ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 25 MAΡΤΙΟΣ 2018 ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Kάθε χρόνο περίπου 350 νέα περιστατικά καρκίνου του παχέος εντέρου Εκστρατεία ενημέρωσης από την Ομάδα ΑΛΘΕΑ Σελ. 2 Τελευταίες εξελίξεις στην αντιµετώπιση του καρκίνου του µαστού Σελ. 3 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΜΗΝΑΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ Καρκίνος του παχέος εντέρου, πρόληψη και θεραπεία Σημαντική η εξέταση μετά την ηλικία των 50 ετών Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο τρίτος κατά σειρά πιο συχνός καρκίνος στους άνδρες και ο δεύτερος πιο συχνός στις γυναίκες. Αποτελεί το 10% περίπου των νεοπλασιών παγκοσµίως, ενώ είναι η τέταρτη πιο συχνή αιτία θανάτου (από καρκίνο). Οι διεθνείς κατευθυντήριες γραµµές για πρώιµη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου συµπεριλαµβάνουν την ετήσια εξέταση κοπράνων για ανίχνευση αίµατος σε ασυµπτωµατικούς ασθενείς µεταξύ 50-75 ετών, καθώς και κολονοσκόπηση κάθε 5-10 χρόνια ξεκινώντας από την ηλικία των 50. Τυπικά, τα συµπτώµατα που πρέπει να οδηγήσουν τον ασθενή στον ιατρό µε την υποψία ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου, είναι η αποβολή αίµατος κατά τις κενώσεις, οι εναλλασσόµενες διάρροιες µε περιόδους δυσκοιλιότητας, η αναιµία, η κακουχία, η ανορεξία και η ραγδαία απώλεια βάρους. Σελ. 4,5 «ΑΦΕΤΗΡΙΑ» Πρότυπο Κέντρο Μεταθεραπευτικής στήριξης για ογκολογικούς ασθενείς Έργο ζωής από τον ΠΑΣΥΚΑΦ στην κοινότητα Μονιάτη Σελ. 6 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΝΕΑ Θεραπεία Φλεβοθρόµβωσης σε ασθενείς µε κακοήθειες Η θέση των νεότερων από του στόµατος αντιπηκτικών στη θεραπεία των καρκινοπαθών Σελ. 7 ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ Σελ. 8 Είναι πανάκεια η εξέταση PET/CT; Bank of Cyprus Oncology Centre www.bococ.org.cy

EΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΑΛΘΕΑ, ΘΥΓΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΥ ΠΑΣΥΚΑΦ Περίπου 350 νέα περιστατικά καρκίνου του παχέος εντέρου κάθε χρόνο Στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Μήνα Ενημέρωσης για τον Καρκίνο του Παχέος Εντέρου, σας εφιστούμε την προσοχή στη σημασία της πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης και καλούμε το κοινό, άνω των 50 ετών και άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου, να συμβουλευθούν τον ιατρό τους και να κάνουν προληπτικό έλεγχο. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να προληφθεί, να αντιμετωπιστεί και να θεραπευτεί όταν διαγνωστεί έγκαιρα. Προς ΑΡΘΡΟ Mιράντα Χρυσοστόμου Λειτουργός ΑΛΘΕΑ-ΠΑΣΥΚΑΦ το παρόν παρουσιάζονται γύρω στα 350 νέα περιστατικά κάθε χρόνο, τα οποία αυξάνονται. Ο συγκεκριμένος καρκίνος είναι ένας από τους λίγους καρκίνους που μπορούμε να προλάβουμε και είναι καιρός να αλλάξουμε αυτά τα δεδομένα. Η ομάδα αντιμετώπισης γαστρεντερικών