TOBACCO OR HEALTH IN THE EUROPEAN UNION PAST, PRESENT AND FUTURE

TOBACCO OR HEALTH IN THE EUROPEAN UNION PAST, PRESENT AND FUTURE THE ASPECT CONSORTIUM Αιτιολογική έκθεση

Αιτιολογική έκθεση Οι επιδράσεις της χρήσης καπνού στην υγεία των ατόµων και του πληθυσµού σε ολόκληρη την Ευρώπη περιγράφονται στο Κεφάλαιο 1 της παρούσας έκθεσης. Το κάπνισµα συνεχίζει να είναι η µεγαλύτερη µεµονωµένη αιτία θανάτου και ασθένειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στον έλεγχο του καπνού. Πάνω από 650 000 ευρωπαίοι πεθαίνουν κάθε χρόνο επειδή καπνίζουν, ένας στους επτά θανάτους σε ολόκληρη την ΕΕ, και πάνω από 13 εκατοµµύρια υποφέρουν από µια σοβαρή, χρόνια ασθένεια λόγω του καπνίσµατος. Επίσης, έχει πλέον εξακριβωθεί πέραν πάσης αµφιβολίας ότι ο καπνός που προκύπτει από το κάπνισµα είναι ένας σοβαρός περιβαλλοντικός κίνδυνος για την υγεία, σκοτώνοντας περίπου δεκάδες χιλιάδες µη καπνίζοντες Ευρωπαίους, ενώ πολλά εκατοµµύρια ακόµη πάσχουν από αρρώστιες που επιδεινώνονται µε την εισπνοή καπνού άλλων ανθρώπων. Το κάπνισµα βλάπτει σχεδόν κάθε όργανο του ανθρώπινου σώµατος, προκαλώντας ένα µεγάλο εύρος ασθενειών, όµως η συνολική έκταση των δυσµενών επιπτώσεων είναι ακόµη άγνωστη, καθώς ακόµη και σήµερα, πάνω από 50 χρόνια µετά την εξακρίβωση των πρώτων συσχετισµών µεταξύ του καπνίσµατος και του καρκίνου του πνεύµονα, διαπιστώνεται ότι ακόµα περισσότερες αρρώστιες προκαλούνται από το κάπνισµα. Εντούτοις, είναι γνωστό ότι περίπου οι µισοί από τους συνεχείς τακτικούς καπνιστές θα πεθάνουν εξαιτίας του καπνίσµατος και ότι όσοι πεθαίνουν στη µέση ηλικία λόγω του καπνίσµατος χάνουν κατά µέσο όρο 22 έτη ζωής, ενώ ένα µεγαλύτερο ποσοστό αυτής της µειωµένης διάρκειας ζωής το περνούν µε κακή υγεία. Αν και η επιδηµία του καπνού βρίσκεται σε διαφορετικά στάδια σε διαφορετικές χώρες σε ολόκληρη την Ευρώπη, είναι εµφανές ότι εκατοµµύρια περισσότεροι Ευρωπαίοι θα πεθάνουν και θα υποφέρουν από κακή υγεία ως αποτέλεσµα του καπνίσµατος στις επόµενες δεκαετίες. Οι θάνατοι στο γυναικείο πληθυσµό που οφείλονται στο κάπνισµα αυξάνονται ακόµη και η πλήρης έκταση της επιδηµίας στον αριθµό των γυναικών δεν έχει ακόµη συνειδητοποιηθεί. Ακόµα και στους άνδρες, τα ποσοστά θνησιµότητας λόγω του καρκίνου του πνεύµονα συνεχίζουν να αυξάνονται σε τέσσερις χώρες εντός της ΕΕ. Το κάπνισµα συσχετίζεται όλο και περισσότερο µε τη φτώχεια, συµβάλλοντας σηµαντικά στο διευρυνόµενο άνοιγµα στις ανισότητες στον τοµέα της υγείας σε ολόκληρη την ΕΕ. Για να απεικονιστεί η επίδραση της χρήσης καπνού στην ΕΕ δίνονται σύντοµες περιγραφές των διαγραµµάτων θνησιµότητας σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες. 1

εδοµένου του ότι όλοι αυτοί οι θάνατοι και οι ασθένειες µπορούν να προληφθούν πλήρως, το Κεφάλαιο 1 εξετάζει επίσης το σηµαντικό ρόλο που έχει η νικοτίνη στο να συνεχίζουν οι άνθρωποι να καπνίζουν και τα δραµατικά οφέλη στην υγεία όταν κάποιος σταµατά το κάπνισµα. Το Κεφάλαιο 2 περιγράφει πώς όλα τα κράτη µέλη της ΕΕ επηρεάζονται επίσης από την παραγωγή, κατασκευή, διανοµή και πώληση των προϊόντων καπνού. Η καπνοκαλλιέργεια αντιπροσωπεύει µόνο ένα µικρό ποσοστό της αγροτικής δραστηριότητας της ΕΕ, εφόσον µόλις 1,3% των γεωργικών εγκαταστάσεων της ΕΕ παράγουν καπνό, χρησιµοποιώντας το 0,1% των αγροτικών εκτάσεων. Επιπλέον, το ποσοστό της Ευρώπης στην παγκόσµια καπνοκαλλιέργεια µειώνεται από τα µέσα της δεκαετίας του 80. Εντούτοις, ο καπνός είναι η καλλιέργεια µε την µεγαλύτερη επιδότηση ανά εκτάριο στην Ευρώπη. Η ΕΕ δαπανά σχεδόν 1 000 εκατοµµύρια ετησίως σε αυτές τις επιδοτήσεις: 2,3% του προϋπολογισµού της κοινής αγροτικής πολιτικής, και 1,1% του συνολικού προϋπολογισµού της Επιτροπής. Η ΕΕ έχει συνετά αποφασίσει να εξαλείψει σταδιακά αυτές τις επιδοτήσεις ως το 2010. Η παρασκευή καπνού στην ΕΕ/Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών υπολογίζεται ότι παραµένει σταθερή στο 25% της παγκόσµιας παραγωγής τσιγάρων. Η ΕΕ είναι ένας καθαρός εισαγωγέας ανεπεξέργαστου καπνού και ένας καθαρός εξαγωγέας παρασκευασµένων προϊόντων καπνού, παρέχοντας το 20% της παγκόσµιας προσφοράς. Οι θέσεις εργασίας στην καλλιέργεια και παραγωγή καπνού αντιπροσωπεύουν µόλις το 0,13% της απασχόλησης της ΕΕ, και ο αριθµός αυτός µειώνεται. Η επίδραση των προσπαθειών ελέγχου του καπνού στην απασχόληση θα ήταν αµελητέα, καθώς τα χρήµατα που δαπανούνται για τον καπνό και τη σχετική ιατρική περίθαλψη θα δαπανώνται σε άλλα προϊόντα και υπηρεσίες, ή θα αποταµιεύονται για επενδύσεις σε άλλες δραστηριότητες. 2

Η ΕΕ φέρει ένα σηµαντικό οικονοµικό βάρος εξαιτίας του καπνίσµατος. Μια συντηρητική εκτίµηση αυτών των εξόδων κυµαίνεται µεταξύ 98 130 δισεκατοµµυρίων ανά έτος, ή µεταξύ 1,04 1,39% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της περιφέρειας για το 2000. Τα πραγµατικά έξοδα είναι αναµφίβολα υψηλότερα, και θα συνεχίζουν να αυξάνονται εάν δεν ληφθούν κατάλληλα µέτρα. Η αύξηση αυτή των εξόδων θα προκύψει από τα υψηλότερα ποσοστά καπνίσµατος στα νέα κράτη µέλη της ΕΕ10, τις βελτιώσεις στην υγειονοµική περίθαλψη και την αυξανόµενη ζήτηση για υγειονοµικές υπηρεσίες. Οι καπνιστές, αλλά επίσης και οι µη καπνιστές, οι κυβερνήσεις και οι εργαζόµενοι θα πρέπει να καλύψουν αυτά τα έξοδα. Τα εµπειρικά στοιχεία δείχνουν ότι η κατανάλωση καπνού αντιπροσωπεύει µια καθαρή επιβάρυνση για τους κρατικούς προϋπολογισµούς ακόµη και αν λάβουµε υπόψη το φόρο καπνού και τις αποταµιεύσεις στις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης λόγω της πρόωρης θνησιµότητας µεταξύ των καπνιστών. Τα κράτη µέλη της ΕΕ επιβάλλουν τόσο ad valorem όσο και συγκεκριµένους φόρους κατανάλωσης στα προϊόντα καπνού, µαζί µε το φόρο προστιθέµενης αξίας. Η επιλογή του είδους του φόρου κατανάλωσης έχει σοβαρές επιπτώσεις στο ποσό του φόρου που πληρώνεται ανά πακέτο τσιγάρων, και είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι τιµές των τσιγάρων διαφέρουν σηµαντικά µεταξύ των κρατών µελών. Οι συγκεκριµένοι φόροι κατανάλωσης είναι πιο αποτελεσµατικοί η εφαρµογή τους είναι πιο εύκολη και στηρίζουν καλύτερα τους στόχους δηµόσιας υγείας της ΕΕ, καθότι αποθαρρύνουν το κάπνισµα όλων των µαρκών τσιγάρων εξίσου, αντί να ενθαρρύνουν την αντικατάσταση µε πιο οικονοµικές µάρκες. Στο Κεφάλαιο 2 περιγράφεται πώς το τρέχον επίπεδο φορολογίας του καπνού στα κράτη µέλη της ΕΕ βρίσκεται πιο κάτω από το βέλτιστο επίπεδο, όσον αφορά την πιθανή αναγέννηση εσόδων. Οι υψηλότεροι φόροι καπνού είναι κατά πολύ το πιο οικονοµικά αποδοτικό µέτρο ελέγχου του καπνού και θα δηµιουργήσουν αυξηµένα φορολογικά έσοδα, ακόµα και παρουσία του λαθρεµπορίου. Θα αυξήσουν επίσης το κόστος των τσιγάρων, τα οποία είναι ακόµη αρκετά προσιτά για την πλειονότητα του πληθυσµού της ΕΕ. Οι πολιτικές ελέγχου του καπνού που δεν στηρίζονται στην τιµή είναι πιο αποτελεσµατικές ως µέρος ενός ολοκληρωµένου προγράµµατος για τον έλεγχο του 3

