ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ ΚΑΝΟΝΙΚΟ. Βρυξέλλες, 23/12/2013 Α.Π. Φ. 2215 / 554. ΠΡΟΣ : Ως Πίνακας Αποδεκτών

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ Γραφείο Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων Rue des Petits Carmes 6 1000 Bruxelles Τηλ. : 00 32 2 545 55 06 Φαξ : 00 32 2 545 55 08 Email : ecocom-brussels@mfa.gr ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ ΚΑΝΟΝΙΚΟ Βρυξέλλες, 23/12/2013 Α.Π. Φ. 2215 / 554 ΠΡΟΣ : Ως Πίνακας Αποδεκτών KOIN : Ε.Δ.: Υπουργείο Εξωτερικών Διπλωματικό Γραφείο κ. ΥΦΥΠΕΞ Γραφείο κ. Γ.Γ. ΔΟΣ & ΑΣ Γραφείο κ. Β Γενικού Διευθυντού Β1, Β4, Β8 Διευθύνσεις Πρεσβεία Βρυξελλών ΜΑ Ε.Ε., υπόψη κ.κ. Μπαζώτη, Οικονόμου, Θεοδωρίδου ΘΕΜΑ: Μελέτη βελγικής αγοράς βιολογικών προϊόντων Σας διαβιβάζουμε συνημμένα σε ηλεκτρονική μορφή, προς ενημέρωσή σας και ενδεχομένως ενδιαφερομένων ελληνικών επιχειρήσεων, μελέτη του Γραφείου μας, Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με την αγορά βιολογικών προϊόντων του Βελγίου. Οι πληροφορίες που παρατίθενται στην μελέτη αντλήθηκαν κυρίως από στοιχεία του Βελγικού Κέντρου Έρευνας και Πληροφόρησης Οργανώσεων Καταναλωτών (CRIOC) και της εταιρείας ερευνών αγοράς GfK Benelux, καθώς και άλλων ερευνών που έχουν δημοσιευθεί στον κλαδικό Τύπο του Βελγίου. Επισυνάπτονται επίσης αρχεία εισαγωγέων βιολογικών τροφίμων στο Βέλγιο, και επιλεγμένων καταστημάτων βιολογικών τροφίμων και ποτών στις Βρυξέλλες. Συνημ.: 3 αρχεία Ο Προϊστάμενος Παντελής Γκάσιος Σύμβουλος ΟΕΥ Α' Σελίδα 1 από 2 ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΔΕΚΤΩΝ 1. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων - Γραφείο κ. Υπουργού - Γραφείο κ. Γεν. Γραμματέα Αγροτικής Πολιτικής & Διεθνών Σχέσεων - Γενική Διεύθυνση Ζωικής Παραγωγής - Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας - Διεύθυνση Αγροτικής Πολιτικής & Τεκμηρίωσης 2. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ, Γραφείο κ. Προέδρου, e- mail: sevt@hol.gr, sevt@sevt.gr 3. ΕΘΝΙΚΗ ΔΙΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ & ΕΛΙΑΣ (ΕΔΟΕΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: info@edoee.gr 4. ΠΕΜΕΤΕ, Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: info@pemete.gr 5. ΣΕΒΙΤΕΛ, Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: sevitel@oliveoil.gr 6. ΕΣΒΙΤΕ, Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: info@esvite.gr 7. INCOFRUIT HELLAS, Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: incofruit@incofruit.gr 8. ΕΘΝΙΚΗ ΔΙΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΜΠΕΛΟΥ ΚΑΙ ΟΙΝΟΥ (ΕΔΟΑΟ), Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: edoao@otenet.gr 9. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΑΜΠΕΛΟΟΙΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ (ΚΕΟΣΟΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: keosoe@otenet.gr 10. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΠΟΣΤΑΓΜΑΤΩΝ & ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΩΔΩΝ ΠΟΤΩΝ (ΣΕΑΟΠ), Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: seaop@hol.gr 11. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΟΙΝΟΥ, Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: seo@wine.org.gr 12. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΕΩΝ ΜΕΛΙΟΥ, Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: sevt@hol.gr 13. ΟΠΕ Α.Ε., Γραφείο κ. Διευθύνοντος Συμβούλου 14. Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων (ΠΣΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: pse@otenet.gr 15. Σύνδεσμος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: info@seve.gr 16. Σύνδεσμος Εξαγωγέων Κρήτης, Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: info@crete-exporters.com 17. Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδος (ΚΕΕΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: keeuhcci@otenet.gr 18. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ (ΣΕΒ), Γραφείο κ. Προέδρου, e- mail: info@sev.org.gr 19. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΣΒΒΕ), Γραφείο κ. Προέδρου, e- mail: secretariat@sbbe.gr 20. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ & ΠΕΙΡΑΙΩΣ (ΣΒΑΠ), Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: svap@svap.gr 21. ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, Γραφείο κ. Προέδρου, e- mail: info@acci.gr 22. ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, Γραφείο κ. Προέδρου, e-mail: root@ebeth.gr 23. ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, Γραφείο κ. Προέδρου, e- mail: evep@pcci.gr, prdep@pcci.gr Σελίδα 2 από 2 ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

