ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Α ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ (Σημειώσεις μαθητή)

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Α ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ (Σημειώσεις μαθητή) Σχ. 1/36 Ελληνική τριήρης ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΛΕΥΚΩΣΙΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Α ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ (Σημειώσεις μαθητή) Α Δοκιμαστική έκδοση 2008 Ανατύπωση 2012 (με μικροδιορθώσεις) Ανατύπωση 2013 (με μικροδιορθώσεις) Ανατύπωση 2014 Εκτύπωση: Ρένος Αγρότης & Υιός Λτδ. Εποπτεία Γ. Ευθυμίου, Π.Λ.Ε Για τη συγγραφή ενοτήτων εργάστηκαν: Γ. Κουτσίδης Α. Παφίτης Σ. Κρανιδιώτης Π. Παπαδόπουλος Γενική Επιμέλεια Γ. Κουτσίδης Γλωσσική επιμέλεια Γ. Μύαρης, Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων Μ. Χριστόφια Παλάτου, Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων Αλ. Μπαζούκης, Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων Συντονισμός έκδοσης Μ. Άστρα Ιωάννου, Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων Γενικός Συντονισμός Χρ. Παρπούνας, Συντονιστής ΥΑΠ ISBN: 978-9963-0-4518-1

Περιεχόμενα Σελίδες 1.0 Η Τεχνολογία στην Κοινωνία.σελ.1 2.0 Γραφική Επικοινωνία. σελ.29 3.0 Τεχνολογική Έρευνα και Πειραματισμός... σελ.53 4.0 Ψηφιακή Ηλεκτρονική.σελ.74 5.0 Σχεδιασμός και Κατασκευή Έργου (ΠΡΟΤΖΕΚΤ) σελ.130 6.0 Μηχανισμοί. σελ.143 Βιβλιογραφία - Αναφορές...σελ.178 Παραρτήματα σελ.180

28

Τεχνολογία και Κοινωνία 1.0 Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι άνθρωποι από τους προϊστορικούς χρόνους χρησιμοποιούσαν την τεχνολογία ως μέσο για τη φυσική τους επιβίωση. Τα πρώτα πέτρινα εργαλεία τους βοήθησαν στις καθημερινές τους ανάγκες προσφέροντάς τους προστασία από άγρια θηρία, καθώς και τη δυνατότητα να κυνηγήσουν και να τραφούν (Σχ. 1/1 και 1/2). Σχ. 1/1 Λίθινη εποχή Σχ. 1/2 Πέτρινα εργαλεία Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του, βλέπουμε ότι ο άνθρωπος, συνεχώς εξελίσσεται, βελτιώνεται και εφευρίσκει νέα πράγματα και τρόπους που αφορούν τη βελτίωση της ζωής του. Η διαμόρφωση φυσικών αντικειμένων σε απλά εργαλεία (Σχ. 1/3 και 1/4) και η ανακάλυψη της φωτιάς, των μετάλλων και του τροχού, του επέτρεψαν να καλύψει βασικές καθημερινές ανάγκες και να βελτιώσει τον τρόπο ζωής του. Σχ. 1/3 Πρωτόγονο εργαλείο Σχ. 1/4 Εργαλεία από κόκαλα - 1 -

Τεχνολογία και Κοινωνία Από τα τέλη του 19ου αιώνα και κυρίως στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, η ανθρωπότητα βρέθηκε αντιμέτωπη με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και της πληροφορικής. Μία εξέλιξη που ξεπερνούσε κάθε φαντασία και οδήγησε σε θεαματικές αλλαγές την παγκόσμια κοινωνία, δημιουργώντας, σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα μια νέα κατάσταση που ποτέ δεν είχε γνωρίσει και δε φανταζότανε το ανθρώπινο είδος. Όλες οι δραστηριότητες του ανθρώπου, παλιές και νέες, συνδέονται πια με την τεχνολογία. Καθημερινότητα, μεταφορές, επικοινωνίες, υγεία, τέχνες, κατασκευές, κ.ά. έχουν περάσει σε άλλη πραγματικότητα. Η αλματώδης τεχνολογική εξέλιξη θεωρείται από πολλούς ως κινητήρια δύναμη προόδου και ευημερίας, που μπορεί να δώσει λύσεις σε όλα τα προβλήματα του ανθρώπου, όπως: άνεση, ελάττωση μόχθου, αυτοματισμό, απλούστευση ζωής, εκμηδένιση αποστάσεων καινούριες πηγές ενέργειας, μακροβιότητα, νέα φάρμακα, καταπολέμηση ασθενειών, περισσότερο ελεύθερο χρόνο, αύξηση του μέσου όρου ζωής, αύξηση παραγωγής, έλεγχο της φύσης, διεύρυνση της επικοινωνίας, μέσα μαζικής ενημέρωσης (Μ.Μ.Ε.). Μερικές φορές, αξιολογώντας τις αρνητικές επιπτώσεις της τεχνολογίας, αμφισβητούνται οι στόχοι της και αρκετοί διερωτούνται αν κάνει τον άνθρωπο πραγματικά ευτυχισμένο, αφού όχι μόνο δε συνέβαλε στην επίλυση όλων των προβλημάτων του, αλλά αντίθετα δημιούργησε και νέα: Η συγκέντρωση των ανθρώπων στις πόλεις έχει ως αποτέλεσμα την ερήμωση της υπαίθρου και τη δημιουργία μεγαλουπόλεων. Ο άνθρωπος ζει στριμωγμένος σε πολυκατοικίες και αισθάνεται μοναξιά μέσα στο πλήθος της σύγχρονης πόλης. Με τους αυτοματισμούς, όμως, έχουν εκτοπισθεί από τις δουλειές τους εκατομμύρια εργαζόμενοι ή έχει αλλάξει το περιεχόμενο της δουλειάς τους. Παρόλο που αυξήθηκαν απεριόριστα οι δυνατότητες επικοινωνίας, υπάρχει απουσία πραγματικής επικοινωνίας, αφού οι κοινωνικές σχέσεις έχασαν τη γνησιότητά τους, έγιναν ανταγωνιστικές και οι συνθήκες ζωής απάνθρωπες. Ο ταχύτατος ρυθμός ζωής, η καταναλωτική μανία του ανθρώπου και η αγωνία του για εξασφάλιση των προϊόντων της τεχνολογίας επιτείνουν το άγχος και καταστρέφουν τον εσωτερικό του κόσμο. Η μόλυνση της φύσης και η ηχορύπανση αποξενώνουν τον άνθρωπο από το περιβάλλον του. Η απειλή πυρηνικού πολέμου και η χρήση νέων βιοχημικών όπλων αυξάνουν την ανασφάλεια και το άγχος του σύγχρονου ανθρώπου. Πολλές από τις προόδους που έγιναν σε διάφορους τομείς τα τελευταία χρόνια ενισχύθηκαν από την πρόοδο στα ηλεκτρονικά. Είναι δυνατό να τοποθετηθεί ένα μικροσκοπικό αλλά πολύπλοκο ηλεκτρονικό κύκλωμα σε ένα πολύ μικρό κομμάτι πυριτίου. - 2 -

