιών επείγουσας ιατρικής φροντίδας στην κοινότητα θα μπορούσε να σώσει 100.000 έως 200.000 ζωές το χρόνο 1. 5

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν υπερβολική εκτίμηση στις δυνάμεις της ιατρικής, που στηρίζεται στην κοινή αποδοχή ότι η ιατρική είναι η τέχνη του να θεραπεύεις ασθένειες Ένας πολύ πιο ακριβής ορισμός θα ήταν ότι η ιατρική είναι η τέχνη του να κατανοείς τις ασθένειες και να τις θεραπεύεις ή αντιμετωπίζεις όταν είναι δυνατόν JACOB BIGELOW (1786-1879) 6

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ 1.1 Ο ορισμός των Πρώτων Βοηθειών Ως Πρώτες Βοήθειες νοούνται τα πρώτα βοηθητικά μέτρα που εφαρμόζονται επί τόπου στον τραυματία ή τον πάσχοντα από οξεία νόσο, προτού υποβληθεί σε ιατρική θεραπεία. Η πρώτη βοήθεια, ως εκ τούτου, στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν παρέχεται από τον ιατρό, αλλά από κάποιο παρατυχόν ανειδίκευτο άτομο ή από ειδικευμένους νοσηλευτές ή από ανήκοντες στην Πυροσβεστική Υπηρεσία ή την Αστυνομία. Από το είδος των πρώτων βοηθειών εξαρτάται πολλές φορές αν ο τραυματίας ή ο πάσχων από οξεία νόσο θα επιζήσει ή όχι 3. Η αποτελεσματική πρώτη βοήθεια προϋποθέτει καλή εκπαίδευση, καθώς μία αιφνίδια, άμεση ανάγκη για βοήθεια δεν αφήνει περιθώρια χρόνου για να σκεφτεί κανείς ποιό θα πρέπει να είναι το είδος της πρώτης βοήθειας που θα πρέπει να παρασχεθεί. Όλα τα άτομα τα επιφορτισμένα με την παροχή πρώτης βοήθειας, όπως ανειδίκευτα πρόσωπα, νοσηλευτικό προσωπικό, προσωπικό μεταφοράς ασθενών, θα πρέπει σαφώς να γνωρίζουν τις ικανότητές τους αλλά και τα όρια των δυνατοτήτων τους, για να αποφευχθούν εσφαλμένες αποφάσεις και ενέργειες 3. 1.2 Ο σκοπός των Πρώτων Βοηθειών Οι Πρώτες Βοήθειες αποτελούν ένα εξαιρετικά σημαντικό κομμάτι για τη διατήρηση της ζωής του πάσχοντα. Σκοπός των πρώτων βοηθειών είναι αρχικά, να τον διατηρήσουμε στη ζωή. Επιπλέον, θα πρέπει να εμποδίσουμε ή να άρουμε καταστάσεις που επαπειλούν άμεσα τη ζωή του, όπως η ανακοπή της αναπνοής και 7

