ΣΑΗΕΝΤΟΛΟΓΙΑ ηµιουργώντας έναν καλύτερο κόσµο Η Σαηεντολογία, που ιδρύθηκε και αναπτύχθηκε από τον Λ. Ρον Χάµπαρντ, είναι µια εφαρµοσµένη θρησκευτική φιλοσοφία η οποία προσφέρει έναν ακριβή δρόµο µέσω του οποίου ο καθένας µπορεί να ξανακερδίσει την αλήθεια και την απλότητα του πνευµατικού του εαυτού. Η Σαηεντολογία αποτελείται από συγκεκριµένα αξιώµατα, που προσδιορίζουν τα βαθύτερα αίτια και αρχές της ύπαρξης, και µια ευρεία περιοχή παρατηρήσεων στις ανθρωπιστικές σπουδές είναι ένα φιλοσοφικό θέµα που πραγµατικά αφορά ολόκληρη τη ζωή. Αυτό το ευρύ σύνολο γνώσης κατέληξε σε δύο εφαρµογές του θέµατος: πρώτον, µια τεχνολογία (οι µέθοδοι εφαρµογής µιας τέχνης ή επιστήµης) µε την οποία ο άνθρωπος να αυξήσει την επίγνωσή του σαν πνεύµα και να επιτύχει την ελευθερία που γύρευαν πολλές µεγάλες φιλοσοφικές διδασκαλίες και δεύτερον, ένα µεγάλο αριθµό θεµελιωδών αρχών που µπορούν να χρησιµοποιήσουν οι άνθρωποι για να βελτιώσουν τη ζωή τους. Στην πραγµατικότητα, σ αυτή τη δεύτερη εφαρµογή, η Σαηεντολογία δεν προσφέρει τίποτα λιγότερο από πρακτικές µεθόδους για να βελτιώσουµε κάθε πλευρά της ύπαρξής µας - εργαλεία για να δηµιουργήσουµε νέους τρόπους ζωής. Και από αυτή προέρχεται η ύλη του θέµατος που είστε έτοιµοι να διαβάσετε. Έχοντας συνταχθεί από τα γραπτά του Λ. Ρον Χάµπαρντ, τα δεδοµένα που παρουσιάζονται εδώ δεν είναι παρά ένα από τα εργαλεία που µπορούν να βρεθούν στο βιβλίο Σαηεντολογία: Θεωρία και Πράξη. Το βιβλίο -ένας περιεκτικός οδηγός- περιέχει πολυάριθµες εφαρµογές της Σαηεντολογίας οι οποίες µπορούν να χρησιµοποιηθούν για να βελτιώσουν πολλές άλλες περιοχές της ζωής. Σ αυτό εδώ το βιβλίο, οι επιµελητές της έκδοσης έχουν εµπλουτίσει τα δεδοµένα µε µια σύντοµη εισαγωγή, πρακτικές ασκήσεις και παραδείγµατα επιτυχούς εφαρµογής. Στα Κέντρα Σαηεντολογίας, οι διευθύνσεις των οποίων είναι διαθέσιμες στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.scientology.org, θα βρεις μαθήματα για να αυξήσεις την κατανόησή σου και περισσότερα υλικά για να διευρύνεις τη γνώση σου. Πολλά νέα φαινόµενα γύρω από τον άνθρωπο και τη ζωή περιγράφονται στη Σαηεντολογία, κι έτσι σ αυτές τις σελίδες µπορεί να συναντήσεις όρους µε τους οποίους δεν είσαι εξοικειωµένος. Αυτοί εξηγούνται την πρώτη φορά που εµφανίζονται, καθώς και στο γλωσσάριο στο τέλος του βιβλίου. Η Σαηεντολογία είναι για να χρησιµοποιείται. Είναι µια πρακτική φιλοσοφία, κάτι που κάνει κάποιος. Χρησιµοποιώντας αυτά τα δεδοµένα, µπορείς ν αλλάξεις συνθήκες. Εκατοµµύρια άνθρωποι που θέλουν να κάνουν κάτι για τις συνθήκες που βλέπουν γύρω τους έχουν εφαρµόσει αυτή τη γνώση. Γνωρίζουν ότι η ζωή µπορεί να βελτιωθεί. Και γνωρίζουν ότι η Σαηεντολογία είναι αποδοτική. Χρησιµοποίησε αυτά που θα διαβάσεις σ αυτές τις σελίδες για να βοηθήσεις τον εαυτό σου και τους άλλους και θα είσαι ένα απ αυτά τα άτοµα. ΟΙ ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚ ΟΣΗΣ
Το πώς µεγαλώνεις ένα ευτυχισµένο και υγιές παιδί δεν είναι κάτι που οι περισσότεροι γονείς το διδάσκονται. Στην πραγµατικότητα, πολλοί απ αυτούς απλώς διαπράττουν σφάλµατα καθ όλη τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους, παρά τις πολύ καλές προθέσεις τους. Συνεπώς, πάρα πολύ συχνά συναντά κανείς οικογένειες µε κάθε άλλο παρά ευτυχισµένες σχέσεις και µε συνεχείς προστριβές ανάµεσα στους γονείς και στα παιδιά. Αυτή δεν είναι µια φυσιολογική κατάσταση σχέσεων. Κάτι τέτοιο µπορεί, πραγµατικά, να αποφευχθεί εντελώς. Ο Λ. Ρον Χάµπαρντ ανέπτυξε πολλές µεθόδους που φέρνουν στο φως την καλύτερη πλευρά ενός παιδιού και των γονιών του. Σ αυτό το βιβλίο θα διαβάσεις για κάποιες απ αυτές τις µεθόδους και θ ανακαλύψεις πώς να µεγαλώνεις ένα παιδί χωρίς να τσακίζεις την προσωπικότητά του, πώς να έχεις ένα παιδί πρόθυµο να προσφέρει στην οικογένεια και πώς να βοηθάς ένα παιδί να ξεπερνάει γρήγορα τις καθηµερινές αναστατώσεις και τις δοκιµασίες της ζωής. Το µεγάλωµα των παιδιών θα πρέπει να είναι χαρά. Και µπορεί να είναι. Στην πραγµατικότητα, µπορεί να είναι µια από τις πιο ικανοποιητικές εµπειρίες του ανθρώπου. Η εφαρµογή των αρχών της Σαηεντολογίας στην ανατροφή των παιδιών µπορεί να εγγυηθεί ότι θα είναι ευτυχισµένα, στοργικά και δηµιουργικά και ότι θα γίνουν πολύτιµα µέλη της κοινωνίας στην οποία ζουν. 2
ΠΩΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΜΕ ΤΑ ΠΑΙ ΙΑ Τ ο κύριο πρόβληµα µε τα παιδιά είναι το πώς να συµβιώνουµε µαζί τους. Το πρόβληµα στο µεγάλωµα ενός παιδιού είναι ο ενήλικος, όχι το παιδί. Ένας καλός και πνευµατικά υγιής ενήλικος, µε αγάπη και ανεκτικότητα στην καρδιά του, είναι σχεδόν η καλύτερη θεραπεία που µπορεί να έχει ένα παιδί. Το κύριο πρόβληµα στο µεγάλωµα των παιδιών είναι το πώς να τα διαπαιδαγωγήσεις χωρίς να τα τσακίσεις. Πρέπει να µεγαλώσεις το παιδί σου µε τέτοιο τρόπο που να µη χρειάζεται να το ελέγχεις, έτσι ώστε να είναι πάντα κύριος του εαυτού του. Απ αυτό εξαρτάται η καλή του συµπεριφορά και η σωµατική και πνευµατική του υγεία. Τα παιδιά δεν είναι σκυλιά. εν µπορούµε να τα εκπαιδεύσουµε µε τον τρόπο που εκπαιδεύουµε τα σκυλιά. εν είναι αντικείµενα, τα οποία µπορεί κανείς να τα ελέγχει. Κι ας µην παραβλέπουµε το γεγονός ότι είναι άντρες και γυναίκες. Το παιδί δεν ανήκει σε κάποια ιδιαίτερη κατηγορία ζώου, διαφορετική από το ανθρώπινο γένος. Το παιδί είναι ένας άντρας ή µια γυναίκα που δεν έχει ακόµη αναπτυχθεί πλήρως. Κάθε κανόνας που ισχύει για τη συµπεριφορά των αντρών και των γυναικών ισχύει και για τα παιδιά. Πώς θα σου φαινόταν να σε τραβάνε από δω κι από κει, να σου δίνουν εντολές κάθε λίγο και λιγάκι και να µη σ αφήνουν να κάνεις αυτό που θέλεις; Θα αγανακτούσες. Ο µόνος λόγος για τον οποίο ένα παιδί «δεν» αγανακτεί είναι επειδή είναι µικρό. Αν κάποιος συµπεριφερόταν σ εσένα, έναν ενήλικο, µε τις εντολές, την αντιφατικότητα και την ασέβεια που δέχεται ένα µέσο παιδί, σχεδόν θα τον σκότωνες. Το παιδί δεν αντεπιτίθεται επειδή δεν είναι αρκετά µεγάλο. Αντί γι αυτό, κάνει λάσπες στο πάτωµα, σου χαλάει το µεσηµεριανό σου ύπνο και καταστρέφει τη γαλήνη του σπιτιού. Αν είχε ίσα δικαιώµατα µε σένα, δε θα ζητούσε αυτή την «εκδίκηση». Αυτή η «εκδίκηση» αποτελεί τυπική συµπεριφορά ενός παιδιού. Αυτοβουλία είναι εκείνη η κατάσταση ύπαρξης κατά την οποία ένα άτοµο µπορεί να ελεγχθεί ή να µην ελεχθεί από το περιβάλλον του, ανάλογα µε το τι επιλέγει το ίδιο. 3
