Μύθοι & πραγµατικότητες

Tεύχος 28 - Ιούνιος 2013 υγεία > ψυχολογία > διατροφή ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΑΣ Τέλος στην οσφυαλγία µε... αντιβίωση! ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ Πώς ωφελούν την υγεία; ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ Μύθοι & πραγµατικότητες F. MARTINON-TORRES Ο εµβολιασµός είναι δικαίωµα για κάθε παιδί ΔΙΑΚΟΠΕΣ Με το κατοικίδιο ή χωρίς; www.lifepositive.gr ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΜΕ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

www.lifepositive.gr Tεύχος 28 - Ιούνιος 2013 υγεία > ψυχολογία > διατροφή 12 Περιεχόµενα 34 40 26 6 8 12 26 34 life positive > life positive > life positive > life positive > life positive EDITORIAL ΑΠΟΡΙΕΣ > Για την ξηροφθαλµία ΑΦΙΕΡΩΜΑ > Καρκίνος του µαστού: Πόσο βοηθά η µαστογραφία; > Λ. Ιωαννίδου - Μουζάκα: Σχετικά µε την υπόθεση της Αντζελίνας Τζολί ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΗΜΟΓΕΡΟΝΤΑΣ > Τέλος στην οσφυαλγία µε... αντιβίωση FEDERICO MARTINON - TORRES > Κανένας γονιός δεν έχει το δικαίωµα να µην εµβολιάζει το παιδί του > Life > Positive < ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28

υγεία 44 46 40 44 50 56 60 62 64 life positive > life positive > life positive > life ΙΑΡΡΟΙΑ > Όταν το έντερο... αναστατώνεται ΙΑΚΟΠΕΣ > Με το κατοικίδιο ή χωρίς; ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ > Πού µας κάνουν καλό; ΝΕΑ > Μικρά και πρακτικά ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΓΟΡΑΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΕΞΗ Η ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ > Κουνούπια: Ο καλοκαιρινός... εφιάλτης 50 Το επόµενο τεύχος του > Life > Positive < θα κυκλοφορήσει την Κυριακή 21 Ιουλίου www.lifepositive.gr >Life>Positive< Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚ ΟΣΗ > Μ. ΠΙΤΣΙΛΙ ΗΣ Α.Ε. Αγ. Νικολάου 102, 16674 Γλυφάδα Τηλ: 210 8947002, Fax: 210 8941551 e-mail: info@lifepositive.gr www.pitsilidis.gr ΕΚ ΟΤΗΣ > Μιχάλης Πιτσιλίδης ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚ ΟΣΗΣ > Νινέττα Βατικιώτη ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ > Θεόδουλος Παπαβασιλείου ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ > Νεκταρία Καρακώστα ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ > Ειρήνη Πιτσιλίδη ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ > Γιώργος Παναγόπουλος SENIOR ART DIRECTOR > Γρηγορία Μαυροειδάκου ART DIRECTOR > Μάτα Παρασύρη ΗΜΟΣΙOΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑ Α > Βιβέττα Λαϊνιώτη > Λυδία Παπαευαγγέλου ΕΙ IΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ > Ορέστης Γιωτάκος, ψυχίατρος > Γρηγόρης Λάσκαρης, φαρµακοποιός > Θεόδωρος Ροκκάς, γαστρεντερολόγος > Στέλιος Σπαντιδέας, διατροφολόγος > Κώστας Σπίγγος, νευρολόγος ΙΑΦΗΜΙΣΗ > Βασιλική Κούτσικου ΥΠΟ ΟΧΗ ΙΑΦΗΜΙΣΗΣ > Σοφία Κολοβού ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ > Σταµάτης Κωνσταντάτος ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ > Όλγα Κοσσυβάκη ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ > istockphoto > shutterstock images ΕΚΤΥΠΩΣΗ -ΒΙΒΛΙΟ ΕΣΙΑ: > ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ IRIS A.E.Β.Ε. Το >Life>Positive< είναι µηνιαίο περιοδικό και διανέµεται δωρεάν, την τελευταία Κυριακή κάθε µήνα, µε τον «Τύπο της Κυριακής»

Όλοι έχουμε επώνυμο. Το ίδιο και τα φάρμακά μας! 50 χρόνια παράγει Επώνυμα, Αποτελεσματικά, Ασφαλή Γενόσημα και Πρωτότυπα Φάρμακα 200 εκατ. συσκευασίες φαρμάκων έχουν διατεθεί στην Ελλάδα Εξάγει σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλον τον κόσμο Επενδύει συνεχώς, δημιουργώντας υψηλή Προστιθέμενη Αξία και Ανάπτυξη στην Ελλάδα Πρωτοπορεί στην Έρευνα και Ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων με περισσότερες από 60 πατέντες στην Ευρωπαϊκή Ένωση 730 εργαζόμενοι στηρίζουν το Όραμα της ELPEN: Φροντίδα για τον Άνθρωπο ELPEN A.E. ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Tηλ: 210 60 39 326-9 Fax: 210 60 39 300 www.elpen.gr Η 1 η Ελληνική Φαρµακευτική Βιοµηχανία

