ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ METAΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Τίτλος μαθήματος Εξάμηνο Εισαγωγή στην Πολιτική Επιστήμη Υπεύθυνος Μαθήματος Δημήτρης Ακριβούλης, Λέκτορας Διεθνών Σχέσεων στα Βαλκάνια Γραφείο Προσωπικού Γραφείο 312, κτήριο διοίκησης, 2 ος όροφος. Τηλέφωνο e-mail 2385055163, 6972500862 dakrivoulis@uowm.gr Ώρες γραφείου Τετάρτη, 17:00-18:00 Πέμπτη, 09:00-13:00 Περιγραφή μαθήματος Το μάθημα εισάγει και εμβαθύνει στα κεντρικότερα ζητήματα, έννοιες, υποκείμενα και δομές της πολιτικής. Στην πρώτη ενότητα εξετάζεται η ανταγωνιστική φύση της πολιτικής με ιδιαίτερη έμφαση στις θεωρητικές προσεγγίσεις της κατανομής της εξουσίας, στη ταξινόμηση των πολιτικών συστημάτων και δομών, καθώς και στο ρόλο της πολιτικής κουλτούρας. Στη δεύτερη ενότητα μελετώνται οι λειτουργίες των πολιτικών κομμάτων, η κομματική δομή, τα κομματικά και εκλογικά συστήματα, οι ομάδες πίεσης, οι θεωρίες αντιπροσώπευσης, οι λειτουργίες των εκλογών και η εκλογική συμπεριφορά. Στην τρίτη ενότητα εξετάζονται ο ρόλος, η δομή και οι λειτουργίες της νομοθετικής, της εκτελεστικής και της δικαστικής εξουσίας, καθώς και της κρατικής γραφειοκρατίας. Ακαδημαϊκή στοχοθεσία Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές θα έχουν αποκτήσει τις παρακάτω ακαδημαϊκές/ερευνητικές δεξιότητες: Άριστη ικανότητα γραπτής και προφορικής επικοινωνίας, η οποία θα τους επιτρέπει να συζητούν και αναλύουν θεωρητικές και πρακτικές πτυχές της πολιτικής Δεξιότητες της απαραίτητης αναλυτικής και κριτικής σκέψης για την αποτελεσματική διερεύνηση σύνθετων ζητημάτων και εννοιών της πολιτικής Αποτελεσματική αυτο-διαχείριση του ερευνητικού έργου Γνωστική στοχοθεσία
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές: 1 Θα έχουν κατανοήσει σε βάθος κεντρικές πτυχές της Πολιτικής Επιστήμης 2 Θα είναι σε θέση να εφαρμόζουν τις αποκτούμενες γνώσεις κατά την κριτική και αναλυτική μελέτη ιδεολογικών και πολιτικών διαστάσεων της εκπαίδευσης 3 Θα έχουν αφομοιώσει τη γνώση του αντικειμένου κατά τρόπο ώστε να αναπτύξουν μία ευρύτερη κριτική στάση έναντι του σύγχρονου κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι 4 Θα έχουν αποκτήσει τα απαραίτητα γνωστικά εφόδια προκειμένου να συνεχίσουν τις μεταπτυχιακές τους σπουδές σε διδακτορικό επίπεδο στο γνωστικό αντικείμενο του μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών ή σε παρεμφερές αντικείμενο ή/και να αναζητήσουν εργασία σε θέσεις που προϋποθέτουν γνώση της θεωρίας και πρακτικής της πολιτικής Μέθοδος διδασκαλίας Το μάθημα οργανώνεται σε δίωρες συνεδρίες, οι οποίες διακρίνονται σε ωριαίες συμμετοχικές διαλέξεις και ωριαία σεμινάρια, κατά τη διάρκεια των οποίων α) θα παρέχονται απαντήσεις σε ερωτήματα που θα ανακύπτουν κατά τη διάλεξη, β) θα αναζητούνται λύσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα που θα προκύπτουν κατά την φοιτητική έρευνα, γ) θα ενθαρρύνεται η ακαδημαϊκή ανταλλαγή απόψεων πάνω σε μια σειρά ζητημάτων που συνδέονται με το μάθημα. Φοιτητική συμμετοχή Η