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ της κυκλοφορίας. Φυσικά, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να αποτρέψουμε ένα απειλούμενο σοκ, να καταστείλουμε τυχόν αιμορραγίες, καθώς και να προφυλάξουμε τον τραυματία ή ασθενή από περιττούς πόνους. Ιδιαίτερα, μεγίστης σημασίας, αποτελεί η προστασία του πάσχοντα από υπερθέρμανση ή υποθερμία και τέλος, η προετοιμασία του, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, για μία προσεκτική μεταφορά στο νοσοκομείο 3. 1.3 Αρχική αξιολόγηση του περιστατικού Η αρχική αξιολόγηση γίνεται για να ελεγχθούν πολλές καταστάσεις που απειλούν τη ζωή και χρειάζονται επείγουσες πρώτες βοήθειες ώστε να διατηρηθεί η ζωή. Έτσι λοιπόν, μόλις το άτομο που παρέχει πρώτες βοήθειες βεβαιωθεί ότι υπάρχει ασφάλεια στο χώρο, κάνει γρήγορα μία σύντομη εξέταση του πάσχοντος. Θα πρέπει να εκτελέσει τους ελέγχους που αναφέρονται παρακάτω, χωρίς να κάνει πλήρη διάγνωση και, αν χρειάζεται, να είναι έτοιμος να κάνει αναζωογόνηση του πάσχοντος. Η αρχική αξιολόγηση ξεκινάει με τον έλεγχο των αισθήσεων. Όταν ο πάσχων δεν ανταποκρίνεται όταν του μιλούν, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είναι αναίσθητος. Σε αυτή την περίπτωση οι διασώστες θα πρέπει να προσπαθήσουν να προκαλέσουν κάποια αντίδραση, ενώ παράλληλα να προσέξουν να μη μετακινήσουν το κεφάλι ή τον αυχένα. Το επόμενο βήμα είναι ο έλεγχος των αναπνευστικών οδών. Οι αναπνευστικοί οδοί ενός αναίσθητου πάσχοντα μπορεί να αποφραχθούν από τη γλώσσα του, που πέφτει προς τα πίσω. Σε αυτή την περίπτωση ο άνθρωπος που θα κληθεί να παράσχει βοήθεια θα πρέπει να κάνει τους κατάλληλους χειρισμούς, ώστε να απελευθερωθούν οι αναπνευστικοί οδοί. Εάν οι αναπνευστικές οδοί είναι ανοιχτές, θα πρέπει να διαπιστωθεί αν το άτομο αναπνέει. Το επόμενο βήμα μίας σωστής αξιολόγησης αποτελεί ο έλεγχος της κυκλοφορίας. Έτσι λοιπόν, αν η καρδιά χτυπά, το άτομο θα πρέπει να είναι ικανό να ψηλαφήσει το σφυγμό στην 8

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ καρωτίδα, ενώ σύμφωνα με τις οδηγίες του Ε.R.C του 2005, ο έλεγχος αυτός παραλείπεται, καθώς σε απουσία αναπνοής εφαρμόζεται άμεσα Βασική ΚΑΡΠΑ. Όσον αφορά τα βρέφη ο σφυγμός τους γίνεται αντιληπτός στη εσωτερική πλευρά του βραχίονα. Τέλος, μια μεγάλη απώλεια αίματος οδηγεί σε ελαττωμένη αιμάτωση των ζωτικών οργάνων και μπορεί να προκαλέσει σοβαρό σοκ. Συνεπώς δίνουμε υψίστη σημασία στον έλεγχο των αιμορραγιών. Αν το άτομο θεωρήσει αναγκαίο ότι χρειάζεται βοήθεια, προσπαθεί να στείλει κάποιον άλλον, ενώ ο ίδιος θα πρέπει να παραμείνει με τον πάσχοντα. Θα πρέπει όμως να βεβαιωθεί ότι το τηλεφώνημα έχει πραγματοποιηθεί. Τα επείγοντα τηλεφωνήματα είναι δωρεάν και μπορούν να γίνουν από οποιοδήποτε τηλέφωνο, περιλαμβανομένων και των κινητών 4. Τα τηλέφωνα από υπηρεσίες επειγόντων περιστατικών στα οποία μπορεί να απευθυνθεί κάποιος και να ζητήσει βοήθεια είναι τα παρακάτω: Ελληνική Αστυνομία (100) Πυροσβεστική υπηρεσία (199) ΕΚΑΒ (166) Λιμενικό σώμα (108) Αριθμός επειγόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (112) 1.4 Πώς γίνεται μία σωστή διάγνωση Εφόσον έχει ολοκληρωθεί η αρχική αξιολόγηση και ο πάσχον δεν διατρέχει άμεσο κίνδυνο, πρέπει να πραγματοποιηθεί μια σωστή διάγνωση, αυτό προϋποθέτει μια λεπτομερή εξέταση. Η διάγνωση γίνεται με βάση το ιστορικό και τα στοιχεία για οποιαδήποτε παθολογική κατάσταση, καθώς και από τα συμπτώματα και τα σημεία. Ως σύμπτωμα νοείται ό,τι αισθάνεται και μπορεί να περιγράψει ο πάσχων, όταν έχει τις αισθήσεις του (πόνος, κρύο, ναυτία, στιγμιαία απώλεια των αισθήσεων), ενώ 9