> editοrial του Mιχάλη Πιτσιλίδη pitsilidis@gmail.com Αναξιόπιστες Ιατρικές Οδηγίες 6 Ζούµε υπό το ζυγό ενός φρικαλέα πολύπλοκου συστήµατος νόµων και αποφάσεων. Κι επειδή η άγνοια νόµου δεν είναι αποδεκτή, ο καθένας κινδυνεύει να υποστεί τις συνέπειες από µια παράβαση για την οποία αγνοεί το νόµο ή την κανονιστική διάταξη, γενικότερα. Η πολιτεία εδώ είναι αναγκαστικά κουτοπόνηρη: αν επιτρεπόταν η άγνοια νόµου, τότε ο καθένας θα την επικαλείτο. Αλλά δεν είναι µόνο η νοµοθετική εξουσία που παράγει ακατάπαυστα περιοριστικές ή κανονιστικές διατάξεις, που φιλοδοξούν να ελέγξουν τη ζωή των ανθρώπων. Το ίδιο κάνει και η ιατρική εξουσία, η οποία προσπαθεί να εξαπλώσει την κυριαρχία της στο σύνολο της κοινωνίας: στους γιατρούς, οι οποίοι καλούνται να λειτουργήσουν και λειτουργούν ως εκτελεστικός βραχίονας, στο νοσηλευτικό προσωπικό, στους κυβερνώντες, αλλά και στους απλούς πολίτες. Εδώ θα περιοριστούµε σε έναν από τους τρόπους µε τους οποίους η ιατρική εξουσία ασκείται επί των ιατρών. Σήµερα, η ιατρική θυµίζει πολύ έντονα στρατό. ιαθέτει πολλές βαθµίδες ιατρικής ιεραρχίας/εξουσίας, αλλά και γενικά επιτελεία στα οποία καταστρώνονται τα σχέδια για να κατατροπωθεί ο εχθρός ο οποίος είναι, υποτίθεται, η νόσος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως και στον στρατό, τελικά αποδεικνύεται ότι στόχος είναι η έγκριση των «στρατιωτικών δαπανών» και όχι ο εχθρός ο οποίος αναδεικνύεται, εν τέλει, σε σύµµαχο. Η ιατρική εξουσία παράγει ακατάπαυστα κάθε είδους οδηγίες (guidelines), στις οποίες καλούνται να συµ- µορφωθούν όλοι. Η παραβίαση των οδηγιών έχει ως αποτέλεσµα όχι µόνο την επιστηµονική απαξίωση των παραβατών, αλλά ακόµα και τη δικαστική τους δίωξη, στις περιπτώσεις εκείνες όπου οι ιατρικές οδηγίες έχουν υιοθετηθεί από την πολιτεία, ως ο ενδεδειγµένος τρόπος του πράττειν. Από τη συντριπτική πλειονότητα των γιατρών, οι οποίοι ανήκουν στις χαµηλές βαθµίδες της ιατρικής εξουσίας (π.χ. κανένας Έλληνας γιατρός δεν µετέχει στα κονκλάβια όπου λαµβάνονται οι αποφάσεις), οι οδηγίες θεωρούνται ως το απαύγασµα της πανταχόθεν εκθειαζόµενης ιατρικής που βασίζεται σε αποδείξεις (Evidence Based Medicine). Για τους λιγότερο υποψιασµένους γιατρούς, οι οδηγίες επέχουν θέση θεραπευτικού ευαγγελίου. Οι οπαδοί µιας πιο κριτικής στάσης έχουν προσέξει µια πολύ σηµαντική λεπτοµέρεια: Οι Οδηγίες ταιριάζουν «γάντι» στις ανάγκες που διαµορφώνονται στην αγορά ή, µε άλλα λόγια, έρχονται να ικανοποιήσουν τα συµφέροντα εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο χώρο της ασθένειας. Πόσο αξιόπιστες είναι, ωστόσο, αυτές οι Οδηγίες; Για περισσότερα από 20 χρόνια, οι µεγάλες καρδιολογικές εταιρείες, το American College of Cardiology (ACC) και η American Heart Association (AHA), εκδίδουν οδηγίες για την αντιµετώπιση ασθενών µε καρδιακά νοσήµατα. Από το 1984 µέχρι τον Σεπτέµβρη του 2008 εκδόθηκαν 53 Οδηγίες σε 22 θέµατα, στις οποίες περιέχονταν, ούτε λίγο ούτε πολύ, 7.196 συστάσεις! Ας εµβαθύνουµε όµως λίγο περισσότερο, καθώς το πρόβληµα δεν υφίσταται µόνο στην ποσότητα αλλά, κυρίως, στην ποιότητα. Οι συστάσεις αυτές ταξινοµούνται ως προς τη βαρύτητά τους, την αξιοπιστία τους, µε ένα σύστηµα ταξινόµησης (Level of Evidence A, B και C). Οι συστάσεις που αξιολογούνται ως Α θεωρείται ότι βασίζονται σε πολλές και άρτιες κλινικές µελέτες, ενώ ως C θεωρούνται οι συστάσεις που βασίζονται κυρίως σε προσωπικές απόψεις. Μια πολύ σηµαντική εργασία η οποία δηµοσιεύτηκε το 2009 στο διεθνούς φήµης ιατρικό περιοδικό JAMA (Journal of the American Medical Association, Scientific Evidence Underlying the ACC/AHA Clinical Practice Guidelines ) έδειξε ότι οι περίφηµες επίσηµες Οδηγίες δεν αποτελούν τίποτα περισσότερο από ένα συνονθύλευµα προσωπικών απόψεων. Πράγµατι, µόλις το 11% των συστάσεων βασίζονται σε level A δεδοµένα, ενώ το 48% αποτελούν προσωπικές απόψεις (level C). ιαπιστώνεται, µε άλλα λόγια, ότι οι θεωρούµενες πολύ σοβαρές ιατρικές οργανώσεις ACC και AHA, ο λόγος των οποίων είναι «νόµος» για τους καρδιολόγους, εκδίδουν οδηγίες οι οποίες επηρεάζουν αµεσότατα την ιατρική πρακτική και την υγεία των ανθρώπων, βασιζόµενες, δυστυχώς, κυρίως σε προσωπικές απόψεις ειδικών και «ειδικών». Και, βέβαια, δεν αποτελούν πλέον είδηση οι καθηµερινές αποκαλύψεις για τον συστηµατικό χρηµατισµό των ειδικών από τους ενδιαφερόµενους, ώστε να επηρεάσουν προς όφελός τους τις Οδηγίες < > Life > Positive < ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28

