ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ. Έκδοση του Συλλόγου Αποφοίτων Φαρμακοποιών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Συντακτική Επιτροπή Περιοδικού

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Έκδοση του Συλλόγου Αποφοίτων Φαρμακοποιών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Συντακτική Επιτροπή Περιοδικού Ο Λευκός Πύργος στη Θεσσαλονίκη Λένια Ιωαννίδου Βέρα Μίου Γιάννης Κουής Γιαννούλα Αγγελοπούλου Τάκης Αγγελόπουλος Η Συντακτική Επιτροπή του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ διατηρεί το δικαίωμα να μη δημοσιεύει ή να περικόβει κατά την κρίση της οποιοδήποτε χειρόγραφο. Ενυπόγραφα άρθρα δεν απηχούν απαραίτητα και τη γνώμη της Συντακτικής Επιτροπής και δημοσιεύονται χωρίς γλωσσική επιμέλεια. Ανυπόγραφες παρουσιάσεις είναι προϊόν συλλογικής δουλειάς. Το Copyright των ενυπογράφων άρθρων ανήκει στους συγγραφείς. Διοικητικό Συμβούλιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Βέρα Μίου: Πρόεδρος Γιαννούλα Αγγελοπούλου: Αντιπρόεδρος Σταύρος Ιακωβίδης: Γραμματέας Δέσποινα Αθανασιάδου: Ταμίας Κύπρος Καΐμης: Μέλος Γιάννης Κουής: Μέλος Κλεόπας Χ"Χαραλάμπους: Μέλος Ταχ. Θυρ. 25163, 1307 Λευκωσία Τηλ: 22-518531 ή 22-426900 Τηλεομοιότυπο: 22-315301, 22-495159 www.syllogos-aristotelis.com Διανέμεται δωρεάν σε όλους τους φαρμακοποιούς της Κύπρου Διεκπεραίωση γραφικών & στοιχειοθεσία: Microtype Designs, Καστοριάς 12, 1055 Λευκωσία - Κύπρος. Τηλ. 22-757638, Fax. 22-458271 e-mail: alecs@spidernet.com.cy email: akelveris@skynet.be Εκτύπωση: Tυπογραφεία ΧΡ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΙ ΥΙΟΙ ΛΤΔ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ TA EN OIKΩ... 3 Χρονικό του Αριστοτέλη... 3 Επιστημονικές εκδηλώσεις για Φαρμακοποιούς... 6 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ...10 Αντιοξειδωτική ικανότητα των πετάλων του καλλιεργούμενου ελληνικού κρόκου...10 Διεγχειρητική Ακτινοθεραπεία (IORT)...17 Νέα θεραπευτική προσέγγιση για την εμμηνόπαυση... 25 Ερυθρά-Κοκκινάδι στα παιδιά... 32 Μοντέρνα αντιμετώπιση της ημικρανίας... 34 Πνευμονιοκοκκική νόσος και πρόληψη... 37 ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ... 43 Το Ε111 της Ευρώπης... 43 ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ... 48 Ψυχοδιανοητική ισορροπία και υγεία... 48 ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ... 48 Λένια Ιωαννίδου... 48 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ... 59 Ανάπτυξη της Οπτικής Εμπορικότητας και εφαρμογές της στο σύγχρονο φαρμακείο... 59 XΟΡΗΓΟΙ... 64

Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω Χρονικό του Αριστοτέλη Βέρα Μίου Φαρμακοποιός Α.Π.Θ. Λίγο πριν τις καλοκαιρινές διακοπές, ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ είναι και πάλι κοντά σας για να σας κρατήσει συντροφιά. Αυτό το τεύχος είναι επετειακό! Ο Σύλλογος ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ έχει γενέθλια! Γιορτάζει φέτος 10 χρόνια από την ίδρυσή του. Γράφοντας αυτές τις γραμμές το μυαλό μου ταξιδεύει αρκετά χρόνια πίσω και θυμάμαι που καθόμασταν στο κήπο του ξενοδοχείου Φιλοξένια, στο διάλειμμα του 1 ου Παγκύπριου Φαρμακευτικού Συνεδρίου μια παρέα συναδέλφων, που συμπτωματικά ήμασταν όλοι απόφοιτοι του ΑΠΘ. Τότε ήταν που η κα Λένια Ιωαννίδου έριξε την πρώτη ιδέα, ή μάλλον εξωτερίκευσε ένα της όραμα. Την ίδρυση ενός συλλόγου για όλους εμάς τους φαρμακοποιούς που σπουδάσαμε στη Θεσσαλονίκη και που τόσο αγαπήσαμε αυτή την πόλη. Αυθόρμητα όλοι συμφωνήσαμε μαζί της κι ένα γλυκό χαμόγελο σχηματίστηκε στα πρόσωπα όλων. Ήταν εσωτερική ανάγκη; ήταν ευσεβής πόθος; ή η αγάπη προς το πανεπιστήμιο μας και προς την πόλη όπου ζήσαμε τα όμορφα φοιτητικά μας χρόνια ; Έτσι στις 26 Φεβρουαρίου 1995 μαζευτήκαμε 29 απόφοιτοι φαρμακοποιοί του ΑΠΘ στη Λάρνακα για την ιδρυτική συνέλευση, οι οποίοι προσυπογράψαμε το ιδρυτικό καταστατικό του συλλόγου, τον οποίο αποφασίσαμε να ονομάσουμε ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ σαν ένδειξη τιμής προς το πανεπιστήμιό μας. Στα πλαίσια των στόχων του Συλλόγου μας,όπως είναι χιλιοειπωμένο ειδικά από αυτή τη στήλη, είναι η διά βίου εκπαίδευση. Έτσι και φέτος, στις 12 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η 8 η Επιστημονική Ημερίδα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ στην αίθουσα διαλέξεων της Δημοσιογραφικής Εστίας Βέρα Μίου στη Λευκωσία. Φέτος ο καλεσμένος μας ομιλητής ήταν ο διακεκριμένος Κύπριος επιστήμονας Δρ Δημήτρης Ηροδότου, ενδοκρινολόγος MD Medical Director Diabetes Education and Management Center United Health Services- ο οποίος ζει και εργάζεται στην Ινδιανάπολη των ΗΠΑ. Με ενθουσιασμό αποδέχτηκε την πρόσκλησή μας, για να μας μεταφέρει τις γνώσεις του για τις νέες εξελίξεις στη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη. Πολύ ενδιαφέροντα τα όσα μας είπε στις διαλέξεις του ο κος Ηροδότου και ευελπιστούμε, ότι σε επόμενο τεύχος του περιοδικού θα τα παρουσιάσουμε για ενημέρωση όσων δεν μπόρεσαν να παρευρεθούν στην 8 η Ε.Η. Κατά τη διάρκεια της ημερίδας απηύθυνε χαιρετισμό προς τους συνέδρους ο κος Μένοικος Πέτρου, διευθυντής της εταιρείας Mundipharma Ltd, που είναι ο μόνιμος πια χορηγός των επιστημονικών ημερίδων του Συλλόγου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ. Μέσω της στήλης αυτής το Δ.Σ του Συλλόγου, θερμά ευχαριστεί τον κον Πέτρου και την εταιρεία Μundipharma γι αυτή την ανιδιοτελή προσφορά τους. Επίσης στην 8 η Ε.Η. έγινε αναδρομή στα 10 χρόνια από την ίδρυση του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ από την κα Λένια Ιωαννίδου επίτιμη πρόεδρο του Συλλόγου. Η Φαρμακευτική Σχολή του Α. Π. Θεσσαλονίκης, νοιώθοντας πάντοτε δικά της παιδιά, τα μέλη του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ μας θέλει να συμμετέχουμε στα συνέδρια και τις οποιεσδήποτε άλλες εκδηλώσεις. Έτσι ο αγαπημένος μας καθηγητής, του τομέα της Φαρμακευτικής Χημείας κος Πάνος Κουρουνάκης, απέστειλε πρόσκληση σε όλα τα μέλη του Συλλόγου μας για να συμμετάσχουμε στο 9 ο Συνέδριο

Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω Προχωρημένης Φαρμακοχημείας το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 20 και 21 Μαΐου στο Τελλόγλειο Ίδρυμα στη Θεσσαλονίκη. Η πρόσκληση δε στάλθηκε ταχυδρομικά, αλλά μόνο μέσω διαδικτύου, από την ιστοσελίδα www.syllogos-aristotelis.com. την οποία σας καλούμε να επισκέπτεστε όποτε μπορείτε, για να ενημερώνεστε για όλες τις εκδηλώσεις γύρω από τα φαρμακευτικά δρώμενα. Το 2005 είναι η χρονιά των γενεθλίων έτσι εκτός από τον ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ έχει γενέθλια και η Φαρμακευτική Σχολή του Α. Π. Θ. Φέτος θα γιορτάσει τα 50 χρόνια από την ίδρυσή της. Και πάλιν ο Σύλλογος μας είναι καλεσμένος στους εορτασμούς. Μόλις ανακοινωθεί η ημερομηνία των εορτασμών θα σας ενημερώσουμε από την ιστοσελίδα του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ και να είστε όλοι έτοιμοι για τη Θεσσαλονίκη. Κλείνοντας, εύχομαι σε όλους καλό καλοκαίρι!!

Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω Επιστημονικές εκδηλώσεις για Φαρμακοποιούς Γιάννα Αγγελοπούλου Φαρμακοποιός Α.Π.Θ. Αγαπητοί συνάδελφοι, Νάμαι και πάλι κοντά σας με την στήλη μας «τα επιστημονικά δρώμενα». Απολογούμαι για την απουσία μου στην προηγούμενη έκδοση του περιοδικού μας. Λόγοι ανωτέρας βίας βλέπετε... Έχουμε πολλά να πούμε, γιαυτό αρχίζω αμέσως με την εκδήλωση της εταιρείας Δημητριάδη καί Παπαέλληνα Λτδ-Novartis πού πραγματοποιήθηκε στις 9/6/04 σε ένα πολύ φιλικό περιβάλλον, στην αίθουσα διαλέξεων του «κέντρου Ευαγόρα Λανίτη» γνωστού ως «Χαρουπόμυλος». Ο συνάδελφος Παναγιώτης Πέτρου μας έδωσε επιστημονικές πληροφορίες αναφορικά με τα προϊόντα Voltaren καί Cataflam. Στό τέλος της εκδήλωσης ακολούθησε δείπνο. Παγκύπρια έγιναν άλλες πέντε τέτοιες εκδηλώσεις που αφορούσαν τα αντιφλεγμονώδη καί τα οφθαλμικά της Novartis με ομιλητές τους φαρμακοποιούς Παναγιώτη Πέτρου και Χρίστο Κτωρίδη καθώς καί τον χημικό μηχανικό Χρίστο Γρουτίδη, όλοι επιστημονικοί συνεργάτες της παραπάνω εταιρείας. Στις 22/9/04 ο Παγκύπριος Φαρμακευτικός Σύλλογος συνεκάλεσε έκτακτη Γενική Συνέλευση, όπου συζητήθηκε το νέο προτεινόμενο (από το Υ.Υ) μοντέλο συστήματος τιμολόγησης των φαρμάκων. Αθρόα η προσέλευση των συναδέλφων και έντονος ο προβληματισμός. Η εταιρεία Health & Diet Food Center αντιπρόσωπος της βελγικής εταιρείας Ortis sprl διοργάνωσε δύο σεμινάρια με ομιλητή τον, γνωστό σε όλους μας, Dr. Luc Delmulle με θέμα: «Ο ρόλος των Συμβιωτικών στην ζωή μας». Τα σεμινάρια πραγματοποιήθηκαν στις 29/9/04 στο ξενοδοχείο Αλάσια στην Λεμεσό καί στις 30/9/04 σε ξενοδοχείο της Λευκωσίας. Ακολούθησε cocktail. Η εταιρεία Eli Lilly διοργάνωσε σεμινάρια με θέμα: «Cialis, ένα χρόνο μετά». Την παρουσίαση έκανε η Dr. Rim Ibrahim. To 1 o σεμινάριο έγινε στις 5/10/04 στο ξενοδοχείο Hilton στην Λευκωσία καί το 2 ο στις 6/10/04 στο ξενοδοχείο Amathus στην Λεμεσό. Ακολούθησε γεύμα. Οι εταιρείες Solgar και L. K. Biosearch Products Ltd διοργάνωσαν το σεμινάριο Nutritional Science III με θέματα: 1) Ορμονική Υγεία για τον 21 ο αιώνα και 2) οι βιταμίνες. Ομιλητής ο Paul Chamberlain Ion, Διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών της Solgar. Τα σεμινάρια έγιναν στις 23/10/04 στο ξενοδοχείο Lordos Beach στην Λάρνακα και στις 24/10/04 στο ξενοδοχείο St.Raphael στην Λεμεσό. Ακολούθησε γεύμα. Η εταιρεία Μ. Σ. Ιακωβίδης και Σια Λτδ, πραγματοποίησε επιστημονική παρουσίαση με θέμα: «The power of Arcoxia». Το θέμα παρουσίασε ο Ανδρέας Γερασίμου, Franchise Specialist. Έγιναν δύο παρουσιάσεις, η 1 η στις 10/11/04 στο ξενοδοχείο Holiday In στην Λευκωσία και η 2 η στις 10/11/04 στην Λεμεσό, στο Πολιτιστικό Κέντρο Ευαγόρα Λανίτη. Ακολούθησε γεύμα. Η εταιρεία Geo.Pavlides & Araouzos Ltd αντιπρόσωπος της φαρμακευτικής εταιρείας Pfizer στην Κύπρο, διοργάνωσε επιστημονική εκδήλωση με θέματα: 1) Η σπουδαιότητα της Έρευνας καί Ανάπτυξης στον τομέα των φαρμάκων, με ομιλήτρια την κα Πετράκη Φανή, Διευθύντρια Επιχειρησιακής Ανάπτυξης Pfizer Hellas Sa

Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω και 2) Νεώτερα κλινικά δεδομένα για την αντιμετώπιση της στυτικής δυσλειτουργίας, με ομιλητή τον κον Καναβό Κων/νο, Ιατρικό Σύμβουλο της Pfizer Hellas S.a. Ακολούθησε γεύμα με την ευγενή χορηγία της Geo. Pavlides & Araouzos ltd. Τον Ιανουάριο του 2005, οι Τοπικοί Φαρμακευτικοί Σύλλογοι συνεκάλεσαν Γενικές Συνελεύσεις με σκοπό την εκλογή νέων Τοπικών Συμβουλίων καί αντιπροσώπων στον ΠΦΣ. Στις 20/2/05 ο ΠΦΣ συνεκάλεσε στο ξενοδοχείο Κλεοπάτρα στην Λευκωσία, Τακτική Γενική Συνέλευση με σκοπό τις αρχαιρεσίες. Τα συγχαρητήρια μου σε όλους τους εκλεγέντες, με την ευχή, να δουλέψουν με γνώση, προβληματισμό, σύνεση, συσπείρωση και ενότητα, ώστε να επιβιώσουμε των ραγδαίων εξελίξεων που επέρχονται στον τομέα μας. Στις 2/3/05 ο όμιλος Sanofi- Aventis με τους αντιπροσώπους τους Χριστοφίδη και Παπαέλληνα, διοργάνωσαν δείπνο μετά μουσικής στην ταβέρνα «το Ιστορικόν» στην Λεμεσό. Ήταν μια υπέροχη βραδυά χαλάρωσης για όλους. Στις 12/6/05 ο δικός μας Σύλλογος Αριστοτέλης, διοργάνωσε την 8 η επιστημονική του ημερίδα.η ημερίδα πραγματοποιήθηκε στην Δημοσιογραφική Εστία στην Λευκωσία με ομιλητή τον διακεκριμένο Κύπριο Επιστήμονα Dr. Δημήτρη Ηροδότου καί δύο θέματα: 1) «Ο σακχαρώδης Διαβήτης Ινσουλίνη» καί 2) «Ο σακχαρώδης διαβήτης και θεραπείες με νέα φάρμακα». Ταυτόχρονα γιορτάστηκαν τα 10χρονα του Συλλόγου μας. Στις 15/6/05 η εταιρεία Μ. Π. Μιχαηλίδης Λτδ διοργάνωσε σεμινάριο στο εκπαιδευτικό της κέντρο, στην Λευκωσία με ομιλητές τους: Παύλο Λάζο, Διευθυντή Ανάπτυξης-Κώστα Αλεξιάδη,Category Manager-Τζόις Πετρογιαννοπούλου, Product Manager, Μαριάννα Ηλιούδη,

Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω το φαρμακείο σας στην ανάπτυξη», «Επιστημονική αντιμετώπιση της τριχόπτωσης-aminexil SP94», «Καινοτομία στην αντηλιακή προστασία- Anthelios». Στο σεμινάριο έγινε ανάλυση του ανταγωνισμού που υφίστανται τα φαρμακεία από άλλα κανάλια πώλησης καλλυντικών που έχουν γίνει πιο επαγγελματικά σ αυτόν τον τομέα. Η Vichy με τα δερμοκαλλυντικά που προσφέρει επιδιώκει να προσφέρει λύσεις στα θέματα: 1) Αύξηση κίνησης στο φαρμακείο 2) αύξηση πωλήσεων στο φαρμακείο και 3) αύξηση ενδιαφέροντος για προϊόντα εκτός από φάρμακα, στο φαρμακείο. Αυτό ήταν καί το τελευταίο σεμινάριο της περιόδου. φαρμακοποιό καί θέματα: «Τάσεις δερμοκαλλυντικών παγκοσμίως», «Οδηγείστε Κλείνοντας, εύχομαι σε όλους Καλό Καλοκαίρι και Καλή Ξεκούραση. ç óõíôáêôéêç åðéôñïðç êáé ôï äéïéêçôéêï óõìâïõëéï ôïõ ÁÑÉÓÔÏÔÅËÇ åêöñáæïõí ôéó åõ áñéóôéåó ôïõó ðñïó ôïõó öéëïõó êáé ïñçãïõó ôïõ ðåñéïäéêïõ