Ένα άτοµο που βρίσκεται σ αυτή την κατάσταση έχει πίστη στην ικανότητά του να ελέγχει το υλικό σύµπαν και άλλους ανθρώπους. Το παιδί έχει δικαίωµα αυτοβουλίας. Ισχυρίζεσαι ότι, αν δεν το συγκρατήσεις ώστε να µην τραβήξει και ρίξει πάνω του πράγµατα, να µη βγει στο δρόµο τρέχοντας κ.λπ., κ.λπ., θα χτυπήσει. Εσύ, ως ενήλικος, τι κάνεις, ώστε αυτό το παιδί να ζει σ ένα σπίτι ή σ ένα περιβάλλον στο οποίο µπορεί να χτυπήσει; Το σφάλµα είναι δικό σου και όχι δικό του αν σπάει πράγµατα. Η γλυκύτητα και η αγάπη ενός παιδιού εξακολουθούν να υπάρχουν µόνο όσο µπορεί να ασκεί τη δική του αυτοβουλία. Αν την εµποδίσεις, εµποδίζεις ως ένα βαθµό και τη ζωή του. Υπάρχουν µόνο δύο λόγοι για τους οποίους περιορίζεται το δικαίωµα του παιδιού να αποφασίζει από µόνο του: το γεγονός ότι το περιβάλλον του είναι εύθραυστο και επικίνδυνο και εσύ. Κι αυτό συµβαίνει επειδή του κάνεις τα ίδια που έκαναν και σε σένα όταν ήσουν παιδί, άσχετα µε το τι νοµίζεις. Υπάρχουν δύο δρόµοι που µπορείς ν ακολουθήσεις. Να δώσεις στο παιδί ελευθερία κινήσεων σ ένα περιβάλλον που δεν µπορεί να βλάψει και δεν µπορεί να το βλάψει σοβαρά ούτε περιορίζει σε µεγάλο βαθµό το χώρο και το χρόνο του. Με τις υπηρεσίες της Σαηεντολογίας, µπορείς να ξεφορτωθείς τις δικές σου παρεκκλίσεις (αποκλίσεις από την ορθολογική σκέψη ή συµπεριφορά), σε σηµείο που η ανεκτικότητά σου να είναι ίση ή να ξεπερνάει την έλλειψη εκπαίδευσης του παιδιού στο πώς να σε ευχαριστεί. Όταν δίνεις κάτι σ ένα παιδί, είναι δικό του. εν είναι πια δικό σου. Ρούχα, παιχνίδια, κάποιο δωµάτιο, ό,τι του έχεις δώσει, πρέπει να παραµείνει κάτω από τον αποκλειστικό του έλεγχο. Έτσι, αν σκίσει το πουκάµισό του, αν διαλύσει το κρεβάτι του, αν σπάσει το φορτηγάκι του, δεν είναι δική σου δουλειά. Πώς θα σου φαινόταν αν κάποιος σου χάριζε ένα χριστουγεννιάτικο δώρο, και στη συνέχεια σου έλεγε κάθε µέρα τι θα πρέπει να το κάνεις, και µάλιστα σε τιµωρούσε αν δεν κατάφερνες να το φροντίσεις έτσι όπως εκείνος που σου το δώρισε πίστευε ότι είναι το σωστό; Θα έσπαγες τα µούτρα αυτού του τύπου και θα κατέστρεφες το δώρο.το ξέρεις πως θα το κανες. Το παιδί σού σπάει τα νεύρα όταν του κάνεις κάτι τέτοιο. Αυτό αποτελεί εκδίκηση. Κλαίει. Σε βασανίζει. Χαλάει τα πράγµατά σου. Χύνει το γάλα του «από απροσεξία». Τέλος, σπάει επίτηδες αυτό που απέκτησε, το οποίο τόσο συχνά το συµβούλευες να προσέχει. Για ποιο λόγο; Αγωνίζεται για την αυτοβουλία του, το δικαίωµά του να κατέχει και να κάνει την παρουσία του αισθητή στο περιβάλλον. Αυτό το «απόκτηµα» αποτελεί ένα ακόµη κανάλι µέσω του οποίου µπορούν να το ελέγχουν. Έτσι, πρέπει να πολεµήσει και το απόκτηµα και εκείνον που το ελέγχει. 4
Αναµφίβολα, µερικοί άνθρωποι ανατράφηκαν τόσο άσχηµα, που νοµίζουν πως ο έλεγχος είναι το ανώτερο που µπορείς να επιτύχεις στο µεγάλωµα των παιδιών. Αν θες να ελέγχεις το παιδί σου, απλώς τσάκισέ το µέχρι να φτάσει σε πλήρη απάθεια και θα είναι τόσο υπάκουο όσο και οποιοσδήποτε υπνωτισµένος ηλίθιος. Αν θες να µάθεις πώς να το ελέγχεις, πάρε ένα βιβλίο εκπαίδευσης σκύλων, ονόµασε το παιδί Αζόρ και µάθε το πρώτα να σου φέρνει πράγµατα, έπειτα να «κάθεται σούζα» και µετά να γαβγίζει για το φαγητό του. Μπορείς να εκπαιδεύσεις ένα παιδί κατ αυτό τον τρόπο. Και βέβαια µπορείς. Αλλά θα είσαι άξιος της τύχης σου, αν στο τέλος γίνει ένας αιµατοσταγής εγκληµατίας. Θα ταλαιπωρηθείς, φυσικά. Είναι ένα ανθρώπινο ον. Τα πράγµατα θα είναι δύσκολα για σένα, καθώς ο άνθρωπος έγινε βασιλιάς των ζώων µόνο και µόνο επειδή δεν µπορούσε ως είδος να ηττηθεί. εν πέφτει εύκολα σε κατάσταση απαθούς υποταγής, όπως κάνουν τα σκυλιά. Οι άνθρωποι είναι κύριοι των σκύλων, γιατί είναι αυτόβουλοι, ενώ οι σκύλοι δεν είναι. Ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι άρχισαν να συγχέουν τα παιδιά µε τα σκυλιά και άρχισαν να τα διαπαιδαγωγούν χρησιµοποιώντας βία πρέπει να αναζητηθεί στο πεδίο της ψυχολογίας. Ο ψυχολόγος εργάστηκε βασιζόµενος σε «αρχές» όπως οι ακόλουθες: «Ο άνθρωπος είναι κακός». «Ο άνθρωπος πρέπει να εκπαιδευτεί ώστε να γίνει κοινωνικό ζώο». «Ο άνθρωπος πρέπει να προσαρµόζεται στο περιβάλλον του». Καθώς αυτά τα αξιώµατα δεν αληθεύουν, η ψυχολογία δεν έχει αποτελέσµατα. Κι αν συνάντησες ποτέ κάποιον εντελώς ράκος, θα ήταν το παιδί ενός επαγγελµατία ψυχολόγου. Αν δώσουµε προσοχή στον κόσµο γύρω µας αντί στα συγγράµµατα κάποιου, ο οποίος τα έγγραψε βασιζόµενος στα συγγράµµατα κάποιου άλλου, θα διαπιστώσουµε τη σφαλερότητα αυτών των αξιωµάτων. Η πραγµατικότητα είναι εντελώς αντίθετη µε τις παραπάνω πεποιθήσεις. Η αλήθεια έχει ως εξής: Ο άνθρωπος είναι βασικά καλός. Μόνο ως αποτέλεσµα σοβαρής παρέκκλισης µπορεί ο άνθρωπος να γίνει κακός. Η αυστηρή διαπαιδαγώγηση τον ωθεί στην ακοινωνησία. Ο άνθρωπος πρέπει να διατηρεί την προσωπική του ικανότητα να προσαρµόζει το περιβάλλον στα µέτρα του προκειµένου να παραµένει πνευµατικά υγιής. 5
Ένας άνθρωπος είναι πνευµατικά υγιής και ασφαλής στο βαθµό που είναι αυτόβουλος. Κατά το µεγάλωµα του παιδιού σου πρέπει να αποφύγεις να το «εκπαιδεύσεις» για να γίνει ένα κοινωνικό ζώο. Αρχικά, το παιδί σου είναι περισσότερο κοινωνικό και πιο αξιοπρεπές από εσένα. Σε σχετικά µικρό χρονικό διάστηµα, η µεταχείριση που δέχεται το περιορίζει σε τέτοιο βαθµό, που επαναστατεί. Η επανάσταση αυτή µπορεί να ενταθεί σε σηµείο που το παιδί να γίνει ο φόβος και ο τρόµος των γύρω του. Θα κάνει θόρυβο, δε θα νοιάζεται για τους άλλους, δε θα προσέχει τα πράγµατά του ούτε τα πράγµατα των άλλων, θα είναι βρόµικο και µε λίγα λόγια θα κάνει οτιδήποτε θα σ ενοχλούσε. Εκπαίδευσέ το, έλεγξέ το και θα χάσεις την αγάπη του. Έχεις χάσει για πάντα το παιδί που προσπαθείς να έχεις και να ελέγχεις. Επίτρεψε σ ένα παιδί να καθίσει στα γόνατά σου. Θα καθίσει εκεί ευχαριστηµένο. Τώρα βάλε τα χέρια σου γύρω του και εξανάγκασέ το να καθίσει εκεί. Κάνε το ακόµη κι αν δεν προσπαθήσει καν να φύγει. Αµέσως θα στριφογυρίσει. Θα παλέψει για να φύγει µακριά σου. Θα θυµώσει. Θα κλάψει. Θυµήσου τώρα ότι ήταν ευτυχισµένο πριν αρχίσεις να το κρατάς. Γενικά, οι προσπάθειές σου να διαπλάσεις, να εκπαιδεύσεις και να ελέγξεις αυτό το παιδί το κάνουν ν αντιδρά ακριβώς όπως αντιδρά όταν προσπαθείς να το κρατήσεις στα γόνατά σου. Αν έχεις ήδη εκπαιδεύσει το παιδί σου, αν το έχεις ελέγξει, του έχεις δώσει εντολές και του έχεις αρνηθεί τα δικά του πράγµατα, φυσικά και θα συναντήσεις δυσκολίες. Στα µισά της πτήσης αλλάζεις τακτική. Προσπαθείς να του δώσεις την ελευθερία του. Σε υποπτεύεται σε τέτοιο βαθµό, που θα δεινοπαθήσει στην προσπάθειά του να προσαρµοστεί. Η µεταβατική περίοδος θα είναι φρικτή. Στο τέλος, ωστόσο, θα έχεις ένα τακτικό, σωστά διαπαιδαγωγηµένο, κοινωνικό παιδί, που θα σε σκέφτεται και κάτι που είναι πολύ σηµαντικό για σένα που θα σε αγαπάει. Το παιδί που είναι υπό περιορισµό, που το καθοδηγείς, το κουµαντάρεις, το ελέγχεις, αισθάνεται µια πολύ σοβαρή ανησυχία. Οι γονείς του αποτελούν οντότητες επιβίωσης. Του παρέχουν φαγητό, ρούχα, στέγη, στοργή. Αυτό σηµαίνει ότι θέλει να είναι κοντά τους. Θέλει, φυσικά, να τους αγαπάει, καθώς είναι παιδί τους. Από την άλλη µεριά, όµως, οι γονείς του είναι οντότητες µη επιβίωσης. Ολόκληρη η ύπαρξη και η ζωή του εξαρτώνται από το δικαίωµά του να εφαρµόζει τις δικές του αποφάσεις σχετικά µε τις κινήσεις του, τα πράγµατά του και το σώµα του. Οι γονείς προσπαθούν να το εµποδίσουν αυτό λόγω της λαθεµένης ιδέας ότι το παιδί είναι ένας ηλίθιος που δεν πρόκειται να µάθει, εκτός κι αν το «ελέγξουµε». Έτσι, χρειάζεται ν αποφύγει, να πολεµήσει, να ενοχλήσει και να βασανίσει έναν εχθρό. 6