8 > υγεία 8+1 Απορίες για την ξηροφθαλµία Αισθάνεστε κάψιµο και φαγούρα στα µάτια; Νιώθετε τα µάτια σας ξηρά και κουρασµένα στο τέλος της ηµέρας; Τότε, είναι πολύ πιθανό να πάσχετε από ξηροφθαλµία. Τι είναι όµως η ξηροφθαλµία και πώς αντιµετωπίζεται; Η Χειρουργός Οφθαλµίατρος Αικατερίνη ηµάκη MD, PhD, απαντά σε όλες µας τις απορίες. Τι είναι η ξηροφθαλµία; 1 Η ξηροφθαλµία ή ξηρά κερατοεπιπεφυκίτιδα (dry eye) είναι το αποτέλεσµα της µεταβολής της ποσότητας και της ποιότητας των δακρύων, που επαλείφουν τον επιπεφυκότα και τον κερατοειδή, µε αποτέλεσµα η λίπανση της πρόσθιας επιφάνειας του µατιού να είναι ανεπαρκής. Ποια είναι τα κυριότερα συµπτώµατά της; 2 Τα κύρια συµπτώµατα της ξηροφθαλµίας είναι η αίσθηση ότι έχουµε άµµο ή ξένο σώµα στα µάτια µας, το τσούξιµο, ο κνησµός και η ερυθρότητα. Ένα άλλο σύµπτωµα που ίσως µας ξενίζει είναι η δακρύρροια (ο ασθενής νιώθει τα µάτια του βουρκωµένα). Αυτό συµβαίνει γιατί το µάτι, προσπαθώντας να αντιµετωπίσει µόνο του την ξηρότητα, παράγει δάκρυ αντανακλαστικά. Ένα άλλο σύµπτωµα που αναφέρουν συχνά οι ασθενείς, είναι ότι το πρωί αισθάνονται τα µάτια τους κολληµένα και δυσκολεύονται να τα ανοίξουν, λόγω της βλέννας που σχηµατίζεται µέσα και γύρω από τα µάτια. Πόσο συχνή είναι και πού οφείλεται; 3 Η ξηροφθαλµία είναι από τις συχνότερες παθήσεις των οφθαλµών. Ένας στους πέντε ασθενείς που επισκέπτεται τον οφθαλµίατρο πάσχει από ξηροφθαλµία. Μία σηµαντική αιτία είναι η πρόοδος της ηλικίας, που οδηγεί σε µείωση της παραγωγής δακρύων. Στις γυναίκες, την κατάσταση επιδεινώνουν οι ορµονικές διαταραχές, ιδιαίτερα στην εµµηνόπαυση. Τοπικές παθήσεις των µατιών, όπως η βλεφαρίτιδα, καθώς και συστηµατικές παθήσεις, όπως οι κολλαγονώσεις (ρευµατοειδής αρθρίτιδα, συστηµατικός ερυθηµατώδης λύκος, σύνδροµο Sjogren, κοκκιωµάτωση Wegener, σκληροδερµία κ.ά.), ο σακχαρώδης διαβήτης και οι νόσοι του θυρεοειδούς ευθύνονται πολλές φορές για την ξηροφθαλµία. Η συστηµατική λήψη φαρµάκων (αντιισταµινικά, αντικαταθλιπτικά, αντισυλληπτικά, αντιυπερτασικά) µπορεί επίσης να ευθύνεται για την εµφάνιση ξηροφθαλµίας. Τέλος, ξηροφθαλµία µπορεί να προκληθεί από την τοπική ενστάλαξη κολλύριων, γιατί η ίδια η φαρµακευτική ουσία ή το συντηρητικό του φαρµάκου προκαλούν τοξικότητα. Η παρατεταµένη χρήση Η/Υ µπορεί να ευθύνεται για το πρόβληµα της ξηροφθαλµίας ή την επιδείνωσή του. Αυτό συµβαίνει γιατί στη διάρκεια της εργασίας µπροστά > Life > Positive < ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28

ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΑΣ ΕΧΟΥΝ ΠΟΛΛΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ! ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΤΕ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ Το τέλος της ξηρότητας των µατιών www.pitsilidis.gr VISMED > ΓΙΑ Ι ΑΝΙΚΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΕΣΗ 0,18% υαλουρονικό νάτριο VISMED GEL > ΓΙΑ ΑΚΟΜΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗΣ ΙΑΡΚΕΙΑΣ ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΗ 0,30% υαλουρονικό νάτριο Οι οφθαλµικές σταγόνες Vismed χάρη στη µοναδική, υπότονη και πατενταρισµένη σύνθεσή τους παρέχουν κλινικά αποδεδειγµένα µεγάλης διάρκειας ανακούφιση και προστασία από τη ξηρότητα των µατιών, τόσο ως προς την ένταση όσο και προς τη συχνότητα των συµπτωµάτων. Η σύνθεση του είναι προσεκτικά εξισορροπηµένη, µη-αλλεργιογόνος, χωρίς συντηρητικά και µε ph παρόµοιο µε των δακρύων ώστε να εµφανίζει ιδιότητες παρόµοιες µε τα φυσικά δάκρυα. ΤΟ VISMED ΕΙΝΑΙ ΣΥΜΒΑΤΟ ΜΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΥΠΟΥΣ ΦΑΚΩΝ ΕΠΑΦΗΣ