καπνού. Αν και το λαθρεµπόριο τσιγάρων δεν θα παρεµποδίσει την επιθυµητή επίδραση των υψηλότερων φόρων τσιγάρων στην κατανάλωση του καπνού και τα κυβερνητικά έσοδα, µπορεί να µειώσει το αποτέλεσµα αυτού του µέτρου. Το Κεφάλαιο 3 περιγράφει τον τρόπο µε τον οποίο, από τη δεκαετία του 80 και έπειτα, αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε η πολιτική ελέγχου του καπνού στην ΕΕ µε φόντο την συνεχή εξέλιξη της ίδιας της ΕΕ, συµπεριλαµβάνοντας την κοινοτική διεύρυνση από έξι χώρες το 1957, σε εννιά το 1973, 10 το 1981, 12 το 1986, 15 το 1995 και 25 το 2004. Είναι επίσης µια ιστορία δυναµικών αλληλεπιδράσεων µεταξύ των κοινοτικών οργάνων, µεταξύ των οργάνων αυτών και των κρατών µελών, µεταξύ των κρατών µελών και µεταξύ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΕΚ) και εξωτερικών χωρών και οργανισµών, όπως ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας (ΠΟΥ). Κάθε τµήµα της νοµοθεσίας που θεσπίστηκε από την ΕΕ, είτε σε µορφή οδηγιών, κανονισµών, ψηφισµάτων ή συστάσεων, απαιτεί µια νοµική βάση στις συνθήκες που δηµιούργησαν την ΕΕ. Μέχρι σήµερα, το σύνολο της νοµοθεσίας για την επισήµανση, διαφήµιση και τους κανονισµούς προϊόντος έχει βασιστεί στην νοµοθεσία εσωτερικής αγοράς, Άρθρο 95 ΕΚ (πρώην Άρθρο 100α ΕΚ), αντί της νοµικής βάσεως της δηµόσιας υγείας (Άρθρο 152), η οποία δεν επιτρέπει αυτού του είδους τη νοµοθεσία. Εν µέρει ως αποτέλεσµα αυτού, τέσσερα από τα έξι τµήµατα της νοµοθεσίας σχετικά µε την επισήµανση, το µάρκετινγκ και τη ρύθµιση των προϊόντων καπνού που θεσπίστηκαν από το 1989, ήταν αντικείµενο νοµικών διεκδικήσεων, και άλλες προσφυγές ασκήθηκαν κατά της Επιτροπής από την καπνοβιοµηχανία αντικρούοντας άλλες πτυχές της νοµοθετικής διαδικασίας. Παρ όλα αυτά, σηµειώθηκε σηµαντική πρόοδος, αν και ο ευρωπαϊκός έλεγχος του καπνού θα είχε σηµειώσει ακόµα µεγαλύτερη πρόοδο εάν ήταν διαθέσιµη µια αποκλειστική νοµική βάση δηµόσιας υγείας. Από το 1987, ο έλεγχος του καπνού βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής δηµόσιας υγείας της ΕΕ και εντάσσεται σε τέσσερις ευρείς τοµείς: δηµόσια υγεία, φορολογία, υγεία και ασφάλεια στο χώρο της εργασίας και γεωργία. Ένα µεγάλο µέρος της πολιτικής της Κοινότητας για τον έλεγχο του καπνού ξεκίνησε και αναπτύχθηκε από τη Γενική 4

ιεύθυνση Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (πρώην Γ V, Γενική ιεύθυνση Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων). Μέχρι σήµερα, η πολιτική έχει παράγει, µεταξύ άλλων, οδηγίες σχετικά µε τη διαφήµιση, επισήµανση και την περιεκτικότητα σε πίσσα του καπνού, µια οδηγία σχετικά µε τα προϊόντα καπνού, νοµοθεσία για την φορολογία του καπνού, οδηγίες για την υγεία και την ασφάλεια στον χώρο της εργασίας που περιορίζουν το κάπνισµα στο χώρο της εργασίας, δύο διασκέψεις που οργανώθηκαν από κοινού µε τον ΠΟΥ, τρεις διασκέψεις της Προεδρίας της ΕΕ, καθώς και υποστήριξη για άλλες ευρωπαϊκές διασκέψεις σχετικά µε τον έλεγχο του καπνού. Η ΕΚ υπέγραψε επίσης τη σύµβαση πλαίσιο για τον έλεγχο του καπνού (ΣΠΕΚ) του ΠΟΥ και άσκησε αποτελεσµατική επίδραση ενάντια στο λαθρεµπόριο καπνού σε ορισµένα κράτη µέλη. Στη συνέχεια το Κεφάλαιο 3 περιγράφει πώς το Πρόγραµµα «Η Ευρώπη κατά του καρκίνου» (EAC) παρείχε τη βάση γι αυτή την αποτελεσµατική πολιτική της ΕΚ σχετικά µε την πρόληψη του καπνίσµατος. Βασικοί παράγοντες που ώθησαν την επιτυχία αυτή ήταν οι εξής: πολιτική υποστήριξη υψηλού επιπέδου, η επιτροπή των ειδηµόνων καρκίνου, µια αποκλειστικού προορισµού οµάδα εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η συνεργασία µε βασικούς ενδιαφερόµενους φορείς, µια στρατηγική υψηλού προφίλ στα µέσα ενηµέρωσης, µια δραστήρια νοµοθετική προσέγγιση και η παροχή έρευνας µε στόχο την πολιτική από ένα ειδικό γραφείο για την υποστήριξη νοµοθετικών πρωτοβουλιών. Το Συµβούλιο ήταν ιδιαίτερα ενεργό στο θέµα της υγείας από το 1985 και µετά, και ο έλεγχος του καπνού ήταν µια από τις κορυφαίες του προτεραιότητες. Μεταξύ 1988 2003, το Συµβούλιο «Υγεία» συνεδρίασε 35 φορές, έχοντας τον έλεγχο του καπνού στην ηµερήσια διάταξη 31 φορές. Η δηµόσια συζήτηση για τις διαφηµίσεις καπνού στην ΕΕ έχει ήδη διαρκέσει 15 χρόνια και συνεχίζεται, αν και προς το παρόν ισχύει µια απαγόρευση των διαφηµίσεων καπνού σε 18 χώρες της ΕΕ. Η πρώτη οδηγία της ΕΚ σχετικά µε την επισήµανση του καπνού είχε σηµαντικό αντίκτυπο. Καθώς οι οδηγίες είναι δεσµευτικές για τα κράτη µέλη, ακόµα 5

