Πανεπιστήµιο Αιγαίου Σχολή θετικών επιστηµών Τµήµα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστηµάτων Συνέπειες της τεχνολογίας της πληροφορικής και των επικοινωνιών σε θέµατα υγείας Μπακλαγής Στέφανος Α.Μ.: 3212013118 Καθηγητής: κ. Σ. Γκρίτζαλης Σάµος 2013
Περιεχόµενα 1. Εισαγωγή... 3 2. Συνέπειες της τεχνολογίας της πληροφορικής στην υγεία... 3 Εφαρµογές της πληροφορικής στην ιατρική... 3 Εθισµός στους υπολογιστές και στο διαδίκτυο... 4 Πληροφορική και µόλυνση του περιβάλλοντος... 6 3. Συνέπειες της τεχνολογίας των επικοινωνιών στην υγεία... 7 Εθισµός στα κοινωνικά δίκτυα... 7 Αποµόνωση από τον έξω κόσµο... 8 4. Συµπεράσµατα... 10 5. Πηγές... 11 2
1. Εισαγωγή Καθηµερινά, γινόµαστε αποδέκτες των τεχνολογιών της πληροφορικής και της επικοινωνίας, έχοντας καταλάβει σηµαντικό ποσοστό στη ζωή µας. Όπως είναι λογικό οι καθηµερινές µας ασχολίες µε τις παραπάνω τεχνολογίες επηρεάζουν την υγεία µας. Οι τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών έχουν εφαρµόζονται σε αρκετούς τοµείς. Στην παρούσα εργασία θα µπορούσαµε να αναφερθούµε επιγραµµατικά σε αρκετούς τοµείς των τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών αλλά θα εστιάσουµε κυρίως στις εφαρµογές των ηλεκτρονικών υπολογιστών (personal computes (pc)) και των κοινωνικών δικτύων (social networks). 2. Συνέπειες της τεχνολογίας της πληροφορικής στην υγεία Η εισαγωγή της πληροφορικής στον τοµέα της υγείας αποσκοπεί στη βελτίωση των παρεχόµενων στην υγεία υπηρεσίες. Εφαρμογές της πληροφορικής στην ιατρική Η επιστήµη της ιατρικής είναι µια από τις πιο αρχαίες επιστήµες, η οποία ασχολείται µε την πρόληψη, την διάγνωση και θεραπεία των ασθενειών του ανθρώπου. Τα τελευταία χρόνια, οι προσπάθειες υλοποίησης και εφαρµογής νέων Πληροφοριακών Συστηµάτων και Τεχνολογιών Πληροφορικής στα δηµόσια νοσηλευτικά ιδρύµατα της χώρας µας έχουν ενταθεί αρκετά σε σχέση µε το παρελθόν. Γεγονός είναι ότι µε την εισαγωγή της πληροφορικής στον κλάδο της υγείας και της ιατρικής, οι αντίστοιχοι φορείς (ιατροί, προσωπικό) διευκολύνονται σε µεγάλο βαθµό κάνοντας την δουλειά τους πιο εύκολη και ευχάριστη. ΤΗΛΕΙΑΤΡΙΚΗ Τηλεϊατρική είναι η παροχή ιατρικών υπηρεσιών ακόµα και σε περιπτώσεις όπου παρεµβάλλεται απόσταση µεταξύ ασθενούς, ιατρού και άλλων εξειδικευµένων πληροφοριών και γνώσεων. Αποτελείται απο την ελληνική λέξη «τήλε» που σηµαίνει απόσταση και την λέξη ιατρική. ίνει την δυνατότητα δηλαδή στους πολίτες να εξυπηρετούνται και να τους παρέχονται πληροφορίες και υπηρεσίες οποιαδήποτε στιγµή. Παραδείγµατα τηλεϊατρικής που εφαρµόζονται συχνά είναι η τηλεκαρδιολογία, η τηλεακτινολογία. [1] 3
