تأثیر رایحهدرمانی با اسانس اسطوخودوس بر افسردگی اضطراب و استرس بیماران همودیالیزی: کارآزمایی بالینی 5

تأثیر رایحهدرمانی با اسانس اسطوخودوس بر افسردگی اضطراب و استرس بیماران همودیالیزی: کارآزمایی بالینی 5 4 3 2 1 علی طیبی *علیرضا کسری دهکردی عباس عبادی هدایت صحرایی بهزاد عین اللهی 1. دانشجوی دکترای پرستاری گروه داخلی جراحی دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا...)عج( تهران ایران 2. کارشناس ارشد پرستاری مراقبتهای ویژه دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا...)عج( تهران ایران 3. دانشیار مرکز تحقیقات علوم رفتاری و دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا...)عج( تهران ایران 4. دکترای علوم اعصاب مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا...)عج( تهران ایران 5. دکترای نفرولوژی و اورولوژی مرکز تحقیقات نفرولوژی دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا...)عج( تهران ایران * نویسنده مسؤول: تهران خیابان مالصدرا دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا... دانشکده پرستاری پست الکترونیک: Alirezaparastar@gmail.com چکيده مقدمه: افسردگی اضطراب و استرس در بیماران همودیالیزی شیوع باالیی دارد و باعث کااه کیفیات دنادگی و ساالمت روان شاده و موجب اختالل عملکرد آنها در ابعاد گوناگون میگردد. رایحه درمانی یکی اد شاخههای طب مکمل میباشد که در بعضی مطالعات اثارات ضداضطرابی آن بررسی شده است. هدف: تعیین تأثیر رایحهدرمانی با اسانس اسطوخودوس بر افسردگی اضطراب و استرس بیماران همودیالیزی. روش: این مطالعه یک کارآدمایی بالینی شاهددار تصادفیشده بود که با 06 بیمار تحت درمان همودیالیز در سال 1333 در تهاران انجاام شد. بیماران به صورت تصادفی به دو گروه مداخله و شاهد تقسیم شدند. برای سنج میزان افساردگی اضاطراب و اساترس اد مقیااس استاندارد Scales-21 Depression Anxiety Stress استفاده شد. در گروه مداخله اد بیماران درخواست شد که دستمال آغشته به سه قطره اسانس اسطوخودوس را به مدت یک ساعت در حین انجام فرایند همودیالیز استنشاق کنند. بعد اد 4 هفته مجاددا میازان افساردگی اضطراب و استرس سنجیده شد. تحلیل دادهها با استفاده اد نرم افزار SPSS نسخه 14 و آدمونهاای آمااری مجاکورکای ویلکاکساون و منویتنی انجام شد. یافتهها: 33 نفر )06 درصد( اد شرکت کنندگان مرد و 53 نفار )30/4 درصاد( متأهال بودناد. پاس اد انجاام مداخلاه نمارات افساردگی )6/661>p( و استرس )6/64>p( در گروه مداخله به طور معنیداری نسبت به گروه شاهد کاه پیدا کرده بود اما کاه نمره اضاطراب معنیدار نبود. نتيجهگيری: رایحهدرمانی با اسطوخودوس میتواند منجر به کاه افسردگی و استرس در بیماران همودیالیزی شود. بنابراین میتوان اد این روش به عنوان یک روش مکمل که عارضهای ندارد بهره برد. کليدواژهها: اضطراب افسردگی رایحهدرمانی همودیالیز اسطوخودوس تاریخ دریافت: 1333/16/23 تاریخ پکیرش: 1334/63/61 http://ebcj.mums.ac.ir/ فصلنامه مراقبت مبتني بر شواهد.تابستان 4931 )45(: 5 41-55

( تأثير رایحهدرمانی بر افسردگی اضطراب و استرس مقدمه نارسایی مزمن کلیه تخریب پیشرونده و برگشت ناپکیر عملکرد کلیوی است که به دلیل اثرات سیستماتیک آن دارای عاوار و اختالالت متعددی میباشد. درمان اصلی مرحله آخر نارساایی کلیوی همودیالیز و در نهایت پیوند کلیه اسات )1(. اضاطراب و افسردگی اد اختالالت اولیه در بیماران تحت درمان با همودیالیز میباشد )2(. اد طرفی دیالیز خود فرآیندی استرسدا و اضاطراب آور اسات و مشاکالت روانشاناختی متعاددی بادنبال دارد )3 بطوریکه در برخی مطالعات %03/3 بیماران همودیاالیزی دااار اضطراب %06/5 داار افسردگی و %51/7 داار استرس بودهاند )1(. در مطالعهای دیگر میزان افسردگی و اضطراب در بیماارانی که بی اد 2/5 سال همودیالیز میشادند باه ترتیاب %02/8 و %83/8 بوده است )4(. در مطالعاه )2614( Knuth نیاز شایوع افسردگی در بیماران همودیالیزی %48 گزارش شده است )5(. افسردگی اد عوامل مهم کاه تبعیات اد درماان اسات. عادم مشارکت بیماران افسرده در درماان بار مشاکالت طبای آناان میافزاید و سالمت آنان را به مخاطره انداخته و در نهایت باعث مرگ دودرس آنان خواهد شد )0(. باه عاالوه در ایان بیمااران بسیاری اد حیطههای کیفیت دندگی با سالمت روان همبساتگی معنیداری نشان داده اسات. کااه ساالمت روان در بیمااران همودیالیزی بر کیفیت دندگی آنها اثر گکاشته و موجب