και χώρες µε σχεδόν ανύπαρκτη νοµοθεσία ελέγχου του καπνού ήταν αναγκασµένες να ενισχύσουν της προειδοποιήσεις για την υγεία τους, και η νοµοθεσία της ΕΚ αποτελούσε παράδειγµα για πολλές χώρες που ήθελαν να γίνουν µέλη της ΕΕ. Η πολιτική της ΕΚ για τον καπνό είχε επίσης αντίκτυπο και εκτός της ΕΕ. Στη Σουηδία για παράδειγµα, η πολιτική ελέγχου του καπνού είχε αγγίξει ένα όριο στη δεκαετία του 80. Το πρόγραµµα EAC (στο οποίο συµµετείχε η Σουηδία) περιελάµβανε αρκετές προτάσεις οι οποίες, από την πλευρά της Σουηδίας, φαίνονταν ριζοσπαστικές και αντιφατικές εκείνο τον καιρό. Το EAC αναζωογόνησε τον έλεγχο του καπνού στη Σουηδία στη διάρκεια της δεκαετίας του 90. Η νοµοθεσία της ΕΚ ενίσχυσε επίσης την σύµβαση πλαίσιο του ΠΟΥ. Γι αυτόν το λόγο, το Κεφάλαιο 3 δείχνει πως παρότι στηρίχθηκε στην νοµική βάση της εσωτερικής αγοράς για τη νοµοθεσία δηµόσιας υγείας, η ΕΚ ανέλαβε ένα εκτενές εύρος µέτρων ελέγχου του καπνού τα τελευταία 20 χρόνια τα οποία είχαν µια τεράστια επιρροή εντός και εκτός της ΕΕ. Η επικύρωση της ΣΠΕΚ και από τα 25 κράτη µέλη της ΕΕ θα εξασφαλίσει ότι θα θεσπιστούν σε εθνικό επίπεδο ολοκληρωµένες απαγορεύσεις των διαφηµίσεων για τον καπνό εντός 5 ετών από την επικύρωση, αντισταθµίζοντας την ακύρωση της οδηγίας για τη ιαφήµιση του Καπνού του 1998. Έτσι η ρύθµιση των προϊόντων καπνού και οι περιορισµοί του καπνίσµατος στο χώρο της εργασίας θα µείνουν οι δύο πιο επείγουσες εργασίες ελέγχου του καπνού που θα αντιµετωπίσει η ΕΚ και τα κράτη µέλη την επόµενη δεκαετία. Το Κεφάλαιο 4 της έκθεσης αυτής δείχνει τον τρόπο µε τον οποίο η χρηµατοδότηση των προγραµµάτων ελέγχου του καπνού συσχετίζεται µε την χρήση του. Γενικά, όσο µεγαλύτερες οι δαπάνες για τον έλεγχο του καπνού, τόσο µεγαλύτερη η µείωση στον επιπολασµό του καπνίσµατος. Η ανάλυση δεδοµένων από της ΗΠΑ φανερώνει µια σταθερή εικόνα ότι οι δαπάνες ελέγχου του καπνού µειώνουν την πώληση τσιγάρων. Η αποτελεσµατικότητα των εκστρατειών στα µέσα µαζικής ενηµέρωσης εξαρτάται από την κλίµακα και τη διάρκειά τους. Οι δαπάνες πρέπει να είναι αρκετά υψηλές ώστε να προσεγγίσουν τους καπνιστές αρκετές φορές µε επαρκή διάρκεια. Ως αποτέλεσµα 6

τέτοιων δαπανών, σε µεγάλο βαθµό, ο επιπολασµός του καπνίσµατος στη Μασαχουσέτη µειώθηκε από 23,5% το 1990 σε 19% το 1999, µια µείωση περίπου τέσσερις φορές µεγαλύτερη από ό,τι σε άλλες πολιτείες των ΗΠΑ. Σε αντίθεση, αν και η µείωση του επιπολασµού του καπνίσµατος στο ΗΒ µεταξύ του 1970 και της δεκαετίας του 90 ήταν η µεγαλύτερη στον κόσµο για το διάστηµα αυτό, τώρα έχει ελαττωθεί σηµαντικά, και σύµφωνα µε τις υπάρχουσες τάσεις, δεν θα φτάσει τα επίπεδα της Μασαχουσέτης για τα επόµενα 20 έτη. Τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσηµάτων (CDC) στις ΗΠΑ υπολογίζουν ότι οι πολιτείες θα πρέπει να δαπανήσουν µεταξύ $1 3 κατά κεφαλήν ανά έτος για προγράµµατα ελέγχου του καπνού, για ένα επαρκές χρονικό διάστηµα ούτως ώστε να έχουν επαρκή αποτελέσµατα. Συνιστούν επίσης ανώτερα και κατώτερα επίπεδα δαπανών. Για την Καλιφόρνια συνέστησαν ως ανώτερη τιµή $17 κατά κεφαλήν ανά έτος και κατώτερη τιµή $6. Η πραγµατική δαπάνη είναι $4 κατά κεφαλήν. Για τη Μασαχουσέτη η πραγµατική δαπάνη ήταν $7. Ο τρέχον αριθµός στο ΗΒ είναι λίγο κατώτερος από $2 ανά έτος, τρεις φορές λιγότερο από τη συνιστώµενη κατώτερη τιµή για την Καλιφόρνια, εντούτοις εντός της ΕΕ το ΗΒ έχει την υψηλότερη δαπάνη. Στην ΕΕ, η πραγµατική τιµή της Μασαχουσέτης θα ήταν 5,7 κατά κεφαλήν ή 2 600 εκατοµµύρια ετησίως, ενώ ακόµη και η πραγµατική τιµή του ΗΒ θα µεταφερόταν σε επίπεδο ΕΕ σε δαπάνες 740 εκατοµµυρίων ανά έτος για τον έλεγχο του καπνού. Συνεπώς, τα κράτη µέλη της ΕΕ δαπανούν πολύ λιγότερα από την επιθυµητή τιµή για τον έλεγχο του καπνού. Υπάρχουν ορισµένες πληροφορίες από ευρωπαϊκές χώρες σχετικά µε την επίδραση διαφόρων συγκεκριµένων στοιχείων πολιτικής, συµπεριλαµβανοµένων ορισµένων στοιχείων που εµφανίζονται στο Βέλγιο, τις Κάτω Χώρες, την Πολωνία και το ΗΒ ότι οι µεγαλύτερες και σηµαντικότερες προειδοποιήσεις για την υγεία έχουν εµφανώς και αρκετά µεγαλύτερη επίδραση. Σχετικά µε την απαγόρευση των διαφηµίσεων, η ιεθνής Τράπεζα κατέληξε στο συµπέρασµα ότι οι πιο ολοκληρωµένοι περιορισµοί θα µειώσουν την κατανάλωση κατά >6% σε χώρες υψηλού εισοδήµατος. Η εκτίµηση αυτή υποδεικνύει ότι η (ακυρωµένη) απαγόρευση της ΕΕ για τις διαφηµίσεις θα µείωνε την 7

κατανάλωση τσιγάρων σχεδόν κατά 7%. Η δράση της ΕΕ εναντίον του λαθρεµπορίου έχει µειώσει το λαθρεµπόριο σε επίπεδο κρατών µελών, όπως αποδείχθηκε έντονα στην Ισπανία, µια από τις λίγες χώρες στον κόσµο που αντιµετώπισε το λαθρεµπόριο µε επιτυχία. Το διάστηµα 1995 2002 η αναλογία των λαθραίων τσιγάρων στην αγορά µειώθηκε από 16% σε 2%. Τέλος, εξετάζονται στοιχεία σχετικά µε την επίδραση των νέων υπηρεσιών περίθαλψης στο ΗΒ, τα οποία δείχνουν ότι προσεγγίζουν µε επιτυχία τους καπνιστές σε άπορες περιοχές και συνεπώς έχουν τη δυνατότητα να συµβάλλουν στην µείωση των ανισοτήτων στον τοµέα της υγείας. Οι δαπάνες στην έρευνα για την ενίσχυση της πολιτικής ελέγχου του καπνού στην ΕΕ θα πρέπει να αυξηθούν. Συγκεκριµένα, είναι ιδιαίτερα επείγουσα η καταµέτρηση του επιπολασµού του καπνίσµατος σε ολόκληρη την Ευρώπη, µε χρήση της πάγιας µεθοδολογίας. Οι έρευνες αυτές θα πρέπει να διεξάγονται, αν είναι δυνατόν, ετησίως και τα αποτελέσµατά τους να δηµοσιεύονται, ούτως ώστε οι ευρωπαίοι πολίτες να µπορούν να διαπιστώσουν τα αποτελέσµατα των πολιτικών ελέγχου του καπνού. Καθώς το κάπνισµα παρουσιάζει όλο και περισσότερη συγκέντρωση µεταξύ των χαµηλότερων κοινωνικοοικονοµικών οµάδων, η προσέγγιση αυτών των οµάδων είναι απαραίτητη για τη µείωση της κατανάλωσης καπνού σε ολόκληρη την Ευρώπη. Για να αντιµετωπιστεί αυτή η πρόκληση, οι πολιτικές ελέγχου του καπνού θα πρέπει να εφαρµόσουν στο έπακρο µέτρα τα οποία θα είναι προσαρµοσµένα στις ανάγκες των χαµηλότερων κοινωνικοοικονοµικών οµάδων και οι έρευνες επιπολασµού του καπνίσµατος θα πρέπει να περιλαµβάνουν δεδοµένα διαχωρισµένα ανάλογα µε την κοινωνικοοικονοµική κατάσταση. Το Κεφάλαιο 4 κατονοµάζει τις ακόλουθες παρεµβάσεις ως καίριες πολιτικές ελέγχου του καπνού οι οποίες θα πρέπει τεθούν ως προτεραιότητες σε όλα τα προγράµµατα ελέγχου του καπνού: αυξήσεις των τιµών µέσω υψηλότερης φορολογίας ολοκληρωµένες απαγορεύσεις των διαφηµίσεων και προωθήσεων όλων των προϊόντων καπνού, λογοτύπων και εµπορικών ονοµασιών απαγορεύσεις/περιορισµοί στο κάπνισµα στο χώρο της εργασίας καλύτερη πληροφόρηση των καταναλωτών συµπεριλαµβανοµένης 8

