ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΠΤΩΧΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΕΡΙ «ΣΥΝΕΧΙΣΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ» Δημήτριος Γ. Γκλούμπος Επιβλέπων Καθηγητής: Ευστράτιος Λιβάνης ΠΜΣ Εφαρμοσμένης Λογιστικής & Ελεγκτικής 1 Δεκεμβρίου 2016
Ερευνητικό Πλαίσιο Σκεπτικό Εργασίας Βασικά Ερωτήματα Εκτίμηση δυνατότητας ένταξης των μεθόδων πρόβλεψης χρεοκοπίας στην εργασία αξιολόγησης των ελεγκτών αναφορικά με τη «συνέχιση δραστηριότητας» ελεγχόμενων εταιριών. Ποιο από τα μοντέλα πρόβλεψης χρεοκοπίας που διερευνώνται στην παρούσα εργασία έχει τη μεγαλύτερη ικανότητα πρόβλεψης, πριν την υποβολή πτώχευσης; Είναι τα μοντέλα αυτά ικανά να συνεισφέρουν στην διαμόρφωση άποψης των ελεγκτών περί «συνέχισης δραστηριότητας»; 1
Βιβλιογραφία Αρχή Συνέχισης Δραστηριότητας Σχετικά Ελεγκτικά Πρότυπα (SAS*) και Λογιστικά Πρότυπα (GAAP**) σε ΗΠΑ Υποχρεώσεις Ελεγκτή Εκτίμηση ελεγκτικών ευρημάτων που καταδεικνύουν ουσιώδη αμφιβολία συνέχισης δραστηριότητας και διαμόρφωση συμπερασμάτων σχετικά με αυτή τη δυνατότητα Αναφορά παρεπόμενων επιπτώσεων στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις, με τις αντίστοιχες προβλεπόμενες γνωστοποιήσεις Προσδιορισμός των επιπτώσεων για την έκθεση του ελεγκτή *Statements on Auditing Standards (SAS) ** Generally Accepted Accounting Principles (GAAP) ***Accounting Standards Update (ASU) 2
Βιβλιογραφία Μοντέλα Πρόβλεψης Χρεοκοπίας Λογιστικά Μοντέλα: Στατιστικά μοντέλα πρόβλεψης που χρησιμοποιούν ως μεταβλητές αριθμοδείκτες προερχόμενους από τις οικονομικές καταστάσεις εταιριών. [Ενδεικτικά: Beaver (1966), Altman (1968), Ohlson (1980), Zmijewski (1984)] Μοντέλα Αγοράς: Εξελιγμένα μοντέλα πρόβλεψης που χρησιμοποιούν ως μεταβλητές εταιρικούς αριθμοδείκτες και δεδομένα του γενικότερου οικονομικού περιβάλλοντος. [Ενδεικτικά: Shumway (2011), Hillegeist (2004), Wu et al. (2010)] Μοντέλα Σύγχρονων Τεχνολογιών: Μοντέλα πρόβλεψης που χρησιμοποιούν ως μεταβλητές εταιρικούς αριθμοδείκτες αλλά και δεδομένα αγοράς, τα οποία αξιοποιούνται με σύγχρονες υπολογιστικές τεχνολογίες. [Παραδείγματα: Νευρωνικά Δίκτυα, Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων] 3
Μεθοδολογία Έρευνας Δεδομένα Δείγματος Κλάδοι Δραστηριότητας Χρεοκοπημένων Εταιριών Εξόρυξη Μεταποίηση Μεταφορές, κλπ. Χονδρ. Εμπόριο Λιανικό Εμπόριο Υπηρεσίες Λοιπές Σύνολο 2 43 5 3 8 19 1 81 Δείγμα Έρευνας: 81 πτωχευμένες & 81 υγιείς επιχειρήσεις Έδρα: ΗΠΑ Έτη Παρατηρήσεων: 2 έτη και 1 έτος πριν την πτώχευση 4