Ένα παιδί χρειάζεται την υποστήριξη των γονιών του σε πολλές πλευρές της επιβίωσής του. Αν όµως εκείνοι εµποδίζουν επίσης σοβαρά τις αποφάσεις της ζωής του, αποκτάει ένα τεράστιο πρόβληµα που µπορεί να του προκαλέσει µεγάλη έγνοια. Και να η ανησυχία: «Τους αγαπώ πολύ. Και τους χρειάζοµαι. Αλλά αποτελούν εµπόδιο στις ικανότητές µου, στη σκέψη µου, στη ζωή που θα µπορούσα να έχω. Τι θα κάνω µε τους γονείς µου; εν µπορώ να ζήσω µαζί τους. εν µπορώ να ζήσω χωρίς αυτούς. Αχ, Θεέ µου, Θεέ µου!». Κάθεται, λοιπόν, στριφογυρίζοντας το πρόβληµα στο µυαλό του. Αυτό το πρόβληµα, αυτή η ανησυχία, θα το ακολουθεί, λίγο πολύ, επί δεκαοχτώ χρόνια. Και σχεδόν θα καταστρέψει τη ζωή του. Ελευθερία για το παιδί σηµαίνει ελευθερία για σένα. Το να εγκαταλείψεις τα πράγµατα του παιδιού στη µοίρα τους σηµαίνει, τελικά ασφάλεια για τα πράγµατα αυτά. Τι τροµερή δύναµη θέλησης χρειάζεται να διαθέτει ένας γονιός για να µη δίνει ακατάπαυστα οδηγίες στο παιδί! Τι οδύνη είναι να βλέπει τα πράγµατά του να καταστρέφονται! Τι αναστάτωση του προκαλεί το να µην κανονίζει το χρόνο και το χώρο του παιδιού! Πρέπει, ωστόσο, να το κάνει, αν θέλει ένα υγιές, ευτυχισµένο, προσεκτικό, όµορφο και έξυπνο παιδί! 7
Το δικαίωµα του παιδιού να προσφέρει εν έχεις κανένα δικαίωµα να αρνείσαι στο παιδί σου το δικαίωµα να προσφέρει. Ένα ανθρώπινο ον αισθάνεται ικανό και άξιο µόνο εφόσον του επιτρέπεται να προσφέρει το ίδιο ή και περισσότερο απ αυτό που του προσφέρουν. Ένας άνθρωπος µπορεί να προσφέρει περισσότερα και να αισθάνεται ασφαλής σ ένα περιβάλλον. Αισθάνεται ανασφαλής τη στιγµή που δεν προσφέρει αρκετά, πράγµα που σηµαίνει ότι δίνει λιγότερα απ όσα παίρνει. Αν δεν το πιστεύεις αυτό, φέρε στο νου σου µια φορά που όλοι έφεραν κάτι στο πάρτι εκτός από σένα. Πώς είχες νιώσει; Ένα ανθρώπινο ον επαναστατεί εναντίον κάθε πηγής που προσφέρει σ αυτό περισσότερα απ όσα προσφέρει το ίδιο σ αυτή, και δείχνει δυσπιστία απέναντί της. Οι γονείς, φυσικά, προσφέρουν περισσότερα στο παιδί απ όσα προσφέρει εκείνο σ αυτούς. Τη στιγµή που το παιδί το συνειδητοποιεί αυτό, γίνεται δυστυχισµένο. Προσπαθεί ν ανεβάσει το επίπεδο προσφοράς του. Όταν δεν τα καταφέρνει, θυµώνει µε την πηγή που του προσφέρει. Αρχίζει να απεχθάνεται τους γονείς του. Εκείνοι προσπαθούν να καταστείλουν αυτή την επανάσταση προσφέροντας περισσότερα. Το παιδί επαναστατεί κι άλλο. Είναι µια άσχηµη ελικοειδής πτώση, γιατί η κατάληξή της θα είναι να πέσει το παιδί στην απάθεια. Πρέπει ν αφήνεις το παιδί να σου προσφέρει. εν µπορείς να το προστάξεις να προσφέρει. εν µπορείς να το διατάξεις να κουρέψει το γρασίδι και µετά να θεωρήσεις ότι αυτό είναι προσφορά. Πρέπει εκείνο ν αποφασίσει ποια θα είναι η προσφορά του και µετά να τη δώσει. Αν δεν έχει κάνει το ίδιο την επιλογή, τότε δεν πρόκειται για δική του προσφορά παρά µόνο για περισσότερο έλεγχο. Ένα µωρό προσφέρει µε το να προσπαθεί να σε κάνει να χαµογελάσεις. Θα κάνει ολόκληρη παράσταση. Λίγο πιο µεγάλο, θα σου χορέψει, θα σου φέρει ξύλα, θα προσπαθήσει να επαναλάβει τις κινήσεις που κάνεις όταν δουλεύεις για να σε βοηθήσει. Αν δε δεχτείς αυτά τα χαµόγελα, αυτούς τους χορούς, αυτά τα ξύλα, αυτές τις κινήσεις, µε το πνεύµα που δίνονται, θα έχεις αρχίσει να το εµποδίζεις από το να προσφέρει. Θ αρχίσει τότε να γίνεται ανήσυχο. Θα µεταχειρίζεται απερίσκεπτα και µε περίεργο τρόπο τα πράγµατά σου σε µια προσπάθεια να τα κάνει «καλύτερα» για σένα. Κι εσύ το µαλώνεις. Αυτό του δίνει τη χαριστική βολή. Στο σηµείο αυτό υπεισέρχεται κι ένας άλλος παράγοντας. Τα δεδοµένα. Πώς είναι δυνατόν να γνωρίζει ένα παιδί τι να προσφέρει σε σένα ή στην οικογένειά του ή στο σπίτι αν δεν έχει ιδέα για τις αρχές βάσει των οποίων λειτουργεί µια οικογένεια; 8
Η οικογένεια είναι µια οµάδα που έχει έναν κοινό στόχο: την επιβίωση και την πρόοδό της. Το παιδί στο οποίο δεν επιτρέπεται να προσφέρει ή που δεν καταφέρνει να κατανοήσει τους στόχους και τις αρχές λειτουργίας της οικογενειακής ζωής αποµακρύνεται από την οικογένεια. Του δείχνουν ότι δεν αποτελεί µέρος της οικογένειας, επειδή δεν µπορεί να προσφέρει. Έτσι, γίνεται εχθρικό προς την οικογένεια, γεγονός που αποτελεί το πρώτο βήµα στο να γίνει ένα αντικοινωνικό άτοµο. Χύνει το γάλα του, ενοχλεί τους καλεσµένους σου και στριγκλίζει έξω από το παράθυρό σου για «παιχνίδι». Μπορεί ακόµη και ν αρρωστήσει απλώς και µόνο για να σε βάλει σε δουλειά. Το κάνουν να νιώθει ένα µηδενικό δείχνοντάς του πως δεν είναι αρκετά δυνατό για να προσφέρει. εν µπορείς να κάνεις τίποτε άλλο παρά να δεχτείς τα χαµόγελα, τους χορούς και τα ξύλα του µικρού παιδιού. Μόλις, όµως, το παιδί είναι σε θέση να καταλάβει, θα πρέπει να του εξηγήσεις τα πάντα γύρω από τη λειτουργία της οικογένειας. Από πού βγαίνει το χαρτζιλίκι του; Πώς και υπάρχει φαγητό; Ρούχα; Ένα καθαρό σπίτι; Ένα αυτοκίνητο; Ο µπαµπάς δουλεύει. Ξοδεύει χρόνο και φαιά ουσία και κοπιάζει, και γι αυτό του δίνουν χρήµατα. Τα χρήµατα µπορούµε να τα δώσουµε σ ένα µαγαζί και ν αγοράσουµε φαγητό. Το αυτοκίνητο το φροντίζουµε, γιατί δεν έχουµε πολλά λεφτά. Όταν το σπίτι είναι ήρεµο και περιποιούµαστε τον µπαµπά, ο µπαµπάς δουλεύει καλύτερα κι αυτό µας επιτρέπει να έχουµε φαγητό, ρούχα και αυτοκίνητα. Η εκπαίδευση είναι απαραίτητη, γιατί κερδίζει περισσότερα χρήµατα κανείς όταν έχει µορφωθεί. Το παιχνίδι είναι απαραίτητο γιατί αποτελεί κίνητρο για να δουλέψουµε σκληρά. ώσε του την πλήρη εικόνα. Αν µέχρι τώρα επαναστατούσε, είναι πιθανό να συνεχίσει να επαναστατεί, αλλά στο τέλος θ αλλάξει συµπεριφορά. Πρώτα απ όλα, ένα παιδί χρειάζεται ασφάλεια. Μέρος αυτής της ασφάλειας είναι η κατανόηση. Ένα άλλο µέρος είναι ένας αµετάβλητος κώδικας συµπεριφοράς. Αυτό που είναι παράνοµο σήµερα δεν µπορεί να αγνοηθεί αύριο. Στην πραγµατικότητα µπορείς ν ασκήσεις σωµατικό έλεγχο σ ένα παιδί για να υπερασπιστείς τα δικαιώµατά σου µε την προϋπόθεση ότι εκείνο ορίζει αυτά που του ανήκουν και µπορεί να σου προσφέρει και να δουλέψει για σένα. 9
