ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ JΟERG ASMUSSEN MEMBER OF THE EXECUTIVE BOARD, EUROPEAN CENTRAL BANK 16 th Roundtable with the Government of Greece Transforming uncertainty into stability, wisdom and growth ΕΥΤΕΡΑ 2 ΙΟΥΛΙΟΥ 2012
ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ JΟERG ASMUSSEN MEMBER OF THE EXECUTIVE BOARD EUROPEAN CENTRAL BANK 16 th Roundtable with the Government of Greece Transforming uncertainty into stability, wisdom and growth ΕΥΤΕΡΑ 2 ΙΟΥΛΙΟΥ 2012 Can we restore confidence in Europe? Κύριε Franklin, κυρίες και κύριοι, χαίροµαι ιδιαίτερα που βλέπω παλαιούς φίλους εδώ όπως τον Λουκά Ρίζο, σας ευχαριστώ που µε προσκαλέσατε για να ξεκινήσω σήµερα το στρογγυλό τραπέζι µε την ελληνική κυβέρνηση. Το ερώτηµα είναι: µπορούµε να επαναφέρουµε την εµπιστοσύνη στην Ευρώπη; Και η απλή απάντηση είναι: ναι. ιότι πρέπει να θέσουµε τη Νοµισµατική Ένωση σε αειφορία και το ερώτηµα είναι πώς θα το κάνουµε βέβαια αυτό. Αυτό που κατά την άποψή µου απαιτεί τη σωστή ισορροπία µεταξύ δράσεων σε εθνικό επίπεδο και ευρωπαϊκό επίπεδο και µιλώντας εδώ στην Αθήνα, υπάρχουν δυο διαστάσεις. Η πρώτη, είναι τι η Ελλάδα µπορεί να κάνει από µόνη της για να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της και δεύτερον τι µπορεί να κάνει η υπόλοιπη Ευρωζώνη για να αποκαταστήσει αυτή την εµπιστοσύνη. Ας ξεκινήσουµε µε την Ελλάδα.
Παραδέχοµαι ότι µε το πρόγραµµα χρηµατοοικονοµικής σταθερότητας το πρώτο, η Ελλάδα έκανε µια προσπάθεια να προσαρµόσει την οικονοµία της και υπήρξε µια µείωση του χρέους της από 50 στο 9% και ξέροντας οι οικονοµικές αναδιαρθώσεις είναι επώδυνες και δεν είναι πολύ εύκολες, αυτό µπορούµε να το παραδεχτούµε για την Ελλάδα. Υπάρχουν όµως και άλλες µεταρρυθµίσεις οι οποίες δεν ακολουθήθηκαν και η εφαρµογή πολιτικής έχει λιµνάσει τους τελευταίους µήνες και αυτό είχε ως αποτέλεσµα το πρόγραµµα να χρειάζεται επανεκκίνηση. Το ερώτηµα είναι «γιατί;». Κάποιοι θα πουν ότι το πρόγραµµα µπορεί να απέτυχε, υπογραµµίζουν ότι η ελληνική οικονοµία δεν ανακάµπτει και υπογραµµίζουν ότι πολλά µέρη του ελληνικού πληθυσµού υποφέρουν. Ας ξεκαθαρίσουµε όµως από την αρχή ότι το πρόγραµµα είναι η καλύτερη επιλογή για την Ελλάδα. Οι δυσκολίες που αντιµετωπίζει αυτή τη στιγµή η Ελλάδα, δεν απορρέουν από το πρόγραµµα. Απορρέουν από πολλά χρόνια µη βιώσιµων οικονοµικών πολιτικών και µη ύπαρξης επαρκών µεταρρυθµίσεων. Τα προβλήµατα στην Ελλάδα είναι τόσο βαθιά, που µε ή χωρίς το πρόγραµµα οποιαδήποτε Κυβέρνηση θα έπρεπε να ακολουθήσει αυτά που υπαγορεύει το πρόγραµµα, για να επανακτήσει την εµπιστοσύνη των οικονοµικών αγορών. Η διαφορά είναι ότι µε το πρόγραµµα, η προσαρµογή έγινε πιο ήπια. Τα οικονοµικά µέτρα µε το πρόγραµµα, έγιναν έτσι ώστε να υπάρχει συνέχεια των δηµοσίων οικονοµικών και να αντιµετωπιστούν πολύ πιο δραστικά και αποτελεσµατικά τα µέτρα που ελήφθησαν. Ελλήνων. Άρα το πρόγραµµα έγινε, για να στηρίξει το επίπεδο ζωής των Πρέπει