Τεχνολογία και Κοινωνία Αυτά τα μικρά κυκλώματα ονομάζονται Ολοκληρωμένα Κυκλώματα (Ι.C.) (Σχ. 1/5). Με τη χρήση των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, πολλές συσκευές περιορίστηκαν σημαντικά σε όγκο και αυξήθηκαν πολύ οι δυνατότητες τους (πχ. Σχ. 1/6 Μητρική πλακέτα ηλεκτρονικού υπολογιστή). Σχ. 1/5 Ολοκληρωμένο Κύκλωμα (Ι.C.) Σχ. 1/6 Μητρική πλακέτα Η/Υ Ακολούθως, θα εξετάσουμε πώς η τεχνολογία έχει βοηθήσει την πρόοδο σε διάφορους τομείς όπως στο σπίτι, στους χώρους εργασίας, στις μεταφορές, στις επικοινωνίες και στην ιατρική. 1.2 Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Οι πρώτοι άνθρωποι ζούσαν σε σπηλιές και σε καλύβες (Σχ. 1/7). Δεν είχαν την τεχνολογία να χτίσουν κατασκευές που θα τους προστάτευαν από τις άσχημες καιρικές συνθήκες και τα άγρια ζώα. Η απόκτηση σταδιακά τεχνολογικής γνώσης τους έδωσε τη δυνατότητα να πραγματοποιούν τις εντυπωσιακές κατασκευές που βλέπουμε σήμερα και να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Ειδικά τα τελευταία χρόνια το περιβάλλον του Σχ. 1/7 Πρώτη κατοικία σπιτιού έχει βελτιωθεί για πολλούς ανθρώπους. Η τεχνολογία δημιούργησε σύγχρονες κατοικίες με κεντρική θέρμανση, εγκαταστάσεις υγιεινής (μπάνιο, τουαλέτες), εγκαταστάσεις για οικονομία στην κατανάλωση ενέργειας κ.ά. (Σχ. 1/8 και 1/9). Σχ. 1/8 Κουζίνα με όλες τις σύγχρονες ανέσεις και συσκευές Σχ. 1/9 Σπίτι με πισίνα - 3 -

Τεχνολογία και Κοινωνία Γενικά, η τεχνολογία στο σπίτι μπορεί να χωριστεί σε δυο διαφορετικούς τομείς: α) στον τομέα της ψυχαγωγίας και β) στον τομέα των ευκολιών και της εξοικονόμησης χρόνου. Συσκευές όπως οι ηλεκτρικές σκούπες, τα πλυντήρια ρούχων και πιάτων, οι ηλεκτρικές κουζίνες και οι φούρνοι μικροκυμάτων έχουν απαλλάξει τον άνθρωπο από βαριές δουλειές και αγγαρείες, ενώ παράλληλα εξοικονομούν χρόνο για ψυχαγωγία και περαιτέρω επαγγελματική ανέλιξη. Τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα ψυχαγωγίας βρίσκονται σήμερα σε κάθε γωνιά του σπιτιού μας. Συσκευές όπως το VIDEO, η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, το DVD, και το COMPUTER παρέχουν τη δυνατότητα πολύπλευρης ψυχαγωγίας (παρακολούθησης πολλών καναλιών τηλεόρασης αλλά και Video, μουσική, ηλεκτρονικά παιγνίδια, διαδίκτυο), αλλά και άμεση ενημέρωση για το τι γίνεται στον κόσμο. Οι χρήστες, όμως, των οικιακών συσκευών πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί, διότι όλες οι ηλεκτρικές συσκευές εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, η οποία θεωρείται υπεύθυνη για τη δημιουργία καρκινικών κυττάρων στο ανθρώπινο σώμα. Συσκευές, όπως η τηλεόραση, το κινητό τηλέφωνο (Σχ. 1/10), η συσκευή Σχ. 1/10 Ακτινοβολία από κινητό τηλέφωνο μικροκυμάτων, το πιστολάκι των μαλλιών και ο ηλεκτρικός φούρνος πρέπει να βρίσκονται σε απόσταση από το ανθρώπινο σώμα, όταν λειτουργούν. Επίσης, η αλόγιστη χρήση των οικιακών συσκευών έχει σαν επακόλουθο τη σπατάλη ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπρόσθετα, η χρήση των απορρυπαντικών στα πλυντήρια πιάτων και ρούχων προκαλεί μόλυνση των υδάτων. 1.3 Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η τεχνολογία στους χώρους εργασίας μπορεί να διακριθεί σε τρεις διαφορετικούς τομείς: στη βιομηχανία, στα γραφεία, και στα καταστήματα. 1.3.1 Η τεχνολογία στη βιομηχανία Η βιομηχανική επανάσταση και η δημιουργία της βιομηχανικής εποχής που αντικατέστησε τη γεωργική εποχή είχε ως αποτέλεσμα οφέλη αλλά και προβλήματα. Τον άνθρωπο τεχνίτη και τις παλιές χειροκίνητες μηχανές (Σχ. 1/11-1/13) αντικατέστησαν σύγχρονες πλήρως ελεγχόμενες από ηλεκτρονικούς υπολογιστές μηχανές. Οι παλιοί τόρνοι που χρησιμοποιούνταν για διαμόρφωση του ξύλου και του μετάλλου αντικαταστάθηκαν από πολύπλοκα μηχανήματα με πολύ εξειδικευμένες δυνατότητες. Τώρα, τα διάφορα προϊόντα σχεδιάζονται στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, - 4 - Σχ. 1/11 Μύλος Ελιών