Οι ενήλικοι έχουν δικαιώµατα. Το παιδί πρέπει να το γνωρίζει αυτό. Ένα παιδί έχει ως στόχο του να µεγαλώσει. Εάν ένας ενήλικος δεν έχει περισσότερα δικαιώµατα, τότε για ποιο λόγο να µεγαλώσει; Και, τέλος πάντων, ποιος, στην οργή, θα ήταν ενήλικος στις µέρες µας; Το παιδί έχει ένα καθήκον απέναντί σου. Θα πρέπει να µπορεί να σε φροντίζει, όχι να έχει την ψευδαίσθηση ότι µπορεί, αλλά πράγµατι να µπορεί. Και εσύ θα πρέπει να έχεις την υποµονή να επιτρέψεις στον εαυτό σου να σε φροντίζει κουτσά στραβά, µέχρις ότου να µάθει να το κάνει σωστά, στηριζόµενο στη δική του εµπειρία και όχι στις δικές σου οδηγίες. Να φροντίζεις το παιδί; Ανοησίες! Κατά πάσα πιθανότητα εκείνο έχει καλύτερη κατανόηση των άµεσων καταστάσεων από εσένα, έναν πολυπαθή ενήλικα. Μόνο εάν το παιδί είναι σχεδόν ψυχωτικό εξαιτίας παρεκκλίσεων θα είναι επιρρεπές σε ατυχήµατα. Είσαι καλά και απολαµβάνεις τη ζωή επειδή δεν είσαι κτήµα κανενός. Αν ήσουν κτήµα κάποιου ή αν κάποιος σου καθόριζε τη ζωή, δε θα µπορούσες να την απολαύσεις. Θα επαναστατούσες. Κι αν η επανάστασή σου καταπνιγόταν, θα γινόσουν υπονοµευτής. Σ αυτό µεταµορφώνεις το παιδί σου, όταν το έχεις κτήµα σου, το κατευθύνεις και το ελέγχεις. Το παιδί σας, αγαπητοί γονείς, είναι ενδεχόµενα πιο υγιές πνευµατικά από σας και βλέπει τον κόσµο πολύ πιο φωτεινό. Έχει πιο έντονη αίσθηση των αξιών και της πραγµατικότητας. Μην την αµβλύνετε. Και το παιδί σας θα είναι ένα περίφηµο, υψηλό και επιτυχηµένο ανθρώπινο πλάσµα. Αντιθέτως, αν του συµπεριφέρεστε σαν να είναι κτήµα σας, αν το ελέγχετε, το κουµαντάρετε και το απορρίπτετε, τότε θα έχετε τη µεταχείριση που σας αξίζει: ανατρεπτική επανάσταση. 10
ΠΩΣ ΝΑ ΧΕΙΡΙΖΕΣΑΙ ΤΗ ΘΕΛΗΣΗ ΕΝΑΣ ΠΑΙ ΙΟΥ Πώς λοιπόν βάζεις ένα παιδί να κάνει κάτι χωρίς να το εξαναγκάσεις; Αν πάρεις ένα άτοµο και το υποχρεώσεις να παίξει ένα µουσικό όργανο (όπως κάνουν οι γονείς και το σχολείο), η ικανότητά του να παίζει αυτό το όργανο δε θα βελτιωθεί. Θα πρέπει πρώτα να συζητήσεις µαζί του σχετικά µε το ποιες είναι οι φιλοδοξίες του. Στο τέλος, θα συµφωνήσει τουλάχιστον µε το γεγονός ότι είναι καλό να παίζεις κάποιο µουσικό όργανο. Πάρε, για παράδειγµα, ένα «κακό παιδί». εν µπορούν να το στείλουν στο σχολείο κι γι αυτό πρέπει να το στείλουν σε κάποια στρατιωτική σχολή. Εκεί θα του ασκηθεί πίεση προκειµένου ν αλλάξει. Πότε πότε ένα κακό παιδί σαν και το προηγούµενο στέλνεται σ ένα σχολείο όπου πολύ απλά πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιµετωπίσει κανείς τέτοιες περιπτώσεις είναι να βρει κάτι για το οποίο το παιδί δείχνει ενδιαφέρον και να του επιτρέψει να το κάνει. Υπήρχε κάποτε ένα τέτοιο σχολείο στην Καλιφόρνια, και έβγαζε διάνοιες τη µία µετά την άλλη. Όλοι, σχεδόν, οι επιστήµονες του Β Παγκοσµίου Πολέµου πέρασαν απ αυτό το συγκεκριµένο σχολείο. Θεωρήθηκε ότι αυτό θα πρέπει να οφειλόταν στο καλό παράδειγµα που έδινε ο καθηγητής µε το να είναι σωµατικά υγιής, επειδή δεν κάπνιζε πούρα, ή κάτι τέτοιο. Αυτό που συνέβη στην πραγµατικότητα ήταν το εξής: Πήραν ένα αγόρι µε το οποίο δεν είχε καταφέρει κανείς τίποτα και το ρώτησαν: «εν υπάρχει τίποτα που θα σου άρεσε να κάνεις;». Το αγόρι απάντησε πως όχι και τότε εκείνοι του είπαν: «Καλά. Σκότωσε την ώρα σου στο εργαστήριο ή στον κήπο ή κάπου αλλού και ίσως κάποια µέρα αποφασίσεις». Το αγόρι το ξανασκέφτηκε και αποφάσισε ότι ήθελε να γίνει χηµικός. Ποτέ κανείς δεν το έστειλε στην τάξη και δεν του είπε ν ανοίξει κάποιο βιβλίο και ποτέ κανείς δεν παραπονέθηκε ιδιαίτερα όταν προκάλεσε κάποια έκρηξη στο εργαστήριο. Κι έτσι, προτού καλά καλά το καταλάβει κανείς, το αγόρι έγινε ένας εξαίρετος χηµικός. Κανείς δεν εµπόδισε την επιθυµία του να γίνει χηµικός. Η επιθυµία αυτή υπήρχε τότε και από κει κι έπειτα ο ίδιος δεν εµπόδισε τη θέλησή του να γίνει χηµικός. Από εκπαιδευτικής άποψης, αυτό είναι ένα πολύ ενδιαφέρον σηµείο. 11
Λαµβάνοντας υπόψη τη θέληση ενός παιδιού Οι άνθρωποι θα σου επιτρέψουν να πάρεις πράγµατά τους, αν το κάνεις ευγενικά και αν δεν είναι κάτι που είναι εντελώς αντίθετο στη θέλησή τους. Αν θέλεις να κάνεις ένα παιδί άπληστο και εγωιστή, ανάγκασέ το να δίνει πράγµατα σ άλλα παιδιά παρά τη θέλησή του. Στο τέλος, θα το κάνεις να µπει στην κατηγορία εκείνων που θεωρούν τον εαυτό τους ως τον «ένα και µοναδικό», να νοµίζει, δηλαδή, ότι είναι το µόνο άτοµο που έχει πραγµατικά σηµασία. Οι γονείς δε λαµβάνουν, συνήθως, ποτέ υπόψη τη θέληση του παιδιού. Λαµβάνουν υπόψη τους τη χέβινγκνές του, την ικανότητά του δηλαδή να έχει ή να κατέχει (από την αγγλική λέξη having, που σηµαίνει «να έχεις» και την κατάληξη -ness, που δηλώνει κατάσταση), στη συνέχεια την ικανοποιούν κι έτσι έχουν ένα κακοµαθηµένο παιδί. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρείς ένα παιδί που έχει ζήσει κοντά σε κάποιον που ζητούσε πάντα τη γνώµη του, αλλά δεν το φρόντιζε και πολύ καλά, συγκρίνοντάς το µ ένα άλλο που είχε την καλύτερη δυνατή φροντίδα, αλλά δε ζητούσαν ποτέ τη γνώµη του. Ένα αγοράκι κάθεται στο πάτωµα παίζοντας µε τους κύβους και τους βόλους του και περνάει καλά. Πλησιάζει η γκουβερνάντα, η οποία το σηκώνει, το πηγαίνει στο άλλο δωµάτιο και του αλλάζει πάνα, ενώ αυτό χαλάει τον κόσµο όλη αυτή την ώρα. εν του αρέσει. Εκείνη συνεχίζει να του το κάνει αυτό, να το βάζει µια εδώ και µια εκεί, χωρίς να λαµβάνει ούτε µια στιγµή υπόψη της τη δική του δυνατότητα επιλογής. Στο τέλος το παιδί αυτό θα µεγαλώσει µε την ιδέα της δυνατότητας επιλογής να του έχει γίνει έµµονη ιδέα. Πρέπει να γίνεται το δικό του. Αρχίζει να είναι σίγουρος πως «έχει πάντα δίκιο». Προσπαθεί να διατηρήσει ό,τι του έχει αποµείνει, ενώ οι ικανότητές του θα είναι ανάλογα περιορισµένες, ειδικά στον τρόπο που µεταχειρίζεται τους ανθρώπους. Ας δούµε τώρα κάτι εντελώς διαφορετικό. Ξέρεις ότι το παιδί πεινάει και ξέρεις ότι πρέπει να φάει. Το παιδί θα τρώει αν διατηρήσουµε κάποιο σταθερό ωράριο φαγητού. Αν το βραδινό σερβίρεται συνήθως στις 6.00, θα συνηθίσει να τρώει στις 6.00 και δε θα τσακίσουµε ποτέ τη βούλησή του. ιαπιστώνει ότι το φαγητό βρίσκεται εκεί στις 6.00 κι έτσι αποφασίζει να τρώει στις 6.00. Εσύ βάζεις το φαγητό κι αυτό βάζει τη βούληση. Αν δεν αγνοήσεις τη βούλησή του, δε θα έχει ποτέ κανένα πρόβληµα µε το φαγητό. Στη συνέχεια, το πλησιάζει κάποιος ο οποίος απευθύνεται προς αυτό και του λέει: «Θέλεις να πας στο άλλο δωµάτιο και ν αλλάξεις ρούχα;». Εκείνο απαντά: «Όχι». Θα είναι φοβερό λάθος να επιµείνει σ αυτό το σηµείο και να υποσχεθεί ότι θα του δώσει κάποια καραµέλα αν το κάνει, ή να προσπαθήσει να το πείσει, να το δελεάσει ή να το καλοπιάσει κ.λπ. Αυτό είναι ψυχολογία, είναι ο τρόπος µε τον οποίο χειρίζονται τις καταστάσεις οι ψυχολόγοι και δεν έχει στ αλήθεια αποτελέσµατα. 12