όµως να γίνουν µεταρρυθµίσεις για να έχουµε ανταγωνιστικότητα. Το κενό ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας είναι µεγάλο. Είναι περίπου στο 15%. Το πρόγραµµα έχει στόχο να κλείσει αυτό το κενό µε την ευελιξία των µισθών στην αγορά εργασίας για να δηµιουργηθεί η υποδοµή, ώστε να υπάρξει απασχόληση. Χωρίς αυτό, η οικονοµία ουσιαστικά θα συνεχίσει στη χαµηλή παραγωγή και στην ανεργία. Κάτι, που δεν επιθυµεί κανείς. 2
Επιπλέον πολλές από τις µεταρρυθµίσεις στο πρόγραµµα, είναι κάτι που ζητούνταν από χρόνια από τους ίδιους τους Έλληνες. Υπάρχει µια σιωπηρή πλειοψηφία ότι ο δηµόσιος τοµέας θα πρέπει να υπηρετεί τους πολίτες, να συλλέγει την φορολογία και να αποτελεί την ατµοµηχανή για την ανάκαµψη της Ελλάδας. Οι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι πολιτικοί δεν αρέσκονται στην έννοια ότι δεν υπάρχει εναλλακτική. Πάντοτε υπάρχουν εναλλακτικές, αυτό είναι αλήθεια. Αλλά µπορεί να µην είναι ρεαλιστικές, ή αποδεκτές. Κάποιοι σχολιαστές θα µπορούσαν να πουν ότι «η έξοδος και η υποτίµηση θα έλυναν τα προβλήµατα της Ελλάδας». θα ήθελα να µπω σε λεπτοµέρειες µας τέτοιας εκτίµησης και λέγοντας ότι αυτό που έχει δηµοσιευτεί, αποτελεί µια επικίνδυνη µυωπική προσέγγιση και θα ήθελα να πω ότι η άποψη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι ότι η Ελλάδα πρέπει να µείνει στο ευρώ. Πρέπει επίσης να είµαστε ρεαλιστικοί όσον αφορά το σχέδιο Μάρσαλ για την Ελλάδα. Υποστηρίζω -κι αυτό συνέβη στη συνάντηση κορυφής- ότι χρειάζονται ευρωπαϊκά κονδύλια για να έχουµε ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη. Αλλά χρειάζεται χρόνος, προγραµµατισµός και απορρόφηση αυτών των κονδυλίων. Η Ελλάδα µέχρι στιγµής έχει απορροφήσει περίπου το 35% του Ταµείου Συνοχής από το 2009 έως το 2013. Άρα οποιαδήποτε µέτρα παίρνουµε σήµερα, δεν θα έχουν βραχυπρόθεσµη απόδοση. Όσον αφορά τους δηµοσιονοµικούς στόχους για την ανάπτυξη βραχυπρόθεσµα τι γίνεται; Ξανά χρειαζόµαστε µια πλήρη ανάλυση όλων αυτών που λέγονται. Γιατί όπως πιστεύω εγώ, το να καθυστερούµε την αναπροσαρµογή είναι επικίνδυνο. Αν το 2020 δεν έχουµε µειώσει το χρέος σε λιγότερο από το 120% του ΑΕΠ, τότε οι οικονοµικοί στόχοι δεν θα επιτευχθούν, θα χρειαστούν επιπλέον κονδύλια από τους δανειστές γιατί η Ελλάδα έχει πρωτογενές έλλειµµα ακόµη. Κάποιες χώρες δανείστριες αυτό το αµφισβητούν και είναι δύσκολο να ζητάς από τους ψηφοφόρους αυτών των χωρών, να δίνουν εκατοµµύρια ευρώ και να τα δανείζουν σε µια χώρα, όπου οι κατώτατοι µισθοί 3
είναι πολύ υψηλότεροι από τους κατώτατους µισθούς των χωρών που δανείζουν. Πολλοί πιστεύουν ότι το ΝΤ ήταν κακή επιλογή για την Ελλάδα. Όµως οι χώρες αυτές και το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο που δάνεισαν χρήµατα στην Ελλάδα, ζητούν από αυτή να σεβαστεί τις υποχρεώσεις της, γιατί η αλληλεγγύη είναι αµφίδροµη. Αυτό που λέω λοιπόν είναι ότι η νέα Κυβέρνηση δεν θα πρέπει να χάνει χρόνο προσπαθώντας να αποφύγει ή να