Τεχνολογία και Κοινωνία Σχ. 1/12 Εργασία σε τυπογραφείο Σχ. 1/13 Πλέξιμο καλαθιών δίνοντας τη δυνατότητα στο χρήστη να δει το προϊόν τρισδιάστατο, να εκτελέσει ελέγχους ποιότητας και αντοχής, και να κάνει οποιεσδήποτε τροποποιήσεις με το πάτημα ενός πλήκτρου. Οι πληροφορίες μεταφέρονται στη συνέχεια στις μηχανές, για να φτιάξουν το προϊόν. Αυτό το σύστημα ονομάζεται Σχεδιασμός και παραγωγή με τη βοήθεια Ηλεκτρονικού Υπολογιστή (Σχ. 1/14 και 1/15) και είναι πολύ χρήσιμο, όταν απαιτείται ακριβής και επαναλαμβανόμενη εργασία (μηχανές CAD/ CAM). Σχ. 1/14 Μηχανή CAD/ CAM Σχ. 1/15 Σχεδίαση αυτοκινήτου σε Ηλεκτρονικό Υπολογιστή Αυτού του είδους οι αυτοματισμοί και τα ρομπότ έχουν βοηθήσει στην αύξηση της παραγωγής προϊόντων, τη βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων, και πολλές φορές στη δραστική μείωση στην τιμή των προϊόντων (πχ. τα ρομπότ στα εργοστάσια μπορούν να συναρμολογήσουν ένα αυτοκίνητο, χωρίς να αγγίξει ανθρώπινο χέρι με μεγάλη ταχύτητα και ακρίβεια) (Σχ. 1/16). Σχ. 1/16 Γραμμή παραγωγής αυτοκινήτων - 5 -

Τεχνολογία και Κοινωνία Με τους αυτοματισμούς, όμως, έχουν εκτοπισθεί από τις δουλειές τους εκατομμύρια εργαζόμενοι ή έχει αλλάξει το περιεχόμενο της δουλειάς τους. Ορισμένοι από τους εργαζόμενους αυτούς μπορούν να εκπαιδευτούν ξανά και να κάνουν νέες δουλειές, οι περισσότεροι όμως παραμένουν άνεργοι, αφού έχουν περιορισμένη εκπαίδευση και δε μπορούν να ενταχθούν σε νέες καταστάσεις. Η πραγματικότητα αυτή δημιουργεί μεγάλα κοινωνικά προβλήματα, καθώς οι άνθρωποι θα πρέπει να έχουν την ικανότητα και την ψυχική προετοιμασία να προσαρμόζονται σε νέες καταστάσεις. Η διά βίου εκπαίδευση αποτελεί πλέον βασικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής. Σχ. 1/17 Δημιουργία όξινης βροχής Επιπρόσθετα, η βιομηχανική παραγωγή είναι η βασική υπεύθυνη για τη ρύπανση της ατμόσφαιρας με αποτέλεσμα την καταστροφή του όζοντος, τη δημιουργία της όξινης βροχής (Σχ.1/17) και του φαινομένου του θερμοκηπίου (Σχ.1/18), που προέρχεται από την καύση υδρογονανθράκων για την παραγωγή ενέργειας (Σχ.1/19). Ακόμη, η βιομηχανική παραγωγή ευθύνεται Σχ.1/18 Φαινόμενο Θερμοκηπίου για τη ρύπανση των υδάτινων πόρων (θάλασσα, ποτάμια, λίμνες, υπόγεια υδροφόρα στρώματα) με υγρά απόβλητα και στερεά απορρίμματα, και τη δημιουργία τοξικών αποβλήτων που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες ουσίες. Επίσης, ο θόρυβος που προέρχεται από ορισμένες βιομηχανικές διεργασίες (π.χ. άλεση σε σπαστήρες) και η αλλοίωση του φυσικού τοπίου ως συνέπεια λατομικών δραστηριοτήτων είναι σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα που προέρχονται από βιομηχανικές δραστηριότητες. - 6 - Σχ. 1/19 Καυσαέρια βιομηχανιών