Μεθοδολογία Έρευνας Στατιστικά Μοντέλα Μεταβλητές Περιγραφή Μεταβλητές Περιγραφή χ1 χ2 χ3 χ4 χ5 Κεφάλαιο Κίνησης/ Συν. Ενεργητικού Διακρατηθέντα Κέρδη/ Συν. Ενεργητικού EBIT/ Σύν. Ενεργητικού Αγ. Αξία Κεφαλαίου/ Βιβλ. Αξία Δανεισμού Πωλήσεις/ Συν. Ενεργητικού χ1 ΚΕ/ΣΕ Καθαρά Έσοδα/ Συν. Ενεργητικού Συν. Υποχρεώσεων/ Συν. Ενεργητικού Τρέχων Ενεργητικό/ Τρ. Υποχρεώσεις ΚΚ/ΣΕ ΔΚ/ΣΕ EBIT/ΣΕ ΑΑΚ/ΒΑΔ Π/ΣΕ χ2 ΣΥ/ΣΕ χ3 ΤΕ/ΤΥ 5
Μεθοδολογία Έρευνας Νευρωνικά Δίκτυα Απεικόνιση Δομής Νευρωνικού Δικτύου Μεθοδολογία πρόβλεψης: Μοντέλο οπισθοδιάδωσης, πολυεπίπεδων αισθητήρων, ανεπτυγμένο από τους Ζαπράνης & Ρεφενές (1999) Δεδομένα εισαγωγής: Οι 8 αριθμοδείκτες των λογιστικών μοντέλων για το σύνολο πτωχευμένων και υγειών επιχειρήσεων Κρυφά επίπεδα: Και για τα δυο έτη διερεύνησης (t= 1, t=0) επιλέχθηκαν 3 κρυφά επίπεδα επεξεργασίας. 6
Συγκριτική Αξιολόγηση Αποτελεσμάτων (t= 1) Ακρίβεια Ταξινόμησης Δείγματος & Βέλτιστη Ικανότητα Πρόβλεψης Συνολικά: Probit (72%) Υγιείς: Probit (72%) Πτωχευμένες: MDA & ANN (63%) 7
Συγκριτική Αξιολόγηση Αποτελεσμάτων (t=0) Ακρίβεια Ταξινόμησης Δείγματος & Βέλτιστη Ικανότητα Πρόβλεψης Συνολικά: ANN (80%) Υγιείς: ANN (93%) Πτωχευμένες: MDA (73%) 8
Παράγοντες Περιορισμού Αξιοπιστίας Έρευνας Εξεταζόμενο δείγμα: Διαφοροποίηση αποτελέσματος ανάλογα με τον κλάδο δραστηριότητας και τα εξεταζόμενα έτη λειτουργίας των εταιριών του δείγματος [Grice & Dugan (2001)]. Προκατάληψη εξεταζόμενου δείγματος, καθώς περιλαμβάνει εταιρίες με πλήρη λογιστικά στοιχεία ενώ η βιβλιογραφία δείχνει ότι οι εταιρίες με ελλιπή στοιχεία είναι πιο πιθανό να κηρύξουν πτώχευση [Zmijewski (1984)]. Κίνδυνος μη αξιόπιστων λογιστικών στοιχείων λόγω πιθανής χειραγώγησης τους. Quasi Complete Διαχωρισμός Ο αριθμοδείκτης Καθαρά Κέρδη/ Συν. Ενεργητικού φαίνεται ότι μόνος του διαχωρίζει τις εταιρίες σε πτωχευμένες και υγιείς (σημείο διαχωρισμού «0»), Ακυρώνοντας τη δομή και το σκεπτικό του μοντέλου Zmijewski που τον χρησιμοποιεί. 9
Συμπεράσματα Αξιολόγηση Μοντέλων Πρόβλεψης Χρεοκοπίας Η επίδοση των εξεταζόμενων μοντέλων διαφέρει για τις δυο χρονικές περιόδους και για τα δυο δείγματα εταιρειών, δηλαδή για αυτό των υγειών και αυτό των πτωχευμένων. Συνεπώς, παρότι δεν είναι εφικτό να προτείνουμε ένα συγκεκριμένο μοντέλο ως αποτελεσματικότερο σε σχέση με τα άλλα, η γενικότερη επίδοση όλων τους δείχνει ότι έχουν γενικώς τη δυνατότητα μελλοντικής αξιολόγησης της οικονομικής κατάστασης των εξεταζόμενων επιχειρήσεων. Δυνατότητα Χρήσης τους Στην Ελεγκτική Αξιολόγηση περί «Συνέχισης Δραστηριότητας» Η αξιοποίηση αυτών των μοντέλων από τους ελεγκτές, μπορεί να τους βοηθήσει στον εντοπισμό παραγόντων ουσιώδους αμφιβολίας περί της «συνέχισης δραστηριότητας», όσον αφορά μετρήσιμους χρηματοοικονομικούς παράγοντες αποτυχίας. Μπορούν να βοηθήσου στο αρχικό στάδιο προγραμματισμού του ελέγχου, παρέχοντας πληροφόρηση για το μέγεθος του κινδύνου της ελεγχόμενης επιχείρησης. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως τεκμηρίωση της άποψης του ελεγκτή στην έκθεση ελέγχου,. 10