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η Αντιοξειδωτική ικανότητα των πετάλων του καλλιεργούμενου ελληνικού κρόκου (Crocus sativus L) Τερμεντζή Αικατερίνη, Γεωργιάδης Νικόλαος, Κοκκάλου Ευγένιος Εργαστήριο Φαρμακογνωσίας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Α.Π.Θ. 10 Περίληψη Στην παραπάνω μελέτη υπολογίσθηκε η αντιοξειδωτική ικανότητα διαφόρων κλασμάτων των πετάλων του Crocus sativus και του υδατικού εκχυλίσματος των στιγμάτων που προέκυψε μετά από βρασμό. Η αντιοξειδωτική ικανότητα όλων των παραπάνω εκχυλισμάτων συγκρίθηκε με αυτή τριών προτύπων αντιοξειδωτικών (Ασκορβικό οξύ, Trolox και Κβερκετίνη). Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν ήταν οι δοκιμές σάρωσης των ριζών DPPH. και της Χημειοφωταύγειας της Λουμινόλης. Το εκχύλισμα του διαιθυλαιθέρα παρουσίασε και στις δυο περιπτώσεις την πιο μεγάλη αντιοξειδωτική δύναμη, ακολουθούμενο από το υδατικό στην περίπτωση του DPPH και από αυτό του οξικού αιθυλεστέρα στην περίπτωση της Χημειοφωταύγειας. Το υδατικό εκχύλισμα των στιγμάτων (saffron) παρουσίασε μαζί με τα στερεά υπολείμματα των πετάλων την πιο μικρή αντιοξειδωτική δράση. Εισαγωγή Το φυτό Crocus sativus καλλιεργείται συστηματικά στην Ελλάδα για την εκμετάλλευση των στιγμάτων του (saffron), για τα οποία υπάρχουν πολλές φυτοχημικές και φαρμακολογικές μελέτες. Σύμφωνα με αυτές, το saffron παρουσιάζει κυτοτοξικές και εκτρωτικές ιδιότητες οι οποίες αποδίδονται στην παρουσία των κροκινών [1, 2, 3, 4, 5]. Παρόλα αυτά δεν υπάρχουν λεπτομερή δεδομένα για την ικανότητα σάρωσης ελευθέρων ριζών των εκχυλισμάτων του. Σε αντίθεση με τα προαναφερόμενα τα στίγματα του Crocus sativus, τα οποία καταναλώνονται ευρέως ως αρωματικά και χρωστικοί παράγοντες, τα πέταλα παραμένουν ανεκμετάλλευτα και πετιούνται ως άχρηστο υλικό. Όσον αφορά τα πέταλα υπάρχει μία μόνο μελέτη που σχετίζεται με το φυτοχημικό περιεχόμενο και την αντιοξειδωτική ικανότητα των απομονωθέντων συστατικών από φυτά που καλλιεργούνται στην Κίνα. [6]. Αναφέρεται ότι μερικές από τις απομονωμένες ουσίες όπως πρωτοκατεχικό οξύ, καιμφερόλη και καιμφερόλη 7-Ο-D-γλυκοπυρανοζίτης ήταν περισσότερο αποτελεσματικές στην ικανότητα σάρωσης ριζών DPPH. σε σύγκριση με την α-τοκοφερόλη. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να επιτευχθεί ένας προϋπολογισμός της ικανότητας σάρωσης ριζών των διαφόρων εκχυλισμάτων των πετάλων του Crocus sativus που καλλιεργείται στον ελληνικό χώρο και σε σύγκριση με την αντίστοιχη ικανότητα του υδατικού εκχυλίσματος των στιγμάτων του, το οποίο καταναλώνεται ευρέως. Υλικά και Μέθοδοι Το φυτικό υλικό (νωπά πέταλα Crocus sativus) προμηθεύτηκε από την περιοχή της Κοζάνης και εκχυλίστηκε αμέσως εξαντλητικά με μεθανόλη σε συσκευή Soxhlet. Το μεθανολικό εκχύλισμα συμπυκνώθηκε μέχρι ξηρού και στο ξηρό υπόλειμμα εφαρμόστηκε η τεχνική των κατανομών με διαλύτες αυξανόμενης πολικότητας. Αναλυτικότερα, το ξηρό υπόλειμμα διαλύθηκε σε ζεστό νερό και διηθήθηκε αμέσως υπό κενό (χωνί Buchner). Τα στερεά αδιάλυτα μέρη συλλέχθηκαν και το υπόλοιπο κατανεμήθηκε με τους ακόλουθους διαλύτες αυξανόμενης πολικότητας: διχλωρομεθάνιο, διαιθυλαιθέρας, οξικός αιθυλεστερας και n-βουτανόλη (3x300 ml). Τα στίγματα του Crocus sativus αγοράστηκαν αποξηραμένα και συσκευασμένα σε φακελάκια των 0,125g. Το περιεχόμενο ενός φακέλου εκχυλίστηκε για δέκα λεπτά σε βραστό νερό. Αυτός είναι και ο συνιστώμενος τρόπος καθημερινής τους κατανάλωσης. Όλα τα εκχυλίσματα και κλάσματα συμπυκνώθηκαν μέχρι ξηρού και κρατήθηκαν σε αυτή τη μορφή και υπό ατμόσφαιρα αζώτου μέχρι τη χρήση. Η αντιοξειδωτική ικανότητα όλων των εκχυλισμάτων και κλασμάτων αρχικά εκτιμήθηκε με τη δοκιμή σάρωσης των ριζών DPPH [7,8,9]. Ετοιμάστηκαν διάφορες συγκεντρώσεις όλων των