اخاتالل عملکرد آنها در ابعاد گوناگون میگردد )7(. اضطراب نیز مانع تبعیت اد رژیمهای غکایی و درمانهای توصیه شده میگردد و بر امر مراقبت اد خود و نتایج درمان تاثیر منفی دارد. بیمارانی که اد حمایت اجتماعی بااالتر و ساطا اضاطراب کمتری برخوردار هستند دارای ساطو بااالتر مراقبات اد خاود میباشند )8(. بنابراین حفظ بهداشت روان و کنترل اضاطراب و افسردگی در این بیماران اهمیت دیادی دارد. تاکنون روشهای غیردارویی متفاوتی باه عناوان طاب مکمال برای کاه اضطراب و افسردگی در بیماریها و شرایط مختلف بررسی شده است که اد آن جمله میتوان اد ماساژ درماانی )3( تمرینات وردشی )16( طاب ساودنی و فشااری )11( موسایقی درمانی )14( یوگا و تایچی )12, 13( هیپنوتیزم دعاا و اعماال ماکهبی )15, 10( ناام بارد. برخای اد ایان روشهاا در عاین سودمندی محدودیتهای خاص خود را دارند مثال همه بیماران توانایی شرکت در تمرینات وردشی و یا جلسات یوگاا را ندارناد. در این میان به نظر میرسد که رایحهدرمانی استنشااقی روشای است که اد محدودیت کمتر و قابلیت اجرای بااالتری برخاوردار است و با توجه به وضاعیت و محادودیتهاای خااص بیمااران همودیالیزی در صورتی که مفید بودن آن اثبات شود مایتواناد به عنوان یک روش ساده و کم هزینه ماورد اساتفاده وسایع در مراکز درمانی قرار بگیرد. مطالعه تاریخ پزشکی نشان میدهد که تمدنهای قدیمی توجاه دیادی باه گیاهاان معطار و دارویای داشاته و آنهاا را باه طاور گستردهای در جنبههای گوناگون دندگی اد مراسام ماکهبی تاا اهداف درمانی و آرایشی بکار میبردند )17(. رایحاهدرماانی عباارت اسات اد اساتفاده اد روغانهاای معطار استخراج شده اد گیاهان و گلهاا بارای درماان بیمااریهاای مختلف. این روغنها را میتوان اد طریق استنشاق حماام و یاا طی ماساژ مورد استفاده قرار داد. بیشترین شکل مورد استفاده اد رایحاهدرماانی اد طریاق ماسااژ مایباشاد )18, 13(. تااکنون کاربردهای متفاوتی اد رایحهدرمانی ارائه شده اسات باه عناوان مثال در دمینههای مختلفی مانند بهداشت دوره بارداری تسکین درد کاه عوار شیمیدرمانی بهداشت پوست و مو درمان دخمها کنتارل حماالت صارع کااه مشاکالت تنفسای کاه اضطراب و افسردگی ماورد اساتفاده قارار گرفتاه اسات.)26( برخی مطالعات انجام شده نشاندهنده اثرات مفید ضد اضطرابی روش رایحهدرمانی با استفاده اد گیاهان دارویی که خاواص آرام بخشی دارند میباشد که عوار جانبی به همراه نداشته اسات )21, 22(. اسطوخودوس نعنا پرتقال و گال محمادی اد جملاه گیاهانی هستند که اثرات ضد اضطرابی آنها ماورد مطالعاه قارار گرفته است )23, 24(. در این میان اسطوخودوس گیااهی اسات که مطالعات دیادی اثرات ضاد اضاطراب و آرامبخشای آن را در جمعیتهای مختلف مورد بررسی قرار دادهاناد )25, 20(. برخای مطالعات نشان دادهاند که استنشاق اسانس اسطوخودوس با اثار ضد اضطرابی خود میتواند سطا کورتیزول خون را کاه داده و سروتونین را افزای دهد با اینکه مکانیزم این فرآیناد دقیقاا مشخص نشده اماا احتمااال رایحاه اساطوخودوس باا تااثیر بار سیستم عصبی فعالیت محور هیپوتاالموس -هیپوفیز -آدرنال را مهار کرده و درنتیجه باعث کاه ترشا کاورتیزول مایگاردد )27(. اما برخی دیگر اد مطالعات رایحهدرمانی باا اساطوخودوس را مفید نمیدانند و این مسئله همچنان مورد بحاث اسات )23,.)28 مطالعاتی که اثر رایحهدرمانی استنشاقی با اساطوخودوس را باه صورت اختصاصی بر روی بیمااران همودیاالیزی بررسای کارده باشند اندک هستند. اد طرفی بر سر مفیاد باودن رایحاهدرماانی بحث و مناقشه وجود دارد و اثرات مفید آن باه صاورت قطعای اثبات نشده است. بنابراین پژوه حاضر با هدف بررسی تااثیر رایحهدرمانی با اسانس اسطوخودوس بر افساردگی اضاطراب و استرس بیماران همودیالیزی انجام شد. 66 فصلنامه مراقبت مبتني بر شواهد.تابستان 4931 )45(: 5 55-41 http://ebcj.mums.ac.ir /