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ σημεία λέγονται οι διαταραχές του πάσχοντος τις οποίες το άτομο που προσφέρει τις πρώτες βοήθειες μπορεί να δει, να ψηλαφήσει, να ακούσει ή να μυρίσει. Ένα ολοκληρωμένο ιστορικό αποτελεί το πρώτο βήμα για μία σωστά διάγνωση. Ένα πλήρες ιστορικό περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία για το πώς συνέβη το περιστατικό, πώς έγινε η κάκωση ή πως άρχισε και εξελίχθηκε η ασθένεια, ενώ παράλληλα περιλαμβάνει και κάθε προηγούμενη νοσηρή κατάσταση. Όσες περισσότερες πληροφορίες μπορέσουμε να αποκομίσουμε είτε από τον ίδιο τον πάσχοντα ή σε περίπτωση που ο ίδιος είναι αναίσθητος, από τους παραβρισκόμενους μάρτυρες θα μας βοηθήσει στην προσπάθειά μας να σχηματίσουμε μία πλήρη εικόνα για το τι συνέβη. Η διάγνωση ολοκληρώνεται με τη λεπτομερή εξέταση του πάσχοντος 4, η οποία πρέπει να γίνει μόνο μετά την εφαρμογή των αναγκαίων για τη διατήρηση της ζωής ενεργειών. Η εξέταση αυτή πάντα πρέπει να ξεκινάει από την κεφαλή προς τα κάτω άκρα: 1. Ψηλαφήστε το τριχωτό της κεφαλής για τυχόν ανεύρεση κατάγματος, το οποίο μπορεί να γίνει εμφανές από κάποια αιμορραγία, διόγκωση ή εισολκή. Προσέξτε να μη μετακινήσετε πάσχοντα που υποψιάζεστε ότι έχει τραυματισμό του αυχένα ειδικά αν είναι αναίσθητος. 2. Μιλήστε καθαρά στον πάσχοντα, και στα δύο αυτιά, για να δείτε αν αντιδρά ή αν ακούει. Κοιτάξτε αν από το αυτί βγαίνει αίμα ή διαφανές υγρό, καθώς αυτά μπορεί να είναι σημεία κατάγματος του κρανίου. 3. Εξετάστε τα δύο μάτια σημειώνοντας αν είναι ανοιχτά, το μέγεθος των κορών, αν αυτές έχουν ίδιο μέγεθος και αν αντιδρούν στο φως. Ψάξτε για ξένο σώμα, αίμα ή εκχύλισμα στο βολβό των ματιών. 4. Εξετάστε τη μύτη για τα ίδια σημεία με τα αυτιά. Κοιτάξτε αν βγαίνει αίμα ή διαφανές υγρό από κάποιο ρουθούνι. Οποιοδήποτε από αυτά μπορεί να υποδηλώνει κάταγμα του κρανίου. 10