Επιλέγεις ένα από τα δύο: Είτε χρησιµοποιείς άριστο έλεγχο µε πολλή επικοινωνία είτε το αφήνεις απλώς να µεγαλώσει. εν υπάρχει άλλη επιλογή. Στα παιδιά δεν αρέσει να τα κακοµεταχειρίζονται, να τα τραβολογάνε από δω κι από κει και να µη ζητούν τη γνώµη τους. Μπορείς να µιλήσεις σ ένα παιδί και, αν ο βαθµός στοργής, συµφωνίας και επικοινωνίας που έχεις µαζί του είναι υψηλός, µπορείς να το πείσεις να κάνει ένα σωρό πράγµατα: Θ αγγίξει το πάτωµα, το κεφάλι του, θα σε δείξει µε το δάχτυλό του και θα βρει το τραπέζι. Θα χαζολογήσει για λίγο κι έπειτα µπορείς να του πεις απλά να κάνει κάτι ή να του πεις: «Ας πάµε να φάµε» και θα το κάνει. Έχει διαπιστώσει ότι οι εντολές σου δεν παραµερίζουν κατ ανάγκη εξ ολοκλήρου τη βούλησή του. Εποµένως, δεν είναι επικίνδυνες. Έχεις αντιµετωπίσει το παιδί και µπορεί κι εκείνο να σε αντιµετωπίσει. Κατά συνέπεια, εσύ κι εκείνο µπορείτε να κάνετε κάτι µαζί. Ένα παιδί λέει µερικές φορές: «ε θέλω να κοιµηθώ, θέλω να κάτσω µαζί σου» κι επιµένει να το κάνει, ασκώντας τη δυνατότητα επιλογής του. Το να αφήνουµε απλώς τα παιδιά να κάνουν ό,τι κάνουν χωρίς να παρεµβαίνουµε και χωρίς ν ασκούµε κάποιον έλεγχο πάνω τους λέγεται ψυχολογία. εν πρόκειται ποτέ να επικοινωνήσουν µε κανένα. ε θα µεγαλώσουν ούτε θ αποκτήσουν εµπειρία στη ζωή, γιατί δε θα έχουν αλλάξει ποτέ τη χέβινγκνές τους. ε θα έχει χρειαστεί ποτέ ν αλλάξουν γνώµη, να δουλέψουν, ν ασκηθούν ή να κάνουν οτιδήποτε. Τα παιδιά ανταποκρίνονται µε µεγάλη προθυµία στον καλό έλεγχο και στην επικοινωνία, σίγουρα όµως χρειάζεται καλή επικοινωνία για να ξεπεράσεις αυτό το εµπόδιο όχι πειθώ αλλά καλή επικοινωνία. Οι άνθρωποι θεωρούν ότι η πειθώ έχει αποτελέσµατα µε τα παιδιά. εν είναι έτσι. Η επικοινωνία είναι που κάνει τη δουλειά. Λες: «Λοιπόν, ώρα να πας στο κρεβάτι σου τώρα» και το παιδί απαντά: «Όχι». Μην επιµείνεις στο θέµα. Παράτα το και απλά µίλησε για κάτι άλλο: «Τι έκανες σήµερα;», «Πού;», «Πώς;», «Σοβαρά; Αλήθεια;», «Λοιπόν, τι λες να πας για ύπνο;». Η απάντηση θα είναι: «Εντάξει». ε χρειάζεται να ζορίζεις το παιδί. Μπες σε επικοινωνία µαζί του και ο έλεγχος θα επακολουθήσει ως κάτι το αναπόφευκτο. Αν, ωστόσο, παραλείψεις τον έλεγχο από την αρχή της ανατροφής του, το παιδί, που βασίζεται σε σένα για ένα µεγάλο µέρος της καθοδήγησης και του ελέγχου που χρειάζεται, θα αισθάνεται εξαπατηµένο. Θα νοµίζει ότι δε νοιάζεσαι γι αυτό. Παρ όλα αυτά, όµως, όπως και στην περίπτωση της εκµάθησης κάποιου µουσικού οργάνου ή µιας ξένης γλώσσας, της ενασχόλησης µε την τέχνη ή την κατάρτιση σε κάποια ειδικότητα, λάβε υπόψη σου τη βούληση του παιδιού. 13
ΑΣ ΕΠΙΤΡΕΨΟΥΜΕ ΣΤΑ ΠΑΙ ΙΑ ΝΑ ΟΥΛΕΥΟΥΝ Η βασική αιτία του όλου προβλήµατος της παιδικής εγκληµατικότητας είναι το φαινοµενικά ανθρωπιστικό πρόγραµµα του παρελθόντος που απαγόρευε να εργάζονται τα παιδιά µε οποιονδήποτε τρόπο. Είναι, αναµφίβολα, γεγονός ότι κάποτε γινόταν κατάχρηση της παιδικής εργασίας, ότι έβαζαν τα παιδιά να εργάζονται υπερβολικά σκληρά, ότι επιβραδυνόταν η ανάπτυξή τους κι ότι εν γένει τα εκµεταλλεύονταν. Είναι εξαιρετικά αµφίβολο κατά πόσο ο διαβόητος κύριος Μαρξ είδε ποτέ νεαρά αγόρια στην Αµερική να τα σύρουν απ τις µηχανές νεκρά από τη δουλειά και να τα πετούν σε σκουπιδότοπους. Όπου γινόταν κατάχρηση της παιδικής εργασίας, υπήρχε κατακραυγή της κοινής γνώµης και ψηφίζονταν νόµοι που απαγόρευαν στα παιδιά να εργάζονται. Οι νόµοι αυτοί, ωστόσο, ακόµη κι αν εκείνοι που τους θέσπιζαν είχαν τις καλύτερες προθέσεις του κόσµου, ευθύνονται άµεσα για την παιδική εγκληµατικότητα. Το να απαγορεύεις στα παιδιά να εργάζονται και ειδικά το να απαγορεύεις στους εφήβους να τα βγάζουν πέρα µόνοι τους στον κόσµο και να κερδίζουν τα δικά τους χρήµατα δηµιουργεί τέτοια οικογενειακά προβλήµατα, που γίνεται σχεδόν αδύνατον να αναθρέψει κανείς µια οικογένεια και, κατά κύριο λόγο, κάνει τον έφηβο να νοµίζει ότι ο κόσµος δεν τον θέλει. Έτσι έχει χάσει το παιχνίδι προτού καλά καλά τ αρχίσει. Στη συνέχεια, έχοντας µπροστά του την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και µην τολµώντας για το λόγο αυτό να ξεκινήσει κάποια καριέρα, είναι φυσικό να ριχτεί σε µια κατάσταση βαθιάς υποαπάθειας (κατάσταση αδιαφορίας κάτω από την απάθεια) σε σχέση µε τη δουλειά. Όταν, λοιπόν, στο τέλος έρχεται αντιµέτωπος µε την ανάγκη να πετύχει µόνος του στον κόσµο, ανεβαίνει σε κατάσταση απάθειας και δεν κάνει τίποτε απολύτως γι αυτό. Ενισχυτικό αυτής της άποψης είναι το γεγονός είναι ότι οι σπουδαιότεροι συµπολίτες µας δούλευαν, συνήθως, απ όταν ήταν πολύ νέοι. Στον αγγλοαµερικανικό πολιτισµό εκείνοι που έχουν δείξει τη µεγαλύτερη επιµονή και προσπάθεια για την επίτευξη κάποιου σκοπού είναι αγόρια τα οποία από την ηλικία των δώδεκα δούλευαν 14
σε αγροκτήµατα, είχαν τα δικά τους καθήκοντα και µια καθορισµένη θέση στον κόσµο. Τα παιδιά, ως επί το πλείστον, είναι πολύ πρόθυµα να δουλέψουν. Ένα δίχρονο, τρίχρονο ή τετράχρονο παιδί µπλέκεται συνήθως στα πόδια του πατέρα ή της µητέρας του, προσπαθώντας να βοηθήσει µε εργαλεία ή ξεσκονόπανα. Και ο καλοσυνάτος γονιός, ο γονιός που αγαπάει πραγµατικά τα παιδιά του, ανταποκρίνεται µε το λογικό και, όπως θεωρούνταν κάποτε, φυσιολογικό τρόπο, που είναι να δείχνει αρκετή υποµονή και ν αφήνει το παιδί να βοηθάει πραγµατικά. Το παιδί στο οποίο επιτρέπεται να βοηθά αποκτά στη συνέχεια την πεποίθηση ότι η παρουσία και οι πράξεις του είναι επιθυµητές και, πολύ ήρεµα, βάζει πλώρη για µια επιτυχηµένη καριέρα. Το παιδί που το βάζουν στο καλούπι κάποιας καριέρας ή το πιέζουν να την ακολουθήσει, αλλά δεν του επιτρέπουν να βοηθήσει στα πρώτα χρόνια της ζωής του, είναι πεπεισµένο ότι δεν το θέλουν, ότι δεν έχει καµιά θέση στον κόσµο. Αργότερα το ίδιο αυτό παιδί θα συναντήσει συγκεκριµένες δυσκολίες στο ζήτηµα της δουλειάς. Επίσης, ένα παιδί που θέλει να δουλέψει στα τρία ή στα τέσσερά του, στη σύγχρονη κοινωνία µας, αποθαρρύνεται και στην πραγµατικότητα εµποδίζεται από το να το κάνει και, αφού το αναγκάζουν να µην κάνει τίποτα ως τα εφτά, οκτώ ή εννιά του, ξαφνικά το φορτώνουν µε διάφορες αγγαρείες. Τώρα, το παιδί αυτό έχει ήδη διαπαιδαγωγηθεί µε την ιδέα ότι δεν πρέπει να δουλεύει, κι έτσι η δουλειά είναι µια σφαίρα στην οποία «ξέρει ότι δεν ανήκει». Νιώθει, λοιπόν, πάντα δυσάρεστα κατά την επιτέλεση διαφόρων εργασιών. Αργότερα, στα εφηβικά του χρόνια, τον εµποδίζουν ενεργά να αποκτήσει µια δουλειά που θα του επιτρέπει ν αγοράζει ρούχα και να κερνάει τους φίλους του, πράγµατα που αισθάνεται ότι πρέπει να κάνει, κι έτσι αρχίζει να αισθάνεται ότι δεν αποτελεί κοµµάτι της κοινωνίας. Αφού δεν είναι κοµµάτι της κοινωνίας, είναι εποµένως εναντίον της. εν αποζητά, λοιπόν, τίποτε άλλο παρά να επιδίδεται σε καταστροφικές δραστηριότητες. 15