علي طيبي و همکاران روشها این پژوه اد نوع کارآدمایی بالینی شاهددار تصاادفیشاده دو گروهی بود. پژوه حاضر اد اردیبهشت تا خرداد ساال 1333 و در شهر تهران انجام شد. جامعه پژوه بیماران مبتال به نارسایی مرحله آخر کلیه ( End )Stage Renal Disease تحاات درمااان بااا همودیااالیز نگهدارنده و نمونه مورد مطالعه تعاداد 06 بیماار تحات درماان همودیالیز بودند که اد دو مرکز دیاالیز در دو بیمارساتان تهاران )بیمارستانهای بقیه اهلل و شهید امران( وارد مطالعه شدند. حجم نمونه مورد نیاد با استفاده اد نوموگرام آلتمن و باا احتماال برود خطای نوع اول )α( 6/65 و خطای ناوع دوم )β( 6/1 و باا اختالف استاندارد محاسبه شده اد مطالعه ولای پاور و همکااران )1331( )24( محاسبه شد. تعداد شرکتکننادگان ماورد نیااد در این مطالعه با احتمال ریزش 16 درصدی در هار گاروه 36 نفار محاسبه شد. برای نمونهگیری در مرحله اول اد نموناهگیاری در دساترس و سپس تخصیص تصادفی با بلوکهای اهارتایی استفاده شد. معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند اد: همه بیماران ESRD که سه بار در هفته به صورت منظم همودیالیز میشادند دارای سابقه درمان همودیالیز بی اد سه ماه بودند و سواد خوانادن و نوشتن داشتند. معیارهای خروج اد مطالعه عبارت بودند اد: سابقه آلرژی به مواد معطر عدم تحمال باوی اساطوخودوس داشاتن مشکل اثباتشده در حس بویایی )اد آنجایی که یکای اد اثارات روانی رایحهدرمانی حس دلپکیری و آراما ناشای اد استشامام رایحه است بیمارانی که به هر دلیل فاقد حس بویایی بودناد اد مطالعه خارج شدند( سابقه رویداد تن دا در 3 ماه گکشاته )هار رویدادی که باعث افزای شدید فشارهای روحی روانی بر بیمار گردد مانند مرگ عزیزان یا اتفاقات ناگوار دیگر( غیبت بای اد سه جلسه متوالی در دمان انجام مداخله و افرادی کاه باه دلیال بیماریهای اعصاب و روان تحت معالجه پزشک اعصااب و روان بودند. اطالعات فردی شامل )سن جنس ودن تاهل سابقه دیاالیز و تحصیالت( با استفاده اد فرم اطالعاات دموگرافیاک جماعآوری شد. میزان افسردگی اضطراب و استرس با استفاده اد فرم کوتاه شاده مقیااس افساردگی اضاطراب اساترس Depression Scales-21(DASS-21) Anxiety Stress انداده گیاری شد. برای بیمارانی کاه در پرکاردن پرسشانامه نیااد باه کماک داشاتند )مانناد مشاکالت بیناایی( پرسشانامه خواناده شاد و پاسخهای بیمار بدون هیچ قضاوت و تغییری ثبت شد. مقیاس افسردگی اضطراب و اساترس DASS در ساال 1335 توسط Lovibond تهیه شد )23(. این مقیااس دارای دو فارم است. فرم کوتاه دارای 21 عبارت است که هر یک اد سادههاای روانی»افسردگیاضطراب«و»استرس«را توسط 7 عبارت متفاوت مورد اردیابی قرار می دهد. فرم بلند آن شامل 42 عبارت است که هر یک اد 14 عبارت یاک عامال یاا سااده روانای را اندادهگیری میکند. اعتبار ایان ابازار در مطالعاات مختلاف و اد جمله در ایران اثبات شده است )33-36(. در مطالعه حاضر نیز پایایی پرسشنامه به روش همسانی درونای تعیین گردیاد و آلفاای کرونباا بارای افساردگی اضاطراب و استرس به ترتیب 6/72 6/73 و 6/86 به دست آمد. هر یک اد خرده مقیاسهای DASS-21 شامل 7 سوال اسات که نمره نهایی هر کدام اد طریاق مجماوع نمارات ساوالهاای مربوط به آن به دست میآید. هر سوال اد صفر )اصاال در ماورد من صدق نمی کند( تا سه )کامال در مورد من صادق مایکناد( نمرهگکاری میشود. و بر این اسااس نماره هار خارده مقیااس حداقل صفر و حداکثر 21 خواهد بود. اد آنجاایی کاه شارایط و محیط دندگی اد عوامل مهم تاثیرگکار بار احسااس اضاطراب و استرس محسوب میشوند بارای باه حاداقل رسااندن عوامال مداخلهگر پرسشنامهها یک رود قبل اد شروع مداخله و یک رود پس اد پایان مداخله توسط بیماران تکمیل شد. پس اد جمعآوری اطالعات اولیه مداخله آغااد گردیاد باه ایان صورت که پس اد وصل شدن بیمار به دساتگاه دیاالیز دساتمال آغشته به سه قطره اسانس استاندارد اسطوخودوس )تهیه شده اد شرکت دارویی باریج اسانس( به یقه بیمار الصاق شده و اد بیمار درخواست میشد که به صورت معمول تنفس کند. مادت دماان انجام مداخله یک ساعت اد ساعت 3 تا 16 و حین انجام دیاالیز در نظر گرفته شد. در گروه شاهد تنها مراقبتهای معمول انجام گردید. پس اد گکشت یک مااه )12 جلساه مداخلاه( مجاددا باا استفاده اد مقیاس DASS-21 میازان افساردگی اضاطراب و استرس بیماران اندادهگیری شد. برای تعیین میزان اسانس مورد نیاد قبل اد شروع مطالعه طی یک بررسی مقادماتی اد بیمااران نظر خواهی شد و مشخص گردید که استفاده اد یک قطره برای بعضی بیماران نامحسوس و پانج قطاره بارای بعضای بیمااران شدید و نامطلوب است. بنابراین میزان سه قطره به عناوان حاد متوسط مورد استفاده قرار گرفت. سه بیمار اد گروه مداخله به دالیل )انتقال به مرکز دیگر غیبات بی اد سه جلسه و عدم تحمل بوی اسطوخودوس( و دو بیماار اد گروه شاهد به دالیل )بستری در بخ مراقبتهاای ویاژه و انتقال به مرکز دیگر( اد مطالعه خارج و 55 بیمار تا پایان مطالعه حضور داشتند. پس اد اخک مجود اد کمیته اخالق دانشگاه و هماهنگی با مدیران دو بیمارستان ضمن رعایت مفااد معاهاده هلساینکی هادف اد 66 http://ebcj.mums.ac.ir/ فصلنامه مراقبت مبتني بر شواهد.تابستان 4931 )45(: 5 41-55