καρκίνων ΑΛΘΕΑ, θυγατρική ομάδα του ΠΑΣΥΚΑΦ - Παγκύπριου Συνδέσμου Καρκινοπαθών και Φίλων, εργάζεται με στόχο να μειωθούν σημαντικά τα περιστατικά γαστρεντερικών καρκίνων. Ξεκίνησε τη λειτουργία της τον Οκτώβριο 2016 και είναι συνδεδεμένο μέλος της Europa Colon, του World Pancreatic Cancer Coalition και του Global Colon Cancer Association. Έχοντας ως κεντρικό άξονα τη βελτίωση του προσδόκιμου ζωής, την εξασφάλιση καλύτερης ποιότητας ζωής και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ατόμων με γαστρεντερικό καρκίνο, επιδιώκει να εφαρμοστεί δωρεάν, σε παγκύπρια βάση, το «Εθνικό Πληθυσμιακό Πρόγραμμα Ανίχνευσης Καρκίνου Παχέος Εντέρου» και να δημιουργηθεί ένα Εξειδικευμένο Κέντρο Παχέος Εντέρου. Σε αυτή την προσπάθεια σάς καλούμε ως συνοδοιπόρους στον αγώνα για να εξασφαλίσουμε την ίδια τη ζωή. Η ΑΛΘΕΑ-ΠΑΣΥΚΑΦ στέκεται δίπλα στον κάθε ένα από εμάς, για να κάνει την αλλαγή, με όραμα μια κοινωνία που να έχει τα εφόδια να προλαβαίνει τους γαστρεντερικούς καρκίνους, μέσα από υγιεινές επιλογές και να τους αντιμετωπίζει χωρίς καμία προκατάληψη. Ενημερωτικό Δελτίο Ογκολογικού Κέντρου Τράπεζας Κύπρου ISSN 1986-4728 (print) ISSN 1986-4736 (online) Λεωφόρος Ακροπόλεως 32, 2006 Στρόβολος, Λευκωσία Tηλ.: 22847302, Φαξ: 22511870, email: oncology@bococ.org.cy Οι τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες υποστηρίζονται από τη Συντακτική Επιτροπή Δρ. Βασίλης Βασιλείου, Δρ. Πέτρος Πολυβίου, Δρ. Γιόλα Μάρκου, Ανδριάνα Περατικού, Πέτρος Μιχαηλούδης, Διαμάντω Παναγιωτίδου, Δημήτρης Νικολάου Επιμέλεια-παραγωγή: Άλφα Δημιουργική, www.alfa.com.cy Εκτύπωση: Τυπογραφεία Κ. Γιαλλούρης & Υιοί Λτδ. 2

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Τελευταίες εξελίξεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού ΑΡΘΡΟ Δρ. Ελένη Κακουρή Παθολόγος Ογκολόγος eleni.kakouri@bococ.org.cy Σημαντικά θέματα στην ατζέντα του San Antonio Breast Cancer Symposium Το συμπόσιο πραγματοποιήθηκε, όπως κάθε χρόνο, στο San Antonio του Τέξας στις 5-9 Δεκεμβρίου 2017. Φέτος γιορτάστηκε η 40ή επέτειος του συμποσίου με επιπλέον εκπαιδευτικές συναντήσεις, κλινικά εργαστήρια, ειδική επετειακή διάλεξη και αντιπαραθέσεις. Αναπτύχθηκαν και συζητήθηκαν πολλά θέματα όπως: Η «Μοριακή ποικιλομορφία στον καρκίνο του μαστού βιολογικές και θεραπευτικές επιπτώσεις» από τον Dr. Dennis Slamon, ο οποίος υπήρξε από τους πρωτεργάτες της στοχευμένης θεραπείας. Το 1988, μετά από προκλινικές και κλινικές μελέτες, οδήγησαν το FDA στην έγκριση του Herceptin στην θεραπεία των HER2 θετικών όγκων και το 2015 στην έγκριση των αναστολέων της CDK 4/6 σε ορμονοεξαρτώμενους καρκίνους. > Ανασκοπήθηκε επίσης η ωοθηκική καταστολή με χρήση αναλόγων γοναδοτροπινών GnHRa. Μελέτες καταλήγουν ότι η χορήγηση GnHRa κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας συνδυάζεται με σημαντική μείωση της αμηνόρροιας μετά από χημειοθεραπεία άρα αποτελεί επιλογή για