> υγεία 8+1 απορίες για την ξηροφθαλµία 10 στην οθόνη του Η/Υ η συχνότητα των βλεφαρισµών µας µειώνεται (δεν ανοιγοκλείνουµε συχνά τα µάτια µας), µε αποτέλεσµα η πρόσθια επιφάνεια του µατιού να ξηραίνεται. Ποιοι έχουν µεγαλύτερη πιθανότητα να την 4 εµφανίσουν; Οι γυναίκες εµφανίζουν συχνότερα ξηροφθαλµία, λόγω ορµονικών διαταραχών, κυρίως µετά τα 45-50. Επίσης, τα άτοµα µε άσχη- µο εργασιακό περιβάλλον, όπου υπάρχει κλιµατισµός, σκόνη και υπερβολική ζέστη τον χειµώνα. Αυξηµένη πιθανότητα για εµφάνιση ξηροφθαλµίας έχουν και οι χρήστες φακών επαφής (ο φακός επαφής διαταράσσει τη δακρυϊκή στιβάδα και αφυδατώνει το µάτι), τα άτοµα που δουλεύουν πολλές ώρες µπροστά σε Η/Υ και τα άτο- µα που υποβάλλονται σε διαθλαστική επέµβαση. Η ξηροφθαλµία µετά από επέµβαση διαθλαστικής χειρουργικής, υποχωρεί σταδιακά, όταν ολοκληρωθεί η περίοδος επούλωσης του κερατοειδούς. Πώς τίθεται η διάγνωση; 5 Μία εξέταση από τον οφθαλ- µίατρο µπορεί εύκολα να θέσει τη διάγνωση της ξηροφθαλµίας. Υπάρχουν επιπλέον κάποια test που µετρούν τη ποσότητα και τη ποιότητα των δακρύων (Schirmer test, BUT), όπως επίσης και τις επιπτώσεις της ξηροφθαλµίας στον κερατοειδή και τον επιπεφυκότα (χρώσις φλουορεσκεΐνης ή ερυθρού της Βεγγάλης). Όλα είναι απλά test που γίνονται από τον οφθαλµίατρο στο ιατρείο. 6 Πόσο σηµαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση; Πολλές φορές, η χρόνια ξηρο- φθαλµία αντιµετωπίζεται σαν επιπεφυκίτιδα, µε τη χορήγηση αντιβιοτικών και κορτιζονούχων κολλύριων. Το αποτέλεσµα είναι το πρόβληµα να επιδεινώνεται, τα υποκειµενικά συµπτώµατα να χειροτερεύουν και τα µάτια να είναι συνέχεια κόκκινα. Σε προχωρηµένες περιπτώσεις, είναι δυνατόν να προκληθούν ακόµη και βλάβες στον κερατοειδή, µε απώλεια της διαύγειάς του και µείωση της όρασης. 7το καλοκαίρι ευνοει την ξηροφθαλµια; Η ξηρή ατµόσφαιρα που δηµιουργούν σε κλειστούς χώρους τα κλι- µατιστικά, καθώς και η ξηρότητα που υπάρχει το καλοκαίρι λόγω υψηλών θερµοκρασιών, πολύ συχνά αναδεικνύουν µία αρχόµενη ήπια ξηροφθαλµία που σε ένα πιο υγρό περιβάλλον δεν θα έδινε συ- µπτώµατα. Υπάρχουν µέτρα πρόληψης; 8 1. Τον χειµώνα καλό θα είναι πάνω στο θερµαντικό σώµα που χρησι- µοποιούµε να υπάρχει ένα σκεύος µε νερό για την αύξηση της υγρασίας της ατµόσφαιρας. 2. Το καλοκαίρι, όταν χρησιµοποιούµε κλιµατιστικό, είναι καλό να αφήνουµε ένα παράθυρο λίγο ανοιχτό. 3. Όταν είµαστε προσηλωµένοι στην τηλεόραση ή σε κάποιο βιβλίο ή µπροστά από την οθόνη του Η/Υ να θυµόµαστε να ανοιγοκλείνουµε τα µάτια µας. 4. Όταν φυσάει αέρας, καλό είναι να φοράµε γυαλιά, τα οποία προστατεύουν τα µάτια µας και τα δάκρυα δεν εξατµίζονται γρήγορα. 5. Οι χρήστες φακών επαφής καλό είναι να ενσταλάζουν τεχνητά δάκρυα ανά τακτά χρονικά διαστήµατα, πάνω από τους φακούς τους. Ποιοι είναι οι κυριότεροι 9 τρόποι αντιµετώπισης; Το πρώτο που κάνουµε είναι να εντοπίσουµε και να αντιµετωπίσου- µε το αίτιο της ξηροφθαλµίας. Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, η θεραπεία είναι συµπτωµατική, δηλαδή προσπαθούµε να µειώσουµε την ενόχληση από την έλλειψη δακρύων, ενσταλάζοντας στα µάτια τεχνητά δάκρυα υπό µορφή κολλύριων ή gel. Η συχνότητα ενστάλαξης εξαρτάται από τη συµπτωµατολογία του ασθενούς. Καθώς η κατάσταση αυτή έχει περιόδους έξαρσης και ύφεσης, οι ασθενείς µπορούν µόνοι τους να αυξάνουν ή να µειώνουν τη συχνότητα ενστάλαξης. Xρήσιµα είναι τα κολλύρια σε αµπούλες µονοδόσεων, που µεταφέρονται εύκολα και διακριτικά, ανοίγονται όταν χρειαστεί να τοποθετηθούν και έχουν πολύ µικρότερες πιθανότητες επιµόλυνσης. Στο κολλύριο σε µπουκαλάκι, που χρησιµοποιείται πολλές φορές, είναι πιο εύκολο να µολυνθεί το περιεχό- µενο, αν το άκρο του έλθει σε επαφή µε τα χέρια ή τα µάτια. Επίσης, το κολλύριο σε µπουκαλάκι πρέπει να καταναλωθεί σε εύλογο χρονικό διάστηµα από το άνοιγµα. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, µπορούµε να κλείσουµε τα δακρυϊκά σηµεία από τα οποία αποχετεύονται τα δάκρυα, ώστε η ελάχιστη ποσότητα δακρύων που υπάρχει στο µάτι µας να παραµένει όσο το δυνατόν περισσότερο. < i Αικατερίνη ηµάκη M.D,PhD Χειρουργός Οφθαλµίατρος ιδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών Tηλ: 2107489185 www.dimaki.gr email: dimaki61@gmail.com > Life > Positive < ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28

> αφιέρωμα > του Γρηγορη Λάσκαρη ΠόΣό Featureflash / Shutterstock.com ΚάρΚίΝόΣ τόυ μάστόυ

ΒΟΗΘΑ Η ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ; Υπάρχουν επαγγελµατικές τάξεις οι οποίες κερδίζουν µέρος του εισοδήµατός τους διασπείροντας µηνύµατα αλλοίωσης του τρόπου µε τον οποίο αντιλαµβανόµαστε την πραγµατικότητα. Μία τέτοια περίπτωση είναι η καρκινοφοβία η οποία, αποκτά ολοένα και περισσότερο ανεξέλεγκτες διαστάσεις, προσφάτως εξαιτίας και της διπλής µαστεκτοµής της Αντζελίνα Τζολί. ε θα αναφερθούµε στα µεταλλαγµένα γονίδια BRCA. Έτσι κι αλλιώς αυτά αφορούν µόνο το 1% των γυναικών. Η αλήθεια αυτή αποκρύπτεται όµως, καθώς εξετάσεις ίσον λεφτά και καλά αποτελέσµατα ίσον καλός γιατρός! Αυτό που µας έκανε εντύπωση ήταν η εµµονή των σχολιαστών-γιατρών στην παράθεση ενός χονδροειδούς µηνύµατος που, αν δεν τεθεί στο κατάλληλο πλαίσιο, θα κάνει τις γυναίκες να πιστέψουν ότι ο θάνατος από καρκίνο του µαστού είναι προ των πυλών. Το µήνυµα λέει: «οι αθροιστικές πιθανότητες εµφάνισης καρκίνου του µαστού είναι 12%» (1 στις 8 γυναίκες)! 1. Επειδή στο µυαλό της µέσης γυναίκας η πιθανότητα εµφάνισης καρκίνου ισοδυναµεί µε την πιθανότητα θανάτου από καρκίνο 2, µηνύµατα όπως το παραπάνω ηχούν ως αγγελτήρια θανάτου. Το µόνο που καταφέρνουν, είναι να συµβάλλουν στην παγίωση της ασύµµετρης σχέσης γιατρού-ασθενούς και να καθιστούν τις γυναίκες ευάλωτες στα µηνύµατα περί πρόληψης και έγκαιρης µαστογραφικής διάγνωσης του καρκίνου του µαστού και άρα τακτικές πελάτισσες των γιατρών και των διαγνωστικών κέντρων. Αυτό είναι το ζητούµενο άλλωστε. εν είναι τυχαίο ότι στο µυαλό των γυναικών η πιθανότητα θανάτου από καρκίνο του µαστού είναι διογκωµένη κατά 20 φορές περισσότερο σε σχέση µε την πραγµατική, ενώ η εκτίµηση που έχουν για τη µείωση του κινδύνου από την τακτική µαστογραφία είναι 120πλάσια από την αληθινή 2. Παρακάτω θα προσπαθήσουµε να βάλουµε τα πράγµατα σε µια πιο ρεαλιστική βάση και να αποτυπώσουµε το πραγµατικό µέγεθος του κινδύνου θανάτου από καρκίνο του µαστού, καθώς και τη συµβολή της µαστογραφίας στη µείωση αυτού του κινδύνου. Αν µη τι άλλο, το οφείλουµε σε κάθε γυναίκα που επιθυµεί να ενηµερωθεί Σχετικοί έναντι απόλυτων αριθµών Κατ αρχάς, θα πρέπει να τονισθεί, ότι οι αριθµοί που αναπαριστούν τους κινδύνους υγείας θα πρέπει να παρουσιάζονται ως απόλυτα µεγέθη και όχι ως σχετικά. Εκφράσεις του τύπου «50% αύξηση του κινδύνου» ή «50% µείωση» 13 > Life > Positive < ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28