تأثير رایحهدرمانی بر افسردگی اضطراب و استرس انجام پژوه برای بیماران بیان گردید و رضاایت ناماه کتبای آگاهانه شارکت در پاژوه اد آناان گرفتاه شاد. باه بیمااران اطمینان داده شد که اطالعات آنها محرمانه مانده و در هر دمان اختیار انصراف اد همکاری را دارند که اد جمله نکات رعایت شده اخالق در پژوه بود. پس اد جمعآوری دادهها با استفاده اد نرم افازار SPSS نساخه 14 محاسابات آمااری انجاام گرفات. در ابتادا آدماون آمااری کولموگروف-اسمیرونوف نشان داد که نمرات خرده مقیاسهای DASS در هر سه حیطه افسردگی اضاطراب و اساترس دارای تودیع نرمال نیستند بنابراین اد آدمونهای آماری کای اساکوئر ویلکاکسون و منویتنی جهت تجزیه و تحلیال دادههاا اساتفاده شد. حداکثر میزان خطا 6/65 در نظر گرفته شد. یافتهها 33 نفر )06 %( اد شرکتکنندگان مرد و 53 نفر )%30/4( متاهل بودند. طبق نتایج آدمون تی مستقل میانگین سنی گروه شااهد 58/2±12/0 و گروه مداخلاه 58/2±15/4 تفااوت معنایداری نداشت )6/33=P(. آدمون کاای اساکوئر نشاان داد کاه تودیاع متغیرهای دموگرافیک در دو گروه همگن میباشد )جدول 1 (. جنسیت تاهل سابقه دیالیز تحصیالت جدول 1: فراوانی مطلق و نسبی متغيرهای دموگرافيک در دو متغیر مرد دن مجرد متاهل کمتر اد 1 سال 1 تا 2 سال 2 تا 3 سال بی اد 3 سال دیر دیپلم دیپلم فوق دیپلم لیسانس و بیشتر گروه گروه مداخله تعداد )درصد ) ) 55/0( 15 ) 44/4( 12 گروه شاهد تعداد )درصد ) ) 04/3( 18 ) 35/7( 16 آدمون آماری کای اسکوئر χ 2 = 6 / 43 df=1 P= 6 / 56 χ 2 = 6 / 661 df= 1 P= 6 / 37 χ 2 = 3 / 48 df=3 P= 6 / 32 χ 2 = 5 / 70 df= 3 P= 6 / 12 ) 3/0( 1 ) 30/4( 27 ) 42/3(12 ) 16/7( 3 ) 16/7( 3 ) 35/7( 16 ) 57/2( 10 ) 7/1( 2 ) 16/7( 3 ) 25/6( 7 ) 3/7( 1 ) 30/3( 20 ) 22/2(0 ) 22/2( 0 ) 18/5( 5 ) 37/1( 16 ) 33/4( 3 ) 23/0( 8 ) 14/8( 4 ) 22/2( 0 مقایسه میزان متغیرهای افسردگی اضطراب و اساترس قبال و بعد اد مداخله با آدمون مان ویتنای انجاام شاد. قبال اد انجاام مداخله میانگین نمره افسردگی در گاروه شااهد 7/4±0/3 و در گاروه مداخلاه 0/6±4/3 باود کاه تفااوت معنایداری نداشات )6/03=P(. اما در مرحله بعد اد مداخله میانگین نمره افساردگی در گروه شاهد 7/4±7/3 و در گاروه مداخلاه 4/3±5/5 کاه باا وجود کاه افسردگی در گروه مداخله اما ایان میازان کااه معنیدار نبود )6/30=P(. قبل اد مداخله میانگین نمره اضطراب در گروه شااهد 8/1±0/2 و در گروه مداخله 5/6±4/0 بود که تفاوت معنایداری نداشات )6/60=P(. در مرحله بعد اد مداخله میانگین نماره اضاطراب در گروه شااهد 7/5±0/5 و در گاروه مداخلاه 4/3±5/6 باود کاه تفاوت معنیداری داشت )6/63=P(. قبل اد مداخله میانگین نمره استرس در گروه شاهد ± 0/5 3/0 و در گروه مداخله 7/6±5/6 بود که تفاوت معنایداری نداشات )6/14=P(. اما بعد اد مداخله تغییرات معنیداری باین دو گاروه مشاهده شد به اینصورت که میاانگین نماره اساترس در گاروه شاهد 3/0±7/4 و در گروه مداخلاه 5/4±5/2 باود کاه تفااوت معنیداری داشت )6/63=P(. برای بررسی و قضاوت دقیقتر اختالف میاانگین قبال و بعاد اد مداخله هر متغیر نیز محاسبه و مبنای مقایسه بین دو گروه قرار گرفت. مقایسه اختالف میانگینها نشان داد که در گروه مداخله کاه معنیداری در میزان متغیرهاای افساردگی )6/61=P( و استرس )6/64=P( در مقایسه با گروه شااهد ایجااد شاده اماا کاااه اضااطراب اد نظاار آماااری معناایدار نبااود )6/35=P( )جدول 2 (. همچناین مقایساه درونگروهای باا اساتفاده اد آدماون آمااری ویلکاکسون نشان داد که در گروه شاهد تفاوت میانگین نمارات افسردگی اضطراب و استرس در قبل و بعد اد مداخلاه معنایدار نبود ( به ترتیب 6/03=P و 6/23=P و 6/83=P(. در حالیکااه در گااروه مداخلااه کاااه معناایداری در نماارات افسااردگی )6/61=P( و اسااترس )6/661>P( وجااود داشاات کاه نمره اضطراب اد نظر آمااری معنایدار نباود )6/13=P( )جدول 3 (. جدول 2: مقایسه بين گروهی اختالف ميانیين نررا مقيا اختالف قبل و بعد انحراف معیار ± میانگین گروه افسردگی اضطراب استرس DASS قبل و بعد از مداخله گروه شاهد انحراف معیار ± میانگین 6/6 ± 2/0-6/0 ± 2/3 گروه مداخله انحراف معیار ± میانگین -1/7 ± 3/8-6/7 ± 3/6 آدمون آماری Mann Whitney P=6/61 P=6/35 P=6/64-1/0 ± 4/5 6/6 ± 3/3 66 فصلنامه مراقبت مبتني بر شواهد.تابستان 4931 )45(: 5 55-41 http://ebcj.mums.ac.ir /