Τεχνολογία και Κοινωνία 1.3.2 Η τεχνολογία στα γραφεία Στα γραφεία η παλιά γραφομηχανή (Σχ.1/20) έδωσε τη θέση της στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (Η/Υ) και εκτυπωτές (Σχ. 1/21), αλλά και στα σύγχρονα λογισμικά όπως WORD, EXCEL και άλλα λογιστικά προγράμματα για διαχείριση μισθών και λογαριασμών. Τα αρχεία των εταιριών αποθηκεύονται τώρα σε υπολογιστές και όχι σε στοίβες χαρτιού σε κάποιες αποθήκες. Επίσης, έγινε δυνατή η σύνδεση των Η/Υ μέσω μόντεμ αλλά και άλλου είδους δικτύων (on line σύνδεση). Έτσι, είναι δυνατή η αποστολή και λήψη πληροφοριών σε μεγάλες αποστάσεις σε ελάχιστο χρόνο. Τράπεζες, δημόσιες υπηρεσίες, αεροπορικές εταιρίες, και άλλοι οργανισμοί βασίζουν τη λειτουργία τους σήμερα στην άμεση αποστολή και λήψη πληροφοριών μέσω Η/Υ. Σχ. 1/20 Παλιά γραφομηχανή 1.3.3 Η τεχνολογία στα καταστήματα Σχ. 1/21 Σύγχρονο πολυμηχάνημα: εκτυπωτής/ σαρωτής/ φωτοτυπική/ fax Στα καταστήματα ο ραβδωτός κώδικας (Σχ. 1/22) βρίσκεται σήμερα σχεδόν σε όλα τα προϊόντα. Είναι μια σειρά από λεπτές παράλληλες γραμμές τις οποίες οι Η/Υ μπορούν να διαβάσουν με το πέρασμα του προϊόντος πάνω από δέσμη φωτός. Μ αυτό τον τρόπο εντοπίζουν την τιμή του προϊόντος, τα διαθέσιμα προϊόντα αλλά και πόσα έχουν πωληθεί χωρίς να είναι απαραίτητη μια καταμέτρηση. Σχ. 1/22 Ραβδωτός κώδικας 1.4 Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Μεταφορά είναι η μετακόμιση πραγμάτων ή προσώπων. Η ανάπτυξη των μεταφορών αποτέλεσε θεμελιώδη παράγοντα για την ανάπτυξη του πολιτισμού και διευκόλυνε αφάνταστα το εμπόριο και τις συγκοινωνίες. Οι συγκοινωνίες είναι βασικό και στοιχειώδες μέσο για τη διατήρηση και τη βελτίωση του σημερινού τρόπου ζωής. Μεγάλες ποσότητες πρώτων υλών μεταφέρονται από τα σημεία που βρίσκονται ή που παράγονται, στα σημεία επεξεργασίας τους και στα εργοστάσια. Τα προϊόντα μεταφέρονται από τα εργοστάσια στα μέρη που χρησιμοποιούνται. Μέσω των συγκοινωνιών μετακινούμαστε από μέρος σε μέρος, όποτε το θελήσουμε. Η βελτίωση των μέσων μεταφοράς έχει ως συνέπεια τη γρήγορη μεταφορά των εμπορευμάτων από τους χώρους παραγωγής στους χώρους κατανάλωσης, με αποτέλεσμα τη μείωση της τιμής τους, αφού τα έξοδα μεταφοράς αποτελούν μέρος της αξίας του εμπορεύματος. - 7 -

Τεχνολογία και Κοινωνία Οι μεταφορές διακρίνονται σε χερσαίες, θαλάσσιες και αεροπορικές. 1.4.1 Χερσαίες μεταφορές Στις προϊστορικές ανθρώπινες κοινωνίες το βάρος των μεταφορών έπεφτε στη γυναίκα, που μετάφερε το μωρό της και τα πρωτόγονα εργαλεία της οικογένειας κατά τις μετακινήσεις της. Στα προϊστορικά χρόνια αρχίζει ο άνθρωπος να χρησιμοποιεί διάφορα ζώα, σκύλους, άλογα, γαϊδούρια (Σχ.1/23), βόδια κι αργότερα καμήλες, ελέφαντες, τάρανδους κλπ., γιατί τα πράγματα που θέλει να μεταφέρει δε μπορεί πάντα να τα μετακινήσει ο ίδιος. Το πρώτο ουσιαστικό βήμα είναι η ανακάλυψη του τροχού γύρω στο 3000 π.χ., που δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ξύλα ενωμένα μεταξύ τους (εξέλιξη τροχού: Σχ.1/24 έως 1/27). Αυτό ευκόλυνε τη μετακίνηση ανθρώπων και αγαθών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία των οργανωμένων κοινοτήτων και πόλεων, την ανάπτυξη του εμπορίου και της βιομηχανίας λόγω της εύκολης μεταφοράς προϊόντων και πρώτων υλών, αλλά και την απασχόληση των ανθρώπων σε επαγγέλματα εκτός της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Σχ. 1/23 Γαϊδούρι με τον απαραίτητο εξοπλισμό για μεταφορά προϊόντων ή ανθρώπων Σχ. 1/24 Προϊστορικός τροχός Σχ.1/25 Τροχός άμαξας Σχ. 1/26 Τροχός αυτοκινήτου 1890 Σχ.1/27 Σύγχρονος τροχός αυτοκινήτου Ο μεσαίωνας έφερε καθυστέρηση στην ανάπτυξη των μεταφορών, γιατί η φεουδαρχική μορφή του δεν επέτρεπε να κατασκευάζονται μεγάλα οχήματα ούτε υπήρχε ασφάλεια στους δρόμους, που βρίσκονταν κάτω απ' τον έλεγχο των γαιοκτημόνων ή των ληστών. Αργότερα, το 15ο αιώνα, εμφανίζονται οι περίφημες ταχυδρομικές άμαξες, που μετέφεραν ανθρώπους, αποσκευές, το ταχυδρομείο, και λίγα εμπορεύματα (Σχ.1/28). Όμως πάλι οι μεταφορές δεν είχαν συστηματοποιηθεί, ούτε οι μετακινήσεις ήταν εύκολες. Σημαντικό σταθμό στην ιστορία των μεταφορών αποτέλεσε η εφεύρεση της ατμομηχανής και του σιδηρόδρομου. Οι μεταφορές απελευθερώθηκαν, έγιναν πιο σίγουρες, τακτικές και γρήγορες. Το Σχ. 1/28 Άμαξα 1470 εμπόριο παράλληλα σταθεροποιήθηκε. - 8 -

Τεχνολογία και Κοινωνία Η μεγάλη άνθηση της βιομηχανίας επέβαλλε τη μεταφορά μεγαλύτερων και πιο βαριών φορτίων. Πρώτη λύση ήταν τα ποταμόπλοια μέσω καναλιών και ποταμών. Αυτό άλλαξε τον 19 ο αιώνα, οπότε και ανακαλύφθηκε ο σιδηρόδρομος που θα αποτελούσε πλέον το βασικό μέσο μεταφοράς τόσο για ανθρώπους όσο και για εμπορεύματα για περισσότερο από 100 χρόνια (Σχ.1/29). Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τον εμφύλιο πόλεμο των ΗΠΑ, μεγάλος αριθμός στρατευμάτων μεταφέρθηκε με τους σιδηρόδρομους στα πεδία των μαχών. Ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, ο σιδηρόδρομος έπαιξε μεγάλο ρόλο στον αποικισμό και την ανάπτυξη της αχανούς αυτής χώρας. Σχ. 1/29 Ατμάμαξα 19 ου αιώνα Τέλος, οι εφαρμογές του ηλεκτρισμού και η εφεύρεση του αυτοκινήτου (εξέλιξη αυτοκινήτου: Σχ. 1/30-1/33), έδωσαν καινούρια ώθηση στην ανάπτυξη των μεταφορών. Σε συνδυασμό με τη βιομηχανική επανάσταση που ακολούθησε, οι μεταφορές έχουν φτάσει σήμερα σε φανταστικά επίπεδα. Τα φορτηγά σήμερα μεταφέρουν 3-25 τόνους σε κάθε διαδρομή, ενώ οι σιδηρόδρομοι 1.200-10.000 τόνους. Σ' αυτούς προσθέτονται τα ιδιωτικά αυτοκίνητα, οι εναέριοι σιδηρόδρομοι κλπ. Σχ.1/30 Αυτοκίνητο, 1885 Σχ.1/31 Αυτοκίνητο, 1912 Σχ.1/32 Αυτοκίνητο, 1958 Σχ. 1/33 Σύγχρονο αυτοκίνητο - 9 -