ΠΩΣ ΧΕΙΡΙΖΟΜΑΣΤΕ ΤΙΣ ΑΝΑΣΤΑΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙ ΙΩΝ Σ αυτό το βιβλίο παρατίθενται πολλές τεχνικές που µπορεί να χρησιµοποιήσει ένας γονιός ή και οποιοσδήποτε από εµάς, προκειµένου να βοηθήσει ένα παιδί να συνέλθει γρήγορα από τα καρούµπαλα, τις µελανιές, τις γρατσουνιές, τις τροµάρες και τις αναστατώσεις που συχνά αντιµετωπίζουν τα παιδιά καθώς µεγαλώνουν. Στο µεγαλύτερο µέρος τους, οι τεχνικές που ακολουθούν χρησιµοποιούν ως κύριο θεραπευτικό παράγοντα την επικοινωνία ανάµεσα σε κάποιον και στο παιδί. Η επικοινωνία είναι ζωτικής σηµασίας όταν έχεις να κάνεις µε παιδιά, όπως είναι άλλωστε και σε κάθε τοµέα της Σαηεντολογίας. Όλες οι ενέργειες που περιγράφονται παρακάτω εντάσσονται στα βοηθήµατα. Βοήθηµα είναι µια ενέργεια στην οποία προβαίνει κάποιος προκειµένου να βοηθήσει ένα άτοµο να ανακουφιστεί από µια ενόχληση που τον απασχολεί άµεσα. Τα συγκεκριµένα βοηθήµατα θα πρέπει να χρησιµοποιούνται επιπρόσθετα στα βοηθήµατα του βιβλίου «Βοηθήµατα για ασθένειες και τραυµατισµούς», όποτε το απαιτούν οι περιστάσεις. Τα οφέλη για το παιδί και την οικογένεια µπορεί να είναι πολλά. Χτυπήµατα της παιδικής ηλικίας Υπάρχουν πολλά πράγµατα που µπορεί να κάνει κάποιος για να βοηθήσει ένα παιδί που είχε ένα ελαφρό ατύχηµα έπεσε, κόπηκε ή κάτι παρόµοιο. Στην περίπτωση των µικρών παιδιών, συχνά το να τ αφήσουµε απλώς να κλάψουν µέχρι να ξεθυµάνουν φαίνεται πως είναι αρκετό. Όταν ένα παιδί έχει χτυπήσει, οι περισσότεροι από εµάς συλλαµβάνονται να του λένε παρηγορητικά λόγια, σχεδόν προτού καλά καλά το καταλάβουν. Κι αυτό που λένε είναι συνήθως το ίδιο µ εκείνο που του έχουν πει εκατό φορές στο παρελθόν, κάθε φορά που χτυπούσε. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, είναι δυνατό να θυµίσει στο παιδί ολόκληρη την αλυσίδα των παλαιότερων χτυπηµάτων που είχε. Η µεγαλύτερη βοήθεια που µπορούν να προσφέρουν οι γονείς στο παιδί είναι να µη λένε τίποτα. Μπορεί να τους πάρει λίγο χρόνο για να µάθουν να µη µιλάνε, όταν το παιδί τους χτυπάει, δεν είναι, όµως, δύσκολο ν αποκτήσουν τη συνήθεια να παραµένουν σιωπηλοί. Η σιωπή δε είναι απαραίτητο να εµποδίζει την εκδήλωση στοργής. Μπορείς να κρατήσεις το παιδί, αν το θέλει, ή να το αγκαλιάσεις µε το ένα σου χέρι. Συχνά, αν δεν πεις τίποτα, το µικρό παιδί θα κλάψει γοερά για ένα δυο λεπτά και µετά θα σταµατήσει ξαφνικά, θα χαµογελάσει και θα επιστρέψει τρέχοντας σ αυτό που έκανε. Απ ό,τι φαίνεται, το να του επιτρέψουµε να κλάψει αποδεσµεύει την ένταση που προκλήθηκε από το χτύπηµα και, αν αυτό συµβεί, δε χρειάζεται 16
κανένα βοήθηµα. Στην πραγµατικότητα, είναι συχνά πολύ δύσκολο να κάνουµε το παιδί να επιστρέψει νοερά στη στιγµή του χτυπήµατος, αν έχει αποδεσµεύσει την ένταση κατ αυτό τον τρόπο. «Μίλησέ µου γι αυτό» Αν το παιδί δε συνέρθει αυθόρµητα, αφότου κλάψει για ένα δυο λεπτά, περίµενε µέχρι να συνέλθει από την κατάσταση µειωµένης επίγνωσης, η οποία συνοδεύει ένα χτύπηµα και η οποία κρατάει για λίγη ώρα. Συνήθως, δεν είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς πότε ένα παιδί είναι ζαλισµένο και πότε όχι. Αν εξακολουθεί να κλαίει και αφότου του περάσει η ζαλάδα, αυτό συµβαίνει συνήθως επειδή άλλα προηγούµενα χτυπήµατα έχουν διεγερθεί (ενεργοποιηθεί εξαιτίας της οµοιότητας που παρουσιάζουν οι παρούσες συνθήκες µε συνθήκες του παρελθόντος). Σ αυτή την περίπτωση, ένα βοήθηµα είναι σηµαντικό. Όσον αφορά τα µεγαλύτερα παιδιά (ηλικίας πέντε ετών και άνω), ένα βοήθηµα είναι συνήθως απαραίτητο. Όταν το παιδί δεν είναι πλέον ζαλισµένο από το χτύπηµα, ρώτησέ το: «Τι συνέβη; Πώς χτύπησες; Μίλησέ µου γι αυτό». Μόλις αρχίσει να µιλάει γι αυτό, κάνε το να µιλήσει στον ενεστώτα, αν δεν το κάνει αυθόρµητα. οκίµασε να το κάνεις µε τον ακόλουθο τρόπο: «Να στεκόµουν σ ένα µεγάλο βράχο και γλίστρησα και έπεσα και» (κλαίει) «Πονάει όταν στέκεσαι στο βράχο;» «Όχι». «Τι συµβαίνει όταν στέκεσαι στο βράχο;» «Γλιστράω» (κλαίει) «Κι έπειτα τι συµβαίνει;» «Πέφτω στο έδαφος». «Υπάρχει γρασίδι στο έδαφος;» «Όχι. Έχει µόνο άµµο». «Μίλησέ µου γι αυτό ξανά». Μπορείς να βάλεις το παιδί να το επαναλάβει αρκετές φορές, ωσότου βαρεθεί ή γελάσει. εν υπάρχει κάτι δύσκολο σ αυτό. Αφού το παιδί δεχτεί µερικά βοηθήµατα 17
Μπορείς να βοηθήσεις αισθητά ένα παιδί που έχει χτυπήσει χρησιµοποιώντας επικοινωνία. Το να το βάλεις να εξηγήσει τι συνέβη µπορεί να έχει θεραπευτικά αποτέλεσµατα. Η διήγηση του περιστατικού σε κάποιον που ενδιαφέρεται θα διαλύσει την όποια αναστάτωση και θα επιτρέψει στο παιδί να νιώσει καλύτερα. 18
κατ αυτό τον τρόπο, όποτε χτυπάει θα τρέχει στο άτοµο που µπορεί να του προσφέρει αυτή την ανώδυνη βοήθεια και καθησύχαση και θα ζητάει «να µιλήσει γι αυτό». Πώς κατευθύνουµε την προσοχή ενός παιδιού Πολλοί λένε από συνήθεια σ ένα παιδί: «Μην το κάνεις αυτό, γιατί θ αρρωστήσεις», «Θεέ µου, σίγουρα θ αρπάξεις γερό κρυολόγηµα!», «Αν εξακολουθήσεις έτσι, θ αρρωστήσεις», «Είµαι σίγουρη ότι ο Γιαννάκης θα κολλήσει ιλαρά αν πάει στο σχολείο» και κάνουν αµέτρητες άλλες τέτοιες απαισιόδοξες υποδείξεις. Χρησιµοποιούν, επίσης, χιλιάδες εκφράσεις του είδους «Μη», «εν µπορείς να», «Φρόνιµα». Οι γονείς θα πρέπει να έχουν το νου τους µ αυτές τις εκφράσεις και ν αποφεύγουν, όσο γίνεται, να τις χρησιµοποιούν. Με λίγη φαντασία και εξάσκηση δεν είναι δύσκολο να βρει κανείς τρόπους να προφυλάξει τα παιδιά από τους κινδύνους χωρίς να χρησιµοποιεί συνεχώς λεκτικούς περιορισµούς. Στο µέτρο του δυνατού, οι υποδείξεις που γίνονται σ ένα παιδί θα πρέπει να είναι εποικοδοµητικές. Αν περιγράψουµε παραστατικά σ ένα παιδί τι συµβαίνει σ ένα γυάλινο µπουκάλι, αν πέσει κάτω, θα το κάνουµε να καταλάβει καλύτερα αυτό που θέλουµε να του πούµε παρά µε χίλιες στριγκλιές του είδους «Φύγε από κει» ή «Άσ το κάτω». Οι απαλές, ήπιες κινήσεις του σώµατος και η σιγανή φωνή θ αποτρέψουν σε µεγάλο βαθµό τη διέγερση όταν χειριζόµαστε παιδιά. Όποιος επιθυµεί να έχει επιτυχία δουλεύοντας µε παιδιά, θα πρέπει να αναπτύξει αυτές τις ιδιότητες. Είναι ιδιαίτερα πολύτιµες σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Αν κάποιος που προσέχει ένα παιδί πρέπει να τραβήξει γρήγορα την προσοχή του εξαιτίας ενός πιθανού κινδύνου και η απόσταση που τον χωρίζει από το παιδί είναι τέτοια που δεν του επιτρέπει να φτάσει σ αυτό γρήγορα, µπορεί να πετύχει µε ανώδυνο τρόπο το ζητούµενο αποτέλεσµα, φωνάζοντας το όνοµα του παιδιού αρκετά δυνατά ώστε να το ακούσει. Κάτι τέτοιο είναι πολύ καλύτερο από το να του ουρλιάξει και να του δώσει εντολές του είδους: «Σταµάτα!», «Μείνε εκεί!», «Μην το κάνεις αυτό!» και τα λοιπά. Έτσι, δεν είναι τόσο πιθανό να του προκαλέσει διέγερση. Θύµηση Το να ζητούµε από το παιδί να θυµηθεί είναι µια µέθοδος που µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε σε εκατοντάδες καταστάσεις που προκύπτουν από µέρα σε µέρα: κάθε φορά που το παιδί γκρινιάζει, που είναι στενοχωρηµένο και κλαίει για κάτι, όταν αισθάνεται ελαφρά άρρωστο, όταν έχει προφανώς διεγερθεί από κάτι, όταν έχει ακούσει τυχαία κάποια δραµατοποίηση (επανάληψη στο παρόν κάποιου πράγµατος που συνέβη στο παρελθόν). Ακόµη, όταν κάποιος το τιµώρησε αυστηρά ή εκδήλωσε κάποια δραµατοποίηση απέναντί του ή αν αισθάνεται ότι το έχουν απορρίψει. Στην πραγµατικότητα, µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε την παραπάνω µέθοδο κάθε φορά 19