علي طيبي و همکاران گروه شاهد اسطوخودوس جدول 3: مقایسه درون گروهی ميانیين نررا متغیر افسردگی اضطراب استرس افسردگی اضطراب استرس قبل انحراف معیار ± میانگین 7/4 ± 0/3 8/1 ± 0/2 3/0 ± 0/5 0/7 ± 4/3 5/6 ± 4/0 7/6 ± 5/6 بحث هدف این مطالعه بررسی اثر رایحهدرمانی استنشاقی باا اساانس اسااطوخودوس باار افسااردگی اضااطراب و اسااترس بیماااران همودیالیزی بود. یافتههاای ماا نشاان داد کاه بعاد اد مداخلاه میاانگین نمارات افساردگی و اساترس در افارادی کاه رایحاه اسطوخودوس را استنشاق کردند در مقایسه با گروه شااهد باه شکل معنیداری کاه یافت. همچنین مقایساه درونگروهای نیز نشان داد که میانگین نمرات افساردگی و اساترس در گاروه مداخله کاه معنیداری نسبت به قبل اد مداخلاه داشات. اماا کاه نمره اضطراب اد نظر آماری معنیدار نبود. مطالعاتی که تاثیر رایحهدرمانی استنشااقی را بار روی بیمااران دیالیزی را بررسی کردهاند اندک هساتند. در مطالعاه کنعاانی و همکاران )1331( اثربخشی رایحه پرتقاال بار میازان اضاطراب بیماران همودیالیزی با استفاده اد پرسشنامه اسپیلبرگار بررسای شده است )34(. در این مطالعه میزان اضطراب آشکار بیماران اد 40/3±3/7 قبل اد مداخله به 35/3±8/7 بعد اد مداخله کااه یافته است. در مطالعه ما میزان کاه اضطراب معنایدار نباود اما متغیرهای استرس و افسردگی کاه معنیداری داشت. )2666( Itai نیز در مطالعه خود به بررسای اثار رایحاهدرماانی استنشاقی با گیاه اساطوخودوس و گیااه Hiba بار اضاطراب و افسردگی بیماران دیالیزی پرداخت )35(. نمونه پژوه تنها 14 دن و مقیاسهای سنج افسردگی و اضطراب هامیلتون بود. او شرکتکنندگان خود را در سه وضاعیت محایط عاادی محایط بدون بو )با اساتفاده اد ماواد باوگیر( و محایط باا رایحاه گیااه اسطوخودوس و گیاه Hiba بررسی کرده و در نتایج خاود آورده که استفاده اد رایحه Hiba کاه معنایداری در افساردگی و اضطراب بیماران و استفاده اد رایحه اسطوخودوس تنها در میزان اضطراب بیماران کاه معنیداری داده است کاه باا نتاایج ماا همسو نیست. میردایی )1387( نیز تاثیر استنشاق اسانس اساطوخودوس را بار میزان اضطراب دنان نخساتدا بررسای کارد )27(. نتاایج ایان مطالعه کاه معنیداری در میزان اضاطراب نشاان داد کاه باا نتایج پژوه ما همخوانی ندارد. ممکان اسات ایان تفااوت در مقيا DASS قبل و بعد از مداخله بعد انحراف معیار ± میانگین 7/4 ± 7/3 7/5 ± 0/5 3/0 ± 7/4 4/3 ± 5/5 4/3 ± 5/6 5/4 ± 5/2 آدمون آماری Wilcoxon P= 6 / 03 P= 6 / 23 P= 6 / 83 P= 6 / 61 P= 6 / 13 P<6/661 نتیجه به این دلیل باشد که اضطراب ناشی اد دایمان وضاعیتی گکرا بوده و با اضطراب ناشی اد همودیالیز که وضاعیتی مازمن میباشد متفاوت است. نتایج مطالعه ما با نتایج مطالعه نیسی )2613( همساو مایباشاد )28(. وی نیز تاثیر رایحهدرمانی استنشاقی با گیاه اساطوخودس را بر بیماران همودیالیزی بررسی کارد. در مطالعاه نیسای تنهاا سنج اضطراب با استفاده اد پرسشنامه اسپیل برگر انجام شاد و میزان اضطراب پس اد سه هفته تفاوت معنیداری نداشت. )2663( Graham نیز رایحهدرمانی استنشاقی را برای بیمااران تحت درمان با رادیوتراپی استفاده نمود. در این مطالعه اد تلفیاق اسانس گیاهان اسطوخودوس ترنج و نوعی کااج اساتفاده شاد. پژوهشگر در پایان رایحاهدرماانی استنشااقی را بارای کااه اضطراب و افسردگی بیماران تحت درماان رادیاوتراپی ساودمند ندانسته است )30(. که اد نظر عدم کاه اضطراب با مطالعه ما همسو اما اد نظر عدم کاه افسردگی ناهمسو میباشد. ممکن است علت این تفاوتها ناشی اد تفاوت موجاود در روش کاار و اسانس مصرفی که ترکیبی اد ساه گیااه مختلاف باوده اسات و همچنین نوع بیماری مورد مطالعه باشد. اد محدودیتهاای ایان مطالعه میتوان به عدم امکان کورسادی به دلیل ماهیت مداخله اشاره کرد. نتيجهگيری مطالعه حاضر نشان داد که رایحهدرمانی استنشااقی باا اساانس اسطوخودوس باعث کاه معنیدار میزان افسردگی و اساترس بیماران همودیالیزی میگردد اماا تغییارات اضاطراب باا وجاود کاه اد نظر آماری معنیدار نبود. بنابراین میتوان اد این روش به عنوان یک روش مکمل که عارضهای ندارد بهره بارد و باه بیماران آمودش داد که در صورت تمایال اد ایان روش اساتفاده کنند. پیشنهاد میشود که در صورت امکان در مطالعات دیگار اد یک رایحه صناعی مشابه بوی اسطوخودوس جهات کورساادی مطالعه استفاده شود. همچنین مطالعات دیگری به شکل مقایسه باین ساایر اساانسهاا در ایان دمیناه انجاام گرفتاه و تااثیر رایحهدرمانی بر سایر اختالالت همودیالیز مانناد کیفیات خاواب نیز بررسی گردد. 66 http://ebcj.mums.ac.ir/ فصلنامه مراقبت مبتني بر شواهد.تابستان 4931 )45(: 5 41-55