της αντιδιαφήµισης (εκστρατείες δηµόσιας πληροφόρησης), κάλυψη στα µέσα ενηµέρωσης και δηµοσίευση των αποτελεσµάτων των ερευνών άµεσες ετικέτες µε προειδοποιήσεις για την υγεία στα πακέτα τσιγάρων και σε άλλα προϊόντα καπνού και τέλος περίθαλψη ώστε να βοηθηθούν οι εξαρτηµένοι καπνιστές και να σταµατήσουν το κάπνισµα, συµπεριλαµβανοµένης της αυξηµένης πρόσβασης σε φάρµακα. Το Κεφάλαιο 5 αναγνωρίζει ότι απαιτούνται επίσης κυβερνητικές ρυθµίσεις για τα ίδια τα προϊόντα καπνού, αν και είναι ιδιαίτερα σηµαντικό αυτό να µην αποσπάσει την προσοχή από τα υπόλοιπα ουσιαστικά µέρη του ελέγχου του καπνού που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Οι ρυθµίσεις µέχρι σήµερα επικεντρώνονταν κυρίως στις µετρήσεις της περιεκτικότητας σε πίσσα, νικοτίνη και µονοξείδιο του άνθρακα που βασίζονται σε µηχανές, και στα συστατικά. Εντούτοις, η πολυπλοκότητα των τσιγάρων και των λοιπών προϊόντων καπνού απαιτεί ένα νέο, πιο ολοκληρωµένο ρυθµιστικό πλαίσιο το οποίο θα έχει ως στόχο τη µείωση της βλαβερότητάς του και θα επικεντρώνεται σε διάφορες διαστάσεις, συµπεριλαµβανοµένων των χαρακτηριστικών και εκποµπών των προϊόντων, της έκθεσης, των βλαβών, των κινδύνων, απαιτήσεων και της έρευνας της νόσου, και της επιτήρησης. Επιπλέον, αναγνωρίζοντας τόσο ότι τα προϊόντα καπνού είναι επιτηδευµένα µέσα, που παράγονται µε τεχνολογικές µεθόδους ώστε να παρέχουν νικοτίνη, όσο και την πιθανή διάδοση πρωτότυπων προϊόντων καπνού και νικοτίνης στο άµεσο µέλλον, θα είναι σηµαντικό οι κανονισµοί να λάβουν υπόψη τους το θεµελιώδη ρόλο που κατέχει η νικοτίνη στη χρήση του καπνού, και να παρέχουν ένα πλαίσιο εντός του οποίου διαφορετικά προϊόντα να µπορούν να εκτιµηθούν σοβαρά. Το ολοκληρωµένο ρυθµιστικό πλαίσιο που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 5 θα απαιτήσει ένα πολύ µεγαλύτερο εύρος τεχνικών προσόντων και τεχνογνωσίας από τα υπάρχοντα. Συνεπώς απαιτείται αυξηµένη ρυθµιστική ικανότητα. Το Κεφάλαιο 6 περιγράφει τις εντατικές, ευρείες και συστηµατικές προσπάθειες της καπνοβιοµηχανίας να επηρεάσει την πολιτική ελέγχου του καπνού στην Ευρώπη. Είναι σαφές ότι υπήρξε µια ολοκληρωµένη στρατηγική µάρκετινγκ µε στόχο τους ενδιαφερόµενους φορείς, η οποία είναι ανάλογη µε αυτή που στοχεύει στους 9

καταναλωτές. Και στις δύο περιπτώσεις ο στόχος είναι ο ίδιος, δηλαδή η επιρροή της συµπεριφοράς: στην περίπτωση των καταναλωτών η συµπεριφορά τους απέναντι στο κάπνισµα στην περίπτωση των ενδιαφερόµενων φορέων οι ρυθµιστικές και επαγγελµατικές τους συµπεριφορές, καθώς και η συµπεριφορά τους στις οµάδες πιέσεως. Ο συνδυασµένος στόχος των δραστηριοτήτων αυτών είναι η µεγαλύτερη αποδοτικότητα και µακροβιότητα του οργανισµού. Η πορεία αυτών των δραστηριοτήτων έχει πρωτοφανείς βλαβερές συνέπειες στην δηµόσια υγεία της Ευρώπης. Οι στρατηγικές που χρησιµοποιούνται στο «µάρκετινγκ των ενδιαφερόµενων φορέων» της καπνοβιοµηχανίας περιλαµβάνουν τον εντοπισµό των απειλών και των ευκαιριών, ούτως ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πρώτες και να αξιοποιηθούν οι τελευταίες. Για παράδειγµα, η απαγόρευση των διαφηµίσεων για τον καπνό το 1998 ήταν µια απειλή, µπορούσε όµως να καταπολεµηθεί µε τη βοήθεια ευνοϊκά διατεθειµένων κρατών µελών, της αρχής της επικουρικότητας και των σχετικά αδύναµων διατάξεων της ΕΕ για τη δηµόσια υγεία. Η βιοµηχανία κατέβαλε επίσης κάθε προσπάθεια ούτως ώστε να εντοπίσει πιθανούς συµµάχους, να τους επιστρατεύσει στον αγώνα της και να τους παρέχει κατάλληλα quid pro quos. Οι σύµµαχοι αυτοί κυµαίνονταν από βασικές οµάδες για τα δικαιώµατα των καπνιστών µέχρι και αρχηγούς κρατών. Από την άλλη πλευρά, εντόπισε επίσης και τους αντιπάλους, στους οποίους στη συνέχεια επιτέθηκε, αντί να προσπαθήσει να τους προσεγγίσει. Οι συστηµατικές προσπάθειες της βιοµηχανίας να υπονοµεύσει τον ΠΟΥ είναι το πιο τρανταχτό παράδειγµα, όµως στο επίκεντρο των προσπαθειών της βρέθηκαν και µικρότεροι οργανισµοί, συµπεριλαµβανοµένου του ιεθνούς Κέντρου Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) και του Ευρωπαϊκού Γραφείου για τη ράση υπέρ της πρόληψης του καπνίσµατος. Η έκθεση δείχνει πως το µάρκετινγκ της καπνοβιοµηχανίας για τους ενδιαφερόµενους φορείς ήταν αποτελεσµατικό, και οι επιπτώσεις αυτής της επιτυχίας δεν θα µπορούσαν να είναι πιο σοβαρές. Σε έναν ζωτικό τοµέα της πολιτικής για παράδειγµα, δηλαδή τον έλεγχο των επικοινωνιών µάρκετινγκ, η βιοµηχανία κατάφερε να καθυστερήσει και να αντιστρέψει µια βασική ευρωπαϊκή οδηγία. Όταν εφαρµόστηκε µια παρόµοια απαγόρευση διαφήµισης στο ΗΒ το 2003, η κυβέρνηση υπολόγισε ότι θα σώσει περίπου 10

3 000 ζωές ετησίως. Σύµφωνα µε αυτή τη λογική, η επιτυχία της καπνοβιοµηχανίας στην καταπολέµηση της ευρωπαϊκής απαγόρευσης των διαφηµίσεων κόστισε δεκάδες χιλιάδες ζωές. Από µια άποψη, το µάρκετινγκ για τους ενδιαφερόµενους φορείς είναι αναµενόµενο είναι πάγια επαγγελµατική τακτική να προσπαθεί κανείς να επηρεάσει το ρυθµιστικό περιβάλλον. Ωστόσο, ο καπνός δεν είναι µια πάγια επιχείρηση. Ο καπνός είναι βλαβερός κατά µοναδικό τρόπο, και το εύρος των ασθενειών και πρόωρων θανάτων που προκαλούνται από τον καπνό είναι άνευ προηγουµένου. Αυτή η απειλή για τη δηµόσια υγεία οδήγησε σε όλο και πιο αυστηρούς περιορισµούς στο µάρκετινγκ των καταναλωτών του καπνού. Αντιθέτως όµως, το µάρκετινγκ που απευθύνεται στους ενδιαφερόµενους φορείς παραµένει εξ ολοκλήρου απρόσκοπτο και, κατά πειστικό τρόπο, από την οπτική γωνία της καπνοβιοµηχανίας, πιο σηµαντικό. Συνεπώς, υπάρχει µια άµεση ανάγκη αντίκρουσης των προσπαθειών της βιοµηχανίας να επηρεάσει την πολιτική ελέγχου του καπνού στην Ευρώπη. Μια επιλογή είναι η πλήρης ρύθµιση της αγοράς καπνού µια µέθοδος που εξαλείφει όλα τα είδη µάρκετινγκ µε στόχο τους ενδιαφερόµενους φορείς και τους καταναλωτές. Το Κεφάλαιο 7 της παρούσας έκθεσης παρουσιάζει κάποιες συστάσεις για το µέλλον του ελέγχου του καπνού στην ΕΕ µε τον ακόλουθο τρόπο. 1. Οργανωτικές και διαρθρωτικές συστάσεις: επενδυτική και ρυθµιστική ικανότητα Τα κράτη µέλη και η ΕΚ θα πρέπει να επιβεβαιώσουν την δέσµευσή τους για τον έλεγχο του καπνού και την µείωση της θνησιµότητας που σχετίζεται µε τον καπνό επικυρώνοντας και εφαρµόζοντας την ΣΠΕΚ το συντοµότερο δυνατόν. Για να εφαρµοστεί η ΣΠΕΚ, όλα τα κράτη µέλη θα πρέπει να αναπτύξουν και να εφαρµόσουν ολοκληρωµένες στρατηγικές για τον έλεγχο του καπνού οι οποίες να περιλαµβάνουν την πρόληψη, προστασία, παύση και µείωση των βλαβών. Η 11