που ένα παιδί είναι στενοχωρηµένο ή ανήσυχο για οποιονδήποτε λόγο ή αν γνωρίζουµε ότι είχε µια πολύ διεγερτική εµπειρία. Η αρχή που ισχύει εδώ είναι να φτάσουµε στις συγκεκριµένες φράσεις και καταστάσεις που προκαλούν τη διέγερση. Η τεχνική αυτή µπορεί, φυσικά, να χρησιµοποιηθεί µόνο αφότου το παιδί έχει µάθει να µιλάει αρκετά καλά, ώστε να µπορεί να περιγράφει µε ειρµό αυτά που σκέφτεται κι αισθάνεται. Αν το παιδί αισθάνεται αδιάθετο (όχι σοβαρά άρρωστο), µπορείς ν αρχίσεις ρωτώντας το πότε είχε ξανανιώσει έτσι. Ένα παιδί συνήθως θυµάται. Καθώς του κάνεις κι άλλες ερωτήσεις σχετικά µε το τι συνέβαινε, τι έκανε εκείνη τη στιγµή, ποιος µιλούσε, τι ειπώθηκε και πώς ένιωθε, θα περιγράψει τη σκηνή µε παραστατικότητα. Όταν το κάνει, βάλ το απλώς να την περιγράψει µερικές φορές ακόµη. Κάθε φορά που φτάνει στο τέλος της διήγησης, λέγε του: «Μίλησέ µου ξανά γι αυτό. Πού ήσουνα όταν µιλούσε ο µπαµπάς;», «Πες το ξανά» ή, απλώς, «Για να δούµε τώρα, κάθεσαι στον καναπέ όταν ο µπαµπάς λέει τι λέει;». Μπορείς να χρησιµοποιήσεις κάθε απλή φράση που κάνει το παιδί να επιστρέψει στην αρχή του περιστατικού. εν είναι ανάγκη να κάνεις την ενέργεια αυτή περίπλοκη. Τα παιδιά καταλαβαίνουν αν τους πεις: «Πες το ξανά». Λατρεύουν ν ακούν τις ίδιες ιστορίες ξανά και ξανά και λατρεύουν να λένε τις ιστορίες τους σε ακροατές που ενδιαφέρονται. Μη δείχνεις, όµως, υπερβολική συµπόνια. είξε του στοργή και ενδιαφέρον. Μην αναστενάζεις ούτε να του µουρµουρίζεις γλυκά: «Κακόµοιρο µωράκι µου, φτωχό µου πλασµατάκι!» ή παρόµοιες φράσεις. Κάτι τέτοιο είναι δυνατό να κάνει το παιδί να θεωρήσει το χτύπηµα ή την αδιαθεσία ως κάτι το πολύτιµο, επειδή χάρη σ αυτό του έδειξαν ιδιαίτερη προσοχή και συµπόνια. Όσο πιο πολύ µπορέσεις να µπεις στην πραγµατικότητα ενός παιδιού, τόσο καλύτερα θα µπορέσεις να το βοηθήσεις. Μιµήσου τους τόνους της φωνής του, τα «Ζήτω!» του, τα «Αλήθεια;» και τα «Και µετά;» του. Υιοθέτησε τις παραστατικές µιµήσεις του, τα ορθάνοιχτα µάτια του, το γεµάτο λαχτάρα ενδιαφέρον του, την όποια ψυχική του διάθεση ή τον τόνο στον οποίο βρίσκεται, χωρίς όµως, φυσικά, να φτάσεις σε σηµείο παπαγαλισµού. Αν δεν µπορείς να το κάνεις καλά, τότε περιορίσου στο να είσαι απλός, φυσικός και να δείχνεις ενδιαφέρον. Συχνά, ένα παιδί, όταν βρίσκεται σε διέγερση, χρησιµοποιεί µια ή δυο φράσεις ξανά και ξανά. Σ αυτή την περίπτωση µπορείς να ξεκινήσεις ρωτώντας το: «Ποιος το λέει αυτό;» ή «Ποιος σου το λέει αυτό;» ή «Πότε το άκουσες αυτό;». Μερικές φορές θα επιµείνει να λέει: «Εγώ το λέω, Σκάσε, ρε παλιοηλίθιε» ή οτιδήποτε περιέχει η φράση. Στη συνέχεια, ρώτησε: «Ποιος άλλος το λέει;» ή «Για δες, µήπως µπορείς να θυµηθείς πότε άκουσες κάποιον άλλο να το λέει;» και συνήθως θ αρχίσει να σου µιλάει για κάποιο περιστατικό. 20
Όταν ένα παιδί έχει µια εµπειρία που του προκαλεί αναστάτωση ή είναι τραυµατική, είναι δυνατόν παρόµοια περιστατικά να ενεργοποιηθούν εκ νέου στη διάνοιά του. Αυτά σιγά σιγά ξεθωριάζουν αν βάλουµε το παιδί να µιλήσει για την παρούσα αναστάτωση. Θα πρέπει να κατευθύνουµε το παιδί, ώστε να διηγηθεί αυτό που συνέβη σαν να συνέβαινε στο παρόν. Αυτό θα το απαλλάξει από όποιο τραύµα συνδέεται µε το συγκεκριµένο συµβάν. 21
Μια γυναίκα που χρησιµοποίησε αυτή την τεχνική µε την κόρη της έµεινε κατάπληκτη όταν το παιδί είπε: «Εσύ το είπες, µαµά, πολύ καιρό πριν». «Πού ήσουνα όταν το είπα;». «Α, δεν ήµουν παρά ένα τόσο δα πραγµατάκι στην κοιλίτσα σου». Αυτό, πιθανώς, είναι κάτι που δε θα συµβεί συχνά. Αλλά, καθώς το παιδί µπαίνει στο νόηµα, αργά ή γρήγορα µπορεί να συµβεί. Όποιο κι αν είναι το περιστατικό, απλώς ξετύλιξέ το, συνεχίζοντας να κάνεις ερωτήσεις: «Εσύ τι έκανες; Πού ήσουν; Εγώ πού ήµουν; Τι έλεγε ο µπαµπάς; Πώς ήταν; Πώς ένιωθες;» και ούτω καθεξής. Βάλε το παιδί να επαναφέρει το περιστατικό στη µνήµη του µερικές φορές, µέχρι να γελάσει. Αυτό θα το απαλλάξει από τη διέγερση. Πώς χρησιµοποιούνται οι κούκλες και τα λούτρινα ζωάκια Αν ο πατέρας γνωρίζει πως το παιδί άκουσε τυχαία κάποια δραµατοποίηση ή ότι το τιµώρησαν αυστηρά ή ότι το µάλωσαν, µπορεί να διευθετήσει την κατάσταση λίγες ώρες µετά το συµβάν ρωτώντας το παιδί: «Θυµάσαι που φώναξα στη µαµά χτες το βράδυ;». Αν το παιδί δεν έχει συνηθίσει να εκδηλώνει το θυµό του στους γονείς του ή έχει υποστεί σοβαρή καταπίεση στο παρελθόν, ίσως χρειαστεί λίγο καλόπιασµα για να το καταφέρεις να µιλήσει γι αυτό. Παράλληλα, προσπάθησε να το διαβεβαιώσεις µε τον τρόπο σου ότι δεν πειράζει καθόλου να µιλήσει γι αυτό. Αν απλώς δεν µπορεί, µπορείς να προσπαθήσεις να πείσεις το παιδί να το αναπαραστήσει παίζοντας. Αν το παιδί παίζει µε κούκλες ή λούτρινα ζωάκια, µπορείς, παίζοντας µαζί του, να το βάλεις να αναπαραστήσει τη δραµατοποίηση µε τις κούκλες ή τα ζωάκια. «Αυτή είναι η µαµά-κούκλα. Κι αυτός είναι ο µπαµπάς-κούκλος. Τι λέει η µαµάκούκλα όταν είναι θυµωµένη;». Πολύ συχνά, αυτή η ενέργεια θα οδηγήσει το παιδί κατευθείαν µέσα στη σκηνή και, αν του επιτρέψεις να ανοιχτεί πραγµατικά και να περιγράψει τη σκηνή χωρίς να το κατακρίνεις, αλλά ακούγοντάς το µε κατανόηση και ενδιαφέρον και ενθαρρύνοντάς το µ ένα «Ναι και µετά;» την κατάλληλη στιγµή, σύντοµα θα παρατήσει την αναπαράσταση και θ αρχίσει να σου λέει ευθέως τι άκουσε. Ακόµη κι αν δεν το κάνει αυτό και όπως κάνουν συχνά τα παιδιά ξαναπαίξει το επεισόδιο κάνα δυο φορές µε τις κούκλες ή τα ζωάκια του, η έντασή του θα µειωθεί σε µεγάλο βαθµό. 22
Αν το παιδί ακούσει τυχαία έναν καβγά ανάµεσα στους γονείς του, µπορεί ν αναστατωθεί υπερβολικά. Ένας γονιός µπορεί να βοηθήσει να διαλυθεί η ανησυχία του παιδιού, βάζοντάς το να χρησιµοποιήσει κούκλες για να αναπαραστήσει αυτό που συνέβη. Το παιδί αναπαριστάνει µε τις κούκλες του την εµπειρία που βίωσε και η όποια αναστάτωση έχει παραµείνει στο παιδί µπορεί να ξεθωριάσει γρήγορα. 23