تأثير رایحهدرمانی بر افسردگی اضطراب و استرس رسیده است. بدینوسایله اد مرکاز تحقیقاات نفرولاوژی و مرکاز تشکر و قدردانی این مقاله مستخرج اد پایان نامه دوره کارشناسی ارشاد مصاوب تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا...)عاج( کاه دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا...)عج( به شاماره بخشی اد هزینه این پژوه را تاامین کردناد و کلیاه بیمااران 338 مور 1332/3/25 مایباشاد و در مرکاز کارآدمااییهاای عزیز شرکتکننده در این پژوه تشکر و قدردانی میکنیم. بالینی ایران با کاد IRCT2013101314998N1 باه ثبات References 1. Mollahadi M, Tayyebi A, Ebadi A, Daneshmandi M. Comparison Between Anxiety, Depression And Stress in Hemodialysis And Kidney Transplantation Patients. Journal of Critical Care Nursing. 2010;2(4):9-10 (Persian). 2. Cukor D, Coplan J, Brown C, Peterson RA, Kimmel PL. Course of Depression And Anxiety Diagnosis in Patients Treated With Hemodialysis: a 16-month follow-up. CJASN. 2008;3(6):1752-8. 3. Zahirodin A, Samimi Ardestani M. Anxiety And Dialysis. KAUMS Journal ( FEYZ ). 2001;4(4):95-8 (Persian). 4. Ahmadzadeh G, Mehdi M. The Prevalence Of Depression, Anxiety And Psychosis Among Hemodialysis Patients In Nour And Ali Asghar Hospitals In Isfahan. Journal Of Isfahan Medical School. 2012;29(162):1280-8 (Persian). 5. Knuth B, Radtke V, Rocha P, da Silva KS, Dalsóglio F, Gazal M, et al. Prevalence of Depression Symptoms And Serum Levels of Interleukin-6 in Hemodialysis Patients. Psychiatry Clin Neurosci. 2014;68(4):275-82. 6. Afshar R, Ghaedi G, Sanavi S, Davati A, Rajabpour A. Depression And Related Factors in Patients Undergoing Conventional Maintenance Hemodialysis. Daneshvar Medicine. 2010;17(88):59-66 (Persian). 7. Sharif F, Vedad F. The Relationship Between Mental Health and Quality of Life of Hemodialysis Patients Referred to Hospitals Affiliated to Shiraz University of Medical Sciences. Iran Journal of Nursing. 2007;20(51):61-9 (Persian). 8. Mollaoglu M. Perceived Social Support, Anxiety, and Self care among Patients Receiving Hemodialysis. Dial Transplant. 2006;35(3):144-55. 9. Kim MS, Cho KS, Woo H, Kim JH. Effects of Hand Massage on Anxiety in Cataract Surgery Using Local Anesthesia. J Cataract Refract Surg. 2001;27(6):884-90. 10. Kouidi E, Karagiannis V, Grekas D, Iakovides A, Kaprinis G. Depression, Heart Rate Variability, and Exercise Training in Dialysis Patients. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2010;17(2):160-7. 11. Mokhtari J, Siratinayer M, Sadeghi Shermeh M, Ghanbari Z, Haji Amini Z, Tayebi A, et al. Effect of Foot Reflexology Massage and Bensone Relaxation on Anxiety. Journal Of Behavioral Sciences (JBS). 2009;3(2):159-65 (Persian). 12. Sanjuan Navais M, Via Clavero G, Vazquez Guillamet B, Moreno Duran AM, Martinez Estalella G. Effect of Music on Anxiety and Pain in Patients With Mechanical Ventilation. Enferm Intensiva. 2013;24(2):63-71. 13. Field T, Diego M, Hernandez-Reif M. Tai Chi/Yoga Effects on Anxiety, Heartrate, EEG and Math Computations. Complement Ther Clin Pract. 2010;16(4):235-8. 14. Tayyebi A, Babahaji M, Sadeghi sherme M, Ebadi A, Eynollahi B. Study of The Effect of Hatha Yoga Exercises on Stress, Anxiety and Depression Among Hemodialysis Patients. Iranian Journal of Critical Care Nursing. 2011;3(3):67-72. 15. Boelens PA, Reeves RR, Replogle WH, Koenig HG. The Effect of Prayer on Depression and Anxiety: Maintenance of Positive Influence One Year After Prayer Intervention. Int J Psychiatry Med. 2012;43(1):85-98. 67 فصلنامه مراقبت مبتني بر شواهد.تابستان 4931 )45(: 5 55-41 http://ebcj.mums.ac.ir /

