ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΔΙΠΛΩΜΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΧΗΜΙΚΗΑΝΑΛΥΣΗ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑθηνάΒουρούδη Μαρούλα Κιούση
ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Αναπόσπαστο κομμάτιτηςπαραγωγικήςδιεργασίας Ασφάλειασεμικροβιακές, βιολογικέςκαιχημικές επιμολύνσεις Περισσότερααπό 30 διαφορετικάπλαστικά! Πρόσθετα ανησυχίακαταναλωτών Καρκίνοι, γενετικές ανωμαλίες, υπολειτουργία ανοσοποιητικού συστήματος, αναπτυξιακά προβλήματασεπαιδιά, διαταραχή ενδοκρινικού συστήματος Ανάγκη ελέγχου μετανάστευσηςαπό τα υλικά συσκευασίας και θέσπιση νομοθεσίας
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ Σταθερήκαιανθεκτική Προστασίααπόπεριβάλλον Εξασφάλισησταθερήςποιότητας καιαξιοπιστίαςπροϊόντων Όχιαλλοιώσειςσεοσμή, γεύσηκαι εμφάνισηπροϊόντων Δήλωσηταυτότητας (ποιοτική, ποσοτικήσύσταση, βάρος, όγκος, ημερομηνίαπαραγωγήςκαιλήξης, αριθμόπαρτίδας, πληροφορίεςγια χρήση) Καλύτερηεκμετάλλευσηχώρων αποθήκευσης Δυνατότητααποθήκευσηςσε ανοιχτούςχώρους
ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ Μίγματαπολυμερώνκαι άλλωνυλικών βελτίωση ιδιοτήτωνκαι μείωση κόστους Επισήμανση με ειδικό κωδικό αριθμό και αρχικάλατινικάγράμματα χημικής ονομασίας Παρασκευή με πολυμερισμό, πολυσυμπύκνωση, πολυπροσθήκηαπό μόριαμικρούμβ ήχημική αλλοίωση φυσικώνμακρομορίων
ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ Υλικά, αντικείμενα, μέρηαυτών αποκλειστικά απόπλαστικήύλη Πλαστικά πολυστρωματικά υλικά καιαντικείμενα Στρώματα, επικαλύψειςαπό πλαστικήύληπουσχηματίζουν συναρμογέςστεγανοποίησης πωμάτωνκαιμαζίαποτελούνται από 2 ήπερισσότερα στρώματα υλικώνδιαφόρωντύπων
ΜΟΝΟΜΕΡΗ ΑΡΧΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Ουσίες πουυποβάλλονται σεπολυμερισμό Φυσικές, συνθετικέςμακρομοριακέςουσίες πουχρησιμοποιούνται στην παρασκευή τροποιημένων μακρομορίων Ουσίες πουχρησιμοποιούνται για τροποποίησηυφιστάμενων φυσικών, συνθετικών μακρομορίων
ΜΟΝΟΜΕΡΗ ΑΡΧΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Βινυλοχλωρίδιο - Παρασκευήπλαστικών υλικών από PVC L Υψηλήτοξικότητασεπειραματόζωακαι άνθρωπο - Μέγιστηπεριεκτικότηταπλαστικών σε VC: 1 mg/kg τελικούπροϊόντος - Μέγιστημετανάστευση: 0,01 mg VC/kg τροφίμου
ΜΟΝΟΜΕΡΗ ΑΡΧΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Στυρένιο - Φαινυλοξιράνιο: μεταβολίτηςμεισχυρή μεταλλαξιογόνοδράση - ΕπίδρασηστοΚΝΣ - Τοξικότηταστοήπαρ - Δυνητικάκαρκινογόνοσύμφωναμε WHO - Μέγιστηεπιτρεπόμενηποσότητασε υλικάσυσκευασίας 0,4 %