προφύλαξη της γονιμότητας σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που λαμβάνουν συμπληρωματική ή προεγχειρητική χημειοθεραπεία. Άλλες μελέτες έδειξαν ότι η προσθήκη ωοθηκικής καταστολής με GnHRa στην Tamoxifen αυξάνει το ελεύθερο νόσου διάστημα, όπως και για το Exemastane. > Οι υποτροπές του καρκίνου μαστού μειώνονται όπως και η θνητότητα όταν χορηγούνται τα βασικά φάρμακα για τον πρώιμο καρκίνο του μαστού, οι ανθρακυκλίνες και ταξάνες, κάθε δύο εβδομάδες αντί τρεις εβδομάδες και συνεχόμενα και όχι ταυτόχρονα. > Στόχος είναι περισσότερες γυναίκες να αποφεύγουν τον λεμφαδενικό καθαρισμό που έχει σαν αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο λεμφοιδήματος, όχι όμως εις βάρος της ογκολογικής θεραπείας. Από τα μέσα της δεκαετίας 1990 έχει υιοθετηθεί η βιοψία λεμφαδένα φρουρού για κλινικά καθαρή μασχάλη. Ασφαλές θεωρείται να αποφευχθεί ο λεμφαδενικός καθαρισμός αν βρεθεί περιορισμένη νόσος στον λεμφαδένα φρουρό και αυτή καθορίζεται σαν 1 ή 2 παθολογικοί λεμφαδένες. Άλλες μελέτες τώρα προσπαθούν να απαντήσουν εάν πρέπει ή όχι να γίνεται λεμφαδενικός καθαρισμός σε παθολογικούς λεμφαδένες μασχάλης που αρνητικοποιούνται όταν λαμβάνουν προεγχειρητική χημειοθεραπεία. Άλλο ερώτημα που τίθεται είναι εάν η ακτινοθεραπεία της μασχάλης μπορεί να αντικαταστήσει τον λεμφαδενικό καθαρισμό σε υπολειπόμενη λεμφαδενική νόσο, μετά από προεγχειρητική χημειοθεραπεία. Ένα άλλο θέμα, που είναι ακόμη αντικείμενο συζητήσεων και ερευνών, είναι το εύρος των χειρουργικών ορίων από τον διηθητικό και μη καρκίνο μαστού. > Η χρήση του νέου φαρμάκου Talazoparib σε ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο μαστού - HER2 αρνητικό και φορείς του BRCA ογκογονιδίου αυξάνει το διάστημα μέχρι προόδου της νόσου (PFS). > Η αναγνώριση των γονιδίων BRCA2 και BRCA1 το 1995 που συνδυάζονται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου μαστού και ωοθηκών οδήγησε στην αναζήτηση προφυλακτικών θεραπειών για τους φορείς όπως είναι οι αναστολείς της poly (ADP-ribose) πολυμεράσης (PAPP inhibitors). > Τα κυκλοφορούντα καρκινικά κύτταρα (CTCs) πιθανόν να αποτελέσουν βιοδείκτη για πρόβλεψη κινδύνου καθυστερημένης υποτροπής του καρκίνου μαστού με τους περιορισμούς που έχουμε σε αυτές τις μελέτες μέχρι στιγμής. > Ο βελονισμός φαίνεται να αποτελεί μη φαρμακευτική επιλογή για την αντιμετώπιση των αρθραλγιών που προκαλούνται από χρήση των αναστολέων της αρωματάσης. 3

TΟ ΘΕΜΑ Καρκίνος του παχέος εντέρου Πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο τρίτος κατά σειρά πιο συχνός καρκίνος στους άνδρες και ο δεύτερος πιο συχνός στις γυναίκες. Αποτελεί το 10% περίπου των νεοπλασιών παγκοσμίως, ενώ είναι η τέταρτη πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο. Σήμερα, υπάρχουν καλά αναγνωρισμένοι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου, συμπεριλαμβανομένων του καπνίσματος, της υψηλής κατανάλωσης