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η εκχυλισμάτων και των προτύπων αντιοξειδωτικών. 100 μl αραιωμένου δείγματος προστέθηκαν σε 900 μl διαλύματος DPPH (2x10-5 M). Η μείωση στην απορρόφηση μετρήθηκε στα 515nm όταν η αντίδραση έφτασε σε ένα πλατώ χρησιμοποιώντας ένα HP 8452 σπεκτροφωτόμετρο και σε κυψελίδα quartz 10mm. Για όλα τα δείγματα που ήταν ευδιάλυτα στη μεθανόλη, αυτή χρησιμοποιήθηκε για το μηδενισμό του μηχανήματος, ενώ για όσα δεν ήταν ευδιάλυτα στην μεθανόλη, χρησιμοποιήθηκε διμεθυλοσουλφοξείδιο (DMSO) (900μl μεθανόλη και 100μl DMSO). Αρχικά μετρήθηκε η απορρόφηση της ρίζας DPPH χωρίς την προσθήκη αντιοξειδωτικού. Η συγκέντρωση του DPPH στο μέσο της αντίδρασης υπολογίστηκε από την εξίσωση που προέκυψε με γραμμική παλινδρόμηση: Α 515nm =0.0248 x [DPPH (μg/ml)] + 0.0138 (R 2 =0.9968) Για κάθε συγκέντρωση, κάθε δείγματος το ποσοστό του DPPH που παραμένει ακέραιο μετά τη λήξη της αντίδρασης υπολογίζεται με την ακόλουθη εξίσωση: % εναπομείναντος DPPH = [DPPH όταν t=t ] / [DPPH όταν t=0 ] όπου Τ είναι ο απαραίτητος χρόνος για να ολοκληρωθεί η αντίδραση και να φτάσει ένα πλατώ. Η αντιοξειδωτική ικανότητα κάθε δείγματος εκφράστηκε σαν ποσοστό δειγματος απαραίτητου για να μειωθεί η αρχική συγκέντρωση του DPPH κατά 50% (EC 50 ). Η αντιοξειδωτική ικανότητα κάθε δείγματος (ΑΕ) υπολογίζεται με την εξίσωση: ΑΕ=1/EC 50. Η αντιοξειδωτική ικανότητα όλων των δειγμάτων επίσης εκτιμήθηκε με τη μέθοδο της χημειοφωταύγειας της λουμινόλης επαγόμενης από το σύμπλοκο CoII/EDTA [9]. Όλες οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν σε φθορισμόμετρο JENWAY (Jenway Gransmore Felster Dunmow Essex CM6 3 LB), model 6200, κρατώντας τη λάμπα κλειστή και χρησιμοποιώντας μόνο τον φωτοπολλαπλασιαστή της συσκευής. Για κάθε δείγμα ετοιμάστηκαν τουλάχιστο τρεις αραιώσεις. 1ml ρυθμιστικού διαλύματος βορικού οξέος (0.05Μ, σε ph 9) που περιείχαν 1mg/ml EDTA και 0.2mg/ml CoCl 2.6H 2 O προστέθηκαν σε 100μl διαλύματος λουμινόλης (5.6 x 10-4 Μ) σε ρυθμιστικό διάλυμα βορικού οξέος μέσα σε δοκιμαστικό σωλήνα και ανακατεύτηκαν με vortex για 15 sec. Στη συνέχεια 25 μl υδατικού διαλύματος Η2Ο2 (4.5 x 10-3 Μ) τοποθετήθηκαν σε γυάλινη κυψελίδα 10 x 10. Το μίγμα της λουμινόλης-ρυθμιστικού διαλύματος προστίθεται αμέσως στην κυψελίδα με πιπέτα Pasteur και το συνολικό μίγμα ανακατεύεται πολύ καλά ώστε να ξεκινήσει η αντίδραση της χημειοφωταύγειας. Όταν η αντίδραση φτάσει σε ένα πλατώ η ένταση της χημειογωταύγειας (Io) καταγράφεται. Κατόπιν επαναλαμβάνουμε τη μέτρηση προσθέτοντας 25 μl του δείγματος καταγράφοντας έτσι τη μείωση του εκπεμπόμενου φωτός (Ι). Υπολογίζεται η αναλογία Ιο/Ι. Από αυτή την αναλογία, σε συνάρτηση με τα mg του εκχυλίσματος / ml, προκύπτει μια γραμμική συνάρτηση από την οποία υπολογίζεται η τιμή IC50. Το IC50 εκφράζει την ποσότητα του δείγματος που απαιτείται για να μειωθεί η αρχική ένταση της χημειοφωταύγειας κατά 50% [9]: [Ιο/Ι=α(mg εκχυλίσματος/ml) + β] Επίσης υπολογίστηκε η Αντιοξειδωτική Ικανότητα (ΑΕ=1/ΙC 50 ). Ταυτοχρονα όλες οι τιμές εκφράστηκαν ως ισοδύναμα των τριών προτύπων αντιοξειδωτικών ασκορβικού οξέος, trolox και κβεκετίνης. Οι διαλύτες που χρησιμοποιήθηκαν προμηθεύτηκαν από την Merck (Γερμανία) και από την Panreac (Ισπανία). Co.Cl 2.6H 2 O και H 2 O 2 30% από την Merck (Γερμανία). DPPH (1,1- διφαινυλο-2-πικρυλ-υδραζύλιο 90%), EDTA, λουμινόλη και βορικό οξύ, από τη Sigma (Γερμανία). Ασκορβικό οξύ, trolox και κβερκετίνη από τη Serva (Γερμανία). Αποτελέσματα Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 1 που παρουσιάζει συνοπτικά τα αποτελέσματα των μετρήσεων της αντιοξειδωτικής δράσης με τη μέθοδο του DPPH, η αντιοξειδωτική ικανότητα των κλασμάτων και εκχυλισμάτων που ελέγχθηκαν κυμάνθηκε από 0,02 ως 0,319 και αντίστοιχα το EC 50 (Efficient Concentration), από 15,347 έως 0,895 mg ξηρού υπολείμματος αντιοξειδωτικού / mg DPPH αντίστοιχα. Την ισχυρότερη αντιοξειδωτική δύναμη επέδειξε το εκχύλισμα του διαιθυλαιθέρα (ΑΕ=0,319), (Εικόνα 1) Σημειώνεται ότι όσο μικρότερη είναι η τιμή του EC 50 (Efficient Concentration) ενός δείγματος, τόσο ισχυρότερο αντιοξειδωτικό είναι αυτό. Ακολουθούν τα εκχυλίσματα του νερού, το αρχικό μεθανολικό εκχύλισμα και το κλάσμα του οξικού αιθυλεστέρα (ΑΕ 0,232, 0,227 και 0,219 αντίστοιχα). Την πιο μικρή αντιοξειδωτική δύναμη εμφανίζουν τα στερεα υπολείμματα που προέκυψαν μετά τη διήθηση υπό κενό (Buchner). Tο υδατικό εκχύλισμα του saffron είχε επίσης πολύ μικρή ΑΕ 11