Παρ όλα τα οφέλη που προσφέρουν οι εφαρµογές της πληροφορικής στην υγεία µας, επιδρούν πάνω µας και αρνητικά. Η αναφορά αυτή γίνεται κυρίως για τους άνδρες. Έχουµε αναρωτηθεί ποτέ εάν η συνεχόµενη χρήση του φορητού υπολογιστή µας βλάπτει την γονιµότητα των ανδρών; Μια νέα έρευνα αµερικανών επιστηµόνων αποκάλυψε πως η επαφή του υπολογιστή µε το σώµα ενός άνδρα µπορεί να προκαλέσει προβλήµατα γονιµότητας. Μπορεί οι φορητοί υπολογιστές να έχουν λύσει πολλά προβλήµατά µας, όµως φαίνεται πως δηµιουργούν και πολλά άλλα. Οι ερευνητές εξέτασαν την θερµοκρασία που αναπτυσσόταν στο όσχεο των ανδρών και διαπίστωσαν πολύ γρήγορη υπερθέρµανση της περιοχής, κάτι που εγκυµονεί κινδύνους για την µελλοντική αναπαραγωγική δυνατότητα του άνδρα. ιαπιστώθηκε ότι η θερµοκρασία του όσχεου, µέσα σε 10 έως 15 λεπτά, έχει ήδη αυξηθεί πάνω από τα επίπεδα που θεωρούνται ασφαλή, χωρίς οι ίδιοι να το αισθάνονται. [2] Εθισμός στους υπολογιστές και στο διαδίκτυο Οι υπολογιστές και γενικότερα το διαδίκτυο είναι µια καινοτοµία, η οποία έχει αποτελέσει κοµβικό σηµείο της σύγχρονης εποχής. Μας εισάγει σε έναν κόσµο µε πολλές δυνατότητες για µόρφωση, ψυχαγωγία και επικοινωνία. Σύµφωνα µε τα παραπάνω µπορούµε να συµπεράνουµε ότι η πρόσβασή µας στο διαδίκτυο θα αποτελέσει θεµέλιο λίθο και θα επιφέρει σηµαντικά πλεονεκτήµατα. Η µη συνετή και πολύωρη χρήση όµως θα οδηγήσει σε σοβαρούς κινδύνους που θα επηρεάσει τη λειτουργικότητα, την σωµατική και ψυχική υγεία των δεκτών. Συνήθεις δέκτες είναι οι έφηβοι, οι οποίοι σπαταλούν ατελείωτες ώρες µπροστά στην οθόνη του Η/Υ, και ξοδεύουν πολλά χρήµατα σε δραστηριότητες σχετικά µε το διαδίκτυο. Πιο σοβαρές περιπτώσεις είναι να παραµελούν την οικογένεια, τους φίλους τους όπως και την προσωπική τους υγεία, να σταµατούν το σχολείο για να περνάνε περισσότερες ώρες µπροστά στον προσωπικό υπολογιστή και να γίνουν επιθετικοί σε περίπτωση που τους εµποδίσεις την πρόσβαση σε αυτόν. 4
[3] Σύµφωνα µε µελέτες που πραγµατοποιήθηκαν στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράµµατος Mediappro το 64% των εφήβων χρησιµοποιεί το Ίντερνετ του σχολείου για να κατεβάζει µουσική και βίντεο, το 69,9% για να παίζει online παιχνίδια, το 38% για συνοµιλίες (chatting), το 9,6% για αγορές (shopping) και µόνο το 16% για σχολικές εργασίες. [1] Η SafeLine αναφέρει ως προειδοποιητικές ενδείξεις για τον εθισµό στο ιαδίκτυο τα παρακάτω: 53,4% των εφήβων χρησιµοποιεί το ιαδίκτυο για χρονικό διάστηµα περισσότερο του ενός έτους. 26% ανέφερε καθηµερινή χρήση. 