Τεχνολογία και Κοινωνία Η αύξηση του αριθμού των αυτοκινήτων για ικανοποίηση σύγχρονων αναγκών, απαιτεί ένα βελτιωμένο οδικό σύστημα, που θα δίνει τη δυνατότητα για μετακινήσεις με άνεση και ασφάλεια σε λογικά πλαίσια ταχύτητας (Σχ. 1/34). Η κατασκευή σύγχρονων δρόμων είναι στοιχειώδης προϋπόθεση για την οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη των περιφερειακών και απομονωμένων περιοχών μιας χώρας. Παρόλ αυτά, η κατασκευή τους συντελεί στην αλλαγή του περιβάλλοντος (Σχ. 1/35). Σχ. 1/34 Πολυσύχναστος δρόμος μεγαλούπολης Σχ. 1/35 Σύγχρονο οδικό δίκτυο 1.4.2 Θαλάσσιες μεταφορές Αρχικά οι θαλάσσιες μεταφορές δε θα ήταν παρά η ξυλεία που ριχνόταν στους ποταμούς και μεταφερόταν στις εκβολές τους. Αρχικά γίνονταν με πρωτόγονες σχεδίες. Αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται και σήμερα στη Β. Αμερική, όπου τεράστιες ποσότητες ξυλείας μεταφέρονται διαμέσου των μεγάλων ποταμών. Σταθμός στην ανάπτυξη των θαλάσσιων μεταφορών έγινε ο χρόνος που ανακαλύφθηκαν τα πανιά και κατασκευάστηκαν τα πρώτα ιστιοφόρα. Σπουδαίοι ναυτικοί αναδείχτηκαν οι Βίκινγκς, οι Φοίνικες, οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι στην αρχαιότητα και το παράδειγμά τους ακολούθησαν οι Ισπανοί, οι Ολλανδοί, οι Πορτογάλοι, οι Άγγλοι, οι Βενετοί, οι Γάλλοι, κ.ά. (Σχ.1/36 και 1/37). Στα μεσαιωνικά και τα νεότερα χρόνια η εξέλιξη των πλοίων συνέβαλε στο εντατικό εμπόριο. Απ τη θάλασσα, ανοίγονται καινούριες διώρυγες, βρίσκονται καινούριοι δρόμοι, συμπληρώνεται η ανακάλυψη κι εξερεύνηση άγνωστων περιοχών του πλανήτη μας, και δημιουργούνται - 10 - Σχ. 1/36 Ελληνική τριήρης Σχ. 1/37 Πλοίο των Βίκινγκς

Τεχνολογία και Κοινωνία καινούρια λιμάνια και παραθαλάσσιες εμπορικές πόλεις (Σχ.1/38). Ακόμη, η ανακάλυψη του ατμού άφησε κι εδώ τη σφραγίδα της με την κατασκευή ατμοκίνητων μεγαθηρίων. Τέλος, τα σημερινά ντιζελοκίνητα πετρελαιοφόρα (τάνκερ) ξεπερνούν σε Σχ.1/38 Ιστιοφόρο του Μεσαίωνα χωρητικότητα τους 500 000 τόνους (Σχ.1/39), ενώ τεράστια κρουαζιερόπλοια (Σχ. 1/40), που χαρακτηρίζονται σαν πλωτές πολιτείες, μεταφέρουν τουρίστες από τόπο σε τόπο με ασφάλεια και με όλες τις σύγχρονες ανέσεις, συμβάλλοντας στην ψυχαγωγία του ανθρώπου και στην οικονομική ενίσχυση τουριστικών προορισμών. Σχ. 1/39 Τάνγκερ 600000 τόνων Ας μη ξεχνάμε όμως ότι υπάρχουν και τα στρατιωτικού τύπου πλοία, τα οποία χρησιμοποιούνται για πολεμικές επιχειρήσεις, σκορπώντας τον όλεθρο με τα όπλα που κουβαλούν (Σχ. 1/41 και 1/42). Σχ. 1/40 Κρουαζιερόπλοιο Σχ. 1/41 Αεροπλανοφόρο Σχ. 1/42 Εσωτερικό υποβρυχίου - 11 -

Τεχνολογία και Κοινωνία 1.4.3 Εναέριες μεταφορές Οι εναέριες μεταφορές ξεκίνησαν το 18ο αιώνα με την ανακάλυψη του αερόστατου και τη χρησιμοποίηση των πηδαλιουχούμενων κατά το 19ο αιώνα. Οι εναέριες μεταφορές, όμως, άρχισαν κυρίως τον 20ο αιώνα, με την εφεύρεση του αεροπλάνου. Το 1903 ανακαλύφθηκε το πρώτο αεροπλάνο από τους αδελφούς Ράιτ, ενώ το 1909 ο Λούης Μπλέριοτ πέταξε από τη Γαλλία στην Αγγλία (Σχ.1/43). Η μεγάλη επανάσταση, όμως, έγινε με την ανακάλυψη της μηχανής jet το 1949 και οδήγησε στην κατασκευή μεγαλύτερων και πιο γρήγορων Σχ. 1/43 Το αεροπλάνο των αδελφών Ράιτ αεροπλάνων που μπορούσαν να πετάνε σε πολύ μεγάλες αποστάσεις. Πάντως το αεροπλάνο σήμερα χρησιμοποιείται για τη μεταφορά κυρίως επιβατών και αποσκευών και λιγότερο εμπορευμάτων, γιατί η κίνησή του στοιχίζει αρκετά (εξέλιξη αεροπλάνου Σχ. 1/43-1/47). Σχ. 1/44 Γερμανικό πολεμικό αεροπλάνο 1 ου Παγκοσμίου πολέμου Σχ. 1/45 Επιβατηγό 10 θέσεων του 1926 Σχ. 1/46 Επιβατηγό DC3, 21 θέσεων του 1935 Σχ. 1/47 Σύγχρονο επιβατηγό αεροπλάνο - 12 -

