ΚΠΕ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ ΚΑΙ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ-ΜΕΘΑΝΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΔΙΟΥ ΣΤΟΝ ΚΕΡΑΜΕΙΚΟ «ΠΙΟ ΤΥΧΕΡΟΣ Ο ΚΟΤΣΥΦΑΣ» «Μια επιγραφή με ειδοποιεί: όρος ειμί Κεραμεικού,Εγώ θα φύγω, Δίνω κρυφά ένα φιλί στου Κούρου του αρχαϊκού το λαβωμένο χέρι κι αφήνω τα μικρά πουλιά στις πέτρες και στα μάρμαρα και στις λευκές ληκύθους. Τώρα πατώ την άσφαλτο κι όχι τ αφράτο χώμα. Αχ πόλη, πάλι το κρυψες το μυστικό ποτάμι. Κάτι θα ξέρουν τα πουλιά και δεν μεταναστεύουν Πιο τυχερός ο κότσυφας απ τ άστεγο κορίτσι». Πηγή: Καραγεωργίου, Τασούλα, Η χελώνα του Κεραμεικού (2011), Αθήνα, Γαβριηλίδης, σ. 30. Σμαράγδα Βασιλοπούλου ΚΠΕ Δραπετσώνας Σελίδα 1
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Μελετώντας περιβαλλοντικές παραμέτρους στο χώρο του Κεραμεικού» Α. ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΜΕ ΤΟ ΧΑΡΤΗ ΤΟΥ ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΥ 1. Προσπαθούμε να προσδιορίσουμε στο χώρο την κοίτη του ποταμού Ηριδανού. Ο ρους του Ηριδανού στο χώρο του Κεραμεικού άλλαξε πολλές φορές κατά την αρχαιότητα μέχρι την οριστική του διευθέτηση και τη μετατροπή του σε κτιστό κανάλι (478 π.χ.). Η παλιά κοίτη μπαζώθηκε με χώμα και χιλιάδες θραύσματα αγγείων. Πηγή: Πίνη, Εύη. Ηριδανός, το ποτάμι της αρχαίας πόλης (2000), Υπουργείο Πολιτισμού, Δ/νση προϊστορικών και κλασικών αρχαιοτήτων, τμ. εκπ/κών προγραμμάτων, Αθήνa, Ταμείο αρχ. πόρων και απαλλοτριώσεων, σελ. 24. 2. Εάν παρατηρήσουμε προσεχτικά κάποια τμήματα της κοίτης του Ηριδανού, θα δούμε εντοιχισμένα μέρη από παλαιά κτίρια, κολόνες, θραύσματα αγγείων κ.λ.π. Συζητήστε στην ομάδα σας: Τι φανερώνει αυτό ως προς τη στάση των αρχαίων προγόνων μας για τη χρήση των φυσικών πόρων; Βρείτε μια έννοια που χρησιμοποιούμε και σήμερα που αποτυπώνει την αξιοποίηση/μετασχηματισμό κάποιων υλικών; Σμαράγδα Βασιλοπούλου ΚΠΕ Δραπετσώνας Σελίδα 2
3. Προσανατολιζόμαστε στο χώρο και αναζητούμε το «Πομπείον». Σημ.: Στο χώρο αυτό που βάλτωναν τα νερά του ποταμού, χτίστηκαν δημόσια κτίρια. Το Πομπείον χτίστηκε στα τέλη του 5 ου αι. π.χ. Ποια η λειτουργία του κτιρίου;... 4. Προχωρώντας εντοπίζουμε τη θέση της «Κρήνης». Αγωγοί τροφοδοτούσαν την Κρήνη με καθαρό νερό και αυτή τροφοδοτούσε με νερό τους κατοίκους της πόλης και τους ταξιδιώτες. Το σημαντικό είναι ότι το περισσευούμενο νερό το συγκέντρωναν σε ένα αυλάκι που πιθανότατα να βρισκόταν μπροστά από την Κρήνη και χρησιμοποιείτο ως ποτίστρα για τα ζώα τους (Εικ. 1). Πηγή: Knigge, Ursula, Ο Κεραμεικός της Αθήνας (1990), μετ. Σεϊρλή, Αλ., Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθήνας, εκδ. Κρήνη, σελ. 75. Εικ. 1 Εικ. 2: Κ. Ραυτόπουλος 5. Συζητούμε στην ομάδα μας για τον τρόπο διαχείρισης του νερού στον Κεραμεικό (οικονομία στη χρήση του, πρόβλεψη για υπερχείλιση κ.ά.). Σμαράγδα Βασιλοπούλου ΚΠΕ Δραπετσώνας Σελίδα 3