8% κάνει χρήση πάνω από 20 ώρες εβδοµαδιαίως. Τα αγόρια χρησιµοποιούσαν το διαδίκτυο σηµαντικά περισσότερο από τα κορίτσια. 1% από τους εφήβους του δείγµατος είχε εθιστεί στη χρήση ιαδικτύου. 18,2% παρουσίασε περιοδικά ή συχνά προβλήµατα σχετικά µε την κατάχρηση ιαδικτύου (κατάσταση πριν από το εθισµό). 4,2% του δείγµατος είχε δεχτεί απειλές µέσω ιαδικτύου (cyber bulling victims). Σύµφωνα µε στοιχεία έρευνας που διεξήγαγε η ΜΕΥ, σε συνεργασία µε το Γραφείο Αγωγής Υγείας Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης Α Αθηνών και τη δράση ενηµέρωσης Saferinternet.gr του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς ιαδικτύου, επισηµαίνεται ότι το 78% των µαθητών Ε και ΣΤ δηµοτικού χρησιµοποιεί ηλεκτρονικό υπολογιστή και το 65% των µαθητών έχει πρόσβαση στο ιαδίκτυο. Το 13% των µαθητών χρησιµοποιεί H/Y σε Internet cafe, ενώ το 62% χρησιµοποιεί ηλεκτρονικό υπολογιστή στο σπίτι, 18% στο σπίτι φίλων και 22% στο σχολείο. Το 25% των µαθητών χρησιµοποιεί υπολογιστή- ιαδίκτυο δύο µε τρεις ώρες καθηµερινά, ενώ το 34% µέχρι µία ώρα. Το 38% των µαθητών σερφάρει στο ιαδίκτυο µόνο του, χωρίς καµιά 5
παρουσία των γονιών τους. Το 28% των µαθητών χρησιµοποιεί το internet συχνά µε την παρουσία των γονιών τους, ενώ µόνο το 7% πάντα µε την παρουσία αυτών. Το 35% των µαθητών έχουν ηλεκτρονικό υπολογιστή στο δωµάτιό τους, ενώ το 66% των µαθητών (34% αγόρια, 32% κορίτσια) παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια (on line, κονσόλα). Το 39% των µαθητών συνοµιλεί µε άλλα παιδιά στο ιαδίκτυο. Το 9% των µαθητών δίνει προσωπικές πληροφορίες [4] Σωµατικά συµπτώµατα: ιατροφικές διαταραχές. ιαταραχές του ύπνου και αλλαγή των συνηθειών ύπνου. Μυοσκελετικές παθήσεις (π.χ. σκολίωση). Μειωµένη αθλητική δραστηριότητα. Πόνος, ένταση και ερεθισµός στα µάτια, οπτικά προβλήµατα. Ηµικρανίες. Παραµέληση προσωπικής υγιεινής. Για την απεξάρτηση των ενηλίκων από την κατάχρηση του ιαδικτύου λειτουργούν αρκετές µονάδες υποστήριξης και απεξάρτησης, µία από αυτές είναι η 18 ΑΝΩ. Πληροφορική και μόλυνση του περιβάλλοντος Κατανοητό από όλους µας είναι ότι οι τεχνολογίες της πληροφορικής δεν βλάπτουν µόνο άµεσα την υγεία µας µε αυχενικά προβλήµατα, ερεθισµό στα µάτια και πονοκεφάλους, αλλά και έµµεσα. Έχουµε αναρωτηθεί ποτέ τι χρειάζεται ένας προσωπικός υπολογιστής για να λειτουργήσει και πόσο µάλλον όταν ο χρήστης είναι στο διαδίκτυο; Τις ώρες αιχµής, δηλαδή µεταξύ 09:00 και 15:00, οι ένα δισεκατοµµύριο υπολογιστές που βρίσκονται σε χρήση παγκοσµίως εκτιµάται ότι καταναλώνουν 1,7 εκατοµµύρια MW ενέργειας. Συµπερασµατικά η OnAir24 καταλήγει ότι η ετήσια αύξηση εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα, υπολογίζεται