εφαρµογή της ΣΠΕΚ θα πρέπει να διεξαχθεί σύµφωνα µε όσο το δυνατόν πιο αυστηρά πρότυπα εντός των εθνικών συνταγµατικών ορίων. Η εφαρµογή ολοκληρωµένων στρατηγικών ελέγχου του καπνού θα απαιτήσει πολύ µεγαλύτερα επίπεδα επενδύσεων στον έλεγχο του καπνού σε ολόκληρη την ΕΚ. Τα οικονοµικά στοιχεία δείχνουν ότι οι παρεµβάσεις ελέγχου του καπνού είναι ο δεύτερος πιο οικονοµικά αποδοτικός τρόπος για την δαπάνη κεφαλαίων για την υγεία, µετά την ανοσοποίηση στην παιδική ηλικία. Το CDC στις ΗΠΑ έχει καθορίσει τα συνιστώµενα επίπεδα µεταξύ 4,8 12,73 κατά κεφαλήν για τις δαπάνες στις ΗΠΑ και τα επίπεδα αυτά θα πρέπει να υιοθετηθούν στην ΕΕ. Σε αναγνώριση των παρόντων χαµηλών επιπέδων χρηµατοδότησης για την πρόληψη του καπνίσµατος στα κράτη µέλη, συνιστάται αυτά να αυξήσουν τις κατά κεφαλήν δαπάνες κατά 1 3. Η εφαρµογή ολοκληρωµένων στρατηγικών ελέγχου του καπνού θα απαιτήσει επίσης πολύ µεγαλύτερη ρυθµιστική ικανότητα και τεχνογνωσία. Μια από τις προτιµητέες επιλογές είναι τα κράτη µέλη να δηµιουργήσουν αποκλειστικούς εθνικούς οργανισµούς για το συντονισµό της στρατηγικής ελέγχου του καπνού. Τέτοιοι οργανισµοί θα πρέπει να εντάσσονται στο υπουργείο που είναι υπεύθυνο για την πολιτική πρόληψης του καπνίσµατος, σε ένα ίδρυµα δηµόσιας υγείας, ή να δηµιουργηθούν ως ανεξάρτητο σώµα. Θα ήταν απαραίτητη η ύπαρξη µιας κατάλληλης αναλογίας ρυθµιστικών ικανοτήτων που να αντικατοπτρίζει την πολύπλευρη φύση του κανονισµού για τον καπνό. Ο ρόλος που πρέπει να διαδραµατίσει η ΕΚ στο συντονισµό και τη στήριξη των στρατηγικών σε εθνικό επίπεδο και στη διευκόλυνση της συνεργασίας µεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών µελών είναι σαφής. Οι πόροι που διατίθενται για δράσεις ελέγχου του καπνού σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι κατά πολύ χαµηλότεροι από τα επίπεδα που διατίθενται σε άλλες δικαιοδοσίες, όπως οι ΗΠΑ και ο Καναδάς. Η δραστηριότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι κρίσιµης σηµασίας, λόγω της διακρατικής φύσης της καπνοβιοµηχανίας, της ανάγκης για διευκόλυνση της 12

ανταλλαγής πληροφοριών και τη διάδοση της βέλτιστης πρακτικής. Υπάρχει µια σειρά οικονοµικά αποδοτικών ενεργειών που µπορούν να διεξαχθούν σε υπερεθνικό επίπεδο. Συνεπώς, η έκθεση συστήνει στο µέλλον οι πόροι σε ευρωπαϊκό επίπεδο να είναι εγγυηµένοι και συνεχείς. Οι υπάρχουσες ευρωπαϊκές πηγές χρηµατοδότησης, όπως αυτές που διατίθενται από το Ταµείο Καπνού, θα πρέπει να έχουν ως στόχο τα πιο αποτελεσµατικά µέτρα πρόληψης του καπνίσµατος και να χρησιµοποιηθούν για να συµπληρώσουν τις δράσεις των κρατών µελών. Τα επίπεδα των πόρων που θα ορίζονται για τον έλεγχο του καπνού θα πρέπει να συνεχίσουν να κυµαίνονται στο επίπεδο που προβλέπεται για το Ταµείο Καπνού µεταξύ 2006 και 2008. Για την ενίσχυση αυτού του έργου υπάρχει ανάγκη να υπάρξει µεγαλύτερη δυνατότητα αφοσίωσης στον έλεγχο του καπνού σε επίπεδο ΕΚ. Συγκεκριµένα, η δυνατότητα εκτίµησης και ρύθµισης των προϊόντων νικοτίνης και καπνού στην Επιτροπή και τα κράτη µέλη θα πρέπει να αυξηθεί σηµαντικά και να περιλαµβάνει το εύρος των τεχνικών δεξιοτήτων που απαιτούνται. Σε επίπεδο κρατών µελών το προσωπικό αυτό θα µπορούσε να στεγαστεί στους αποκλειστικούς οργανισµούς ελέγχου του καπνού που περιγράφονται πιο πάνω. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα µπορούσε να διεξαχθεί από µια επέκταση της υπάρχουσας ικανότητας εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή/και την καθιέρωση ενός ευρωπαϊκού ρυθµιστικού οργανισµού για προϊόντα καπνού και νικοτίνης. Η σύµφωνη γνώµη των ειδικών που συνεισέφεραν στην έκθεση αυτή είναι πως ένας ευρωπαϊκός οργανισµός θα ήταν η καλύτερη και πιο αναλογική απάντηση εντός του πλαισίου της υπάρχουσας ρύθµισης ΕΕ για άλλα προϊόντα, όπως φαρµακευτικά, τρόφιµα και καλλυντικά. Η αρµοδιότητα ενός τέτοιου οργανισµού θα περιλαµβάνει όλες τις πτυχές του σχεδιασµού και µάρκετινγκ προϊόντων καπνού και νικοτίνης, καθώς και την ανάλυση και εκτίµηση κινδύνου. Τελικά, θα µπορούσε να έχει την ισχύ να αναθέσει και να διεξάγει έρευνα σχετικά µε όλες τις πτυχές των προϊόντων 13

καπνού και νικοτίνης, την πολιτική και τις παρεµβάσεις ελέγχου του καπνού και να εγκρίνει τις άδειες κυκλοφορίας για τα προϊόντα. Έως ότου µπορέσει να αυξηθεί η ρυθµιστική ικανότητα, είναι επειγόντως ανάγκη να δηµιουργηθεί µια πολυτοµεακή συµβουλευτική επιτροπή για τη ρύθµιση των προϊόντων καπνού σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να παρέχει συµβουλές σχετικά µε την ρύθµιση του καπνού. Είναι απαραίτητο όλες οι ρυθµιστικές, επιστηµονικές και συµβουλευτικές ικανότητες σε επίπεδο κρατών µελών και ευρωπαϊκό επίπεδο να είναι ανεξάρτητες από κάθε επιρροή της καπνοβιοµηχανίας. Χρειάζεται αυξηµένη ικανότητα σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών για τον έλεγχο του καπνού. Απαιτούνται συνεργασίες µε ένα µεγαλύτερο εύρος ενδιαφερόµενων φορέων στην κοινωνία, ούτως ώστε να εξασφαλισθεί η επιτυχία των στρατηγικών πρόληψης του καπνίσµατος. Μη κυβερνητικοί οργανισµοί, επαγγελµατικοί οργανισµοί και άλλοι ενδιαφερόµενοι φορείς που εργάζονται στους τοµείς που επηρεάζονται από την επιδηµία του καπνού θα πρέπει να προσπαθήσουν να εξασφαλίσουν ότι η αντίδρασή τους είναι ανάλογη µε την κλίµακα του προβλήµατος, στο βαθµό που τους επιτρέπουν οι οικονοµικοί πόροι. 1.1. Η ανάγκη για µεγαλύτερη ικανότητα έρευνας Αν και η ιστορική εµπειρία της ευρωπαϊκής περιφέρειας και οι δραστηριότητες σε χώρες σε ολόκληρο τον κόσµο προσφέρουν αρκετό υλικό προς ανάλυση των θετικών αποτελεσµάτων όσον αφορά την πολιτική ελέγχου του καπνού σε επίπεδο πληθυσµού, η έκθεση αποκαλύπτει µια σηµαντική έλλειψη ευρωπαϊκής έρευνας στην οποία θα µπορούσαν να βασιστούν οι πολιτικές ελέγχου του καπνού και οι δοκιµαστικές παρεµβάσεις. Συνεπώς, µια ισχυρή επιστηµονική βάση για την πολιτική και τις παρεµβάσεις ελέγχου του καπνού είναι απαραίτητη 14