Τεχνολογία και Κοινωνία Η ανακάλυψη του πυραύλου υγρών καυσίμων έκαμε δυνατές τις διαστημικές πτήσεις και περαιτέρω βελτιώσεις της οδήγησαν στους δορυφόρους, τα επανδρωμένα διαστημόπλοια, σε προσσεληνώσεις και σε διαστημικά οχήματα πολλών χρήσεων (Σχ. 1/48). Όμως, παρότι ο άνθρωπος βρίσκει συνέχεια καινούργια, τελειότερα και πιο άνετα μεταφορικά μέσα, δε σημαίνει ότι τα παλιά μεταφορικά μέσα καταργούνται. Σε πολλές περιοχές σήμερα εξακολουθεί να χρησιμοποιείται το μουλάρι ή η βοϊδάμαξα. Σχ. 1/48 Διαστημικός σταθμός συνδεδεμένος με διαστημικό λεωφορείο Η τεράστια ανάπτυξη της τεχνολογίας στις μεταφορές δε μπορούσε, όμως, να μην επιφέρει και ρύπανση του περιβάλλοντος. Η σκόνη από τη διάνοιξη δρόμων, ο θόρυβος, και τα καυσαέρια από τις καύσεις των μηχανών ρυπαίνουν την ατμόσφαιρα σε μεγάλο βαθμό. Επίσης, αρκετές όμορφες περιοχές έχουν μετατραπεί σε νεκροταφεία αυτοκινήτων και άλλων μηχανών (Σχ.1/49). Ακόμη, η θάλασσα και τα μεγάλα ποτάμια μολύνονται από το πετρέλαιο των πλοίων, είτε από διαρροές είτε από ναυάγια (Σχ.1/50). Σχ. 1/49 Σύγχρονο νεκροταφείο αυτοκινήτων στην Ελλάδα Σχ. 1/50 Καθαρισμός πετρελαίου στην Αλάσκα μετά από βύθιση πετρελαιοφόρου - 13 -

Τεχνολογία και Κοινωνία Επιπρόσθετα, ο στρατός χρησιμοποιεί την τεχνολογία των μεταφορών, για να μεταφέρει έμψυχο και άψυχο υλικό στα πεδία των μαχών, αλλά και για να κατασκευάσει φονικές μηχανές (Σχ. 1/51-1/54). Σχ. 1/51 Πολεμικό ελικόπτερο Σχ. 1/52 Σύγχρονο άρμα μάχης Σχ. 1/53 Καταδιωκτικό F16 πλήρως εξοπλισμένο με ρουκέτες και βόμβες Σχ. 1/54 Βομβαρδιστικό αεροπλάνο Στελθ. Δεν ανιχνεύεται από το ραντάρ γι αυτό και ονομάζεται αόρατο αεροπλάνο. - 14 -

Τεχνολογία και Κοινωνία 1.5 Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ - ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 1.5.1 Επικοινωνίες Η ραγδαία εξέλιξη του τρόπου επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων ήταν αυτή που κατά κύριο λόγο έπαιξε ρόλο στην τεχνολογική και επιστημονική εξέλιξη. Βοηθήθηκε από αυτή αλλά παράλληλα βοήθησε. Τρόποι επικοινωνίας πάντα υπήρχαν αλλά στη σύγχρονη εποχή δημιουργήθηκαν εντελώς καινούργιοι τρόποι και μέσα. Από την αρχαιότητα ο άνθρωπος προσπαθούσε να βρει τρόπους επικοινωνίας. Πέρα από τον κλασικό τρόπο, που ποτέ δεν πρόκειται να χαθεί, δηλαδή η άμεση επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο, η επικοινωνία από απόσταση ήταν κάτι που είχε απασχολήσει αρκετούς. Υπήρξαν διάφοροι τρόποι, όπως οι αγγελιοφόροι (με πεζούς ή έφιππους δρομείς), σήματα καπνού (Σχ.1/55), διάφορα σινιάλα (με βραχίονες ή σημαίες), ηχητικά σήματα (Σχ. 1/56), φρυκτωρίες (φρυκτός= πυρσός + ώρα =φροντίδα, δηλαδή σύστημα μηνυμάτων με φωτιά, Σχ.1/57), ταχυδρομικά περιστέρια, η αλληλογραφία, κ.ά. Σχ. 1/55 Σήματα καπνού Σχ. 1/56 Τύμπανο Σχ. 1/57 Τηλέγραφος του Αινεία Η ανακάλυψη της τυπογραφίας αλλά και η περαιτέρω βελτίωση της με την τελειοποίηση των πιεστηρίων και την παραγωγή ψηλής ποιότητας χαρτιού έδωσε τη δυνατότητα μαζικής παραγωγής εντύπων, όπως βιβλίων, περιοδικών και εφημερίδων, ψηλής ποιότητας σε πολύ χαμηλές τιμές, τα οποία ήταν προσιτά στο ευρύ κοινό. Σήμερα η τυπογραφία δε χρησιμοποιεί τις παλιές λινοτυπικές μηχανές (στις οποίες το κάθε γράμμα έπρεπε να τοποθετηθεί με το χέρι για σχηματισμό του κειμένου, Σχ. 1/58) αλλά Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές και σύγχρονες εκτυπωτικές και φωτοτυπικές μηχανές (Σχ. 1/59). Σχ. 1/58 Παλιά τυπογραφική μηχανή Σχ. 1/59 Σύγχρονη τυπογραφική μηχανή Μπορούμε να πούμε ότι πλήττεται σήμερα η τυπογραφία σε κάποιο βαθμό από την διάδοση πληροφοριών και κειμένων μέσω των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης. Αρκετές εφημερίδες και περιοδικά δημοσιεύονται σήμερα στο Διαδίκτυο, αλλά και πολλές εγκυκλοπαίδειες κυκλοφορούν σε ηλεκτρονική έκδοση (CD). - 15 -