κόκκινου κρέατος, της παχυσαρκίας, της διάγνωση καρκίνου του παχέος εντέρου μπορεί να επιβεβαιωθεί με τη λήψη δειγμάτων για βιοψία κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης. Στη συνέχεια, είναι απαραίτητο να διενεργηθεί αξονική τομογραφία θώρακος, κοιλίας και πυέλου με σκιαγραφικό για να διερευνηθεί η πιθανότητα απομακρυσμένων μεταστάσεων. Επί απουσίας μεταστατικής νόσου, τότε η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι η κολεκτομή με αφαίρεση των επιχώριων λεμφαδένων. Σε όγκους που έχουν προσβάλει τους επιχώριους Δρ. Βασίλης Βασιλείου Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος vasilis.vasiliou@bococ.org.cy Δρ. Πάνος Παπαναστασόπουλος Παθολόγος Ογκολόγος panos.papanastasopoulos@bococ.org.cy έλλειψης σωματικής δραστηριότητας/άσκησης, των νοσημάτων όπως η ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και τέλος σπάνιων κληρονομήσιμων συνδρόμων όπως σύνδρομο Lynch, οικογενούς πολυποδίασης κ.α. Oι διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές για μεθόδους πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου του παχέος εντέρου συμπεριλαμβάνουν την ετήσια εξέταση κοπράνων για ανίχνευση αίματος σε ασυμπτωματικούς ασθενείς μεταξύ 50-75 ετών, καθώς και κολονοσκόπηση κάθε 5-10 χρόνια ξεκινώντας από την ηλικία των 50. Τυπικά, τα συμπτώματα που πρέπει να οδηγήσουν τον ασθενή στον ιατρό με την υποψία ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου είναι η αποβολή αίματος κατά τις κενώσεις, οι εναλλασσόμενες διάρροιες με περιόδους δυσκοιλιότητας, η αναιμία, η κακουχία, η ανορεξία και η ραγδαία απώλεια βάρους. Η λεμφαδένες, ενδείκνυται να χορηγηθεί εξάμηνη επικουρική χημειοθεραπεία, η οποία προσδίδει όφελος περί του 15% στην πενταετή επιβίωση των ασθενών αυτών, με αποτέλεσμα πάνω από 70% να επιβιώνουν στην πενταετία. Πρόσφατα δεδομένα από μεγάλες κλινικές μελέτες υποδεικνύουν ότι σε χαμηλού ρίσκου ασθενείς με νόσο σταδίου ΙΙΙ, η διάρκεια της χημειοθεραπείας μπορεί να είναι τρίμηνη. Σε ασθενείς όπου οι επιχώριοι λεμφαδένες δεν είναι προσβεβλημένοι, το όφελος από επικουρική χημειοθεραπεία είναι αμφίβολο και κυμαίνεται στο 3-4% στην πενταετία και ως εκ τούτου δεν είναι κανόνας να προσφέρεται επικουρική χημειοθεραπεία, καθώς η πενταετής επιβίωση κατά κανόνα αγγίζει το 80% χωρίς επιπρόσθετη χημειοθεραπεία. Σε μεταστατική νόσο, η χειρουργική αντιμετώπιση κατά κανόνα αντενδείκνυται, καθώς 4

Καρκίνος Ορθού δεν μπορεί να εξαλείψει συνολικά τη νόσο όταν αυτή έχει διασπαρεί. Εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις ασθενών με ολιγομεταστατική νόσο, των οποίων η αντιμετώπιση πρέπει να συζητείται στα πλαίσια ογκολογικών συμβουλίων, καθώς απαιτείται εμπειρία και αντιμετώπιση από πολλές διαφορετικές ιατρικές ειδικότητες. Η συνήθης θεραπεία επί μεταστατικής νόσου είναι η συνδυαστική χημειοθεραπεία. Στο Κέντρο, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής, διενεργούνται