Προτάσεις για Περεταίρω Έρευνα Αξιολόγηση επιπλέον μοντέλων πρόβλεψης, για τον εντοπισμό του πλέον αποτελεσματικού για κάθε κλάδο με σκοπό την ορθή χρήση του κατά την ελεγκτική διαδικασία. Επανάληψη έρευνας με χρήση μεγαλύτερου ή διαφορετικού δείγματος εταιριών, ώστε να εντοπισθούν πιθανοί παράγοντες επηρεασμού του αποτελέσματος και να επιβεβαιωθεί η αξιοπιστία συγκεκριμένων μοντέλων χρεοκοπίας. Εφαρμογή της μεθόδου γλωσσικής ανάλυσης σε δημοσιευμένες ειδήσεις σχετικά με τη δραστηριότητα ελεγχόμενων εταιριών, ώστε να αξιολογηθεί η δυνατότητα εξαγωγής χρήσιμων πληροφοριών για την ελεγκτική διαδικασία από την αγορά. Έλεγχος αξιοπιστίας της έκθεσης των ελεγκτών, μέσω της παραπάνω μεθόδου, με σκοπό την αξιολόγηση της προβλεπτικής της ικανότητας ώστε να εντοπισθεί το ποσοστό των εκθέσεων που είχαν ορθώς διατυπώσει επιφυλάξεις για τη συνέχιση δραστηριότητας σε εταιρίες που έπειτα κήρυξαν πτώχευση. 11
Βιβλιογραφία (Ενδεικτική) Ελεγκτικά και Λογιστικά Πρότυπα AICPA, 2012. SAS No. 126 "The Auditor's Consideration of an Entity's Ability to Continue as a Going Concern (Redrafted)", AU C section 570. New York: American Institute of Certified Public Accountants (AICPA). FASB, 2014. Accounting Standards Update No. 2014 15: Disclosure of uncertainties about an Entity's Ability to Continue as a Going Concern, Norwalk, CT: Financial Accounting Foundation. Μοντέλα Πρόβλεψης Χρεοκοπίας Altman, E., 1968. Financial ratios, discriminant analysis and the prediction of corporate bankruptcy. The Journal of Finance, 23(4), pp. 589 609. Ohlson, J. A., 1980. Financial ratios and the probabilistic prediction of bankruptcy. Journal of accounting research, 18(1), pp. 109 131. Zmijewski, M. E., 1984. Methodological Issues Related to the Estimation of Financial Distress Prediction Models. Journal of Accounting Research, 22(1), pp. 59 82. Hillegeist, S. A., Keating, E. K., Cram, D. P. & Lundstedt, K. G., 2004. Assessing the probability of bankruptcy. Review of accounting studies, 9(1), pp. 5 34. Zapranis, A. & Refenes, A. P. N., 1999. Principles of Neural Model Identification, Selection and Adequacy: With Applications to Financial Econometrics.. London: Springer Science & Business Media. 12