Τεχνολογία και Κοινωνία 1.5.2 Τηλεπικοινωνίες Οι τηλεπικοινωνίες σχετίζονται με την εκπομπή και λήψη πληροφοριών με τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος, ραδιοκυμάτων και φωτοκυμάτων. Η πρώτη τεχνολογική επανάσταση ήταν ο τηλέγραφος το 1830. Έδινε τη δυνατότητα μέσα από τα σήματα μορς για γρήγορη επικοινωνία από απόσταση (Σχ. 1/60). Η πιο μεγάλη επανάσταση, όμως, ήταν το τηλέφωνο, το οποίο όχι μόνο σου έδινε τη δυνατότητα γρήγορης επικοινωνίας αλλά και άμεσης, ακούγοντας τον συνομιλητή σου. Σιγά σιγά άρχισε η σύνδεση μεταξύ πόλεων και χωρών με τηλεφωνικά δίκτυα, ενώ αργότερα και ηπείρων με καλώδια που ποντίστηκαν στους ωκεανούς. Από εκεί και πέρα είδαμε την ραγδαία εξέλιξη του τηλεφώνου (Σχ. 1/61), φτάνοντας σήμερα να έχουμε τα κινητά τηλέφωνα (Σχ. 1/62). Σχ. 1/60 Τηλέγραφος Morse Σχ. 1/61 Διάφορα μοντέλα τηλεφωνικών συσκευών Σχ. 1/62 Κινητό τηλέφωνο 3 ης γενιάς Τα τελευταία 25 χρόνια είναι δυνατό να γίνονται τηλεφωνικές συνδιαλέξεις από χώρα σε χώρα με τη χρήση δορυφόρων, που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη γη. Ο πρώτος δορυφόρος εκτοξεύτηκε το 1962, ενώ σήμερα χρησιμοποιούνται ευρέως για μετάδοση τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών, καθώς επίσης και για στρατιωτικούς σκοπούς (Σχ.1/63, 1/64 και 1/65). Σχ. 1/63 Τηλεπικοινωνιακός δορυφόρος - 16 - Σχ. 1/64 Τηλεπικοινωνιακός εξοπλισμός αναμετάδοσης σημάτων

Τεχνολογία και Κοινωνία Σχ. 1/65 Δορυφορικές κεραίες Μια πρόσφατη πρόοδος στις τηλεπικοινωνίες είναι η χρήση οπτικών ινών (Σχ. 1/66). Οι πληροφορίες μετατρέπονται από ηλεκτρικό σε οπτικό σήμα με τη χρήση λέιζερ και αποστέλλονται κατά μήκος μιας πολύ λεπτής οπτικής ίνας. Στην έξοδο της οπτικής ίνας υπάρχει άλλο λέιζερ που μετατρέπει το φως σε ηλεκτρικό σήμα. Το πλεονέκτημα τους είναι η δυνατότητα μετάδοσης πολλών σημάτων με πολύ μεγάλες ταχύτητες και σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, χωρίς τον κίνδυνο υποκλοπής και χωρίς άλλα ανεπιθύμητα σήματα (παράσιτα). Σχ. 1/66 Οπτικές ίνες Ακόμη δύο σημαντικά μέσα επικοινωνίας είναι το ραδιόφωνο και η τηλεόραση (Σχ. 1/67 & 1/68). Με την ανακάλυψη του ασυρμάτου και αργότερα του ραδιοφώνου έγινε δυνατή η γρήγορη ενημέρωση όλων των πολιτών, ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές. Οι πραγματικές δυνατότητες, όμως, αυτής της ενημέρωσης, έγιναν αντιληπτές με την ανακάλυψη της τηλεόρασης. Σχ. 1/67 Παλιό ραδιόφωνο ΑΜ Σχ. 1/68 Παλιά και σύγχρονη τηλεόραση - 17 -

Τεχνολογία και Κοινωνία Οι τηλεθεατές μπορούν να πληροφορούνται συμβάντα ανά τον κόσμο, τη στιγμή που γίνονται, τόσο σε ήχο και εικόνα, όσο και σε μορφή κειμένου. Ειδήσεις, πρόγνωση του καιρού, ταξιδιωτικές πληροφορίες, και ποικιλία άλλων πληροφοριών είναι διαθέσιμες στους τηλεοπτικούς μας δέκτες 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Φυσικά, όλα αυτά έγιναν κατορθωτά με την εξέλιξη και χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών (Σχ.1/69 1/73). Σχ. 1/69 To 1939 κατασκευάζεται ο πρώτος υπολογιστής αποθηκευμένου προγράμματος, ο Mark I Σχ. 1/70 To 1946 αρχίζει να λειτουργεί ο πρώτος ηλεκτρονικός ψηφιακός υπολογιστής μεγάλης κλίμακας, ο ENIAC Σχ. 1/71 Από τα εργαστήρια της Bell, έρχεται το 1954 ο πρώτος υπολογιστής γενικής χρήσης Σχ. 1/72 To 1981 δημιουργεί η ΙΒΜ τον υπολογιστή ΙΒΜ-PC Σχ. 1/73 Σύγχρονος φορητός Η/Υ - 18 -