Σχεδίαση εικόνων Αντί να χρησιµοποιήσεις κούκλες ή ζωάκια, µπορείς να βάλεις το παιδί να σχεδιάσει εικόνες. «Ζωγράφισέ µου µια γυναίκα κι έναν άντρα. Τι κάνουν; Ζωγράφισέ µου µια γυναίκα που κλαίει» και ούτω καθεξής. Έµφαση θα πρέπει να δίνεται πάντα στον ενήλικο που δραµατοποιούσε κι όχι στο παιδί που ήταν κακό, αν συνέβη κάτι τέτοιο. Το να ζητήσεις απ το παιδί να φτιάξει κάποια ζωγραφιά, το να παίξεις µαζί του αναπαριστάνοντας την οικογένεια, το να του κάνεις ερωτήσεις του είδους «Και µετά τι λες;», «Και µετά τι λέω;» ή το να το βάλεις απλώς να επινοήσει µια ιστορία γύρω από το περιστατικό βοηθάει. Θυµός Σε παιδιά που δεν έχουν παρεµποδιστεί να εκδηλώνουν το θυµό τους ενάντια στους γονείς τους, τέτοιους είδους προσχήµατα (τεχνάσµατα) δεν είναι συνήθως απαραίτητα. Θα µιλήσουν ελεύθερα και θα δραµατοποιήσουν σκηνές στις οποίες παρευρέθηκαν τυχαία ή φορές που κάποιος τα µάλωσε, αν δείξεις ενδιαφέρον και τα ενθαρρύνεις να ξετυλίξουν το επεισόδιο. Αν παρακολουθήσεις παιδιά που παίζουν, πολύ συχνά θα τα δεις να κάνουν ακριβώς αυτό, δηλαδή να µιµούνται τη συµπεριφορά των γονιών τους, καθώς και άλλων ενηλίκων, όταν δραµατοποιούν κάτι. Μερικές φορές, απλώς το να ρωτήσεις ένα παιδί: «Τι συνέβη και σ έκανε να νιώσεις άσχηµα;» ή «Τι είπα και σ έκανα να νιώσεις έτσι;» θα φέρει στο φως και θα µειώσει την ένταση των διεγερτικών στοιχείων της παρούσας κατάστασης. Όλοι γνωρίζουν τις απειλές βίας που µπορεί να περάσουν από το µυαλό των παιδιών όταν είναι απογοητευµένα και θυµωµένα: «Θα τον κάνω κοµµατάκια και θα τον πετάξω στο ποτάµι. Θα τους αναγκάσω όλους να µπουν στην αποθήκη, θα κλειδώσω, θα πετάξω το κλειδί και τότε θα το µετανιώσουν» και ούτω καθεξής. Αν τα ενθαρρύνεις µ ένα:«ναι; Και µετά τι θα κάνεις;» ή «Ποπο, τι λες, βρε παιδί µου!», θα συνεχίσουν για λίγο κι έπειτα εντελώς ξαφνικά, όπως πολύ συχνά συµβαίνει, θα ηρεµήσουν και θα συνεχίσουν αυτό που έκαναν. Αν ένα παιδί είναι θυµωµένο, άφησέ το να είναι θυµωµένο, ακόµη κι αν είσαι εσύ το θύµα. Άφησέ το να εκδηλώσει το θυµό του, ο οποίος εξαφανίζεται, συνήθως, γρήγορα. Αν, αντιθέτως, προσπαθήσεις να εµποδίσεις το θυµό του, αυτός θα µεγαλώσει και θα διαρκέσει περισσότερο. Το ν αφήνεις ένα παιδί ν αντιδρά σε µια κατάσταση που του προκαλεί απογοήτευση, χωρίς να το εµποδίζεις περισσότερο, αποδεσµεύει, απ ό,τι φαίνεται, την ενέργεια που σχετίζεται µε την απογοήτευση και είναι, σχεδόν, ο πιο γρήγορος τρόπος για να σταµατήσει το παιδί να έχει αυτή τη διάθεση. 24
Φόβος Αν ένα παιδί είναι φοβισµένο, άφησέ το να σου µιλήσει, ενθαρρύνοντάς το όσο πιο πολύ µπορείς. Αυτό είναι ιδιαίτερα αποτελεσµατικό µε τους εφιάλτες. Ξύπνα το παιδί, κράτησέ το ήσυχα στην αγκαλιά σου, έως ότου ηρεµήσει κάπως απ το κλάµα, και ρώτησέ το για τον εφιάλτη, βάζοντάς το να επαναλάβει κάµποσες φορές τι είδε στον ύπνο του, µέχρι να µη φοβάται πια. Έπειτα, ζήτησέ του να θυµηθεί ένα ευχάριστο περιστατικό και βάλε το να σου το διηγηθεί, προτού φύγεις και το αφήσεις µόνο του. Αν δε θέλει να κοιµηθεί µόνο του µετά απ αυτό, µην το υποχρεώσεις να αντιµετωπίσει το φόβο του. Μείνε µαζί του και ενθάρρυνέ το να σου µιλήσει µέχρι να µη φοβάται πια, ακόµη κι αν αυτό πάρει κάποιο χρόνο. Όταν ρωτάς το παιδί σχετικά µε φόβους που έχει, µπορείς να χρησιµοποιείς τη φράση «ίδιο µε». Αν το παιδί φοβάται το σκοτάδι, ρώτησέ το: «Τι είναι ίδιο µε το σκοτάδι;». Αν φοβάται τα ζώα, µια παρόµοια ερώτηση θα το κάνει να αναλύσει το φόβο του. Ίσως να µη δεις αποτέλεσµατα µε την πρώτη ερώτηση, αλλά, αν συνεχίσεις υποµονετικά, θα πάρεις σύντοµα µια απάντηση που θ αφορά κάποιο περιστατικό στο οποίο έχει το παιδί την προσοχή του και θα µπορείς να το βοηθήσεις να το ξεπεράσει µιλώντας µαζί του γι αυτό που συνέβη. Θλίψη Αν το παιδί είναι θλιµµένο, ένας καλός τρόπος για ν αρχίσεις είναι να το ρωτήσεις: «Γιατί κλαις;». Αφού σου πει µερικές φορές γιατί κλαίει κάθε φορά µε τη βοήθεια των ερωτήσεων που του κάνεις γύρω από το περιστατικό κι όταν πλέον κλαίει λιγότερο, µπορείς να ρωτήσεις: «Για ποιο άλλο πράγµα κλαις;». Στην πραγµατικότητα, συχνά αρκεί να το αφήσεις απλώς να κλάψει µέχρι να του περάσει. Αυτό αληθεύει, ιδιαίτερα στην περίπτωση που βρίσκεσαι πολύ κοντά του και γνωρίζει ότι µπορεί να βασίζεται σε σένα για υποστήριξη και βοήθεια. Μην προσπαθήσεις να κάνεις ένα παιδί να σταµατήσει να κλαίει λέγοντάς του απλώς να µην κλαίει. Είτε ασχολήσου µε το περιστατικό που προξένησε το κλάµα, ρωτώντας το παιδί τι συνέβη και βάζοντάς το να σου το διηγηθεί, µέχρι ν αρχίσει να γελάει, είτε άσε το να ξεθυµάνει κλαίγοντας, ενώ το χαϊδεύεις ή το κρατάς στην αγκαλιά σου. Σ αυτή την περίπτωση δε λες τίποτε, απλώς του δείχνεις στοργή. 25
Οξυθυµία Αν το παιδί απλώς γκρινιάζει και είναι «ατίθασο», µπορείς συχνά να το κάνεις να αλλάξει διάθεση αποσπώντας την προσοχή του είτε µε το να του διηγηθείς µια καινούρια και συναρπαστική ιστορία είτε µε το να του δώσεις ένα βιβλίο µε εικόνες ή κάποιο παιχνίδι ή, στην περίπτωση που το παιδί είναι πολύ µικρό, κάτι που να γυαλίζει. Αυτή είναι µια παλιά και αποτελεσµατική µέθοδος. Αν το παιδί γκρινιάζει, είναι πιθανόν να βαριέται, πράγµα που σηµαίνει ότι κάτι το εµπόδισε να ασχοληθεί ελεύθερα µ αυτό που το ενδιέφερε. Ψάχνει για κάτι καινούριο, αλλά δεν µπορεί να το βρει. Αν καταφέρεις να του δώσεις κάτι που θα κινήσει το ενδιαφέρον του, θα γίνει γρήγορα πιο εύθυµο. Μην κάνεις, ωστόσο, έξαλλες προσπάθειες για να τραβήξεις την προσοχή του, ταλαιπωρώντας το µε απότοµες κινήσεις και εκφράσεις του είδους: «Κοίτα, µωρό µου, κοίτα τι ωραίο ρολόι!» και αρπάζοντας κάποιο άλλο αντικείµενο αν το πρώτο δεν έφερε άµεσα αποτέλεσµατα. Συχνά, κάτι τέτοιο θα του δηµιουργήσει σύγχυση και µόνο. Κάνε απαλές και ήσυχες κινήσεις, κράτα τη φωνή σου γλυκιά και ήρεµη και κατεύθυνε την προσοχή του σ ένα καινούριο πράγµα. Αυτό θα είναι αρκετό. Αν τίποτα απ αυτά δεν έχει αποτέλεσµα, µπορείς κάποιες φορές να το απαλλάξεις από τη δραµατοποίηση φέρνοντάς το στον παρόντα χρόνο µε έντονη σωµατική διέγερση, όπως µε το να παλέψεις µαζί του για παιχνίδι ή µε κάποια άλλη έντονη άσκηση. Αν µπορείς να έχεις την προσοχή του παιδιού για αρκετή ώρα, µπορείς να του ζητήσεις να σου µιλήσει για κάτι καλό που συνέβη. Ίσως να το κάνει απρόθυµα στην αρχή, αλλά συχνά, αν το ενθαρρύνεις, πηγαίνει κατευθείαν στην ευχάριστη ανάµνηση και πολύ σύντοµα είναι και πάλι εύθυµο. Το νέο αυτό παιχνίδι των αναµνήσεων είναι ένας εποικοδοµητικός και ευχάριστος τρόπος για να κρατήσεις ένα παιδί απασχοληµένο κατά τη διάρκεια µακρινών ταξιδιών, σε περιόδους αναµονής, περιόδους ανάρρωσης και ούτω καθεξής. Τα παιδιά έχουν εκ φύσεως µεγάλη ικανότητα στο να επαναφέρουν πράγµατα στη µνήµη τους. Λατρεύουν να µιλούν για περασµένες ευχάριστες στιγµές. Ένα µεγάλο µέρος των συζητήσεων που κάνει ένα παιδί είναι γεµάτο από τα υπέροχα πράγµατα που έχει κάνει ή που ελπίζει να κάνει και συχνά µιλάει αυθόρµητα για φορές που ήταν φοβισµένο ή στενοχωρηµένο. Μάθε σ ένα παιδί να διηγείται όλες τις ευχάριστες στιγµές του, ρωτώντας το τι συνέβη, όταν πήγε στο ζωολογικό κήπο ή όταν πήγε για κολύµπι. Όταν αρχίσει να σου λέει, κάνε το, µε έµµεσο τρόπο, να µιλάει στον ενεστώτα, αν δεν το κάνει από µόνο του, όπως έχουµε πει παραπάνω. Ζήτα του να νιώσει το νερό, να νιώσει τις κινήσεις που κάνει, να δει τι συµβαίνει, ν ακούσει τι λένε οι άνθρωποι και τους ήχους 26