στο 6%. Τις τελευταίες δεκαετίες η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή έχει εισχωρήσει καθοριστικά στον τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου κάνοντάς την εύκολη και προσβάσιµη, έτσι το ποσοστό χρήσης του έχει κάνει αλµατώδη αύξηση από 400% µέχρι και 1.000% ετησίως, σε παγκόσµιο επίπεδο. Internet και άλλα στοιχεία των πληροφοριών και επικοινωνιών και της τεχνολογίας, η βιοµηχανία παράγει ετησίως πάνω από 830 εκατοµµύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα ( CO2 ), το κυριότερο αέριο του φαινόµενου θερµοκηπίου και αναµένεται να διπλασιαστεί µέχρι το 2020. Ερευνητές από το Κέντρο για την ενεργειακή απόδοση των τηλεπικοινωνιών και Bell Labs εξηγούν ότι οι επικοινωνιών και πληροφοριών και της τεχνολογίας, το οποίο παρέχει στο ιαδίκτυο, βίντεο, φωνής και άλλες υπηρεσίες cloud, παράγει περίπου το 2 τοις εκατό των παγκόσµιων εκποµπών CO2 δηλαδή παράγει την ίδια αναλογία µε την αεροπορική βιοµηχανία. «Έρευνες έχουν δείξει ότι οι παλιές οθόνες τεχνολογίας µπορούν να εξοικονοµήσουν ενέργεια ως και 40% από τις ρυθµίσεις για τη φωτεινότητα της οθόνης που έχει ο υπολογιστής. Μια οθόνη σε πλήρη φωτεινότητα καταναλώνει 30 W, αν όµως ρυθµιστεί, µπορεί να 6
µειωθεί στα 20 W. Ένας επιτραπέζιος υπολογιστής καταναλώνει µέχρι και 300 W ενώ ένα laptop µόλις 60 W». [5] 3. Συνέπειες της τεχνολογίας των επικοινωνιών στην υγεία Εθισμός στα κοινωνικά δίκτυα Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα τα κοινωνικά δίκτυα τύπου Facebook, Twitter έχουν ενσωµατωθεί πλήρως στην καθηµερινότητα του Έλληνα και της Ελληνίδας. Το παράδοξο είναι ότι οι ηλικίες οι οποίες συναντάς σε αυτά τα δίκτυα είναι πολύ µικρές και άλλοτε µεγάλες. Το µεγάλο κοινωνικό δίκτυο Facebook απαριθµεί πάνω 1.000.000.000 χρήστες παγκοσµίως και είναι άκρως δηµοφιλής και διαδεδοµένο. Στην Ελλάδα σύµφωνα µε στοιχεία υπολογίζονται σε 3,9 εκατοµµύρια οι λογαριασµοί χρηστών. Η καθηµερινότητα του Έλληνα και της Ελληνίδας περιλαµβάνει ώρες πλοήγησης στο ίντερνετ και συγκεκριµένα στο Facebook. Όλο και εντονότερα παρατηρούµε την αυξηµένη επιθυµία της παρέας να θέλει να κάνει «check in» και να κοινοποιεί την τοποθεσία όπου βρίσκεται και τα άτοµα που βρίσκονται µαζί του. Είναι σαν να δίνουµε αναφορά σε εικονικούς φίλους για το που βρισκόµαστε και µε ποιον. Συναντάµε διάφορες µορφές εθισµού. Οι πιο κοινές εξαρτήσεις είναι του εθισµού στο διαδικτυακό σεξ, εθισµός στις διαδικτυακές σχέσεις και ο εθισµός στον υπολογιστή. Τα σηµάδια και τα συµπτώµατα του εθισµού στο διαδίκτυο διαφέρουν από άτοµο σε