Β. ΜΕΛΕΤΟΥΜΕ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΟΝ ΚΕΡΑΜΕΙΚΟ 1. Επιλέγουμε το Φύλλο με θέμα: «Τα είδη πανίδας στον Κεραμεικό» και κάποιο μέλος της ομάδας μας ενημερώνει για το σχετικό πληροφοριακό υλικό που υπάρχει στο φάκελό μας. Παρατηρούμε το χώρο και καταγράφουμε τα είδη της πανίδας που ζουν στον τόπο αυτό (τα αναφέρουμε μεμονωμένα ή σε κατηγορίες). 2. Επιλέγουμε το Φύλλο με θέμα: «Τα είδη χλωρίδας στον Κεραμεικό». Παρατηρούμε το χώρο και καταγράφουμε τα είδη της χλωρίδας που ευδοκιμούν στον τόπο αυτό: 3. Πού νομίζετε ότι οφείλεται η ύπαρξη και η επιβίωση τόσων οργανισμών φυτικής και ζωικής προέλευσης στο συγκεκριμένο χώρο; Σμαράγδα Βασιλοπούλου ΚΠΕ Δραπετσώνας Σελίδα 4
Γ. Ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΑΙΡΝΕΙ ΖΩΗ... 1. Παρατηρώντας το χώρο προσπαθούμε να αναζητήσουμε τις παραμέτρους (κριτήρια) που κάνουν δυνατή την επισκεψιμότητά του από τους πολίτες: 2. Εάν υπάρχουν τη σημερινή ημέρα επισκέπτες στο χώρο, προσδιορίζουμε πιθανούς λόγους επίσκεψής τους: Περίπατος Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Ξενάγηση Κάτι άλλο... Από όλους τους χώρους αρχαιολογικού ενδιαφέροντος της Αθήνας ο Κεραμεικός είναι ο πιο άγνωστος και παραγνωρισμένος. Πρόκειται για ένα μοναδικό υπαίθριο «Moυσείο» σε μια έκταση-βιότοπο 38.5 στρεμμάτων! Πηγή: Τριβόλη, Δέσπ., Κεραμεικός: Ο άγνωστος αρχαιολογικός θησαυρός της Αθήνας, The Huffington, 14-12-2014. Σμαράγδα Βασιλοπούλου ΚΠΕ Δραπετσώνας Σελίδα 5
Δ. ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 1. Διαβάζουμε τα παρακάτω κείμενα και τα σχολιάζουμε ανά ομάδες. Ένα σημαντικό στοιχείο που αξίζει να σημειωθεί είναι οι επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον εξαιτίας των έργων για το Μετρό της Αθήνας. Σε πολλά σημεία διεκόπη η ροή του Ηριδανού ποταμού και αυτό είχε ως άμεση συνέπεια την πλήρη αποξήρανση της κοίτης του. Έτσι, στο χώρο του Κεραμεικού χάθηκαν ορισμένα υγρόφιλα και υδρόβια φυτά που φύονταν μέχρι και πρόσφατα και ίσως και κατά την αρχαιότητα. Ένα από τα ελάχιστα τέτοια είδη που βρίσκονται ακόμη στην κοίτη του ποταμού είναι το νεροκάλαμο. Επίσης, ένα ξενικό είδος του γένους Canna έχει φυτευτεί στην κοίτη και έχει καταλάβει μεγάλο μέρος της. Πηγή: Γιαννίτσαρος, Αρτ./Μπαζός, Ιωάν./Ζερβού, Σεβ., H χλωρίδα του Κεραμεικού, Ηριδανός - το ποτάμι της αρχαίας πόλης (2000), Υπουργείο Πολιτισμού, Δ/νση προϊστορικών και κλασικών αρχαιοτήτων, τμ. εκπ/κών προγραμμάτων, Αθήνa, Ταμείο αρχ. πόρων και απαλλοτριώσεων, σελ. 37. 2. Αναζητούμε στο πληροφοριακό υλικό του φακέλου μας το κείμενο με θέμα: «Ηριδανός: το ποτάμι του Αθηναϊκού Άστεως», το διαβάζουμε και συζητούμε τα ακόλουθα θέματα: τη μεταβολή της φυσικής του κατάστασης με την πάροδο του χρόνου (λ.χ. πληθυσμιακή αλλαγή κ.ά.) τις μεταβολές που υπέστη στη σύγχρονη εποχή (εργασίες κατασκευής Μετρό) Σμαράγδα Βασιλοπούλου ΚΠΕ Δραπετσώνας Σελίδα 6