χαθεί µέσα στα προβλήµατα. Θα πρέπει να επικεντρωθεί στο πως θα βελτιστοποιήσει το αποτέλεσµα των µεταρρυθµίσεων και το κλειδί είναι να ακολουθήσει κατά γράµµα το πρόγραµµα. Επιτυχηµένες συνταγές στην Ιρλανδία, στην Λετονία και στην Πορτογαλία µας έχουν δείξει ότι υπάρχουν θετικά αποτελέσµατα. Η νέα Κυβέρνηση έχει µια ευκαιρία να τα κάνει όλα από την αρχή. Αυτό θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη και εµπιστοσύνη, αφαιρώντας την αβεβαιότητα η οποία παραλύει αυτή τη στιγµή την οικονοµία. Αυτό σηµαίνει µε άλλα λόγια: 1. Ταυτοποίηση µέτρων έτσι ώστε να κλείσει το δηµοσιονοµικό έλλειµµα του 13 και του 14, 2. Επιτάχυνση έτσι ώστε να καλυφθούν οι καθυστερήσεις, 3. Επανεκκίνηση της διαδικασίας ιδιωτικοποιήσεων, 4. Μεταρρυθµίσεις της αγοράς εργασίας 5. Αναζωογονητικές µεταρρυθµίσεις έτσι ώστε να υπάρξει απελευθέρωση της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, µέσω υλοποίησης του σχεδίου δράσης απελευθέρωσης της αγοράς εργασίας. Πιστεύω ότι οι Αρχές οφείλουν να κινηθούν προς τις µεταρρυθµίσεις και είναι ξεκάθαρο ότι οι µεταρρυθµίσεις δεν γίνονται για την Τρόικα ή για οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή Αρχή, αλλά για την Ελλάδα και το µέλλον της. Είναι απαραίτητο για την Ελλάδα να αποκαταστήσει τη δηµοσιονοµική της σταθερότητα και ανταγωνιστικότητα. Τι µπορεί να κάνει η υπόλοιπη Ευρωζώνη για να ανακτήσει την εµπιστοσύνη; Η επανάκτηση της εµπιστοσύνης είναι µια µεγαλύτερη πρόκληση από ό,τι στο παρελθόν ή από το να χειρίζεται κανείς το ελληνικό 4
πρόβληµα. Η Ευρωζώνη πρέπει να παίξει ένα σηµαντικότερο ρόλο και να σας πω ποια είναι τα µέτρα στα κράτη - µέλη. Είναι αλήθεια ότι πολλές Κυβερνήσεις της Ευρωζώνης έχουν αποφύγει να αντιµετωπίσουν τα προβλήµατα, µε το να κρύβονται πίσω από αισιόδοξες προβλέψεις, αλλά ουσιαστικά αυτή είναι µια στρατηγική που δεν αποδίδει. Τα προβλήµατα δεν φεύγουν από µόνα τους. Οι αγορές αντιθέτως χάνουν εµπιστοσύνη, οι Κυβερνήσεις στη συνέχεια θέλουν να πάρουν περισσότερο δραστικά µέτρα, πολιτικά µέτρα για να ανακτήσουν την αξιοπιστία τους. Το όνειρο των χαµένων ονείρων και η αναθεώρηση των δεδοµένων συνεχίζει. Γι' αυτές τις χώρες που παίρνουν οικονοµική βοήθεια η εµπιστοσύνη µπορεί να αποκατασταθεί µε σθεναρή εφαρµογή των προγραµµάτων τους. Για την Ιρλανδία και την Πορτογαλία αυτό σηµαίνει να συνεχίσουν την εφαρµογή του προγράµµατός τους, για την Ισπανία είναι να έχει ένα πρόγραµµα πειστικό ανακεφαλαιοποίησης των Τραπεζών της. Η πρώτη οικονοµική αναθεώρηση ανασκόπηση µπορεί να το αποδείξει αυτό και για την Κύπρο είναι να διευθετήσει το µακροοικονοµικό τοµέα και τις δηµοσιονοµικές της ανισότητες. Η Γαλλία, η Γερµανία από την άλλη πλευρά πρέπει να µάθουν από την κρίση και να προβούν κι αυτές σε δηµοσιονοµικές και διαρθρωτικές αλλαγές. Όπως είπα στην εισαγωγή µου µια στρατηγική ανάκτησης της εµπιστοσύνης πρέπει να βρει τη ισορροπία µεταξύ εθνικών και ευρωπαϊκών ευθυνών και πρέπει να ληφθούν