> αφιέρωµα καρκίνος του µαστού είναι δηλώσεις σχετικής αλλαγής, οι οποίες είναι µεν εύκολα κατανοητές από τον απλό κόσµο, αλλά ταυτόχρονα αποτελούν τον καλύτερο τρόπο τροµοκράτησής του, επειδή είναι τόσο ατελείς, που µπορούν εύκολα να δραµατοποιήσουν κάποιο εύρηµα. Ας δούµε ένα υποθετικό παράδειγµα: έστω ότι υπάρχει ένα εύρηµα που λέει ότι οι άνθρωποι που πάσχουν από καούρες στο στοµάχι έχουν 50% περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν από σκλήρυνση κατά πλάκας στα επόµενα 15 χρόνια. Φοβερό ε; Όλοι όσοι έχουν καούρες θα τρέξουν στο γιατρό. Εκτός αν βρεθεί κάποιος και τους εξηγήσει ότι το σηµαντικό είναι να γνωρίζουµε πόσες είναι οι αρχικές πιθανότητες να πάθουµε σκλήρυνση κατά πλάκας. Απάντηση: ελάχιστες. Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι σπάνια νόσος, που απασχολεί το 0,3% του πληθυσµού. Έτσι, αν αντί για τα σχετικά νούµερα επιλέξουµε να χρησι- µοποιήσουµε απόλυτα, τότε το εύρηµα µεταφράζεται ως εξής: εκεί που ένας άνθρωπος χωρίς καούρες έχει 0,30 πιθανότητες στις 100 να αναπτύξει σκλήρυνση κατά πλάκας στα επόµενα 15 χρόνια της ζωής του, ένας µε καούρες έχει 0,45 πιθανότητες στις 100. εν υπάρχει αµφιβολία ότι αυτό συνιστά αύξηση κατά 50%, όµως µε τη χρήση των απόλυτων αριθµών η είδηση σκορπά σαφώς λιγότερο τρόµο. Αν βγει ο εκφωνητής στο δελτίο ειδήσεων και πει ότι βρέθηκε ότι οι καούρες αυξάνουν τον κίνδυνο σκλήρυνσης κατά πλάκας από 0,3 σε 0,45% οι θεατές θα αλλάξουν κανάλι αναζητώντας περισσότερο τρόµο. Αν όµως περιδεής εκφωνήσει ότι οι καούρες αυξάνουν τον κίνδυνο κατά 50% τότε όλοι θα τρέχουν σε γαστρεντερολόγους για να σωθούν εν είναι τυχαίο ότι στο µυαλό των γυναικών η πιθανότητα θανάτου από καρκίνο του µαστού είναι διογκωµένη 20 φορές περισσότερο σε σχέση µε την πραγµατική, ενώ η εκτίµηση που έχουν για τη µείωση του κινδύνου από την τακτική µαστογραφία είναι 120πλάσια από την αληθινή. 14 > Life > Positive < ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28

ιάφανη αντηλιακή προστασία προσώπου και σώµατος Sun Screen Invisible Spray SPF 50 + Με µια πρωτοποριακή, διάφανη υγρή µορφή και σε πρακτική συσκευασία spray, έτσι ώστε µε µια απλή κίνηση να απλώνεται το αντηλιακό, επιτυγχάνοντας οµοιόµορφη κατανοµή δραστικών συστατικών για µέγιστη προστασία. Η λεπτόρρευστη υφή του δηµιουργεί ένα αόρατο πέπλο προστασίας χωρίς να αφήνει κανένα ίχνος λιπαρότητας. Παράλληλα, προστατεύει τα βλαστοκύτταρα του δέρµατος από τις επιθέσεις της UVB, µειώνει τους ερεθισµούς της κεράτινης στοιβάδας που προκαλούνται από την έκθεση στον ήλιο και παρέχει αντιοξειδωτική προστασία. Έχει αντιφλεγµονώδη δράση και επανορθώνει τη φθορά του κολλαγόνου από την UVA (φωτογήρανση). Με νέας γενιάς φωτοσταθερά φίλτρα σε µορφή µικροσφαιριδίων (Non-nano), τα οποία εξασφαλίζουν άριστη εφαρµογή και δεν απορροφώνται από τον οργανισµό! facebook.com/frezyderm ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟΥΣ www.frezyderm.gr