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η 12

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η (0,065), ανάλογη με αυτή των στερεών υπολειμμάτων. Τα πρότυπα αντιοξειδωτικά εμφάνισαν με αυτή τη μέθοδο πολύ μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δύναμη από όλα τα εκχυλίσματα και κλάσματα (Εικόνα 2). Σύμφωνα με τη μέθοδο της Χημειοφωταύγειας της Λουμινόλης και όπως προκύπτει από τον Πίνακα 2 που συνοψίζει τα αποτελέσματα της μεθόδου, η αντιοξειδωτική Ικανότητα των εκχυλισμάτων κυμάνθηκε από 8,312 έως 355,744 και το IC50 (Efficient Concentration) από 0,120 έως 0,003 mg εκχυλίσματος / ml αντίστοιχα. Και με αυτή τη μέθοδο το ισχυρότερο αντιοξειδωτικό ανάμεσα στα υπό μελέτη εκχυλίσματα ήταν αυτό του διαιθυλαιθέρα (ΑΕ=355,744), (Εικόνα 3), το οποίο μάλιστα ξεπέρασε την αντιοξειδωτική δύναμη του ασκορβικού οξέος και προσεγγίζει αυτή του trolox (Εικόνα 4). Τα στερεά υπολείμματα και το υδατικό εκχύλισμα του saffron παραμένουν τα ασθενέστερα (ΑΕ = 8.312 και 30,859 αντίστοιχα). Τα κλάματα της βουτανόλης, του οξικού αιθυλεστέρα και το αρχικό μεθανολικό εκχύλισμα εμφανίζουν συγκριτικά ενδιάμεση αντιοξειδωτική δύναμη (ΑΕ=126,953, 155,407 και 133,815 αντίστοιχα). Συζήτηση Φαίνεται λοιπόν από αυτή την in vitro, εισαγωγική μελέτη ότι τα εκχυλίσματα των πετάλων του καλλιεργούμενου ελληνικού κρόκου παρουσιάζουν αξιόλογη αντιοξειδωτική δράση. Σύμφωνα μάλιστα με την μέθοδο της Χημειοφωταύγειας, η οποία θεωρείται πιο ακριβής και λεπτομερής από αυτή του DPPH, προσεγγίζουν και σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνούν τη δράση των καθαρών προτύπων αντιοξειδωτικών. Αντίθετα το γνωστό και ευρέως χρησιμοποιούμενο υπό μορφή αφεψήματος saffron δεν έδειξε ότι έχει αξιόλογες αντιοξειδωτικές ιδιότητες σε σύγκριση με αυτές των εκχυλισμάτων των πετάλων. Ήταν ακόμη ασθενέστερο και από το αρχικό συνολικό εκχύλισμα των πετάλων του κρόκου, αλλά και από το αντίστοιχο υδατικό κλάσμα. Στην περίπτωση μάλιστα των κλασμάτων του διαιθυλαιθέρα ήταν και έως 11,5 φορές ασθενέστερο. Προκύπτει λοιπόν ότι τα πέταλα του καλλιεργούμενου κρόκου, που μέχρι τώρα πετιούνται ως άχρηστα μέρη, αποτελούν μια αξιόλογη πηγή αντιοξειδωτικών που ξεπερνάνε πολύ τη δράση του πολυδιαφημισμένου saffron. Και μπορεί το saffron με τις κροκίνες που περιέχει να αποτελεί αδιαμφι- 13

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η 14

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η σβήτητα κυτοτοξικό παράγοντα, φαίνεται όμως πως η φυτοχημεία των πετάλων του ίδιου φυτού κρύβει δομές που υπόσχονται πολύ μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δύναμη. Βιβλιογραφία 1 Bruneton, J. in Pharmacognosy, Phytochemistry and Medicinal Plants. TECDOC Lavoisier, Paris, New York 1999. 2 Teuscher, E. in Pharmazeutische Biologie, 8 Auflage, Berlin 1982. 3 Morjani, H., Tarantilis, P., Polissiou, M., and Manfait, M. (1990) Anticancer Research, 10,1338-1339. 4 Tarantilis, P., Polissiou, M., and Manfait, M. (1994) Journal of Chromatography A, 664,55-61. 5 Tarantilis, P., Tsoupras, G., and Polissiou, M. (1995) Journal of Chromatography A, 699, 107-118. 6 Chia Ying Li, E Jian Lee and Thian Shung Wu. (2004) Journal of Natural Products, 67, 437-440. 7 Arnous, A., Makris, D. P., & Kefalas, P. (2001). Journal of Africultural and Food Chemistry, 49, 5736-7742. 8 Brand- Williams, W., Cuvelier, M. E., & Berset, C. (1995). Lebensmittel-Wiss und-technology, 28, 25-30. 9 Parejo, I., Codina, C., Petrakis, C., & Kefalas, P. (2000). Journal of Pharmacological and Toxicological Methods, 44, 507-512. Το φυτό Crocus sativus 15

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η Διεγχειρητική Ακτινοθεραπεία (IORT) Νίκος Κατωδρύτης Κλινική Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, Ογκολογικό Κέντρο Τράπεζας Κύπρου, Λευκωσία Ήδη στις αρχές του εικοστού αιώνα έγιναν προσπάθειες εξ επαφής ακτινοβόλησης κατά την διάρκεια της εγχείρησης κάποιων μη εγχειρήσιμων όγκων. Στην δεκαετία του 1930 εισήχθη στην Γερμανία από τον Chaoul η μέθοδος της διεγχειρητικής ακτινοθεραπείας ή λατινιστί Intraoperative Radiotherapy (IORT) σε επίπεδους όγκους. Με αυτή την μέθοδο ο Chaoul ήθελε να εκμεταλλευτεί το μεγάλο πλεονέκτημα της εξ επαφής ακτινοθεραπείας έναντι της τηλεθεραπείας ή λατινιστί External Beam Radiation (EBRT), δηλαδή την δυνατότητα χορήγησης υψηλής δόσης ακτινοβολίας απ ευθείας στον όγκο επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα την μεγαλύτερη δυνατή προστασία του υγιούς γειτονικού ιστού. Πέραν τούτου υπήρξε και ένας εκ των πρώτων που συνδύασε την IORT με την διαδερμική ή την ενδοκολπική ακτινοθεραπεία. Το 1964 εισήχθη από τον Abe στο Kyoto της Ιαπωνίας η τεχνική της μοντέρνας IORT. Στους πρώτους ασθενείς χορηγήθηκε θεραπεία με μηχάνημα Κοβαλτίου. Λίγο αργότερα χρησιμοποιήθηκαν τα ηλεκτρόνια για την IORT λόγω καλύτερων φυσικών χαρακτηριστικών. Ένα εξ αυτών είναι η απότομη πτώση και ελάττωση της δόσης η οποία χαρακτηρίζει τα ηλεκτρόνια και η οποία δίνει την δυνατότητα στον ακτινοογκολόγο να πετύχει την προστασία του υγιούς ιστού που βρίσκεται πίσω από τον όγκο που ακτινοβολείται. Κατά την εξέλιξη της IORT χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορα κέντρα μηχανήματα ακτινοβολίας Χ. Τα πλεονεκτήματα έναντι των μηχανημάτων παραγωγής ηλεκτρόνιων ήταν η μεγαλύτερη ευελιξία και το χαμηλότερο κόστος αυτών των μηχανημάτων. Τα μειονεκτήματα ήταν ο αδύνατος διαμελισμός της δόσης και η μεγαλύτερη απορρόφηση ακτινοβολίας από τα οστά. Τα μειονεκτήματα ήταν πιο σοβαρά ούτως ώστε η θεραπεία με ακτίνες Χ εγκαταλείφθηκε και υιοθετήθηκε πλέον από όλους η θεραπεία με ηλεκτρόνια. Στην αρχή χρησιμοποιήθηκε το Betathron, το οποίο με την πάροδο του χρόνου αντικαταστάθηκε από τον Γραμμικό Επιταχυντή (Linear Accelerator) πουπροσφέρει την δυνατότητα ακτινοβολίας με ηλεκτρόνια. Πρόσφατα, χρησιμοποιούνται υψηλής ενέργειας πηγές ακτινοβολίας για την χορήγηση IORT. Ακτινοβιολογικές επιδράσεις Από την εργασία του Abe et al. στο Kyoto της Ιαπωνίας μπορούν να παρθούν πληροφορίες σχετικά με την αντοχή των διαφόρων ιστών και οργάνων του οργανισμού μετά από χορήγηση υψηλών δόσεων ακτινοβολίας σε μία συνεδρία. Σ αυτή την εργασία διαφαίνεται καλή αντοχή των εξω περιτονιακών οργάνων κατά και μετά την χορήγηση της διεγχειρητικής ακτινοθεραπείας [1]. Μελέτες του National Cancer Institute επίσης ερεύνησαν και αναφέρονται στην αντοχή των εξωπεριτονιακών ιστών. Σε αυτές ακτινοβολήθηκαν σκύλοι με ηλεκτρόνια με μονοσυνεδριακή δόση μεταξύ 20 Gy και 50 Gy. Ο χρόνος παρακολούθησης ήταν 3 χρόνια. Παρατηρήθηκε καλή αντοχή των υγιών αγγειακών ιστών. Οι ιστολογικές ανωμαλίες ήταν ελάχιστες μετά από παρακολούθηση 2 χρόνων. Οι εξωπεριτονιακοί ιστοί παρουσίασαν ινώσεις και ουλές. Λαμβανομένης όμως υπόψη της υψηλής δόσης που χορηγήθηκε οι παρενέργειες θεωρούνται ελάχιστες [1]. Σε αντίθεση προς τους αγγειακούς και εξωπεριτονιακούς ιστούς, τα λειτουργικά όργανα αντέχουν λιγότερο στις υψηλές μονοσυνεδριακές δόσεις. Ο νεφρός αντιδρά ήδη με ίνωση και ατροφία μετά από 20 Gy. Όργανα με μικρές διαμέτρους όπως οι ουρητήρες και οι χοληδόχοι οδοί παρουσιάζουν στενώσεις και ινώσεις μετά από 20 Gy[1]. 17