για τη βελτίωση της κοινωνικής κατανόησης των επιδράσεων του καπνού στην υγεία και για τη βέλτιστη κατεύθυνση πόρων για τον έλεγχό του. Ένα σεµινάριο έρευνας θα πρέπει να οργανωθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να εκτιµηθεί η διεθνής ικανότητα έρευνας, συντονισµού και χρηµατοδότησης για τον καπνό και η ικανότητα της ΕΕ, και να αναπτυχθεί µια συντονισµένη στρατηγική έρευνας της ΕΕ για τον καπνό. Βραχυπρόθεσµα, έως ότου µπορέσει να αναπτυχθεί και εφαρµοστεί µια τέτοια στρατηγική, έχουν εντοπισθεί µια σειρά άµεσων ερευνητικών προτεραιοτήτων για τη διευκρίνηση του πραγµατικού µεγέθους της επιδηµίας του καπνού: βελτιωµένα δεδοµένα επιτήρησης, εναρµονισµένες µεθοδολογίες για την έρευνα, π.χ. συγκέντρωση των δεδοµένων επιπολασµού και θνησιµότητας που χρησιµοποιούν τυποποιηµένη µεθοδολογία, τακτική καταµέτρηση µεµονωµένης έκθεσης στον καπνό σε πληθυσµούς, και καταµέτρηση της επίδρασης των πολιτικών και παρεµβάσεων ελέγχου του καπνού (συµπεριλαµβανοµένων των φύλων και των ανισοτήτων). Για να χρηµατοδοτηθούν αυτές οι ερευνητικές προτεραιότητες, θα πρέπει να εντοπισθούν χρηµατοδοτήσεις εντός της ΕΚ ή να χρησιµοποιηθούν εναποµείναντα ποσά του Ταµείου Καπνού. Θα απαιτηθεί µια αύξηση των χρηµατοδοτήσεων για την έρευνα για τον καπνό. Σε επίπεδο ΕΕ, η έρευνα για τον καπνό θα πρέπει να αποκτήσει το δικό της κονδύλι του προϋπολογισµού στο επόµενο πρόγραµµα-πλαίσιο έρευνας (2006 2010). Η χρηµατοδότηση θα πρέπει να είναι αντίστοιχη µε αυτή των εθνικών ιδρυµάτων υγείας στις ΗΠΑ (επί του παρόντος 450 εκατοµµύρια ανά έτος, ή, κατά αναλογία κατά κεφαλήν, 680 εκατοµµύρια). Τα ευρωπαϊκά κονδύλια του προϋπολογισµού, όπως το έκτο πρόγραµµα-πλαίσιο, θα πρέπει να εφαρµοστούν για την έρευνα για τον καπνό. Μια καλύτερη οργανωτική δοµή για την έρευνα µε στόχο την χρήση καπνού θα περιελάµβανε τα εξής: τη δηµιουργία δικτύων έρευνας για τον έλεγχο του καπνού 15

και εκπαιδευτικών δικτύων έρευνας σε ολόκληρη την Ευρώπη. Απαιτείται ενισχυµένη εθνική ικανότητα για την ανάπτυξη ερευνητικών στρατηγικών για τον έλεγχο του καπνού, το συντονισµό των εθνικών προγραµµάτων και την επίβλεψη της εφαρµογής, σε συντονισµό µε εθνικά όργανα ελέγχου του καπνού (βλέπε πιο πάνω) και εθνικούς ερευνητικούς οργανισµούς. Αυτό θα απαιτήσει αυξηµένη χρηµατοδότηση σε επίπεδο κρατών µελών. 2. Συστάσεις για συγκεκριµένες παρεµβάσεις πρόληψης του καπνίσµατος 2.1. Φορολογία Οι τακτικές αυξήσεις στους φόρους καπνού θα πρέπει να είναι ένα έµµεσο µέρος των κυβερνητικών προσπαθειών σε επίπεδο ΕΕ και κρατών µελών, καθώς ενισχύουν άλλα µέτρα ελέγχου του καπνού. Οι διαφορές στους φορολογικούς συντελεστές θα πρέπει να εναρµονισθούν βάσει συγκεκριµένων συντελεστών και όχι ad valorem. Ο φόρος του καπνού για «στριφτά τσιγάρα» θα πρέπει να αυξηθεί, ούτως ώστε να αποφευχθεί η αντικατάσταση των τσιγάρων µε προϊόντα καπνού αυτού του είδους. Ο καπνός θα πρέπει να αφαιρεθεί από το δείκτη τιµών καταναλωτή. Απαιτείται αυξηµένη διεθνής συνεργασία για το συντονισµό των φορολογικών πολιτικών και την καταπολέµηση του λαθρεµπορίου. Η ΕΚ θα πρέπει να αναπτύξει ευρωπαϊκή νοµοθεσία η οποία θα βασίζεται στη συµφωνία µεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δέκα κρατών µελών και της Philip Morris International (PMI) για την καταπολέµηση του λαθρεµπορίου και της παραχάραξης. 16

Η πρώιµη διαπραγµάτευση ενός πρωτοκόλλου ΣΠΕΚ για το παράνοµο εµπόριο, αποδεχόµενη ως κατώτατο όριο τις διατάξεις της συµφωνίας ΕΕ-PMI και οποιαδήποτε µετέπειτα οδηγία που βασίζεται σε αυτή, θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για την ΕΕ ούτως ώστε να αναχαιτίσει τις τεράστιες απώλειες για τα κράτη µέλη και την Κοινότητα από το διεθνές λαθρεµπόριο καπνού. 2.2. ιαφήµιση και προωθήσεις πωλήσεων Όλα τα κράτη µέλη που δεν έχουν εφαρµόσει ολοκληρωµένες απαγορεύσεις για τις διαφηµίσεις τσιγάρων θα πρέπει να τις εφαρµόσουν, συµπεριλαµβανοµένων και απαγορεύσεων σε σηµεία διάθεσης πωλήσεων, σύµφωνα µε τους όρους επικύρωσης της ΣΠΕΚ. Θα πρέπει να απαγορευθούν όλα τα είδη προώθησης πωλήσεων καπνού. Ο προτεινόµενος κανονισµός ΕΕ σχετικά µε την προώθηση πωλήσεων που βρίσκεται υπό συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο παρέχει έναν κατάλληλο µηχανισµό για το σκοπό αυτό. 2.3. Πρατήρια καπνού Θα πρέπει να απαγορευθούν οι πωλήσεις προϊόντων καπνού στο ιαδίκτυο, καθώς και η πώληση προϊόντων καπνού σε αυτόµατες µηχανές πώλησης. 2.4. Χώροι εργασίας και δηµόσιοι χώροι χωρίς καπνό Η ΕΕ και τα κράτη µέλη θα πρέπει να ακολουθήσουν το Γραφείο Προστασίας του Περιβάλλοντος, το IARC και τις κυβερνήσεις της Φινλανδίας και της Γερµανίας, και να κατατάξουν τον καπνό από δεύτερο χέρι ως επαγγελµατικό καρκινογόνο παράγοντα. 17

Η νοµοθεσία που απαγορεύει το κάπνισµα σε όλους τους χώρους εργασίας θα έχει το µέγιστο αντίκτυπο εάν θεσπιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η νοµοθεσία που θεσπίστηκε στην Ιρλανδία και τη Νορβηγία θα πρέπει να λειτουργήσει ως πρότυπο για µια ευρωπαϊκή οδηγία. Η νοµοθεσία της ΕΚ θα πρέπει να συµπληρώνεται από νοµοθεσία των κρατών µελών ώστε να περιλαµβάνει τους δηµόσιους χώρους που δεν είναι χώροι εργασίας. 2.5. Στρατηγικές απεξάρτησης Όλα τα κράτη µέλη που δεν έχουν αναπτύξει εθνικές στρατηγικές απεξάρτησης από το κάπνισµα και περίθαλψης θα πρέπει να τις αναπτύξουν. Αυτές θα πρέπει να περιλαµβάνουν την εκπαίδευση επαγγελµατιών στον τοµέα της υγείας, την ανάπτυξη ενός εθνικού δικτύου υπηρεσιών περίθαλψης για την απεξάρτηση από το κάπνισµα, την αύξηση της προσβασιµότητας θεραπειών µε υποκατάστατα νικοτίνης και την αποµάκρυνση των ανισοτήτων στην παροχή αυτών των υπηρεσιών. 2.6. Ρύθµιση των προϊόντων καπνού Είναι απαραίτητο να υλοποιηθεί ένα νέο ολοκληρωµένο ρυθµιστικό πλαίσιο για όλα τα προϊόντα καπνού και νικοτίνης. Η ολοκληρωτική αποκάλυψη των φυσικών, χηµικών και σχεδιαστικών χαρακτηριστικών όλων των προϊόντων καπνού θα πρέπει να είναι υποχρεωτική και να δηµοσιοποιείται. Εδώ θα πρέπει να περιλαµβάνονται, µεταξύ άλλων, το είδος καπνού που χρησιµοποιείται, ο τρόπος επεξεργασίας του, τα συστατικά που προστίθενται, ο σχεδιασµός του προϊόντος, τα φυσικά και χηµικά χαρακτηριστικά των εκποµπών όλων των προϊόντων καπνού, η διαθεσιµότητα της νικοτίνης και 18