μοριακές εξετάσεις για μεταλλάξεις σε δείγματα από όγκους ασθενών με καρκίνο παχέος εντέρου (RAS, RAF, MSI), τα αποτελέσματα των οποίων έχουν προγνωστική σημασία, καθώς επίσης επιτρέπουν να επιλεγεί ο κατάλληλος συνδυασμός φαρμάκων για τον ασθενή. Παράλληλα, στο Κέντρο οι ασθενείς έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν σε εγκεκριμένες κλινικές μελέτες στις οποίες δοκιμάζεται η αποτελεσματικότητα νέων φαρμάκων, από τα οποία μπορεί να έχουν αυξημένο όφελος στην επιβίωσή τους. Τέλος, επί μεταστάσεων, ο σκοπός της χημειοθεραπείας προφανώς δεν είναι η ίαση, αλλά ο έλεγχος της νόσου και των συμπτωμάτων του ασθενή με ποσοστό ανταπόκρισης περίπου 65%, και μέση επιβίωση περίπου 25-30 μήνες. Η επίπτωση του αδενοκαρκινώματος του ορθού στην Ευρώπη είναι 125.000 περιστατικά ανά έτος (35% των περιστατικών κολοορθικού καρκίνου). Η μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 70 έτη, ενώ εκτός άλλων, παράγοντες κινδύνου είναι το αυξημένο σωματικό βάρος, ο διαβήτης τύπου ΙΙ, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, το κάπνισμα και η αυξημένη λήψη οινοπνεύματος. Τα συνηθέστερα συμπτώματα που οδηγούν τους ασθενείς σε κολονοσκόπηση και διάγνωση μέσω λήψης βιοψιών, είναι η αλλαγή συνήθειας εντέρου και η απώλεια αίματος. Ο καρκίνος του ορθού παρουσιάζεται ξεχωριστά γιατί χρήζει διαφορετικής ακτινολογικής διερεύνησης και θεραπευτικής αντιμετώπισης, σε σχέση με το υπόλοιπο παχύ έντερο. Εκτός από την αξονική τομογραφία, οι ασθενείς υποβάλλονται σε υψηλής ευκρίνειας μαγνητική τομογραφία ορθούπυέλου που σκοπό έχει την ακριβή τοπική κλινική σταδιοποίηση κατά ΤΝΜ. H σταδιοποίηση αυτή θα καθορίσει και το θεραπευτικό χειρισμό, αφού σε αρχικά στάδια χωρίς παθολογικούς λεμφαδένες (ct1-t2), οι ασθενείς αντιμετωπίζονται με χειρουργική επέμβαση, ενώ σε πιο προχωρημένα στάδια χορηγείται προεγχειρητική άκτινο±χημειοθεραπεία. Έγκριτες κλινικές μελέτες έδειξαν πως η θεραπεία αυτή μειώνει σημαντικά τα ποσοστά τοπικής υποτροπής. Στο Κέντρο η προεγχειρητική ακτινοθεραπεία εφαρμόζεται επιτυχώς με τελευταίου τύπου γραμμικούς επιταχυντές και σύγχρονες τεχνικές (όπως VMAT) και άριστα αποτελέσματα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως σε πρόσφατη αναδρομική μελέτη φάνηκε πως τα αποτελέσματα των ασθενών του Κέντρου είναι συγκρίσιμα με αυτά της διεθνούς βιβλιογραφίας. Σημαντικό επίσης το γεγονός πως όλα τα περιστατικά συζητούνται σε πολυθεματικές ομάδες διασφαλίζοντας την επιλογή της ενδεδειγμένης και βέλτιστης θεραπευτικής αντιμετώπισης. 5