ΜΟΝΟΜΕΡΗ ΑΡΧΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Δισφαινόλη Α διγλυκιδυλαιθέρες της BPA - Οιστρογόνο δράση - Αύξησηπολ/σμού καρκινικώνκυττάρων - Διαταραχή ορμονικών λειτουργιών - Αύξηση χρήσηςπλαστικού αύξηση μετανάστευσης BPA - Όριο ειδικήςμετανάστευσης BPA σε τρόφιμο: 0,6 mg/kg - Μέγιστο συνολικό ποσοστό μετανάστευσηςένυδρων BADGE: 9 mg/kg τροφίμου - Μέγιστο συνολικό ποσοστό μετανάστευσης υδροχλωριωμένων BADGE: 1 mg/kg τροφίμου - Ηχρήση του διγλυκιδυλαιθέρα των BPF και Novolac έχει απαγορευτεί
ΜΟΝΟΜΕΡΗ ΑΡΧΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Ισοκυανικό - Χρήσηστα πολυμερήπολυουρεθανών - Τοξικήουσία - Μέγιστηπεριεκτικότητα πλαστικώνσε ισοκυανικό: 1 mg/kg τελικούπροϊόντος Ολιγομερήτου PET - Διμερήέωςπενταμερή - Θερμοσταθερά συσκευέςμαγειρέματος, δίσκοι, πιάτα - Επίπεδα ανίχνευσης 0,06 1,0 % ανάλογα με τοντύποτου ΡΕΤ
ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ Δευτερεύοντασυστατικάτων πλαστικών Βελτίωσηφυσικών, χημικών, μηχανικών ιδιοτήτων τουτελικούπροϊόντος ΜικρόΜΒ, αυξημένηκινητικότηταστοδίκτυο πολυμερούς Μικρήήμεγάλητάσηπροςμετανάστευση ανάλογαμετησυγγένειαπροςτο περιεχόμενο
ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝ Ουσίεςπουενσωματώνονταισεπλαστικάπρος επίτευξησυγκεκριμένηςεπίδρασηςστοτελικό προϊόν. Απαντώνταιστοτελικόπροϊόν Ουσίεςπουχρησιμοποιούνταιωςενδεδειγμένο μέσοπολυμερισμού Κατάλοιπαμονομερών, καταλυτώνκαιδιαλυτών, πολυμερήχαμηλούμβ, πλαστικοποιητές, αντιοξειδωτικά, σταθεροποιητές, αντιαφριστικά μέσα, αντιπυρικοίκαιαντιστατικοίπαράγοντες, δευτερεύονταπροϊόνταπολυμερισμούκαι αποικοδόμησης, διολισθητικάμέσα, γαλακτοματοποιητές, αντικολλητικοίπαράγοντες
ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ Πλαστικοποιητές - Μικράοργανικάμόριασεαναλογία 1-50% μείωση Τgπολυμερούς + πιοεύκαμπτα και μαλακάπολυμερή - Υψηλό Σ.Ζ., μικρήπτητικότητα - Πλήρηαναμιξιμότηταμεπολυμερή, μηδαμινήμενερό - Χημικήσταθερότητα - Άοσμες, άχρωμες, ατοξικές - Εύκοληπαρασκευήσεκαθαρήκατάσταση - Χαμηλόκόστος
ΠΛΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΤΕΣ Εστέρες τουφθαλικούοξέος J Ενσωματώνονται στο PVC ολίσθηση μακρομορίων ευκαμψία, ελαστικότητα πολυμερούς L Διατάραξηορμονικήςισορροπίας - DEHP: οπιοσυχνάχρησιμοποιούμενος, προκαλεί βλάβηστηγονιμότητακαι σε έμβρυα
ΠΛΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΤΕΣ Εστέρεςαδιπικούοξέος J Χρήσηστηνπαραγωγή PVC βελτίωση συμπεριφοράςσεχαμηλέςθερμοκρασίεςκαι μείωσητουιξώδους L Υψηλήπτητικότητακαιποσοστά μετανάστευσης Εστέρεςτουκιτρικούοξέος J Θερμοσταθερότητα, όχιαποχρωματισμός - Χρήσησειατρικόεξοπλισμόκαιμεμβράνες συσκευασίαςαπό PVC
ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ Αντιοξειδωτικά - ΕμποδίζουναντιδράσειςμεατμοσφαιρικόΟ₂κατά τη μορφοποίηση και επαφή με θερμά τρόφιμα - Υφίστανται την αποικοδόμηση σταθεροποίηση πολυμερούς L Οι άρυλο υποκατεστημένοι φωσφίτες είναι τοξικοί Διολισθητικά - Αμίδια λιπαρών οξέων J λιπαντικές ιδιότητες, μείωση στατικού ηλεκτρισμού, αντίσταση στη συγκόλληση των μεμβρανών
ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ Σταθεροποιητές - Αντιμετωπίζουν φαινόμενα διάσπασης και θραυσματοποίησης πολυμερών - Αποσυνθέτουν υπεροξείδια, χωρίς να δημιουργούν ελεύθερες ρίζες - Σχηματίζουν χηλικά σύμπλοκα με μεταλλοϊόντα, μειώνουν την οξειδωτική τάση στα πολυμερή - Απορροφούν UV A - Ητοξικότητά τους εξαρτάται από την καθαρότητα λόγω του τοξικού υπολείμματος αιθυλενοξειδίου
ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ Διογκωτικά μέσα - Χρήση αζωδικαρβοναμιδίουσε πλαστικά παρεμβύσματα από μεταλλικάκαπάκια - Αποσυντίθεται σε σεμικαρβαζίδιο όταν θερμαίνεται γιατηνπαραγωγή αφρώδους επένδυσηςκαι αποστείρωσηςγυάλινων βάζων L Ηχρήση τουαπαγορεύτηκε λόγω καρκινογόνουδράσηςτουσεμικαρβαζιδίου
ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Πρέπει να: Είναι συμβατέςμετοπλαστικό Έχουν χαμηλήπεριεκτικότητασε προσμίξεις Αντέχουν σεθερμοκρασίες 150 300 C Παραμένει σταθερήησύστασήτουςσε όλαταστάδιαμέχρι τελικής μορφοποίησηςτουπλαστικού
ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΟΥΣΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ v Ολική μετανάστευση Μέτρησητου ολικούποσούτωνμεταφερόμενων υλώναπότην πλαστικήσυσκευασίαστοτρόφιμο - Όριοολικής μετανάστευσης: μέτροτηςαδράνειας τουυλικού έναντι στην αλλοίωσητωντροφίμων v Ειδική μετανάστευση Μέτρησησυγκεκριμένουσυστατικού απότην πλαστικήσυσκευασίαστοτρόφιμο - Όριαειδικής μετανάστευσης: καθορίζονται γιατις ουσίεςπουτο απαιτούντατοξικολογικά δεδομένα
Μηχανισμοίμετανάστευσης - Προσρόφηση συστατικών του τροφίμου από τη συσκευασία - Εκρόφηση, μεταφορά συστατικών της συσκευασίας στο τρόφιμο Το γυαλί είναι το μόνο χημικά αδρανές υλικό συσκευασίας που πρακτικά δεν αλληλεπιδρά με το περιεχόμενο τρόφιμο Ημετανάστευσηπροσδιορίζεταιστουλικό, αντικείμενοήμετη χρήσηκατάλληλων δοκιμίων. Τοδείγμα φέρεταισεεπαφήμεένα τρόφιμοήπροσομοιωτήμετρόποπουνα αντιπροσωπεύειτιςσυνθήκεςεπαφήςστην πραγματικήχρήση
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Οι πλαστικές ύλες που χρησιμεύουν για τη συσκευασία ήπροορίζονται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα περιλαμβάνονται σε κατάλογο ουσιών εγκεκριμένων σε όλη την Ε.Ε. (Οδηγία 2007/19/ΕΚ, παραρτήματα I, II, III), όπου προσδιορίζονται οι ακριβείς προϋποθέσεις χρήσης των εν λόγω ουσιών και τα μέγιστα όρια ΕΜ προς τα τρόφιμα (mg/kg ή mg/dm²) Ημετανάστευση των ουσιών σε τρόφιμα ή προσομοιωτή δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 0,01 mg/kg
ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΤΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Επειδήδενείναιπάντα δυνατό να χρησιμοποιούνταιτρόφιμαγια τονέλεγχοτων υλικώνσυσκευασίαςεισάγεταιηχρήση προσομοιωτών Οιπροσομοιωτέςκαιοισυνθήκεςδοκιμασίας περιγράφονταιεκτενώςστη νομοθεσία 82/711/ΕΟΚ Υδατικά τρόφιμα F Υδατικοί προσομοιωτές (απεσταγμένο H₂O, οξικό οξύ 3 %) Αλκοολούχα τρόφιμα F Αιθανόλη 10 % Λιπαρά τρόφιμα F εξευγενισμένο ελαιόλαδο ή άλλοι προσομοιωτές λιπαρών τροφίμων
ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Για τιςδοκιμασίες μετανάστευσης επιλέγονταιοιχρόνοικαι οιθερμοκρασίεςπου αντιστοιχούνστις χειρότερες προβλέψιμες συνθήκεςεπαφήςγια τα υπόμελέτηπλαστικά ανάλογα μετηνανώτατη θερμοκρασία χρήσηςκαι άλλεςτυχόνπληροφορίες
ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Προετοιμασία τωνδειγμάτων δοκιμής Απομάκρυνσηκάθεεπιφανειακήςεπιμόλυνσης σκούπισμα απαλάμεύφασμα χωρίςχνούδι Τοδείγμα δενπλένεταιμε νερόήδιαλύτη Προσοχή στο χειρισμό δειγμάτων PVC προσροφούν ήμεταφέρουν λιπαρά συστατικά από και προς τα χέρια μας Τα δείγματα να μην έχουν έρθει σε επαφή με τρόφιμα
ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Μέθοδος ολικής μετανάστευσης Προσδιορίζεται ησυνολικήποσότητα των μεταφερόμενων ουσιών, χωρίςνα ταυτοποιούνται Έκθεσητης συσκευασίαςστον προσομοιωτήμε: ολικήβύθιση, πλήρωσηήμε ειδικόκελί
Μέθοδος ολικής μετανάστευσης Όταν χρησιμοποιούνται οι υδατικοί προσομοιωτές, ο αναλυτικός προσδιορισμός της συνολικής ποσότητας των ουσιών που ελευθερώνονται από το δείγμα μπορεί να γίνει με εξάτμιση του προσομοιωτή και ζύγιση του υπολείμματος Ότανχρησιμοποιούνται λιπαροίπροσομοιωτές, το δείγμαυλικού ήαντικειμένου ζυγίζεταιπριν καιμετά από την επαφή μετον προσομοιωτή. Ο προσομοιωτήςπου έχειαπορροφηθείαπό το δείγμα εκχυλίζεταικαιπροσδιορίζεταιποσοτικά. Η προκύπτουσαποσότηταπροσομοιωτή αφαιρείταιαπό το βάροςτου δείγματοςπου έχειμετρηθείμετάτην επαφή με τονπροσομοιωτή. Ηδιαφοράμεταξύ των αρχικώνκαιτωνδιορθωμένωντελικώνβαρών αντιπροσωπεύειτη συνολική μετανάστευση
ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Μέθοδος ειδικής μετανάστευσης Προσδιορίζεται ποιοτικάκαι ποσοτικά συγκεκριμένοσυστατικόαπότην πλαστικήσυσκευασίαστοτρόφιμο Έκθεσητης συσκευασίαςστον προσομοιωτήμε: ολικήβύθιση, πλήρωσηήμε ειδικόκελί
Μέθοδος ειδικής μετανάστευσης Καθαρισμόςαντικειμένου Λήψηυποδείγματος τεμαχισμός Εκχύλισημεκατάλληλοοργανικόδιαλύτη (αιθέρας: ισχυρότεροεκχυλιστικόμέσο, στο PS χρησιμοποιείται αιθανόλη) Εξάτμιση Ανασύσταση σε πτητικό διαλύτη ή παραγωγοποίηση Ανάλυση με χρωματογραφικές τεχνικές Επεξεργασία δεδομένων έκδοση αποτελεσμάτων