άτοµο. Για παράδειγµα, δεν υπάρχουν καθορισµένες ώρες την ηµέρα ή αριθµός µηνυµάτων που αποστέλλονται που να δηλώνουν ότι πρόκειται για εθισµό. Αλλά υπάρχουν όµως µερικά γενικά προειδοποιητικά σηµάδια ότι η χρήση του διαδικτύου µπορεί να αποτελεί πλέον πρόβληµα. Τέτοια προβλήµατα είναι τα εξής: -Χάσιµο αίσθησης του χρόνου. Παραµονή στο διαδίκτυο περισσότερη ώρα από ότι το άτοµο προόριζε, όπως για παράδειγµα µερικά λεπτά να µετατρέπονται σε µερικές ώρες. Ερεθισµός όταν ο χρόνος παραµονής στο internet διακόπτεται. 7
- Προβλήµατα ολοκλήρωσης καθηκόντων στη δουλειά ή το σπίτι. Στη πρώτη περίπτωση, αργοπορία ολοκλήρωσης καθηκόντων και διαµονή στο χώρο εργασίας ακόµη περισσότερο όταν όλοι οι άλλοι έχουν φύγει ώστε να γίνει χρήση του διαδικτύου ελεύθερα. - Αποµόνωση από την οικογένεια και τους φίλους. Παραµέληση οικογένειας και κοινωνικής ζωής. Αίσθηση πως κανείς από την πραγµατική ζωή δεν καταλαβαίνει το άτοµο όπως οι online φίλους του. - Αίσθηµα ενοχής ή αµυντική στάση για τη χρήση του διαδικτύου. Συνεχή παράπονα από τους άλλους για την υπερβολική χρήση. Απόκρυψη της χρήσης του Internet ή ψέµατα σχετικά µε την ποσότητα του χρόνου που περνά το άτοµο στον υπολογιστή αλλά και για τους λόγους χρήσης του. - Αίσθηµα ευφορίας κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων στο διαδίκτυο. Χρήση του ως έξοδο από το στρες ή για σεξουαλική ικανοποίηση και ενθουσιασµό. Αποτυχηµένες προσπάθειες περιορισµού του χρόνου στο internet. -Σύνδροµο Καρπιαίου Σωλήνα (πόνο και µούδιασµα στα χέρια και τους καρπούς), ξηροφθαλµία ή προβλήµατα στην όραση, πόνους στη πλάτη, στο σβέρκο και σοβαρές κεφαλαλγίες, διαταραχές ύπνου, έντονη αύξηση ή απώλεια σωµατικού βάρους. Απομόνωση από τον έξω κόσμο Η χρήση των κοινωνικών δικτύων µετατράπηκε σε κατάχρηση µε επακόλουθο την αποξένωση και την αποµάκρυνση µεταξύ της παρέας, της οικογένειας αλλά και των υποχρεώσεων µας. Το internet ως εθισµός µπορεί να συγκριθεί µε άλλες εξαρτήσεις όπως ο αλκοολισµός ή η βουλιµία, ενώ έχει τα χαρακτηριστικά ψυχαναγκαστικής συµπεριφοράς, µε αρνητικές συνέπειες στην προσωπική, οικογενειακή και επαγγελµατική ζωή. Τα τυπικά 8
συµπτώµατα του εθισµού στο διαδίκτυο είναι τόσο ψυχολογικά όσο και σωµατικά. Ανικανότητα από το χρήστη να περιορίσει ή να κόψει τη δραστηριότητα, παραµέληση οικογένειας και φίλων, διατροφικές διαταραχές, ηµικρανίες, µυωπία ακόµη και παραµέληση της προσωπικής υγιεινής είναι τα σοβαρότερα από αυτά. Οι λόγοι που οδηγούν στην εξάρτηση των χρηστών από το διαδίκτυο ποικίλουν. Οι συνηθέστεροι από αυτούς είναι η µοναξιά, οι κρίσεις µέσα στην οικογένεια αλλά και