YΠΗΡΕΣΙΕΣ Την ημέρα των εγκαινίων του Κέντρου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Αναστασιάδης πλαισιωμένος από τον κ. Ευστάθιο και την κα Παναγιώτα Κωνσταντινίδη, δωρητές της κατοικίας, από αριστερά η Δρ. Άννα Αχιλλεούδη, Πρόεδρος ΠΑΣΥΚΑΦ και δεξιά η κα Σπυρούλα Αργυρίου, Επαρχιακή Διευθύντρια ΠΑΣΥΚΑΦ Λεμεσού. «ΑΦΕΤΗΡΙΑ» ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΣΥΚΑΦ Πρότυπο Κέντρο Μεταθεραπευτικής Στήριξης Η πρώτη εξειδικευμένη μονάδα στήριξης για ογκολογικούς ασθενείς Η ραγδαία πρόοδος της ιατρικής επιστήμης και ειδικά της ογκολογίας, οδήγησε τα τελευταία χρόνια στην εκπόνηση διαφόρων μελετών και στην ανάπτυξη συγκεκριμένων δράσεων σχετικά με την αποκατάσταση και στήριξη των επιβιωσάντων καρκινοπαθών (cancer survivors). Πλέον, το 50% των νεοδιαγνωσθέντων ασθενών έχουν προσδόκιμο επιβίωσης μεγαλύτερο από δέκα χρόνια. Στην Κύπρο, υπολογίζεται ότι οι επιζώντες καρκινοπαθείς είναι πέραν των 30 χιλιάδων, αριθμός ο οποίος αναμένεται να αυξηθεί, λόγω της αύξησης στα νέα περιστατικά καρκίνου (3.300 ετησίως). Ο ΠΑΣΥ- ΚΑΦ, αναγνωρίζοντας το κενό που υπάρχει στην κυπριακή κοινωνία σε θέματα αποκατάστασης, προχώρησε τον Μάιο 2017, στη λειτουργία του πρώτου εξειδικευμένου κέντρου μεταθεραπευτικής στήριξης για ογκολογικούς ασθενείς, την «Αφετηρία». Όπως είναι γνωστό, οι θεραπείες προκαλούν σωρεία σύνθετων και πολυδιάστατων θεμάτων/προβλημάτων, όπως για παράδειγμα κατάθλιψη, αύξηση/απώλεια βάρους, θλίψη, θέματα σεξουαλικότητας κ.α, τα οποία χρήζουν μίας στοχευμένης και ολιστικής αντιμετώπισης. Μέσα από την καινοτομία αυτή, η διεπιστημονική ομάδα της «Αφετηρίας» στοχεύει στην αλλαγή του τρόπου ζωής, των πρώην πλέον ασθενών, αποσκοπώντας στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους, μέσα από συγκεκριμένα προγράμματα τα οποία αφορούν την πληροφόρηση και συμβουλευτική, σωματική άσκηση, διατροφική αγωγή, φυσικοθεραπεία, ψυχολογική στήριξη, ενημέρωση σε θέματα κοινωνικής πρόνοιας και εκπαίδευση σε στρατηγικές αντιμετώπισης προβλημάτων. Το Κέντρο στελεχώνεται επί 24ώρου βάσεως με έμπειρους επαγγελματίες διαφόρων ειδικοτήτων, π.χ. Ψυχολόγους, Φυσιοθεραπευτές, ΑΡΘΡΟ Ανδρέας Παπαγεωργίου Διευθυντής «Αφετηρίας» andreas@pasykaf.org Κοινωνικούς Λειτουργούς, Νοσηλευτές και Ιατρούς, οι οποίοι εδώ και χρόνια, μέσω του ΠΑΣΥΚΑΦ, ασχολούνται με θέματα καρκίνου. Τα προγράμματα προς το παρόν, καλύπτουν επιβιώσαντες ασθενείς με καρκίνο του μαστού, εντέρου, προστάτη, θυρεοειδή κ.α., οι οποίοι επιστημονικά αποδεδειγμένα έχουν καλύτερη πρόγνωση μετά το πέρας των θεραπειών. Στο Κέντρο «Αφετηρία» μπορούν να φιλοξενηθούν άντρες και γυναίκες 18 ετών και άνω, οι οποίοι έχουν ολοκληρώσει τις θεραπείες τους και θεωρούνται απαλλαγμένοι καρκίνου, ανεξάρτητα αν λαμβάνουν υπηρεσίες από άλλους παρεμφερείς συνδέσμους. Το Κέντρο βρίσκεται στην κοινότητα του Μονιάτη της επαρχίας Λεμεσού και έχει τη δυνατότητα να φιλοξενήσει μέχρι 10 άτομα ανά εβδομάδα. Όλες οι υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν. Φιλοσοφία της «Αφετηρίας», είναι να δώσει τα κατάλληλα εφόδια και την απαραίτητη γνώση στον καθένα ξεχωριστά, να αφήσει πίσω τη διάγνωση και την αβάστακτη διαρκή αβεβαιότητά της και στηριζόμενος πάνω στις δικές του δυνάμεις να κάνει μια καινούρια αρχή στη ζωή του. Για επικοινωνία: Tηλ. 25432182, φαξ. 25432178 facebook/ afetiriapasykaf 6