> αφιέρωµα καρκίνος του µαστού 16 Η διαφορά λοιπόν σχετικού - απόλυτου κινδύνου ισοδυναµεί µε τη διαφορά µεταξύ είδησης και πληροφορίας. Και επειδή εµείς θέλουµε να πληροφορήσουµε, στο κείµενο που ακολουθεί θα χρησιµοποιήσουµε µόνο απόλυτους αριθµούς. Αριθµός θανάτων Καρκίνος του µαστού Καρκίνος του πνεύµονα, καπνίστριες Καρδιακή νόσος, καπνίστριες Καρδιακή νόσος, µη καπνίστριες Ηλικία θανάτου ΕΙΚΟΝΑ 1. Αριθµός θανάτων ανά 100.000 γυναίκες από καρκίνο µαστού, καρκίνο πνεύµονα και καρδιακή νόσο 4. Επίπτωση καρκίνου του µαστού (περιστατικά/100.000 γυναίκες Πρώιµο στάδιο Τελικό στάδιο Έτος διάγνωσης ΕΙΚΟΝΑ 2. Αριθµός διαγνώσεων καρκίνου του µαστού ανά 100.000 γυναίκες για τα έτη 1976 20087. Ο κίνδυνος Αν ένα πράγµα πρέπει να κρατήσετε στο µυαλό σας είναι ότι, σύµφωνα µε τα στοιχεία του Εθνικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ (NCI), η αθροιστική πιθανότητα µία λευκή γυναίκα ηλικίας 40 έως 80 ετών να πεθάνει από καρκίνο του µαστού στη διάρκεια της ζωής της είναι περίπου 2,5% 3, δηλαδή 5 µε 6 φορές µικρότερη από το ποσοστό 12% µε το οποίο µας µαστιγώνουν αλύπητα τις τελευταίες βδοµάδες τα ΜΜΕ και οι αξιωµατούχοι υγείας και το οποίο αναφέρεται στην αθροιστική πιθανότητα να νοσήσει µία γυναίκα από καρκίνο του µαστού, όχι να πεθάνει. Για να γίνει ακόµα πιο κατανοητή η κατάσταση, οφείλουµε να προσθέσουµε, ότι η 12% πιθανότητα νόσησης από καρκίνο µαστού, αναφέρεται σε ένα νεογέννητο κοριτσάκι το οποίο προσδοκάται ότι θα ζήσει µέχρι τα 80 του και στο µεταξύ δεν θα έχει αποδηµήσει από κάποιαν άλλη αιτία. Αντί του τροµοκρατικού ποσοστού 12%, είναι πολύ πιο λογικό να θέσουµε αυτήν την πιθανότητα σε µια πιο ρεαλιστική βάση και να αναφερθούµε στο πιο παραγωγικό ηλικιακό διάστηµα της ζωής, αυτό των 40-70 ετών, περίοδος δηλαδή κατά την οποία η διάγνωση µε καρκίνο του µαστού φέρει τη σφραγίδα του «άδικου»: σύµφωνα µε το NCI, µία υγιής 40άρα, έχει µόνον 7% πιθανότητα να εµφανίσει καρκίνο του µαστού µέχρι τα 70 της. Από τα 70 και πέρα, όλοι µας από κάτι θα πεθάνουµε. Τώρα, αν µία υγιής 70άρα ανησυχεί ακόµα για το τι διάγνωση θα γράφει το πιστοποιητικό θανάτου της, οφείλουµε να την πληροφορήσουµε ότι οι πιθανότητες να πεθάνει από καρδιά ή από καρκίνο του πνεύµονα -αν είναι καπνίστρια- είναι σαφώς περισσότερες απ ό,τι να πεθάνει από καρκίνο του µαστού. Χαρακτηριστική είναι η Εικόνα 1, η οποία αφορά στην Αγγλία 4. Οι θάνατοι από καρκίνο του µαστού αντιστοιχούν > Life > Positive < ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28

> αφιέρωµα καρκίνος του µαστού 18 στη χαµηλότερη από τις 4 γραµµές. Είναι ξεκάθαρο ότι αν φτάσετε στα 70 σας και ακόµα ανησυχείτε από το τι θα πεθάνετε, η ιατρική ειδικότητα που θα έπρεπε καταρχήν να αναζητήσετε είναι αυτή του καρδιολόγου. Επειδή όµως έχουµε γίνει πολύ µακάβριοι, καλύτερα να αφήσουµε τον θάνατο και να επικεντρωθούµε στη ζωή. Στο κάτω-κάτω, τον θάνατο τον φοβόµαστε επειδή µας στερεί το πολυτιµότερο αγαθό, αυτό της ζωής. Ας δούµε λοιπόν ποιες είναι οι πιθανότητες να µην πεθάνουµε από καρκίνο του µαστού. Οι πιθανότητες µία γυναίκα 50 ετών -που δεν υποβάλλεται σε τακτική µαστογραφία- να µην πεθάνει από καρκίνο του µαστού στα επόµενα 15 χρόνια της ζωής της είναι 99,12%. Για µία 60άρα, το αντίστοιχο ποσοστό είναι 98,82%, καταδεικνύοντας ότι η εµµονή στο µήνυµα του θανάτου από καρκίνο του µαστού αφορά αυτούς που επωφελούνται από τον φόβο του θανάτου, δηλαδή γιατρούς, διαγνωστικά κέντρα, ιατροβιοµηχανικό σύµπλεγµα 5. Φανταστείτε τις παρακάτω δύο διατυπώσεις, που απευθύνονται σε µία υγιή γυναίκα 40 ετών: «Έχεις 1 στις 8 πιθανότητες να πάθεις καρκίνο του µαστού». «Είναι περίπου 100% βέβαιο ότι µέχρι τα 70 σου δε θα πεθάνεις από καρκίνο του µαστού». Χωρίς να έχουµε πρόθεση υποτίµησης του προβλήµατος, είµαστε βέβαιοι ότι στην πρώτη περίπτωση η γυναίκα θα κάνει την προσευχή της και θα µετατραπεί σε τακτική πελάτισσα υπερήχων, µαστογράφων (ψηφιακών, αναλογικών, τρισδιάστατων κ.λπ.), µαγνητικών, αξονικών, ποζιτρονικών και άλλα εις ικών, ενώ η δεύτερη πρόταση θα της επέτρεπε να απολαύσει τα πιο µεστά χρόνια της ζωής της. Προς πλήρη αποκατάσταση της πραγµατικότητας, πρέπει να τονίσουµε ότι το 12% είναι τεχνητό ποσοστό, µία «φούσκα» που δηµιουργήθηκε λόγω υπερδιάγνωσης 6. Με άλλα λόγια, επειδή εδώ και 30 χρόνια οι γυναίκες επιτακτικά υποβάλλονται σε τακτικό προληπτικό µαστογραφικό έλεγχο, διαγιγνώσκονται πολύ περισσότεροι καρκίνοι του µαστού απ ό,τι παλαιότερα, ο οποίοι σε µεγάλο ποσοστό είναι κλινικώς ασήµαντοι, δηλαδή Το γνωστό σλόγκαν «η µαστογραφία µου έσωσε τη ζωή» είναι αληθές µόνο στο 4,5% (2 διά 44) των θεραπευµένων καρκίνων που ανιχνεύτηκαν µαστογραφικά. Παρ όλα αυτά και οι 44 γυναίκες µένουν µε την εντύπωση ότι σώθηκαν από τη µαστογραφία, πυροδοτώντας ένα κύµα δοξολογιών υπέρ της, το οποίο δεν ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα. > Life > Positive < ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28