η ανεργία. Η παθολογική εξάρτηση από το ιαδίκτυο δεν αποτελεί πλέον προνόµιο παιδιών και εφήβων. Αφορά και απόλυτα συνειδητοποιηµένους ενηλίκους. Μοιραία λοιπόν, µετά τα 3 κέντρα απεξάρτησης εφήβων από το ιαδίκτυο που λειτουργούν στη χώρα µας, ξεκίνησε να λειτουργεί η πρώτη µονάδα για ενήλικους. Στόχος της είναι η θεραπεία από την παθολογική χρήση του ιαδικτύου, µέσω ατοµικής και οµαδικής ψυχοθεραπείας, αλλά και µέσα από οµάδες τέχνης και σωµατικής έκφρασης. Στη Μονάδα µάλιστα έχει παρατηρηθεί ότι µέχρι στιγµής έχουν προσέλθει και άτοµα που κατάφεραν να απεξαρτηθούν από τα ναρκωτικά και στην προσπάθειά τους να το καταφέρουν βρήκαν διέξοδο στο ιαδίκτυο. Για τους εθισµένους στο ιαδίκτυο ο «έξω κόσµος» είναι βαρετός. Ενοχλούνται από τα εξωτερικά ερεθίσµατα όταν βρίσκονται µπροστά στον υπολογιστή και έχουν µειωµένη κοινωνική επαφή. Πώς αντιλαµβάνεται κάποιος ότι αρχίζει να εθίζεται; «Όταν είναι περισσότερες από 2-3 ώρες καθηµερινά "συνδεδεµένος" και πάνω από 5 ώρες το Σαββατοκύριακο. Και κυρίως όταν συνδέεται στο Internet για να ανακουφιστεί. Αυτό διαφοροποιεί τον υγιή χρήστη από τον εξαρτηµένο» [6] [7] 9
Σε θέµατα υγείας Βοήθηµα για γιατρούς, χειρουργεία Health e-services 4. Συμπεράσματα Πληροφορικής (pc) Επικοινωνιών(social network/cell phone) (+) (-) (+) (-) Αποµόνωση από τον έξω κόσµο παιχνίδια Υψηλά επίπεδα εθισµού Έκφραση προσωπικής γνώµης, αίσθηµα ελευθερίας Ευκολότερη επικοινωνία Αποµόνωση από τον έξω κόσµο Facebook, twitter Εθισµός Άµεση επικοινωνία µε εξειδικευµένους ανθρώπους Μεγάλο εύρος πηγών σε θέµατα υγείας Συναισθηµατική φόρτωση, άγχος και προβλήµατα οράσεως Επιβάρυνση περιβάλλοντος Μεγάλο εύρος ψυχαγωγίας 10
5. Πηγές [1]. http://iwannakop.wordpress.com [2].http://www.clickatlife.gr/euzoia/story/1115 [3].http://www.kouinet.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=528 [4]. http://diadiktio.wikispaces.com/εθισµός+στο+ ιαδίκτυο [5]. http://www.onair24.gr/news/category/7/content/40897 [6]. http://www.webvistas.org/topic/395-%cf%84%ce%bf- %CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%B4%CE%AF%CE%BA%CF%84%CF%8 5%CE%BF- %CE%B2%CE%BB%CE%AC%CF%80%CF%84%CE%B5%CE%B9- %CF%83%CE%BF%CE%B2%CE%B1%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%B 7%CE%BD-%CF%85%CE%B3%CE%B5%CE%AF%CE%B1/ [7]. http://www.webvistas.org/topic/395-%cf%84%ce%bf- %CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%B4%CE%AF%CE%BA%CF%84%CF%8 5%CE%BF- %CE%B2%CE%BB%CE%AC%CF%80%CF%84%CE%B5%CE%B9- %CF%83%CE%BF%CE%B2%CE%B1%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%B 7%CE%BD-%CF%85%CE%B3%CE%B5%CE%AF%CE%B1/ 11
12