βήµατα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και νοµίζω την προηγούµενη εβδοµάδα στη συνάντηση Κορυφής στις Βρυξέλλες πάρθηκαν σηµαντικές αποφάσεις. Η Ευρωζώνη οφείλει να στείλει ένα ξεκάθαρο µήνυµα ότι έχει κατανοήσει τι γίνεται και ότι έχει ένα πλάνο να διορθώσει τα λάθη που έχουν ήδη συµβεί. Η Ευρωζώνη είναι ένας χώρος που µπορούν οι επενδυτές να επενδύσουν. Αυτό είναι κάτι άλλο που πρέπει να πείσει. εν υπάρχουν αµφιβολίες επίσης για την ακεραιότητά της και αυτό ουσιαστικά θα δώσει ώθηση στην εµπιστοσύνη που έχουν οι άλλοι προς αυτήν. Το θέµα και το βασικό ερώτηµα για την Ευρωζώνη και τα κράτη - µέλη είναι: που θέλουµε να βρισκόµαστε στα επόµενα δέκα χρόνια. 5
Νοµίζω ότι η απάντηση δόθηκε στην προηγούµενη εβδοµάδα στη συνάντηση Κορυφής. Το όραµα για το µέλλον, κάθε ένα από αυτά τα κοµµάτια της Ευρωζώνης έδωσε την υπόσχεση ότι θα ανακτήσει την εµπιστοσύνη για την ίδια την Ευρωζώνη. Έτσι λοιπόν η απόφαση που ελήφθη για τις Τράπεζες θα τις βοηθήσει έτσι ώστε να αποφύγουν πάντοτε το ζυγό του δανεισµού από τις αγορές. Πρέπει να υπάρχει µια συνέχεια και µια συνάφεια σε όσα γίνονται. Τα ευρωοµόλογα δεν µπορούν να υπάρξουν, από τη στιγµή που δεν έχουµε πλήρη δηµοσιονοµική Ένωση. Αυτό πρέπει να συµβεί πρώτα και µετά να έχουµε τα ευρωοµόλογα. Η οικονοµική Ένωση θα διασφαλίσει ότι οι χώρες µπορούν να προσαρµοστούν χωρίς συναλλαγµατικές ισοτιµίες. Σε πολιτικό επίπεδο, η πολιτική Ένωση και είναι πολύ σηµαντικό γιατί αυτό ενισχύει τη δηµοκρατική νοµιµότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µια δέσµευση ενίσχυσης της οικονοµικής και νοµισµατικής Ένωσης σε συνδυασµό µε µέτρα για την Ελλάδα και για άλλες χώρες όπως είπα προηγουµένως, είναι ο µόνος τρόπος για την έξοδο από την κρίση. εν υπάρχει µόνο µια χρυσή συνταγή, υπάρχουν πολλαπλές όµως λύσεις, ίσως ένα σύστηµα συναλλαγµατικής ισοτιµίας. Όλα αυτά όµως επιδέχονται πολύ ανάλυση. Η κρίση όµως µπορεί να επιλυθεί µε αποφασιστικά βήµατα έτσι ώστε να ξεριζωθούν τα ουσιαστικά προβλήµατα που υπάρχουν στην Ελλάδα. Ο τίτλος αυτού του Συνεδρίου όπως αναφέρθηκε από τον κ. Franklin, είναι «Μεταµορφώνοντας την αβεβαιότητα σε σταθερότητα, σοφία και ανάπτυξη». Μας υπενθυµίζει λοιπόν ο τίτλος αυτός ότι στους δύσκολους καιρούς υπάρχουν ευκαιρίες. Ενώ η κατάσταση στην Ευρωζώνη σήµερα είναι πολλαπλώς αµφισβητούµενη, παρ' όλα αυτά υπάρχουν πλάνα µακροχρόνιων λύσεων, τα οποία µακροχρόνια θα οδηγήσουν σε σταθερότητα και ανάκτηση της εµπιστοσύνης στην Ευρώπη. Πρέπει όµως να αποκαταστήσουµε και την εµπιστοσύνη βραχυπρόθεσµα. Και αυτό µπορεί να γίνει αν οι χώρες αναλάβουν την ευθύνη της κατάστασής τους και η Ευρωζώνη ως σύνολο αναλάβει την ευθύνη της οικονοµικής και νοµισµατικής ενοποίησης. Ευτυχώς αυτό έχει τύχει 6
αναγνώρισης, ευρείας αναγνώρισης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τώρα απλώς πρέπει να το υλοποιήσουµε. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την προσοχή σας. 7