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 2017 ASH MEETING Η θέση των νεότερων από του στόματος αντιπηκτικών στη θεραπεία των καρκινοπαθών Η θεραπεία της Φλεβοθρόμβωσης (Venous Thromboembolism VTE) σε ασθενείς με κακοήθειες αποτελεί πρόκληση, λόγω των κινδύνων νέας θρόμβωσης από τη μια αλλά και αιμορραγίας, ως αποτέλεσμα της θεραπείας, από την άλλη. Η χορήγηση υποδορίων ενέσεων χαμηλού μοριακού βάρους ηπαρίνης (low molecular weight heparin LMWH) για περίοδο τουλάχιστον έξι μηνών αποτελεί τη θεραπεία εκλογής για τους ασθενείς αυτούς. Τα από του στόματος απευθείας δρώντα αντιπηκτικά (Direct Oral Anticoagulants DOACs) χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της VTE σε μη καρκινοπαθείς, αλλά ο ρόλος τους στους καρκινοπαθείς παραμένει αβέβαιος. Περισσότερα δεδομένα έρχονται να προσθέσουν δύο μελέτες που παρουσιάστηκαν στα πλαίσια του 59ου Ετήσιου Συνεδρίου του Αμερικανικού Συνδέσμου Αιματολογίας (ASH), που διεξήχθη στην Ατλάντα τον περασμένο Δεκέμβριο. Στη μελέτη Hokusai-VTE-Cancer συγκρίθηκε η χορήγηση του DOAC Edoxaban με τη LMWH Dalteparin σε ασθενείς με σχετιζόμενη-με-κακοήθεια VTE. Αμφότερα τα σκευάσματα κατέδειξαν παρόμοια αποτελέσματα ως προς την υποτροπή CT-Scan πνευμονικών αρτηριών - Παρατηρείται έλλειμμα πληρώσεως στη (ΔΕ) πνευμονική αρτηρία, συμβατό με Πνευμονική Εμβολή. ΑΡΘΡΟ Δρ. Αγαθοκλής Αγαθοκλέους Αιματολόγος agathoclis.agathocleous@bococ.org.cy του θρομβοεμβολικού επεισοδίου και την εμφάνιση μείζονος αιμορραγίας, καταδεικνύοντας έτσι την υπόθεση της μελέτης πως το Edoxaban δεν είναι κατώτερο του Dalteparin, σε αποτελεσματικότητα και τοξικότητα, για τη θεραπεία των ασθενών αυτών. Με δεδομένη τη θρομβωτική τάση στους καρκινοπαθείς και τη σύσταση των κατευθυντηρίων οδηγιών για χρήση LMWH, η μελέτη Select-d συνέκρινε τη χρήση του DOAC Rivaroxaban με το Dalteparin. Η επίπτωση φλεβοθρόμβωσης ήταν μικρότερη με τη χρήση Rivaroxaban (4% vs 11%), όμως η επίπτωση των αιμορραγικών επεισοδίων, και συγκεκριμένα των κλινικά σημαντικών μη-μειζόνων αιμορραγιών, ήταν μεγαλύτερη με το συγκεκριμένο σκεύασμα (13% vs 2%). Οι μελέτες αυτές καταδεικνύουν χωρίς αμφιβολία την αποτελεσματικότητα των νεοτέρων DOACs στην πρόληψη ή την αντιμετώπιση των θρομβωτικών επιπλοκών των καρκινοπαθών. Πρέπει, όμως, να ισορροπήσει κανείς την αποτελεσματικότητα με τον κίνδυνο αιμορραγικών επιπλοκών και ιδιαίτερα των ασθενών με γαστρεντερικές αιμορραγίες, δεδομένων των εκτεταμένων αιμορραγιών που παρατηρήθηκαν σε αυτή την υποομάδα ασθενών. Σίγουρα δεν έχουν διαφοροποιηθεί ακόμη οι κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση των ασθενών μας. Λαμβάνοντας, όμως, υπόψη τα νεότερα δεδομένα που αναφέραμε, καθώς και το ότι, ακόμη και χωρίς την διαφοροποίηση των οδηγιών, παρατηρείται εισαγωγή των DOACs στην κλινική πρακτική, θεωρούμε πως η εξατομικευμένη συζήτηση με τον θεράποντα ιατρό για την επιλογή της κατάλληλης αγωγής είναι απαραίτητη. 7

MYΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ Είναι πανάκεια η εξέταση PET/CT; Σημαντική μεν αλλά δεν «τα δείχνει όλα» «Γιατρέ να μου γράψεις τζείνην την εξέτασην που δείχνει ούλλα όσα έχω». Αυτή είναι η συνήθης φράση των ασθενών όταν θέλουν να αναφερθούν στην εξέταση PET/CT. Είναι όμως η εξέταση αυτή πανάκεια; Δηλαδή η ιδεατή εξέταση, για την οποία επικρατεί η αντίληψη ότι ανιχνεύει κάθε νόσο σωματική, οργανική ή ψυχική; Ας αρχίσουμε από την αρχή. Το PET/CT είναι ο συνδυασμός δύο εξετάσεων σε μια. Γίνεται χρήση ραδιενεργών ουσιών, ποζιτρονίων, για απεικόνιση και ακολούθως οι εικόνες αυτές επιπροβάλλονται σε εξέταση αξονικού τομογράφου. Πρόκειται για μια υβριδική εξέταση γιατί συνδυάζει τη λειτουργική απεικόνιση, το PET, με την ανατομική, το CT. Η εξέταση αυτή έχει το πλεονέκτημα της ολοσωματικής απεικόνισης (Εικόνα). Για να μπορεί να γίνει η εξέταση PET, θα πρέπει να χορηγηθεί στον ΑΡΘΡΟ Δρ. Σάββας Φράγκος Πυρηνικός Ιατρός savvas.frangos@bococ.org.cy ασθενή ένα ραδιοφάρμακο. Υπάρχουν πολλά είδη, αλλά το συνηθέστερο είναι το FDG. Το γράμμα G αναφέρεται στη γλυκόζη. Ο βασικός μηχανισμός πρόσληψης του συγκεκριμένου ραδιοφαρμάκου, είναι ο μεταβολισμός της γλυκόζης εντός του κυττάρου. Μερικά καρκινικά κύτταρα έχουν αναπτυγμένο μεταβολισμό της γλυκόζης και ως εκ τούτου προσλαμβάνουν το FDG που ακολούθως ανιχνεύεται με το μηχάνημα του PET. Ο ρυθμός του μεταβολισμού της γλυκόζης είναι σημαντικός για την πρόσληψη του FDG. Σε ό,τι αφορά την ογκολογία, δεν είναι όλοι οι καρκίνοι που έχουν σημαντικό μεταβολισμό έτσι ώστε να μπορούν να ανιχνευθούν από το PET/CT με FDG. Ως εκ τούτου γίνεται μεγάλης έκτασης έρευνα για την ανακάλυψη άλλων ουσιών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ανίχνευση συγκεκριμένων καρκίνων. Τον τελευταίο καιρό ένα καινούργιο ραδιοφάρμακο, το PSMA (ειδικό αντιγόνο της μεμβράνης του προστάτη), δίνει εξαιρετικές πληροφορίες για τους ασθενείς με καρκίνο του προστάτη. Όπως για όλες τις διαγνωστικές απεικονιστικές εξετάσεις, η χρήση τους πρέπει να γίνεται με φειδώ. Το σημαντικότερο είναι η ένδειξη. Ο θεράπων ιατρός θα κρίνει αν η εξέταση PET/CT μπορεί να δώσει τις αναγκαίες πληροφορίες σε ότι αφορά τη νόσο του εκάστοτε ασθενή. Αν και οι ενδείξεις για την εξέταση PET/CT είναι κατά κύριο λόγο στην ογκολογία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες περιπτώσεις, όπως για εξετάσεις λειτουργικότητας του εγκεφάλου ή της καρδίας. Ως εκ τούτου, αν και η εξέταση PET/CT είναι μια εξαιρετική εξέταση, δεν τα «δείχνει ούλλα». Επίσης, για την παραπομπή στην συγκεκριμένη εξέταση, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι υπάρχει έκθεση σε ακτινοβολία και μόνο αν υπάρχει όφελος στον εξεταζόμενο ενδείκνυται η αποστολή του για τη διεξαγωγή της εξέτασης. 8