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η Ο πίνακας 1 παρουσιάζει τα αποτελέσματα του National Cancer Institute μετά από πειράματα πάνω σε σκύλους. Μέθοδοι τεχνικής εφαρμογής 18 Οι Gillete et al., του Colorado State University, μελέτησαν την μακροπρόθεσμη δράση της διεγχειρητικής ακτινοθεραπείας σε συνδυασμό με την διαδερμική. Με σημείο αναφοράς και εξέτασης την κοιλιακή αορτή βρήκαν ότι υπάρχει σημαντικά υψηλότερος κίνδυνος για δημιουργία ανευρυσμάτων και επιμήκων θρόμβων σε 4-5 χρόνια μετά από χορήγηση 20 Gy IORT σε συνδυασμό με 50 Gy EBRT ή μετά από χορήγηση 30 Gy μόνο IORT [1]. Ο Le Couteur et al. βρήκαν κατά τις έρευνες τους ότι μία περιφερική νευροπάθεια παρουσιαζόταν στα ζώα μετά από 35 Gy IORT σε συνδυασμό ή χωρίς EBRT και μία κεντρική νευροπάθεια μετά από χορήγηση 15 Gy διεγχειρητικά. Οι πλείστες κλινικά συμπτωματικές νευροπάθειες παρουσιάστηκαν 6 έως 18 μήνες μετά την θεραπεία[1]. Ως επί το πλείστον προτιμάται η χρησιμοποίηση ηλεκτρόνιων διαφόρων ενεργειών για την πραγματοποίηση της IORT. Η εκλογή της ιδανικής για την περίπτωση ενέργειας γίνεται με βάση την απόσταση μεταξύ της επιφάνειας του προοριζόμενου για ακτινοβολία όγκου και της κοιλιακής αορτής ή της πρόσθιας πλευράς του σπονδύλου σε περιπτώσεις όπου θα πρέπει να προστατευτεί ο νωτιαίος μυελός. Σε άλλες περιπτώσεις λαμβάνεται υπ όψη η αντοχή των υγιών γειτονικών ιστών. Σε ασθενείς στους οποίους χορηγείται η ακτινοθεραπεία με σκοπό την πλήρη ίαση, συνδυάζεται συνήθως η χειρουργική αφαίρεση του όγκου με διεγχειρητική και ακολούθως διαδερμική ακτινοβολία. Συνήθως χορηγούνται δόσεις μεταξύ 45 Gy και 50 Gy διαδερμικά και μεταξύ 15 Gy και 20 Gy διεγχειρητικά. Ως επί το πλείστον επιλέγεται δόση ακτινοβολίας 15 Gy για μικροσκοπικά και 20 Gy για μακροσκοπικά υπολειπόμενους όγκους. Ένα σχήμα θεραπείας που φαίνεται ότι