Πρεσβεία της Ελλάδος στο Βέλγιο Γραφείο Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων Η ΒΕΛΓΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Βρυξέλλες, Δεκέμβριος 2013 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Χαρακτηριστικά της βελγικής αγοράς βιολογικών προϊόντων, τάσεις της κατανάλωσης..3 (i) Τάσεις της βελγικής παραγωγής και αγοράς βιολογικών προϊόντων. 3 (ii) Καταναλωτικές τάσεις της βελγικής αγοράς βιολογικών προϊόντων...10 (iii) Κανάλια διανομής βιολογικών προϊόντων.....19 (iv) Η παραγωγή βιολογικών προϊόντων στην Βαλλονία..22 2. Το βελγικό εξωτερικό εμπόριο βιολογικών προϊόντων....24 (i) Αυξημένες εισαγωγές - στόχος οι εξαγωγές....24 (ii) Στατιστικά στοιχεία.25 3. Προοπτικές των ελληνικών βιολογικών τροφίμων στην βελγική αγορά. 26 2

1. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΒΕΛΓΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ, ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ i. Τάσεις της βελγικής παραγωγής και αγοράς βιολογικών προϊόντων Σύμφωνα με στοιχεία του Βελγικού Κέντρου Έρευνας και Πληροφόρησης Οργανώσεων Καταναλωτών (CRIOC) και της εταιρείας ερευνών αγοράς GfK Benelux, οι χρονιές από το 2005 και έπειτα παρουσιάζουν μία αξιοσημείωτη άνοδο της αγοράς βιολογικών προϊόντων στο Βέλγιο. Το 2012, σύμφωνα με στοιχεία έρευνας της GfK, το 89% των Βέλγων αγόρασε τουλάχιστον μία φορά βιολογικά προϊόντα, με τις αγορές τους να εστιάζονται σε λαχανικά, φρούτα και γαλακτοκομικά προϊόντα. Σύμφωνα με την έρευνα, διαχρονικά υπάρχει μία πτωτική τάση των τιμών των βιολογικών προϊόντων η οποία έχει βοηθήσει την ανάπτυξη της αγοράς, ωστόσο τα βιολογικά προϊόντα παραμένουν κατά μέσον όρο κατά 30% ακριβότερα των αντίστοιχων συμβατικών προϊόντων. Η διαφορά αυτή στην τιμή τείνει πάντως να μειώνεται από χρόνο σε χρόνο. Το 2012, η επιφάνεια των καλλιεργούμενων αγροτικών εκτάσεων στο Βέλγιο που χρησιμοποιούνται για παραγωγή βιολογικών προϊόντων σημείωσαν συνολικά αύξηση 9,2% (8,3% στην Φλάνδρα και 9,3% στην Βαλλονία), αρκετά παραπάνω από την μέση αύξηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο (+6%). Επίσης αυξήθηκε ο αριθμός των παραγωγών βιολογικών προϊόντων, συνολικά κατά 10,1% (φθάνοντας τους 1.389 καταγεγραμμένους παραγωγούς), στην Βαλλονία κατά 11,2% και στην Φλάνδρα κατά 6%, ενώ αυξήθηκε και ο αριθμός των ζώων βιολογικής βοσκής κατά 9,6% στην Βαλλονία. Σημειωτέον ότι από τους 1.389 παραγωγούς βιολογικών προϊόντων, οι 1.090 είναι καταγεγραμμένοι στην Βαλλονία (το 78% του συνόλου), και μόνον οι 299 στην Φλάνδρα. Σημειώνουμε ότι με βάση στοιχεία του έτους 2011, το Βέλγιο κατατάχθηκε στην 15 η θέση μεταξύ των χωρών μελών της Ε.Ε., από πλευράς αγροτικών εκτάσεων που μετατράπηκαν σε βιολογικές καλλιέργειες. Το 2011, το 4% των αγροτικών εκτάσεων του Βελγίου μετατράπηκε σε βιολογικές καλλιέργειες, λίγο μπροστά από τις Πολωνία, Βρετανία και Γαλλία, ενώ στην κορυφή της σχετικής κατάταξης ήταν οι Αυστρία (με 17%), Σουηδία και Εσθονία (με 15%), Τσεχία (με 14%) και Λετονία (με 10%). Η χώρα μας σημειωτέον ότι κατατάχθηκε στην 6 η θέση 3