αξιολόγηση της φοιτητικής συμμετοχής θα βασίζεται στην παρακολούθηση των μαθημάτων, τη συνολική επίδοση των φοιτητών και τη συμμετοχή στα σεμινάρια. Εισηγήσεις Την 6 η εβδομάδα των συναντήσεων θα ξεκινήσει ο κύκλος των εισηγήσεων. Οι φοιτητικές αυτές εισηγήσεις διάρκειας 20 θα πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια των σεμιναρίων, θα υποστηρίζονται από τη προβολή αρχείου PowerPoint και θα συνοδεύονται από ένα ενημερωτικό φυλλάδιο (handout). Οι φοιτητικές εισηγήσεις καθώς και η φοιτητική συμμετοχή στα σεμινάρια είναι αμφότερες εξαιρετικής σημασίας, διότι δεν επηρεάζουν μόνο την αξιολόγηση των φοιτητών, αλλά και την ικανότητα τους να χειρίζονται αποτελεσματικά το σύνολο των υπό εξέταση θεματικών του μαθήματος. Κατ αυτή την έννοια, η προετοιμασία των φοιτητών για ενεργή συμμετοχή στα σεμινάρια δεν περιορίζεται μόνο στους εισηγητές και είναι υποχρεωτική για όλους. Εργασία Μέχρι το τέλος του εξαμήνου, οι φοιτητές οφείλουν να υποβάλουν μία εργασία 5.000 (4.800-5.200) λέξεων πάνω στο θέμα της σεμιναριακής τους εισήγησης. Η συγγραφή εργασιών σε μεταπτυχιακό επίπεδο είναι μία ιδιαίτερα σοβαρή και σημαντική ακαδημαϊκή πρακτική. Οι φοιτητές οφείλουν συνεπώς να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στις παραπομπές τους στη σχετική βιβλιογραφία. Οι φοιτητές οφείλουν να συμβουλευτούν το διδάσκοντα τουλάχιστον δύο φορές αναφορικά με τη συγγραφή της εργασίας τους: μία κατά τον προσδιορισμό του θέματος και της δομής της εργασίας και μία κατά την πορεία συγγραφής της εργασίας. Εξετάσεις Στο τέλος του εξαμήνου οι φοιτητές θα εξεταστούν γραπτώς πάνω σε θεματικές που συζητήθηκαν κατά τη διάρκεια του εξαμήνου. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εξεταστέα ύλη θα κυκλοφορήσουν στην αρχή του εξαμήνου για να βοηθήσουν τη φοιτητική προετοιμασία. Υπολογισμός βαθμολογίας 2
Παρουσίαση εργασίας 20% Φοιτητική συμμετοχή 20% Εργασία 30% Εξετάσεις 30% Σύνολο 100% ΠΡΟΣΟΧΗ: α) Η παρακολούθηση των μαθημάτων είναι υποχρεωτική. Σε περίπτωση υπέρβασης του ορίου των 2 (δύο) απουσιών, ο φοιτητής θα είναι υποχρεωμένος να επαναλάβει το μάθημα. β) Η λογοκλοπή κατά τη συγγραφή της εργασίας ή η εκπρόθεσμη υποβολή της θα συνεπάγεται τη βαθμολόγηση της Εργασίας με 0/10. Επίσης η μη τήρηση των αυστηρών ορίων λέξεων της εργασίας θα έχει επίπτωση στη βαθμολόγηση της Εργασίας. γ) Η αδικαιολόγητη αναβολή της ημερομηνίας πραγματοποίησης της εισήγησης θα συνεπάγεται τη βαθμολόγηση της Εισήγησης με ανώτερο βαθμό 7/10. δ) Η αντιγραφή κατά τις γραπτές εξετάσεις ή η απουσία κατά την ημέρα διεξαγωγής των εξετάσεων θα συνεπάγεται τη βαθμολόγηση των Γραπτών Εξετάσεων με 0/10. Ενδεικτική βιβλιογραφία Οι σεμιναριακές συζητήσεις του μαθήματος θα υποστηρίζονται από τη φοιτητική προετοιμασία στις σημειώσεις των διαλέξεων και στην παρακάτω βιβλιογραφία κατά περίπτωση: Ball, A.R. και B.G. Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Αθήνα: Παπαζήσης, 2001. Birch, A., The Concepts and Theories of Modern Democracy, London: Routledge, 2000. Duverger, M., Εισαγωγή στην Πολιτική, Αθήνα: Παπαζήσης, 1979. Held, D., Μοντέλα Δημοκρατίας, Αθήνα: Πολύτροπο, 2003. Heywood, A., Εισαγωγή στην Πολιτική, Αθήνα: Πόλις, 2006. Hirst, P., Associative Democracy: New forms of economic and social governance, London: Polity Press, 1994. Hoffman, J. και P. Graham, Introduction to Political Concepts, Harlow: Pearson Education, 2006. Lenk, K., Πολιτική Κοινωνιολογία, Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, 1990. Paterman, C., Participation and Democratic Theory, Cambridge: Cambridge University Press, 1970. Schmidt, M.G., Θεωρίες Δημοκρατίας, Αθήνα: Σαββάλας, 2000. Βλάχος, Γ., Θεσμοί και Προβλήματα της Σύγχρονης Δημοκρατίας, Αθήνα: Σάκκουλας, 1988. Λυριντζής, Χρ. και Ηλ. Νικολακόπουλος (επιμ.), Εκλογές και Κόμματα στη Δεκαετία του 80, Αθήνα: Θεμέλιο, 1990. Λυριντζής, Χρ., Ηλ. Νικολακόπουλος και Δ.Α. Σωτηρόπουλος (επιμ.), Κοινωνία και Πολιτική: Όψεις της Γ Ελληνικής Δημοκρατίας, 1974-1994, Αθήνα: Θεμέλιο, 1996. Αναλυτική περιγραφή Εβδομάδα #1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Περιγραφή και ανάλυση του αντικειμένου, της δομής και της στοχοθεσίας του μαθήματος. Πολιτική Επιστήμη και επιστήμη πολιτική Η μελέτη της πολιτικής επιστήμης στις σύγχρονες δημοκρατίες Πλαίσια αντιμετώπισης της πολιτικής επιστήμης Η έννοια της σύγχρονης πολιτικής Πολιτική επιστήμη και πολιτική ανάλυση Τα κύρια ερευνητικά πεδία και οι θεματικές της πολιτικής επιστήμης στις αρχές του 21 ου αιώνα 3
Απόψεις σχετικά με το πρότυπο της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης Εβδομάδα #2 Εβδομάδα#3 Εβδομάδα#4 Εβδομάδα #5 Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Εισαγωγή. Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Το πρόβλημα των ορίων Παραδοσιακές προσεγγίσεις Μεταβατικές προσεγγίσεις Συγκριτικές μελέτες Περαιτέρω απόπειρες θεωρητικοποίησης Η ανάλυση συστημάτων Η πολιτική ως πλοήγηση Οικονομικά πρότυπα Νέες προκλήσεις Πολιτική Επιστήμη και πρακτική πολιτική Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Κεφ. 1. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΕΞΟΥΣΙΑ Πηγές πολιτικών συγκρούσεων Μέσα διευθέτησης πολιτικών συγκρούσεων Πολιτική εξουσία Νομιμοποιημένη εξουσία και επιρροή Κατανομή της εξουσίας Πλουραλισμός Ελιτισμός Μαρξισμός Κορπορατισμός Η κατανομή της εξουσίας στις σύγχρονες κοινωνίες Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Κεφ. 2. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΜΟΡΦΩΝ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ Σκοποί της ταξινόμησης Προβλήματα και δυσκολίες Τρόποι ταξινόμησης Ταξινόμηση πολιτικών συστημάτων Ταξινόμηση πολιτικών δομών Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Κεφ. 3. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ Τι είναι η πολιτική κουλτούρα; Πηγές της πολιτικής κουλτούρας Όψεις της πολιτικής κουλτούρας Σύμβολα, μύθοι και συναισθήματα Εξέλιξη της πολιτικής κουλτούρας Πολιτική κοινωνικοποίηση 4