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η έχει επιβληθεί είναι αυτό της χορήγησης 15 Gy διεγχειρητικά μετά από χειρουργική αφαίρεση και ακολούθως χορήγηση 45 Gy με διαδερμική ακτινοθεραπεία σε διαμοιρασμό συνεδρίων 5x1.8 Gy εβδομαδιαία. Ο συνδυασμός δε με χημειοθεραπεία φαίνεται ότι καλυτερεύει τα αποτελέσματα στα νεοπλάσματα στομάχου, παγκρέατος, παχέως και ορθού εντέρου. Ενδείξεις Η διεγχειρητική ακτινοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί σε ή χωρίς συνδυασμό με ογκεκτομή και διαδερμική ακτινοβολία με καλά θεραπευτικά και παρηγορητικά αποτελέσματα στην θεραπεία του καρκίνου του στομάχου, του παχέως και ορθού εντέρου καθώς και της ουροδόχου κύστης[2]. Σαν παρηγορητική θεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον καρκίνο του παγκρέατος και της χοληδόχου κύστης. Στον καρκίνο του προστάτη μπορεί να επιτευχθεί ένας καλός τοπικός έλεγχος της νόσου. Σε όγκους του εγκεφάλου (γλοιώματα) παρά το γεγονός ότι διαπιστώθηκαν στην 10ετία ενθαρρυντικά αποτελέσματα ειδικότερα μετά από ογκεκτομή εντούτοις τα αποτελέσματα στην συνέχεια δεν υπήρξαν ικανοποιητικά εάν δεν προηγηθεί ογκεκτομή και δεν παρουσιάζουν καμία βελτίωση του χρόνου επιβίωσης σε σχέση με την εξωτερική διαδερμική ακτινοβολία. Σε περίπτωση που προηγηθεί ογκεκτομή τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά [4,5]. Η εφαρμογή της IORT σε γυναικολογικούς καρκίνους δεν έχει ερευνηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Από πρόσφατες μελέτες διαφαίνεται ότι σε υποτροπιάζοντες μετά από εγχείρηση +/- εξωτερική διαδερμική ακτινοθεραπεία γυναικολογικούς καρκίνους, η ΙΟRΤ αποτελεί μια αξιόλογη θεραπευτική επιλογή [6]. Όσον αφορά στην θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα με εφαρμογή της IORT, παρά το γεγονός ότι σε κάποιες μελέτες διαφαίνεται να έχει κάποιες προοπτικές, εν τούτοις χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση [8]. Η IORT χρησιμοποιείται τελευταία στα πλαίσια μελετών και στην θεραπεία του καρκίνου του μαστού με ενθαρρυντικά αποτελέσματα, στοχεύοντας στην περαιτέρω μείωση των τοπικών υποτροπών, στην μείωση του χρόνου θεραπείας αλλά και στο καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα αφού μπορεί να αποφευχθεί η εξωτερική διαδερμική ακτινοβολία [7]. Τέλος η IORT χρησιμοποιείται στην θεραπεία σαρκωμάτων μαλακών μορίων με υποσχόμενα αποτέλεσματα [14,15]. Αποτελέσματα Καρκίνος Στομάχου: Τις καλύτερες πληροφορίες αναφορικά με την θεραπεία του καρκίνου του στομάχου μας τις έδωσαν ο Abe et al, οι οποίοι έκαναν μία προοπτική μη τυχοποιημένη μελέτη, κατά την οποία έγινε σύγκριση μεταξύ της ογκεκτομής και του συνδυασμού ογκεκτομής και διεγχειρητικής ακτινοθεραπείας. Διεγχειρητικά χορηγήθηκαν δόσεις μεταξύ 28 Gy και 40 Gy. Τα αποτελέσματα της μελέτης φαίνονται στον πίνακα 2. Από τα πιο πάνω αποτελέσματα φαίνεται καθαρά ότι ασθενείς με Στάδιο ΙΙ και πάνω μπορούν να επωφεληθούν από την πραγματοποίηση της διεγχειρητικής ακτινοθεραπείας [1]. 19

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Η Τα αποτελέσματα του National Cancer Institute σε μικρή τυχοποιημένη μελέτη, όπου έγινε σύγκριση μεταξύ γαστρεκτομής σε συνδυασμό με διαδερμική εξωτερική ακτινοθεραπεία και γαστρεκτομής σε συνδυασμό με IORT,έδειξαν για τους ασθενείς που υποβλήθηκαν σε IORT, μέσο χρόνο επιβίωσης 20.8 μηνών και ελευθέρα νόσου περίοδο 14.2 μηνών. Οι ασθενείς, στους οποίους χορηγήθηκε μόνο διαδερμική ακτινοθεραπεία παρουσίασαν μέσο χρόνο επιβίωσης 10.2 μηνών και ελευθέρα νόσου περίοδο 6.9 μηνών [1]. Ο Calvo αναφέρει 22 ασθενείς με εγχειρήσιμο καρκίνο στομάχου τους οποίους θεράπευσε με τον καρκίνο του παγκρέατος. Προεγχειρητικά χορηγούνται 10 Gy και 5Gy αντίστοιχα, με πρόσθιο-οπίσθια πεδία ακτινοβολίας. Ακολουθούσαν 20 Gy IORT στην περιοχή του όγκου με ηλεκτρόνια υψηλής ενέργειας. Συνήθως αποφευγόταν η ογκεκτομή. Μετεγχειρητικά πραγματοποιούταν διαδερμική ακτινοθεραπεία με 40 Gy και 45 Gy αντίστοιχα με τεχνική τεσσάρων πεδίων σε 22 συνεδρίες. Οι τοπικοί λεμφαδένες συμπεριλαμβάνονταν στο πεδίο ακτινοβολίας. Η διαδερμική ακτινοθεραπεία συνδυαζόταν με χημειοθεραπεία και συγκεκριμένα με το σχήμα FAM. Τα αποτελέσματα αναφέρονται στον πίνακα 3. ογκεκτομή, 15 Gy διεγχειρητική και μάξιμουμ 46 Gy διαδερμική ακτινοθεραπεία. Η θεραπεία ήταν καλά ανεκτή και τα πρώτα αποτελέσματα ανέφεραν μέσο χρόνο επιβίωσης πέραν των 13 μηνών [1]. Πρόσφατη δημοσίευση από το University of Heidelberg [8] και την Russian Academy of Medical Sciences του Obninsk [9] πιστοποιούν την αύξηση του ποσοστού τοπικού ελέγχου στον τοπικά προχωρημένο καρκίνο στομάχου μετά από χορήγηση IORT σε συνδυασμό με χειρουργική επέμβαση +/- εξωτερική ακτινοθεραπεία. Καρκίνος παγκρέατος: Το Massachusetts General Hospital και η Mayo-Clinic χρησιμοποίησαν όμοια θεραπευτικά πρωτόκολλα αναφορικά με Ο μέσος χρόνος επιβίωσης των 13 και 12,2 μηνών αντίστοιχα συγκρίνεται ευνοϊκά με τους 10,5 μήνες που επιτεύχθηκαν σε ασθενείς του Massachusetts General Hospital που θεραπεύτηκαν μεταξύ 1961 και 1971 για εγχειρήσιμο αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος [1]. Πρόσφατη μελέτη των Renni et al (2001) από το Μιλάνο αναφέρει ότι η IORT δεν αυξάνει την θνησιμότητα και επιτυγχάνει συγκριτικά με την χειρουργική επέμβαση μόνο σημαντική βελτίωση του τοπικού ελέγχου και της επιβίωσης σε ασθενείς με τοπικά προχωρημένο καρκίνο παγκρέατος. Σε περιστατικά με τοπικά εκτεταμένη νόσο η χρήση ενεργειών μεγαλύτέρων των 6 MeV επιτυγχάνουν παράταση του χρόνου εμφάνισης τοπικής υποτροπής. 20