το 2011, με το 9% των αγροτικών εκτάσεων να μετατρέπονται σε βιολογικές καλλιέργειες. Σημειωτέον ότι το 2011 το 5,62% της συνολικής αγροτικής επιφάνειας της Ευρώπης αφορούσε βιολογικές καλλιέργειες. Ο κύκλος εργασιών της αγοράς βιολογικών προϊόντων στο Βέλγιο το 2012 ανήλθε σε 417 εκατ., σημειώνοντας αύξηση 7% σε σύγκριση με το 2011, εκ των οποίων τα 282 εκατ. αφορούσαν τον υποτομέα τροφίμων βιολογικής καλλιέργειας. Το 2012, η χρήσιμη αγροτική επιφάνεια για καλλιέργεια βιολογικών προϊόντων στο Βέλγιο ανήλθε σε 59.684 εκτάρια, που αντιπροσωπεύει το 4,4% της συνολικής χρήσιμης αγροτικής επιφάνειας της χώρας, παραμένοντας σταθερή σε σύγκριση με το 2011. Υπάρχει ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, διαφορά μεταξύ των περιφερειών του Βελγίου όσον αφορά τον τύπο των καλλιεργειών. Στην περιφέρεια της Βαλλονίας υπερτερούν οι μεγάλες εκτάσεις και τα λιβάδια, ενώ στην Φλάνδρα υπερισχύει η δενδροκαλλιέργεια οπωροφόρων δέντρων. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι στην Βαλλονία η παραγωγή βιολογικών προϊόντων εστιάζεται περισσότερο στα προϊόντα ζωικής προέλευσης και κυρίως τα προϊόντα βοοειδών, οπότε οι μεγάλες εκτάσεις καλλιεργειών βιολογικών φυτών προορίζονται βασικά για την βοσκή των εκτρεφόμενων ζώων. Στα κατωτέρω διαγράμματα και πίνακες απεικονίζονται η εξέλιξη των αγροτικών επιφανειών βιολογικής καλλιέργειας στην περίοδο 2000-2012, η εξέλιξη της χρήσιμης αγροτικής επιφάνειας για βιολογικές καλλιέργειες το 2012 και η εξέλιξη του αριθμού βιολογικών παραγωγών στην περίοδο 2000-2012, καθώς και οι διαφοροποιήσεις στην παραγωγή βιολογικών προϊόντων μεταξύ περιφερειών. 4

ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΓΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ 80.000 70.000 60.000 ΕΚΤΑΡΙΑ 50.000 40.000 30.000 Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα 20.000 10.000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Αγροτική επιφάνεια καλλιεργειών βιολογικών προϊόντων, εξέλιξη 2000-2012 Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα 2000 20.265 16.872 3.393 2001 22.410 18.384 4.026 2002 24.037 20.158 3.879 2003 24.014 20.574 3.440 2004 23.564 20.345 3.219 2005 23.514 20.361 3.153 2006 28.634 25.367 3.267 2007 32.719 29.222 3.497 2008 35.822 32.330 3.492 2009 41.354 37.695 3.659 2010 68.700 44.878 3.822 2011 54.688 50.048 4.563 2012 59.684 54.745 4.939 5

ΕΞΕΛΙΞΗ ΧΡΗΣΙΜΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟ 2012 10,0% 9,0% 8,0% 9,2% 9,3% 8,3% 7,0% 6,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα Ευρώπη Εξέλιξη αριθμού βιολογικών παραγωγών, 2000-2012 Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα 2000 666 435 231 2001 694 441 253 2002 710 459 251 2003 688 438 233 2004 712 481 231 2005 733 497 236 2006 803 571 232 2007 852 622 230 2008 901 671 230 2009 1.021 779 242 2010 1.140 884 256 2011 1.262 980 282 2012 1.389 1.090 299 6

ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 1.600 1.400 1.200 1.000 800 Βέλγιο Βαλλονία Φλάνδρα 600 400 200 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Καλλιέργειες Λαχανικών 433 438 Βαλλονία Φλάνδρα 7

Καλλιέργειες Φρούτων 128 Βαλλονία Φλάνδρα 319 Παραγωγοί βιολογικών 21,53% Βαλλονία Λοιπό Βέλγιο 78,47% 8

Αγροτική γη βιολογικών 8,28% Βαλλονία Λοιπό Βέλγιο 91,72% Η βιολογική γεωργία κερδίζει σταδιακά έδαφος στο Βέλγιο, όπως και ολόκληρος ο κλάδος των βιολογικών προϊόντων (από την παραγωγή έως το λιανεμπόριο), κατά το πρότυπο κυρίως της γειτονικής Γερμανίας. Η μελέτη των στοιχείων του αριθμού εκμεταλλεύσεων και εκτάσεων δείχνει ότι το φαινόμενο αυτό αφορά πρωτίστως την περιοχή της Βαλλονίας. Στην Φλάνδρα, η εξέλιξη του αριθμού των βιολογικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων δείχνει κάποια ανοδική πορεία, μετά από μια περίοδο σχετικής στασιμότητας. Η κατανομή ανά είδος εκμετάλλευσης δείχνει ότι η ροπή προς βιολογικά προϊόντα στη Βαλλονία αφορά κυρίως την κτηνοτροφία, ενώ στη Φλάνδρα αφορά ιδιαίτερα τον τομέα των καλλιεργειών οπωροφόρων. Η διαφορά αυτή σχετίζεται με τις διαφορετικές ειδικεύσεις των γεωργικών οικονομιών των δύο περιοχών. Σημειώνουμε ότι οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις βιολογικής καλλιέργειας αντιπροσωπεύουν το 8,1% των συνολικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην Βαλλονία, και μόλις το 1,2% των συνολικών φλαμανδικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Σε επίπεδο Βελγίου, οι βιολογικές καλλιέργειες καταλαμβάνουν το 3,6% της συνολικής επιφάνειας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. 9

ii. Καταναλωτικές τάσεις της βελγικής αγοράς βιολογικών προϊόντων Όπως προαναφέραμε, το 2012 τα βελγικά νοικοκυριά δαπάνησαν 417 εκατ. για αγορές βιολογικών προϊόντων (τροφίμων και μη), δαπάνη κατά 7% αυξημένη σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Η σημαντική αυτή αύξηση εξηγείται τόσο από την άνοδο του αριθμού των αγοραστών, όσο και από την αύξηση της αγοραστικής δαπάνης ανά επίσκεψη σε κατάστημα ή σημείο πώλησης (αντιθέτως, ο αριθμός επισκέψεων σε καταστήματα μειώθηκε). Οι ισχυρότερες αυξήσεις στην ζήτηση βιολογικών προϊόντων σημειώθηκαν κατά το τρίτο και το τέταρτο τρίμηνο του έτους. Σημειώνουμε ότι το 2012, σύμφωνα με τα στοιχεία μετρήσεων της GfK, αυξήθηκαν ιδιαίτερα αισθητά οι πωλήσεις μεταποιημένων βιολογικών προϊόντων, κατά 13%, ενώ αυτές έχουν διπλασιαστεί κατά την περίοδο της τελευταίας επταετίας. Στο κατωτέρω διάγραμμα βλέπουμε την εξέλιξη της καταναλωτικής δαπάνης των βελγικών νοικοκυριών σε βιολογικά προϊόντα (τρόφιμα και μη) κατά την περίοδο 2001-2012. ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΒΕΛΓΙΚΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΓΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ (ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΜΗ), 2001-2012 450 400 350 300 250 ΕΚΑΤ. 200 150 100 50 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Σημειωτέον ότι η ισχυρότερη αύξηση της κατανάλωσης βιολογικών προϊόντων είχε σημειωθεί το 2010 (+19% έναντι του 2009), ενώ αντιθέτως η αύξηση από το 2010 στο 2011 υπήρξε σχετικά μικρή (+3%). Τα νωπά βιολογικά τρόφιμα σημείωσαν το 2012 μικρή πρόοδο από μερίδιο 1,8% το 2011 σε μερίδιο 1,9% της συνολικής αγοράς τροφίμων, με την καταναλωτική δαπάνη να ανέρχεται σε πλησίον των 300 εκατ., 10