Τεχνολογία και Κοινωνία Παράλληλα, όμως, με την εξέλιξη των υπολογιστών και τη διείσδυσή τους σε κάθε σπίτι, καθώς και των ερευνών για την μεταξύ τους επικοινωνία, ήρθε και το Διαδίκτυο. Ξεκίνησε από απλό δίκτυο λίγων υπολογιστών και έχει φτάσει σήμερα σε εκατομμύρια χρήστες. Το Διαδίκτυο έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που όχι μόνο αποτελεί μεγάλη πηγή γνώσης και υπηρεσιών, αλλά έχει συμβάλει και στην δημιουργία πολλών και διαφορετικών τρόπων επικοινωνίας: Email, chat, forum είναι έννοιες που έχουν προστεθεί στην ζωή μας. Με τη βελτίωση όμως των ταχυτήτων σύνδεσης στο διαδίκτυο και την διάδοση των ευρυζωνικών συνδέσεων (adsl, sdsl), έχει αρχίσει να διαδίδεται και ένας νέος τρόπος επικοινωνίας, η τηλεφωνία μέσω διαδικτύου, που όχι μόνο επιτρέπει δωρεάν ή πολύ χαμηλού κόστους κλήσεων σε όλο τον κόσμο, αλλά επιτρέπει και τις videoκλήσεις, ένας τρόπος με τον οποίο έχεις πια και άμεση οπτική επαφή με το συνομιλητή σου. Παραδείγματα χρήσης αυτής της νέας τεχνολογίας είναι η ιατρική, η εκπαίδευση από απόσταση (Σχ. 1/74), τηλεδιασκέψεις μεταξύ στελεχών εταιριών από διαφορετικές τοποθεσίες, κ.ά. Σχ. 1/74 Εκπαίδευση από απόσταση στον απόδημο ελληνισμό Όλα αυτά δίνουν μια νέα διάσταση στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, αλλά υπάρχει παράλληλα ο κίνδυνος να μειωθούν οι προσωπικές σχέσεις, η άμεση επαφή των ανθρώπων μεταξύ τους, κίνδυνος που μπορεί να οδηγήσει τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων σε τυπικό στάδιο και στις όποιες συνέπειες προκαλεί αυτό (Σχ. 1/75). Σχ. 1/75 Σύγχρονη οικογένεια Επιπρόσθετα, η συχνά κακή χρήση των μέσων πληροφόρησης έχει οδηγήσει αρκετές φορές στην παραπληροφόρηση και την καταστροφή της γλώσσας αλλά και την ισοπέδωση αξιών με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν με αφανισμό πολιτιστικά στοιχεία και παραδόσεις που χρόνια τώρα υπάρχουν. Πάντως αυτός που θέλει να ενημερωθεί και να μάθει έχει πάρα πολλά μέσα στην διάθεσή του, άλλα δωρεάν και άλλα επί πληρωμή. Υπάρχουν όμως και μέρη του πλανήτη, όπου όλα αυτά φαντάζουν ως πολυτέλεια (Σχ.1/76). Σχ. 1/76 Λιμός απειλεί χιλιάδες κατοίκους της Αιθιοπίας - 19 -

Τεχνολογία και Κοινωνία 1.6 Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Η ιατρική ήταν πάντα στενά συνδεμένη με τα τεχνικά μέσα, παλαιότερα για την επεξεργασία φαρμακευτικών βοτάνων και την πραγματοποίηση χειρουργικών επεμβάσεων, σήμερα για ένα πλήθος διαγνωστικών και θεραπευτικών λειτουργιών. Αν και θεωρούμε ότι γενικότερα η επιστήμη έδωσε αυτοπεποίθηση στον άνθρωπο και του παρέσχε τα μέσα να επιδοθεί στη μελέτη της φύσης και της κοινωνίας, η Ιατρική είναι κυρίως η επιστήμη που έδωσε στον άνθρωπο μεγαλύτερη προσδόκιμη μέση διάρκεια ζωής, που τον απελευθέρωσε από φοβίες και δεισιδαιμονίες και τον οδήγησε στο δρόμο της ορθολογικής εξήγησης του κύκλου ζωή-θάνατος των έμβιων όντων και της συστηματικής αντιμετώπισης των ασθενειών. Στις αρχές του 19 ου αιώνα ο μέσος όρος ζωής στην Ευρώπη βρίσκεται κάτω των 40 ετών, έναν αιώνα μετά είναι πάνω από 40 χρόνια και ακόμα έναν αιώνα μετά, στις αρχές του 21 ου αιώνα, βρίσκεται περίπου στα 80 χρόνια. Αυτή η διαρκής αύξηση σχετίζεται ειδικότερα με την ελαχιστοποίηση της βρεφικής θνησιμότητας, αλλά επίσης με την εξάλειψη των θανατηφόρων επιδημικών ασθενειών, με την αντιμετώπιση λιγότερο ή περισσότερο σοβαρών ασθενειών μέσω της διαρκώς βελτιούμενης ιατρικής φροντίδας (Σχ. 1/77, 1/78) με την ευρεία χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων και ιατρικού εξοπλισμού. Ακροφύσιο για το αυτί του γιατρού Ξύλινο κυλινδρικό σώμα του οργάνου Τύμπανο του στηθοσκοπίου Σχ. 1/77 Το πρώτο στηθοσκόπιο, 1816 Η αύξηση του προσδόκιμου ορίου ζωής προκάλεσε και μία βελτίωση στον τομέα των γνώσεων, εμπειρικών και Σχ. 1/78 Σύγχρονο ηλεκτρονικό στηθοσκόπιο επιστημονικών: οι τεχνίτες και οι μάστορες της Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα δεν έφταναν κατά κανόνα σε ικανή ηλικία, ώστε να αξιοποιήσουν τη συσσωρευμένη πείρα τους στη βελτίωση μεθόδων και εργαλείων. Έτσι, οι τεχνολογικές αλλαγές εκείνους τους αιώνες ήταν αργές. Η ανάπτυξη και εξέλιξη της Ιατρικής επιστήμης βοηθήθηκε πάρα πολύ από την εφεύρεση της τυπογραφίας αφού με τη διάδοση των έργων του Ιπποκράτη, του Γαληνού και του Κέλσου άρχισαν οι ανακαλύψεις, κυρίως στον τομέα της ανατομίας. Έτσι, έγινε γνωστή η κυκλοφορία του αίματος, η λειτουργία της καρδιάς, ο μηχανισμός της αναπνοής, η λέμφος, κ.ά. - 20 -