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ 5. Καταγράψτε τη συχνότητα, το βάθος και το είδος της αναπνοής. Σημειώστε οποιαδήποτε απόπνοια στην αναπνοή. Κοιτάξτε και ψηλαφήστε μέσα στο στόμα για οτιδήποτε μπορεί να βάζει σε κίνδυνο τις αναπνευστικές οδούς. 6. Σημειώστε το χρώμα, τη θερμοκρασία και την κατάσταση του δέρματος. Το ωχρό, κρύο και ιδρωμένο δέρμα δείχνει σοκ. Το εξέρυθρο, ζεστό πρόσωπο δείχνει θερμοπληξία ή πυρετό. Η κυανή χροιά δείχνει έλλειψη οξυγόνου κοιτάξτε για αυτήν ειδικά στα χείλη, στα αυτιά και στο πρόσωπο. 7. Χαλαρώστε τα ρούχα γύρο από το λαιμό και κοιτάξτε για τυχόν ταυτότητα του πάσχοντα που αναγράφει τα στοιχεία του. Γλιστρήστε τα δάκτυλά σας απαλά κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης, από τη βάση του κρανίου μέχρι όσο γίνεται πιο κάτω, χωρίς να αλλάξετε τη θέση του πάσχοντος, ψάχνοντας για ανωμαλία, διόγκωση ή ευαισθησία. 8. Ζητήστε από τον πάσχοντα να αναπνεύσει βαθιά και παρατηρήστε αν ο θώρακας κινείται ομοιόμορφα, εύκολα και στον ίδιο βαθμό στις δύο πλευρές. Ψηλαφήστε απαλά τις πλευρές για παραμόρφωση, ανωμαλία, ευαισθησία ή αίσθηση τριξίματος κατά την αναπνοή. Προσέξτε αν η αναπνοή προκαλεί κάποιο πόνο ή δυσφορία στον πάσχοντα. Κοιτάξτε για σημάδια αιμορραγίας από τραύματα. 9. Ψηλαφήστε απαλά κατά μήκος των δύο κλειδών και των ώμων για πιθανή παραμόρφωση, ανωμαλία ή ευαισθησία. 10. Ελέγξτε τις κινήσεις των αγκώνων, των καρπών και των δακτύλων, ζητώντας από τον πάσχοντα να λυγίσει και να τεντώσει το άνω άκρο στις αρθρώσεις. Ελέγξτε αν ο πάσχων μπορεί να αισθανθεί φυσιολογικά με τα δάκτυλά του και αν υπάρχουν διαταραχές των αισθήσεων στα άκρα. Παρατηρήστε το χρώμα των δακτύλων, αν είναι ωχρά ή γκρίζα-μπλε, επειδή αυτό δείχνει πρόβλημα στην κυκλοφορία. 11. Αν υπάρχει οποιοδήποτε σημείο διαταραχής της κινητικότητας ή απώλειας αίσθησης σε κάποιο άκρο, μη μετακινείτε τον πάσχοντα για να 11

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ εξετάσετε τη σπονδυλική στήλη. Απλώς περάστε απαλά το χέρι σας κάτω από το κενό της μέσης και ψηλαφίστε κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης, χωρίς να ενοχλείτε τον πάσχοντα, ελέγχοντας για διόγκωση ή ευαισθησία. 12. Ψηλαφήστε απαλά το εμπρός μέρος της κοιλιάς για σημάδια αιμορραγίας, καθώς και για να διαπιστώσετε τυχόν σκληρότητα ή ευαισθησία. 13. Ψηλαφήστε τους δύο γοφούς και μετακινήστε ελαφρά τη λεκάνη για να κοιτάξετε για σημεία κατάγματος. Σημειώστε τυχόν ακράτεια ή αιμορραγία από στόμια. 14. Ζητήστε από τον πάσχοντα να σηκώσει ένα πόδι κάθε φορά και να κινήσει τους αστραγάλους και τα γόνατα. Κοιτάξτε και ψηλαφήστε για αιμορραγία, διόγκωση, παραμόρφωση ή ευαισθησία. 15. Ελέγξτε τις κινήσεις και την αισθητικότητα των δακτύλων των ποδιών. Κοιτάξτε το χρώμα τους, σε περίπτωση που το δέρμα έχει ωχρό χρώμα αυτό υποδηλώνει διαταραχή της κυκλοφορίας ή κρυοπάγημα 4. 1.5 Αρχική αντιμετώπιση και μετέπειτα φροντίδα Στα πλαίσια των πρώτων βοηθειών, σημαντικό κομμάτι αποτελεί και η χορήγηση φαρμάκων αλλά και γενικότερα η μετέπειτα φροντίδα του πάσχοντα. Τα φάρμακα χρησιμοποιούνται κυρίως για την ανακούφιση γενικευμένων πόνων, ενώ η παρακεταμόλη είναι αυτή που χρησιμοποιείται συχνότερα σε αυτές τις περιπτώσεις. Ένας μεγάλος αριθμός φαρμάκων μπορεί να αγοραστεί χωρίς τη συνταγή ιατρού. Πολλά από αυτά είναι γνωστά στο ευρύ κοινό, εντούτοις, όταν θεραπεύετε έναν πάσχοντα δεν πρέπει να αγοράζετε ή να δανείζεστε φάρμακα για να τα χρησιμοποιήσετε εσείς, ακόμη και αν ο πάσχον έχει ξεχάσει τα δικά του φάρμακα ή γνωρίζετε το είδος που μπορεί κανονικά να χρησιμοποιεί. Μια αντίθετη ενέργεια 12