σημειώνοντας αύξηση έναντι του 2011 της τάξεως του 7%. Η αύξηση αυτή σημειώθηκε έπειτα από αρκετά χρόνια σταθεροποίησης του μεριδίου. Σημειώνουμε επίσης ότι το συνολικό μερίδιο των βιολογικών προϊόντων (τροφίμων και μη, συμπεριλαμβανομένων φυσικών φαρμάκων και καλλυντικών) στην αγορά του Βελγίου ανέρχεται σε 1,5%. Τα μεγαλύτερα μερίδια αγοράς που κατέχουν βιολογικά τρόφιμα σε σύγκριση με την συνολική αγορά ομοειδών προϊόντων περιλαμβάνουν κατηγορίες προϊόντων όπως τα υποκατάστατα κρέατος (μερίδιο 24,5%), ενώ ακολουθούν τα αυγά (μερίδιο 8,9%), τα λαχανικά (5%) και το ψωμί (3%). Το βιολογικό κρέας κατέχει μερίδιο μόλις 0,7% της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης στην κατηγορία των κρεάτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της GfK, το 59% της καταναλωτικής δαπάνης για αγορά βιολογικών προϊόντων αφορά φυτικά προϊόντα, ενώ το 23% προϊόντα ζωικής προέλευσης και το 18% γαλακτοκομικά προϊόντα. Το 2012, τα βιολογικά προϊόντα φυτικής προέλευσης (λαχανικά, φρούτα, φυτικές πρωτεΐνες, φυτικά έλαια) έφθασαν τον υψηλότερο κύκλο εργασιών του κλάδου βιολογικών προϊόντων, με 166 εκατ., σημειώνοντας αύξηση 10% έναντι του 2011. Τα βιολογικά γαλακτοκομικά προϊόντα σημείωσαν επίσης αύξηση, με τον κύκλο εργασιών τους να αυξάνεται από τα 47 στα 52 εκατ. το 2012. Τα βιολογικά κρέατα και οι βιολογικές ζωοτροφές κατέγραψαν ελαφρά αύξηση 2% και αντιπροσωπεύουν κύκλο εργασιών ύψους 64 εκατ.. Σημειώνουμε ότι στην αγορά των συμβατικών τροφίμων, τα φυτικά προϊόντα κατέχουν μερίδιο 41% της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης των βελγικών νοικοκυριών σε τρόφιμα, τα ζωικά μερίδιο 39% και τα γαλακτοκομικά μερίδιο 20%. Τα υψηλότερα επίπεδα κατανάλωσης στον υποτομέα βιολογικών τροφίμων έχουν τα λαχανικά, καθώς σχεδόν 2 στις τρεις βελγικές οικογένειες αγοράζουν βιολογικά λαχανικά. Ακολουθούν τα βιολογικά φρούτα με το 43% των βελγικών οικογενειών να τα αγοράζουν. Ο δε αριθμός των αγοραστών βιολογικών φρούτων έχει διπλασιαστεί από το έτος 2005. Το ποσοστό αγοραστών βιολογικών γαλακτοκομικών προϊόντων ανέρχεται σε 33%, με τάση σταθεροποίησης τα τελευταία χρόνια. Στην τέταρτη θέση βρίσκεται το βιολογικό ψωμί, με το ένα τέταρτο των βελγικών νοικοκυριών να το αγοράζουν σε περίπου τακτική βάση. Ταχύτατα αναπτυσσόμενες από πλευράς αριθμού αγοραστών και συχνότητας αγορών κατηγορίες, είναι τα βιολογικά κρέατα 11