άλλων ψυχοτρόπων συστατικών, ο τρόπος χρήσης και η συµπεριφορά του χρήστη. Η Οδηγία 2001/37/ΕΚ θα πρέπει να βελτιωθεί µε την υιοθέτηση του ορισµού των συστατικών της Οµάδας Μελέτης του ΠΟΥ για την ρύθµιση των προϊόντων καπνού. Η καπνοβιοµηχανία είναι υποχρεωµένη να αποκαλύπτει πλήρως τα πρόσθετα που χρησιµοποιούνται στα προϊόντα κατά το γράµµα και πνεύµα της οδηγίας. Ενόψει του δυναµικού υψηλού κινδύνου των προϊόντων καπνού, αυτές οι λεπτοµερείς πληροφορίες θα πρέπει να προέχουν του επαγγελµατικού απορρήτου. Τα κράτη µέλη και η ΕΚ θα πρέπει να συµφωνήσουν σε ένα εναρµονισµένο σύστηµα για τη λήψη των απαιτούµενων πληροφοριών σχετικά µε τα συστατικά και τις εκποµπές του καπνού. Το σύστηµα αυτό θα πρέπει να προσδιορίζει την ακριβή µορφή και το περιεχόµενο των πληροφοριών που πρόκειται να µεταδοθούν, ποιες µέθοδοι καταµέτρησης θα πρέπει να χρησιµοποιούνται, και ότι τα δεδοµένα θα πρέπει να συµπεριλαµβάνουν τις συνεργικές επιδράσεις των συστατικών. Οι παρεχόµενες πληροφορίες θα πρέπει να επιτρέπουν την συγκρισιµότητα µεταξύ διαφορετικών εταιριών καπνού. Θα πρέπει επίσης να καθιερωθεί ένα εναρµονισµένο σύστηµα ούτως ώστε τα κράτη µέλη να µπορούν να αναλύσουν, επιβεβαιώσουν και στη συνέχεια να αναφέρουν τις πληροφορίες αυτές στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. εν είναι δυνατόν να δηµιουργηθεί µια ενιαία λίστα συστατικών έως ότου προσδιοριστούν τα κριτήρια που έχουν συµφωνηθεί επιστηµονικά για την εκτίµηση της τοξικότητας και της εθιστικότητας των συστατικών και της επίδρασής τους στη δηµόσια υγεία. Οποιαδήποτε µελλοντική ρύθµιση των συστατικών θα πρέπει να βασίζεται στις αρχές ότι η ουσία δεν είναι τοξική, δεν ενισχύει τις εθιστικές ιδιότητες των 19

προϊόντων καπνού και δεν καθιστά το προϊόν πιο ελκυστικό. Απαιτούνται περαιτέρω έρευνα και ανάλυση για τη δηµιουργία επιστηµονικώς αρτίων κριτηρίων για οποιαδήποτε έγκριση ή απαγόρευση συστατικών. Ενόψει του γεγονότος ότι είναι τεχνολογικά και οικονοµικά εφικτό τα τσιγάρα να πληρούν τα πρότυπα πυρασφάλειας, οι παρασκευαστές καπνού θα πρέπει να απαιτείται να παράγουν και να εµπορεύονται στην ΕΕ µόνο «τσιγάρα ασφαλείας» (ή «µε µειωµένη ροπή ανάφλεξης»). Τα βλαβερά συστατικά του καπνού και των εκποµπών του θα πρέπει να µειωθούν και εντέλει να εξαλειφθούν όπου είναι εφικτό. Ως πρώτο βήµα, θα πρέπει να καταστεί υποχρεωτική η άµεση µείωση των νιτροζαµινών (TSNAs) που είναι χαρακτηριστικές στα προϊόντα καπνού, χωρίς να αυξηθεί η συνολική βλάβη που προκαλείται από αυτά τα προϊόντα. Τα κράτη µέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ξεκινήσουν να εκτιµούν τον κίνδυνο τραυµατισµού που δηµιουργείται από τα προϊόντα καπνού. Θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί µια τµηµατική διαδικασία, η οποία θα ξεκινά µε καθιερωµένους ελέγχους, π.χ. για κυτταροτοξικότητα και γονιδιοτοξικότητα, και να συνεχίζει µε ελέγχους για άλλες δυσµενείς επιπτώσεις, συµπεριλαµβανοµένης της ενίσχυσης του εθισµού. Οι ανακοινώσεις που σχετίζονται µε τις απόψεις υγείας των διαφορετικών προϊόντων καπνού και νικοτίνης και µε οποιεσδήποτε αλλαγές στα χαρακτηριστικά τους θα πρέπει να ρυθµίζονται αυστηρώς. Η υποχρεωτική σταδιακή εξάλειψη των τοξικών συστατικών που συνιστάται στο κεφάλαιο αυτό δεν θα πρέπει να συνοδεύεται από απαιτήσεις υγείας. Κάθε νέο προϊόν οποιουδήποτε τύπου, συµπεριλαµβανοµένων νέων εµπορικών σηµάτων τσιγάρων, θα πρέπει να λαµβάνει πρώτα την έγκριση των ρυθµιστών πριν από την είσοδό του στην αγορά. 20

2.7. Επισήµανση και συσκευασία Αποτελεσµατικές προειδοποιήσεις για την υγεία σε µορφή εικόνας θα πρέπει γίνουν υποχρεωτικές και στις δύο πλευρές όλων των προϊόντων καπνού. Οι προειδοποιήσεις αυτές θα πρέπει να καλύπτουν τουλάχιστον το 50% των δύο µεγαλύτερων επιφανειών. Νέες προειδοποιήσεις θα πρέπει να εµφανίζονται σε τακτική βάση. Μακροπρόθεσµα (εντός 10 ετών) ολόκληρο το πακέτο τσιγάρων θα πρέπει να γίνει µια εξέδρα για µηνύµατα υποχρεωτικής προώθησης της υγείας. Η υποχρέωση των παρασκευαστών καπνού να αναγράφουν τις περιεκτικότητες πίσσας, νικοτίνης και CO στα πακέτα θα πρέπει να ανακληθεί. Ο χώρος που αποµένει θα πρέπει να χρησιµοποιηθεί για ενηµερωτικά µηνύµατα υγείας και καταναλωτών στα οποία θα συµφωνήσουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη µέλη. 2.8. Επιτήρηση της καπνοβιοµηχανίας Είναι απαραίτητο να υπάρχει συνεχής, ολοκληρωµένη επιτήρηση των δραστηριοτήτων της καπνοβιοµηχανίας σε ολόκληρη την περιοχή της Ευρώπης. Τα κράτη µέλη και η Κοινότητα θα πρέπει να εξασφαλίσουν τα µεγαλύτερα δυνατά επίπεδα διαφάνειας σε όλες τις συναλλαγές µε την καπνοβιοµηχανία. 21

9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ 13 1. Οργανωτικές και διαρθρωτικές συστάσεις: επενδυτική και ρυθµιστική ικανότητα 18 2. Συστάσεις για συγκεκριµένες παρεµβάσεις πρόληψης του καπνίσµατος 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΧΡΗΣΗ ΚΑΠΝΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ 25 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 25 2. ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΗΝ ΑΤΟΜΙΚΗ ΥΓΕΙΑ 25 2.1. Το κάπνισµα τσιγάρου 25 2.2. Άλλες µορφές χρήσης καπνού 31 2.3. Ο αντίκτυπος της χρήσης καπνού στους άλλους 33 3.ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΗ ΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ 38 3.1.Η θνησιµότητα από το κάπνισµα σε όλη την Ευρώπη 38 3.2. Ο αντίκτυπος των άλλων µορφών καπνού 48 3.3. Περιπτωσιακές µελέτες 49 3.4. Η νοσηρότητα του καπνίσµατος σε όλη την Ευρώπη 56 3.5. Το κάπνισµα και οι ανισότητες αναφορικά µε την υγεία 56 3.6. Η θνησιµότητα και η νοσηρότητα ως απόρροιες του παθητικού καπνίσµατος σε όλη την Ευρώπη 57 4. ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΡΤΗ ΙΑΚΟΠΗ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ 58 5. Η ΧΡΗΣΗ ΚΑΠΝΟΥ ΚΑΙ Ο ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΝΙΚΟΤΙΝΗ 60 ΑΝΑΦΟΡΕΣ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 69 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 69 2. Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΠΝΟΥ 69 2.1. Η καλλιέργεια καπνού 70 2.2. Η µεταποίηση καπνού 71 2.3. Το εµπόριο καπνού 71 2.4. Η απασχόληση στον κλάδο της καπνοβιοµηχανίας 72 3. ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ 72 3.1. Μέθοδοι 73 3.2. Το οικονοµικό άχθος του καπνίσµατος 73 3.3. Ποιός επιβαρύνεται µε το κόστος; 75 4.ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ 76 4.1. Η λογική που υπαγορεύει τη φορολόγηση καπνού 76 4.2. Η δοµή φορολόγησης καπνού 77 4.3. Οι κανονισµοί φορολόγησης καπνού 78 4.4. Τα επίπεδα των φόρων και των τιµών καπνού στα Κράτη µέλη 78 4.5. Ο αντίκτυπος των φόρων επί του καπνού στην κατανάλωση 82 4.6. Προβλέψεις αποδοτικότητας της φορολογίας καπνού και άλλα µέτρα περιστολής του καπνίσµατος 82 4.7. Φορολογικές επιπτώσεις της κατανάλωσης καπνού 84 5. ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΙΑΚΙΝΗΣΗ ΚΑΠΝΟΥ 86

6. ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΠΝΟΥ 88 7. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ 89 ΑΝΑΦΟΡΕΣ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 93

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΣΤΟΛΗΣ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 99 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 99 2. Η ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 99 2.1. Οι λόγοι που συνηγορούν υπέρ της νοµικής βάσης της εσωτερικής αγοράς για τα µέτρα περιστολής καπνού 100 2.2. Οι επιδράσεις από την εφαρµογή της νοµικής βάσης της εσωτερικής αγοράς 100 2.3. Προοπτικές αλλαγής : ένας νέος σταθµός για τη δηµόσια υγεία 102 3. ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΡΑΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 103 3.1. Οδηγίες 105 3.2. Αποφάσεις και συστάσεις 105 3.3. ιασκέψεις 106 3.4. Σύµβαση πλαίσιο της ΠΟΥ για την περιστολή καπνού 106 3.5. Παράνοµη διακίνηση 106 4. ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ 106 4.1. Υψηλόβαθµη πολιτική υποστήριξη 108 4.2. Η επιτροπή εµπειρογνωµόνων σε θέµατα καρκίνου 108 4.3. Ένα ειδικό τµήµα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 109 4.4. Μια προσέγγιση συνεργασίας 109 4.5. Εµπεριστατωµένη ενηµερωτική στρατηγική και συστηµατική επίβλεψη της επικράτησης 110 4.6. Νοµοθετική προσέγγιση 112 4.7. Το δεύτερο σχέδιο δράσης κατά του καρκίνου : η µεταστροφή της πολιτικής 112 4.8. Το τρίτο σχέδιο δράσης 113 4.9. Νοµοθετική δραστηριότητα κατά το τρίτο σχέδιο δράσης (1996-2002) 114 5. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 115 6. Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΙΑΦΗΜΙΣΗΣ 116 6.1. Επισκόπηση 116 6.2. Συσχετισµοί δυνάµεων στο εσωτερικό του Συµβουλίου 118 6.3. Αλληλεπιδράσεις µεταξύ Ευρωπαϊκής Κοινότητας και Κρατών µελών 118 6.4. Η επίδραση της Οδηγίας απαγόρευσης διαφήµισης στα νέα Κράτη µέλη 119 7. ΟΙ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΗΜΑΝΣΗ 120 7.1. Η υποστήριξη της οδηγίας σήµανσης και ο αρχικός της αντίκτυπος 121 7.2. Προειδοποιήσεις για την υγεία : το παράδειγµα της Πολωνίας 122 7.3. Οι αρνητικές επιπτώσεις της οδηγίας για τη σήµανση 122 8. ΟΙ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΗΜΑΝΣΗ ΤΗΣ Ο ΗΓΙΑΣ ΠΕΡΙ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΠΝΟΥ ΤΟΥ 2001 124 9. ΑΛΛΗΛΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 125 9.1. Ο αντίκτυπος της πολιτικής περιστολής καπνού της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης 125 9.2. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στις διαπραγµατεύσεις για την Σύµβαση Πλαίσιο περιστολής καπνού 126 9.3. Ο αντίκτυπος της οδηγίας του 2001 στη Σύµβαση Πλαίσιο της Παγκόσµιας Οργάνωσης Υγείας 128 10. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗΣ 128 11 11. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΠΝΟΥ 129 11.1.Ιστορική αναδροµή και εφαρµογή της απαγόρευσης καπνού µάσησης (snus) 129

12.ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 130 13.ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΠΝΟ 131 14.ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 134 ΑΝΑΦΟΡΕΣ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 136 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΣΤΟΛΗΣ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 139 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 139 2. ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΣΤΟΛΗΣ ΚΑΠΝΟΥ; 139 2.1. Αυξήσεις τιµών µέσω της επιβολής υψηλότερης φορολογίας 140 2.2. Ολοκληρωµένη απαγόρευση διαφήµισης και προώθησης 140 2.3. Απαγορεύσεις/περιορισµοί του καπνίσµατος σε δηµόσιους χώρους και στο χώρο εργασίας 141 2.4. Καλύτερες εκστρατείες πληροφόρησης καταναλωτή / δηµόσιας πληροφόρησης 141 2.5. Μεγάλη επισήµανση µε άµεσες προειδοποιήσεις για την υγεία 142 2.6.Θεραπεία απεθισµού των καπνιστών για παύση του καπνίσµατος 142 3. ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΟΛΗΣ ΚΑΠΝΟΥ 142 4. Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ 144 5. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΥ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΕΙ ΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΉΣ 150 5.1. Τιµή 150 5.2. Προειδοποιήσεις για την υγεία 150 5.3. Απαγόρευση διαφήµισης καπνού 153 5.4. Η δράση καταπολέµησης της παράνοµης διακίνησης 154 5.5. Το πρόγραµµα της θεραπείας απεξάρτησης από τον καπνό του Ηνωµένου Βασιλείου 154 5.6. Ο αντίκτυπος των παρεµβάσεων περιστολής καπνού στις ανισότητες υγείας 155 6. ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 156 6.1. Οι πωλήσεις µέσω ιαδικτύου και αυτόµατων µηχανών 156 6.2. ιαφήµιση και προβολή του καπνίσµατος µέσω του ιαδικτύου 158 7. ΚΟΝ ΥΛΙΑ ΚΑΙ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 158 8. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 162 ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 164 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΠΝΟΥ 167 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 167 2. ΡΥΘΜΙΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΠΝΟΥ 167 2.1. Γενικές αρχές 167 3. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΠΝΟΥ 168 3.1. Η στρατηγική µείωσης της περιεκτικότητας σε πίσσα 169 4. ΕΝΑ ΝΕΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΝΙΚΟΤΙΝΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΠΝΟΥ 174 4.1. Χαρακτηριστικά των προϊόντων και εκποµπές 174

4.2. Έκθεση 186 4.3. Κίνδυνος τραυµατισµού και ασθένειας 187 4.4. Αξιώσεις 187 4.5. Έρευνα, αξιολόγηση και επίβλεψη της εφαρµογής 188 5. ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 188 ΑΝΑΦΟΡΕΣ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 191 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΗΣ ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΣΤΟΛΗΣ ΚΑΠΝΟΥ 195 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 195 2. ΤΟ ΣΧΕ ΙΟ : ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΚΟΝΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ 196 2.1. Απειλές και ευκαιρίες 198 2.2. Κατακερµατισµός και καθορισµός στόχων 205 2.3. Η χάραξη στρατηγικών 209 2.4. Ανταγωνιστική ανάλυση 214 2.5. Η αξιολόγηση της αποτελεσµατικότητας 217 3. ΤΙ ΜΕΛΛΕΙ ΓΕΝΕΣΘΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ 220 ΑΝΑΦΟΡΕΣ - ΚΕΦΑΛΙΟ 6 222 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ 227 1. ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ : ΕΠΕΝ ΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ 228 2. Η ΑΝΑΓΚΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 229 3. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΙ ΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΠΝΟΥ 230 ΑΝΑΦΟΡΕΣ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 237 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 239 Παράρτηµα 1: Μέλη του πανέλ εµπειρογνωµόνων για την έκθεση ASPECT (Επιστηµονική ανάλυση και πολιτική για τον έλεγχο καπνού στην Ευρώπη) 239 Παράρτηµα 2: Εθνικοί οµόλογοι για την έκθεση ASPECT (Επιστηµονική ανάλυση και πολιτική για τον έλεγχο καπνού στην Ευρώπη) 241 Παράρτηµα 3: ιεθνείς εµπειρογνώµονες για την έκθεση ASPECT (Επιστηµονική ανάλυση και πολιτική για τον έλεγχο καπνού στην Ευρώπη) 243 Παράρτηµα 4:Εργαστήριο ρύθµισης προϊόντων καπνού, Βρυξέλλες 245 Παράρτηµα 5:Εργαστήριο µε θέµα τους χώρους χωρίς καπνό, Κρακοβία 249 Παράρτηµα 6: Εργαστήριο που εµπλέκουν το ASPECT στη διάσκεψη ελέγχου καπνού µε τίτλο Η αλλαγή αιωρείται, Λίµερικ 251 Παράρτηµα 7: Εθνική νοµοθεσία 253

This report was produced by a contractor for Health & Consumer Protection Directorate General and represents the views of the contractor or author. These views have not been adopted or in any way approved by the Commission and do not necessarily represent the view of the Commission or the Directorate General for Health and Consumer Protection. The European Commission does not guarantee the accuracy of the data included in this study, nor does it accept responsibility for any use made thereof.