Φορείς κοινωνικοποίησης Κοινωνικοποίηση και πολιτικό σύστημα Εβδομάδα#6 Εβδομάδα#7 Εβδομάδα#8 Εβδομάδα#9 Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Κεφ. 4. ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΚΛΟΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Τα πολιτικά κόμματα Λειτουργίες των πολιτικών κομμάτων Κομματική δομή Παράγοντες που καθορίζουν την κομματική δομή Κομματικά Συστήματα Αλλαγή στα κομματικά συστήματα Εκλογικά συστήματα και πολιτικά κόμματα Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Κεφ. 5. ΟΜΑΔΕΣ ΠΙΕΣΗΣ Η ανάλυση των ομάδων πίεσης Παράμετροι που καθορίζουν τις μεθόδους των ομάδων πίεσης Επίπεδα στα οποία δραστηριοποιούνται οι ομάδες πίεσης Παράγοντες που καθορίζουν την επιρροή των ομάδων πίεσης Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Κεφ. 6. ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΣΗ, ΕΚΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Θεωρίες αντιπροσώπευσης Φιλελεύθερες προσεγγίσεις στην αντιπροσώπευση Κολεκτιβιστικές προσεγγίσεις στην αντιπροσώπευση Λειτουργίες των εκλογών και εκλογική συμπεριφορά Ο θεσμός του δημοψηφίσματος Εκλογική συμπεριφορά Ο ρόλος των Μ.Μ.Ε. Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Κεφ. 7. Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Ο ρόλος του Κοινοβουλίου Σχέσεις Βουλής εκτελεστικών θεσμών Νομοθετικές λειτουργίες Αντιπροσωπευτικές λειτουργίες Εσωτερική οργάνωση Η ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ Το πεδίο μελέτης Οι επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας Προέλευση και σταθερότητα των επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας Λειτουργίες και αρμοδιότητες των επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας Οι επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας και η πολιτική διαδικασία Υπουργικά Συμβούλια 5
Εβδομάδα#10 Εβδομάδα#11 Εβδομάδα#12 Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Κεφ. 8-9. ΚΡΑΤΙΚΗ ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ Εύρος και ρόλος της κρατικής γραφειοκρατίας Δομή Λειτουργίες Μορφές ελέγχου της γραφειοκρατίας Στρατολόγηση και εκπαίδευση προσωπικού Αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στη γραφειοκρατία Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Κεφ. 10. ΤΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Νομικό σύστημα και πολιτική διαδικασία Δομή του δικαστικού σώματος και διαδικασία πλήρωσης θέσεων Λειτουργίες των δικαστηρίων Πολιτικός έλεγχος της δικαστικής εξουσίας Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Κεφ. 11. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΣΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Αναλυτικά προβλήματα Πολιτική σταθερότητα Πολιτική μεταβολή Αιτίες μεταβολής Οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες Πόλεμος και εξωτερικές επεμβάσεις Αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης Άτομα, ομάδες και ελίτ Πολιτικές ιδεολογίες Οι επαναστάσεις του 1989 Πολιτική μεταβολή ως οπισθοχώρηση; Η πολιτική μεταβολή στις ανεπτυγμένες δημοκρατίες Ball και Peters, Σύγχρονη Πολιτική και Διακυβέρνηση, Κεφ. 13. 6