(στην πέμπτη θέση, με ποσοστό αγοραστών 18%) και οι οργανικές πατάτες (με ποσοστό 9%). Ο αριθμός αγοραστών τους έχει διπλασιαστεί από το έτος 2005, παρά το γεγονός ότι το 2011 έδειξε να σταθεροποιείται. Στην έκτη θέση και με ελαφρώς αυξανόμενο αριθμό αγοραστών είναι τα βιολογικά αυγά (με ποσοστό αγοραστών 16%), ενώ ακολουθούν τα βιολογικά πτηνοτροφικά προϊόντα (με ποσοστό 11%) και τα υποκατάστατα κρέατος (με ποσοστό πλησίον του 5%). Κατωτέρω βλέπουμε και διαγραμματικά την κατανομή της βελγικής καταναλωτικής δαπάνης το 2012 για ευρείες κατηγορίες βιολογικών προϊόντων (τροφίμων), καθώς και την εξέλιξη των πωλήσεων βιολογικών τροφίμων στην πενταετία 2008-2012. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΑΝΑ ΕΥΡΕΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ, 2012 18% 23% 59% Φυτικά προϊόντα Προϊόντα ζωικής προέλευσης Γαλακτοκομικά προϊόντα 12

ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ, 2008-2012 180 160 151 151 166 140 120 116 127 ΕΚΑΤ. 100 80 60 40 46 45 37 39 42 61 63 64 47 52 20 0 2008 2009 2010 2011 2012 Γαλακτοκομικά Ζωικής προέλευσης Φυτικής προέλευσης Από το 89% των Βέλγων που πραγματοποίησαν τουλάχιστον μία αγορά βιολογικών προϊόντων το 2012 (αύξηση 1% σε σύγκριση με το 2011), το 18% αποτελείται από συχνούς αγοραστές, με τουλάχιστον μία αγορά ανά δεκαήμερο, και οι οποίοι πραγματοποιούν το 78% της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης σε βιολογικά προϊόντα. Η έρευνα της GfK έδειξε το 2012 μεγαλύτερη αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης στην Φλάνδρα (+12%) και μικρότερες στις Βρυξέλλες και στην Βαλλονία (+7,5% και +2% αντίστοιχα). Τα βιολογικά προϊόντα που σημείωσαν την μεγαλύτερη άνοδο ήταν τα παρασκευάσματα δημητριακών (πρωινά γεύματα, μπισκότα, φρυγανιές), το βούτυρο, τα υποκατάστατα κρέατος και τα παρασκευασμένα γεύματα (συμπεριλαμβανομένων πιτών). Αντιθέτως, πτωτικές τάσεις εμφάνισαν τα ποτά με βάση την σόγια, το αλεύρι και το νωπό κρέας. Τα βιολογικά προϊόντα που δείχνουν την πλέον επιτυχημένη πορεία είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, όπως και τα γαλακτοκομικά. Όπως έχουμε αναφέρει και παραπάνω, περισσότεροι από το 60% των καταναλωτών αγόρασαν τουλάχιστον μία φορά στη διάρκεια του 2012 βιολογικά λαχανικά, το 43% βιολογικά φρούτα, το 33% βιολογικά γαλακτοκομικά και το 25% βιολογικό ψωμί. Από το 2005 μέχρι το 2012 έχει διπλασιαστεί ο αριθμός αγοραστών βιολογικών φρούτων, ενώ αντιθέτως το μερίδιο των βιολογικών γαλακτοκομικών παραμένει περίπου σταθερό εδώ και αρκετά χρόνια. Στο κατωτέρω διάγραμμα 13

βλέπουμε τα ποσοστά Βέλγων καταναλωτών που αγοράζουν νωπά βιολογικά προϊόντα ανά κατηγορία (στοιχεία 2012). ΠΟΣΟΣΤΟ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΠΟΥ ΑΓΟΡΑΖΟΥΝ ΝΩΠΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 70% 64% 60% 50% 43% 40% 33% 30% 25% 20% 10% 18% 16% 11% 9% 5% 0% Λαχανικά Φρούτα Γαλακτοκομικά Ψωμί Κρέας Αυγά Πουλερικά Πατάτες Υποκατάστατα κρέατος Όσον αφορά την κατά κεφαλήν κατανάλωση βιολογικών τροφίμων, πρώτη κατηγορία το 2012 ήταν τα γαλακτοκομικά με 4,80 κατά κεφαλήν, ακολουθούμενα στενά από τα λαχανικά με 4,50, τα φρούτα (3,50 ), το ψωμί (2,50 ), τα προϊόντα κρέατος (2,30 ), τα προϊόντα βιολογικής πτηνοτροφίας και τα βιολογικά αυγά (1,30 έκαστη). Οι βιολογικές πατάτες και τα υποκατάστατα κρέατος ακολουθούν με 85,70 και 68 λεπτά ανά κάτοικο, αντίστοιχα. Στο κατωτέρω διάγραμμα βλέπουμε την εξέλιξη της κατά κεφαλήν καταναλωτικής δαπάνης σε βιολογικά τρόφιμα κατά την πενταετία 2008-2012. 14

ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΔΑΠΑΝΗΣ ΣΕ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ, 2008-2012 ΣΕ ΕΥΡΩ Λοιπά Αυγά Πουλερικά Λοιπά κρέατα Υποκατάστατα κρέατος Κρέατα Λαχανικά Φρούτα Ψωμί / ζύμη Πατάτες Υποκατάστατα γάλακτος Γαλακτοκομικά 2008 2009 2010 2011 2012 Οι μεγαλύτεροι καταναλωτές βιολογικών προϊόντων είναι οι ανύπαντροι, τα ζευγάρια που εργάζονται, οι οικογένειες με υψηλά εισοδήματα και οι συνταξιούχοι με υψηλά εισοδήματα. Οι εν λόγω πληθυσμιακές κατηγορίες αντιπροσωπεύουν πλησίον του 50% της καταναλωτικής δαπάνης, ενώ αποτελούν το 45% του συνολικού πληθυσμού. Οι οικογένειες με υψηλά εισοδήματα που αγοράζουν βιολογικά τρόφιμα συγκεντρώνουν το 1,5% της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης σε τρόφιμα, και η έρευνα δείχνει ότι αυτή η κατηγορία παρουσιάζει αξιόλογες προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης, καθώς βρίσκεται κάτω από τον γενικό μέσο όρο (1,9%). Αντιθέτως, οι οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα και οι μονογονεϊκές οικογένειες αντιπροσωπεύουν πολύ μικρό κομμάτι της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης, που εμφανίζει ωστόσο ελαφρά τάση μεγέθυνσης. Οι εργένηδες κάτω των 40 ετών παραμένουν ισχυροί καταναλωτές βιολογικών προϊόντων, με το μερίδιό τους ωστόσο να δείχνει τάσεις σχετικής σταθεροποίησης και συνολικά μείωσης από το έτος 2008, οι ανύπαντροι άνω των 40 ετών έχουν τα τελευταία χρόνια την υψηλότερη ροπή προς κατανάλωση βιολογικών τροφίμων, που μειώθηκε ωστόσο το 2012, ενώ τα μερίδια των ζευγαριών όπου ο ένας μόνον εκ των δύο συντρόφων εργάζεται και των συνταξιούχων με χαμηλά εισοδήματα παρουσιάζουν χαμηλούς αλλά σταθερούς ρυθμούς μεγέθυνσης. Στο κάτωθι διάγραμμα διακρίνουμε τα μερίδια καταναλωτικής δαπάνης για αγορά 15

βιολογικών τροφίμων σε σύγκριση με την συνολική καταναλωτική δαπάνη για αγορά τροφίμων ανά πληθυσμιακή κατηγορία στην περίοδο 2008-2012. ΜΕΡΙΔΙΑ ΑΓΟΡΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΝΑ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ, 2008-2012 4,00% 3,50% 3,00% 2,50% 2,00% 1,50% 1,00% Εργένηδες <40 ετών Εργένηδες >40 ετών Ζευγάρια 2 εργαζόμενοι Ζευγάρια 1 εργαζόμενος Οικογένειες υψηλά εισοδήματα Οικογένειες χαμηλά εισοδήματα Συνταξιούχοι υψηλά εισοδήματα Συνταξιούχοι χαμηλά εισοδήματα 0,50% 0,00% 2008 2009 2010 2011 2012 Σε όρους τιμών στο λιανεμπόριο, τα βιολογικά προϊόντα εξακολουθούν να διατίθενται εδώ και αρκετά χρόνια σε υψηλότερες τιμές κατά 30% περίπου έναντι των κλασικών, συμβατικών προϊόντων, ωστόσο η διαφορά στην τιμή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους διαφορετικούς τύπους βιολογικών προϊόντων. Ενώ ορισμένα βιολογικά τρόφιμα παρουσιάζουν ιδιαίτερα μεγάλες διαφορές στην τιμή διάθεσης σε σύγκριση με τα συμβατικά προϊόντα (ιδιαίτερα στα πουλερικά, στα αυγά και στις πατάτες), άλλα εμφανίζουν πολύ μικρότερες διαφορές, και σε ορισμένες κατηγορίες προϊόντων οι διαφορές αυτές βαίνουν μειούμενες, όπως στο ημιαποβουτυρωμένο γάλα, τα αυγά, τις τομάτες, το χοιρινό κρέας και το ψωμί. Αντιθέτως, σε άλλες κατηγορίες προϊόντων, οι διαφορές τιμής βαίνουν αυξανόμενες (όπως στα λαχανικά, στα πουλερικά, στα τυριά και στο γιαούρτι). Η κατανάλωση βιολογικών τροφίμων λαμβάνει χώρα κυρίως στο σπίτι. Το 70% της εν λόγω κατανάλωσης πραγματοποιείται στο σπίτι, το 14% στην εργασία ή στο σχολείο, το 7% σε οικογενειακά / φιλικά γεύματα, το 4% σε καταστήματα μαζικής εστίασης, το 3% στον δρόμο ή με αγορές από πλανόδιους πωλητές και το 3% με κάποιον άλλο τρόπο. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι το 29% του βελγικού πληθυσμού 16