δεν θα απασχολούσαν ποτέ τη γυναίκα ενόσω αυτή είναι εν ζωή. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο υπάρχει µία τεράστια δεξαµενή καρκίνων µαστού που ποτέ δε θα εκδηλωθούν στη διάρκεια της ζωής µιας γυναίκας. Κάποιοι παροµοίασαν το φαινόµενο µε παγόβουνο. Στο παρελθόν βλέπαµε µόνο το µέρος που εξείχε από το νερό τους καρκίνους δηλαδή που προκαλούσαν νόσηση και θάνατο. Με τη µαστογραφία, µπορούµε να βλέπουµε και κάτω από το νερό και εκεί υπάρχουν απείρως περισσότεροι καρκίνοι. Πολλοί απ αυτούς δεν θα προκαλέσουν ποτέ πρόβληµα. Καλύτερα να έµεναν αδιάγνωστοι και όσες τους έχουν να παρέµεναν µακαρίως αγνοούσες, επειδή αν αυτοί οι «καρκίνοι» ανακαλυφθούν µέσω της µαστογραφίας οι γιατροί αδυνατούν να καταλάβουν αν θα εξελιχθούν ή όχι. Το αποτέλεσµα είναι να βαφτίζονται όλες καρκινοπαθείς και να υποβάλλονται σε «θεραπεία», δηλαδή µαστεκτοµή, ακτινοθεραπεία και χηµειοθεραπεία, παρεµβάσεις µε απίθανες παρενέργειες και κόστος στην ποιότητα ζωής. Το φαινόµενο αυτό λέγεται υπερδιάγνωση (overdiagnosis) και αποτελεί χαρακτηριστικό των ατελών διαγνωστικών µεθόδων, όπως η µαστογραφία. Εκτιµάται ότι κατ αυτόν τον τρόπο, µεταξύ 1978 και 2008, στις ΗΠΑ διαγνώστηκαν καταχρηστικά ως καρκινοπαθείς 1,3 εκατοµµύ- > Life > Positive < ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28

> αφιέρωµα καρκίνος του µαστού ρια γυναίκες 7. εν θα επεκταθούµε άλλο στο θέµα της υπερδιάγνωσης. Απλώς αναφέρου- µε ότι αποτελεί έναν από τους µεγαλύτερους σκελετούς στο ντουλάπι της σύγχρονης ιατρικής. Για να συνειδητοποιηθεί και µόνο το µέγεθος του προβλήµατος, κοιτάξτε την Εικόνα 2, όπου απεικονίζονται τα περιστατικά διάγνωσης πρώιµου καρκίνου (µπλε γραµµή) κατά τη χρονική περίοδο 1976-2008 6. Η κατακόρυφη άνοδος που καταγράφεται από το 1980 και µετά, οφείλεται όχι σε κάποια επιδηµία καρκίνων του µαστού, αλλά σε ένα κύµα υπερδιάγνωσής τους, λόγω µαστογραφίας. Ελπίζουµε ότι γίνεται κατανοητός ο λόγος που 1 στις 8 γυναίκες θα διαγνωσθούν σε κάποια φάση της ζωής τους µε καρκίνο του µαστού. Αν εφευρεθούν ακόµη πιο αποτελεσµατικές µέθοδοι διάγνωσης, πιθανώς το νούµερο να φτάσει σε 7 στις 8. Με άλλα λόγια, όσο πιο πολύ ψάχνεις, τόσο πιο πολύ βρίσκεις. Είµαστε όλοι άρρωστοι αλλά δεν το ξέρουµε Το όφελος από τη µαστογραφία Τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία επί του θέµατος κατατέθηκαν από τον John Keen, ακτινολόγο από το John H Stroger Jr Hospital, Chicago. Ο Keen βάσισε την ανάλυσή του στην παραδοχή ότι η µαστογραφία µειώνει κατά 20% τις πιθανότητες θανάτου από καρκίνου του µαστού, αριθµός που από κάποιους θεωρείται ότι εκφράζει το αισιόδοξο σενάριο. Η έρευνα του Keen αφορούσε 6 ηλικιακές οµάδες, όµως χάρη συντοµίας θα παρουσιάσουµε τα στοιχεία που αφορούν την κύρια οµάδα-στόχο της µαστογραφίας, δηλαδή τις 50άρες. Ο Keen διαπίστωσε ότι από τις 1000 50άρες που υποβάλλονται σε τακτική µαστογραφία επί 15 χρόνια, θα ανιχνευθεί καρκίνος του µαστού στις 51. Από αυτές, θα πεθάνουν από καρκίνο του µαστού ούτως ή άλλως οι 7. Χωρίς µαστογραφία θα πέθαιναν οι 9. Οι υπόλοιπες 44 που θα επιβιώσουν, θα µείνουν µε την εντύπωση ότι χρωστάνε τη ζωή τους στη µαστογραφία ενώ, στην πραγµατικότητα, σώθηκαν χάρη στην πρώιµη διάγνωση µόνον οι 2. Οι άλλες 42 θα σώζονταν ούτως ή άλλως, χάρη στις προόδους τις φαρµακευτικής επιστήµης, ακόµη κι αν δεν είχαν κάνει µαστογραφία. Με άλλα λόγια, το γνωστό σλόγκαν «η µαστογραφία µου έσωσε τη ζωή» είναι αληθές µόνο στο 4,5% (2 διά 44) των θεραπευµένων καρκίνων που ανιχνεύτηκαν µαστογραφικά 5. Παρ όλα αυτά, και οι 44 γυναίκες µένουν µε την εντύπωση ότι σώθηκαν από τη µαστογραφία, πυροδοτώντας ένα κύµα δοξολογιών υπέρ της πρώιµης διάγνωσης, το οποίο δεν ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα. ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28

Μέχρι να βρεθεί το φάρμακο που θα μας κρατάει για πάντα νέους καταφέραμε να αυξήσουμε το όριο ζωής κατά 12 ολόκληρα χρόνια! Οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα επενδύουν διαρκώς στην ανάπτυξη και διάθεση νέων, αποτελεσματικότερων και ασφαλέστερων φαρμάκων και θεραπειών. Με καινοτόμα φάρμακα και θεραπείες, κατάφεραν να αυξηθεί κατά 12 χρόνια ο μέσος όρος ζωής αλλά και να βελτιωθεί η ποιότητά της. Με καθημερινή προσπάθεια συμβάλλουν στην προστασία του πολυτιμότερου αγαθού όλων μας, της υγείας, αλλά και στο δικαίωμα της πρόσβασης των ασθενών στα κατάλληλα φάρμακα και θεραπείες που χρειάζονται. Ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος αποτελεί έναν από τους πιο παραγωγικούς και εξωστρεφείς κλάδους της εθνικής μας οικονομίας. Εκπροσωπεί το 90% της αγοράς φαρμάκου που δραστηριοποιείται στη χώρα μας. Οι 66 εταιρείες μέλη του, ελληνικές και πολυεθνικές, επενδύουν διαρκώς στη δημιουργία καινοτόμων φαρμάκων και θεραπειών, για να διασφαλίσουν το δικαίωμα όλων στην υγεία και μια καλύτερη ποιότητα ζωής. www.sfee.gr Λ. Κηφισίας 280 & Αγρινίου 3, 152 32, Χαλάνδρι, Αθήνα, Τηλ: 210 68 91 101, Fax: 210 68 91 060