علي طيبي و همکاران 16. Valcanti CC, Chaves Ede C, Mesquita AC, Nogueira DA, de Carvalho EC. Religious/Spiritual Coping in People With Chronic kidney Disease Undergoing Hemodialysis. Rev Esc Enferm USP. 2012;46(4):838-45. 17. Alijaniha F, Ghaffari F, Naseri M, Asghari M. Smelling Drugs Application, In The Prevention And Treatment Of Disease, From The Perspective Of Iranian Traditional Medicine. Medical history. 2013;5(14):67-77 (Persian). 18. Babashahi M, kahangi LS, Babashahi F, Fayazi S. Comparing the Effect of Massage Aromatherapy and Massage on Anxiety Level Of the Patients in The Preoperative Period: A Clinical Trial. Evidence Based Care Journal. 2012;2(2):19-28 (Persian). 19. Cooke B, Ernst E. Aromatherapy: a Systematic Review. Br J Gen Pract. 2000;50(455):493-6. 20. Bahraini S, Naji S, Mannani R. Effects of Aromatherapy and Its Application. Journal of Urmia Nursing And Midwifery Faculty. 2011;9(1):1-8 (Persian). 21. Cho MY, Min ES, Hur MH, Lee MS. Effects of Aromatherapy on The Anxiety, Vital Signs, and Sleep Quality of Percutaneous Coronary Intervention Patients in Intensive Care Units. Evid Based Complement Alternat Med. 2012;56(12):381-6. 22. Lee YL, Wu Y, Tsang HW, Leung AY, Cheung WM. A Systematic Review on the Anxiolytic Effects of Aromatherapy in People With Anxiety Symptoms. J Altern Complement Med. 2011;17(2):101-8. 23. Hur M-H, Song J-A, Lee J, Lee MS. Aromatherapy For Stress Reduction in Healthy Adults: a Systematic Review and Meta-analysis of Randomized Clinical Trials. Maturitas. 2014;79(4):362-9. 24. Valipour S, Kheirkhah M, Neisani L, Haghani H. Comparison of the Effects of Aromatherapy With Essential Oils of Damask Rose and Hot Footbath on the First Stage of Labor Anxiety in Nulliparous Women. Complementary Medicine Journal of Faculty of Nursing & Midwifery. 2012;2(2):1-9 (Persian). 25. Toda M, Morimoto K. Effect of Lavender Aroma on Salivary Endocrinological Stress Markers. Arch Oral Biol. 2008;53(10):964-8. 26. Kritsidima M, Newton T, Asimakopoulou K. The Effects of Lavender Scent on Dental Patient Anxiety Levels: a Cluster Randomised Controlled Trial. Community Dent Oral Epidemiol. 2010;38(1):83-7. 27. Mirzaei F, Keshtgar S, Kaviani M, Rajaeifard A. The Effect of Lavender Essence Smelling During Labor on Cortisol and Serotonin Plasma Levels and Anxiety Reduction in Nulliparous Women. Journal of Kerman University of Medical Sciences. 2009;16(3):245-54 (Persian). 28. Neisi L, Hashemy S, Azarbeik M, Bahrampoor E. The Study of Effect Aromatherapy on the Anxiety Rate and Cortisol Plasma Change on Hemodialysis Patients. International Research Journal of Applied and Basic Sciences. 2013;6(6):882-8. 29. Lovibond PF, Lovibond SH. The Structure of Negative Emotional States: Comparison of the Depression Anxiety Stress Scales (DASS) With the Beck Depression and Anxiety Inventories. Behav Res Ther. 1995;33(3):335-43. 30. Samani S, Joukar B. A Study On The Reliability And Validity Of The Short Form Of The Depression Anxiety Stress Scale (DASS-21). Journal of social sciences and humanities of Shiraz University. 2007;26(3):65-77 (Persian). 31. Sahebi A, Asghari M, Salari R. Validation of Depression Anxiety and Stress Scale (DASS-21) For an Iranian Population. Iranian Psychologists. 2005;1(4):299-313 (Persian). 32. Asghari Moghaddam MA, Saed F, Dibajnia, P., Zangeneh J. A Preliminary Validation of the Depression, Anxiety and Stress Scales (DASS) in Non-clinical Sample. Clinical Psychology & Personality. 2008;1(31):23-38 (Persian). 67 http://ebcj.mums.ac.ir/ فصلنامه مراقبت مبتني بر شواهد.تابستان 4931 )45(: 5 41-55

تأثير رایحهدرمانی بر افسردگی اضطراب و استرس 33. Akin A, Cetin B. the depression anxiety and stress scale (DASS):Study of Validity and Reliability. Educational Sciences: Theory and Practice. 2007;7(1):260-8. 34. Kanani M, Mazloum S, A E, Mokhber N. The Effect of Aromatherapy With Orange Essential Oils on Anxiety in Patients Undergoing Hemodialysis. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2012;19(3):249-57 (Persian). 35. Itai T, Amayasu H, Kuribayashi M, Kawamura N, Okada M, Momose A, et al. Psychological Effects of Aromatherapy on Chronic Hemodialysis Patients. Psychiatry Clin Neurosci. 2000;54(4):393-7. 36. Graham PH, Browne L, Cox H, Graham J. Inhalation Aromatherapy During Radiotherapy: Results of a Placebo-Controlled Double-Blind Randomized Trial. Journal of Clinical Oncology. 2003;21(12):2372-6. 67 فصلنامه مراقبت مبتني بر شواهد.تابستان 4931 )45(: 5 55-41 http://ebcj.mums.ac.ir /

The Effect of Aromatherapy on Depression, Anxiety, and Stress The Effect of Aromatherapy with Lavender Essential Oil on Depression, Anxiety and Stress in Hemodialysis Patients: A Clinical Trial Ali Tayebi 1, Alireza Kasra Dehkordi 2, Abbas Ebadi 3, Hedayat Sahraei 4, Behzad Einollahi 5 1. PhD student nursing, Department of Medical Surgical Nursing, Baqiyatallah University of Medical Sciences, Tehran, Iran 2. MSc in nursing, College of Nursing, Baqiyatallah University of Medical Sciences, Tehran, Iran 3. PhD Associate Professor, Behavioral Sciences Research Center and Faculty Nursing, Tehran, Iran 4. PhD Professor in neuroscience, Neuroscience Research Center, Baqiyatallah University of Medical Sciences, Tehran, Iran 5. PhD Professor in nephrology, Nephrology and Urology Department, Baqiyatallah University of Medical Sciences, Tehran, Iran * Corresponding author, Email: Alirezaparastar@gmail.com Abstract Background: Depression, anxiety and stress are common among hemodialysis patients affecting their mental health and quality of life, leading to multiple dysfunctions. Antianxiety effects of aromatherapy, as one of the domains of complementary medicine, have been investigated in several studies. Aim: Investigation of the effect of aromatherapy with lavender essential oil on depression, anxiety and stress rates in hemodialysis patients. Methods: This study was a randomized controlled clinical trial performed on 60 patients undergoing hemodialysis in Tehran, Iran in 2014. The patients were randomly divided into intervention and control groups. To measure the rate of depression, anxiety and stress, the Depression Anxiety Stress Scales-21 was used. In the intervention group, the patients were asked to inhale the lavender essential oil smeared on a piece of cloth (three drops of oil) for one hour during the hemodialysis procedure. After 4 weeks, the rates of depression, anxiety and stress were re-measured. Data analysis was performed by SPSS software version 14 using chi-square, Wilcoxon and Mann-Whitney U statistical tests. Results: In this study, 33(60%) of the participants were male, and 53(96.4%) were married. After the intervention, the scores of depression (P<0.001) and stress (P<0.04) significantly decreased in the intervention group in comparison with control group; but the reduction in the anxiety score was not statistically significant. Conclusion: Aromatherapy with lavender essential oil might reduce depression and stress among hemodialysis patients. Therefore, this method can be used as a complementary method with less complication to improve the quality of life of these patients. Keywords: Anxiety, Depression, Aromatherapy, Hemodialysis, Lavender Received: 19/01/2015 Accepted: 22/05/2015 73 http://ebcj.mums.ac.ir / Evidence Based Care Journal 2015; 5 (15): 65-74

The Effect of Aromatherapy on Depression, Anxiety, and Stress 74 Evidence Based Care Journal 2015; 5 (15): 65-74 http://ebcj.mums.ac.ir/