> αφιέρωµα καρκίνος του µαστού 22 Προς εξισορρόπηση των επιχειρηµάτων, οφείλουµε να σηµειώσουµε ότι σύµφωνα µε άλλους ερευνητές, το ποσοστό των γυναικών που σώθηκαν επειδή ο καρκίνος τους ανιχνεύθηκε µε µαστογραφία ανέρχεται στο -όχι και τόσο εντυπωσιακό- 13% 8. Για να εµπεδωθεί η µέθοδος µε την οποία η στατιστική επεξεργασία των στοιχείων αλλοιώνει την πραγµατικότητα προς την κατεύθυνση της τροµοκράτησης, αξίζει τον κόπο να δούµε µέσω ποιων στατιστικών ακροβασιών, το όφελος που προκύπτει από τη µαστογραφία παρουσιάζεται περίπου 100 φορές µεγαλύτερο από το πραγµατικό. Όπως είδαµε και προηγουµένως, σύµφωνα µε τον Keen, ΕΝ θα πεθάνει από καρκίνο του µαστού την επόµενη 15ετία της ζωής του το 99,12% των γυναικών ηλικίας 50 ετών, ακόµα και αν αυτές δεν υποβάλλονται σε τακτικό έλεγχο. Στην περίπτωση τακτικής µαστογραφίας το 99,12% αυξάνεται στο 99,29%. Για τις 40άρες και 60άρες, οι πιθανότητες να µην πεθάνουν από καρκίνο µαστού την επόµενη 15ετία είναι 99,52% και 98,82% αντίστοιχα. Η µαστογραφία ανεβάζει τα ποσοστά στο 99,57% και 98,94% αντίστοιχα. Πώς είναι λοιπόν δυνατό οι υποστηρικτές του τακτικού µαστογραφικού ελέγχου να διατείνονται ότι η µαστογραφία µειώνει κατά 20% την πιθανότητα θανάτου από καρκίνο του µαστού; Είναι πολύ απλό. Μετατρέπουν τα απόλυτα νούµερα σε σχετικές διαφορές: το 20% στην αύξηση της επιβίωσης δεν αποτελεί παρά την επί τοις εκατό σχετική διαφορά ανάµεσα στο 99,12% και στο 99,29% (1-0,71/0,88=1-0,8=0,2 20%). Με τον τρόπο αυτό το απόλυτο 0,17% (δηλαδή η αριθµητική διαφορά µεταξύ 99,29 και 99,12) µετατρέπεται στο µαγικό 20% και έτσι τα οφέλη της µαστογραφίας παρουσιάζονται στο κοινό παραφουσκωµένα κατά 117 φορές! Κάποιοι ακόµα πιο αισιόδοξοι, εµφανίζουν το σχετικό όφελος της µαστογραφίας να αγγίζει το 30%. Ακόµα και αν ισχύει, σε απόλυτα νούµερα σηµαίνει ότι οι πιθανότητες να µην πεθάνει µία γυναίκα 50 ετών στα επόµενα 15 χρόνια αυξάνονται από 99,12% σε 99,38%. Σε αυτήν την περίπτωση, ο συντελεστής Υπάρχουν τρία είδη ψεµάτων: τα ψέµατα, τα καταραµένα ψέµατα και η στατιστική. Mark Twain υπερβολής ανέρχεται στο 115. Επαναλαµβάνουµε: η χρήση σχετικών αριθµών παραπλανεί, επειδή αποτυγχάνει να µας πληροφορήσει πόσο κινδυνεύουµε εξαρχής από κάποιο αίτιο. Όποιος καταφεύγει στη χρήση σχετικών µεγεθών κάτι κρύβει ή κάτι πουλάει ή και τα δύο. Το έλλειµα πληροφόρησης Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, στο µυαλό των γυναικών, ο απόλυτος κίνδυνος θανάτου από καρκίνο του µαστού είναι διογκωµένος κατά 20 φορές, σε σχέση µε την πραγµατικότητα. Επιπλέον το 50% αυτών θεωρεί τη µαστογραφία ασπίδα κατά της εµφάνισης καρκίνου, δηλαδή κάτι σαν αντικαρκινικό εµβόλιο! Τα στοιχεία αυτά υποδηλώνουν ένα σαφές έλλειµµα πληροφόρησης, όχι τόσο όσον αφορά την αναγκαιότητα µαστογραφίας, αλλά κυρίως όσον αφορά το µέγεθος του κινδύνου και της ελάττωσής του από τη µαστογραφία. Το έλλειµµα αυτό δεν λύνεται ούτε µε γιουρούσια κινητών µαστογράφων στην επαρχία, ούτε µε εκστρατείες τύπου «ροζ κορδέλας», ούτε µε κουπόνια δωρεάν εξετάσεων στις εφηµερίδες. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ζούµε στην εποχή της πληροφορίας, κάποιοι ακόµα πιο τολµηροί, υποστηρίζουν ότι διάγουµε την εποχή της «βασιζόµενης σε αποδείξεις ιατρικής». Όσον αφορά στον καρκίνο του µαστού και τη µαστογραφία, σίγουρα όχι. < Βιβλιογραφία 1. Group, A.O. BRCA 1&2 Γονιδιακός Έλεγχος. 2013 26-05-13]; Available from: http://mastos.eu/mastos.eu/brca.html. 2. Black, W.C., R.F. Nease, Jr., and A.N. Tosteson, Perceptions of breast cancer risk and screening effectiveness in women younger than 50 years of age. J Natl Cancer Inst, 1995. 87(10): p. 720-31. 3. National Cancer Institute. Lifetime risk of being diagnosed/dying from cancer (Female Breast). April 2012; Available from: http://seer.cancer.gov/ csr/1975_2009_pops09/results_single/sect_04_table.18.pdf. 4. Bunker, J.P., J. Houghton, and M. Baum, Putting the risk of breast cancer in perspective. BMJ, 1998. 317(7168): p. 1307-9. 5. Keen, J.D. and J.E. Keen, What is the point: will screening mammography save my life? BMC Med Inform Decis Mak, 2009. 9: p. 18. 6. Feuer, E.J. and L.M. Wun, How much of the recent rise in breast cancer incidence can be explained by increases in mammography utilization? A dynamic population model approach. Am J Epidemiol, 1992. 136(12): p. 1423-36. 7. Bleyer, A. and H.G. Welch, Effect of three decades of screening mammography on breast-cancer incidence. N Engl J Med, 2012. 367(21): p. 1998-2005. 8. Welch, H.G. and B.A. Frankel, Likelihood that a woman with screen-detected breast cancer has had her "life saved" by that screening. Arch Intern Med, 2011. 171(22): p. 2043-6. > Life > Positive < ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28