καταναλώνει κατά μέσο όρο ένα βιολογικό προϊόν την ημέρα. Τα πλέον καταναλισκόμενα βιολογικά προϊόντα σε καθημερινή βάση είναι το ψωμί, τα λαχανικά, ο καφές, τα γαλακτοκομικά και τα φρούτα. Όσον αφορά την στάση των Βέλγων καταναλωτών προς τα βιολογικά προϊόντα ως μέρος της γενικότερης οικολογικής στάσης και ευαισθησίας τους, υπάρχει εμφανής τάση ενίσχυσης της θέσης των βιολογικών προϊόντων στην καθημερινή ζωή τους, υπό την προϋπόθεση ότι η κατανάλωσή τους συνδυάζει ικανοποιητικά τιμή, ποιότητα, γεύση και φρεσκάδα. Οι Βέλγοι καταναλωτές σκέπτονται ιδιαίτερα θετικά αναφορικά με τις οικολογικές μεθόδους παραγωγής προϊόντων φυτικής προέλευσης, ενώ αντιθέτως δεν θεωρούν ότι τα ζωικά προϊόντα, και ιδιαίτερα τα χοιρινά κρέατα και τα αλλαντικά παράγονται εν γένει με οικολογικές μεθόδους. Επίσης, οι καταναλωτές βλέπουν με ιδιαίτερα θετικό μάτι τα προϊόντα που παράγονται σε τοπικό επίπεδο (δηλ. τους είναι περισσότερο πιστευτό ότι αυτά παράγονται με βιολογικές / οικολογικές μεθόδους παραγωγής και διαθέτουν υψηλή ποιότητα, αλλά επίσης τα βλέπουν θετικότερα από πλευράς τόνωσης της τοπικής οικονομίας, χαμηλότερου μεταφορικού κόστους και μεγαλύτερης φρεσκάδας / διαθεσιμότητας σε συγκεκριμένες εποχές του έτους). Βέβαια, ένα αποτρεπτικό στοιχείο όσον αφορά την κατανάλωση βιολογικών προϊόντων για τον μέσο Βέλγο καταναλωτή αποτελεί το γεγονός ότι είναι σημαντικά ακριβότερα από τα συμβατικά. Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας Keystone το 2010 μεταξύ Βέλγων καταναλωτών ηλικίας από 20 έως 55 ετών αναφορικά με την σημασία που αποδίδουν στις οικολογικές μεθόδους παραγωγής και κατανάλωσης, το 15% του δείγματος ακολουθεί με συνέπεια οικολογικές συνήθειες διαβίωσης και διατροφής, το ήμισυ είναι σχετικά ευαισθητοποιημένο και πράττει ανάλογα (δηλ. αγοράζει με κάποια σχετική συχνότητα βιολογικά προϊόντα), το 25% είναι ανοικτό στο ζήτημα των οικολογικών μεθόδων παραγωγής και των βιολογικών προϊόντων αλλά δεν προβαίνει σε συχνές / τακτικές αγορές, ενώ μόλις το 8% δηλώνει αδιάφορο. Ο υψηλότερος βαθμός ενδιαφέροντος για οικολογικές συνήθειες διαβίωσης και διατροφής εντοπίζεται στις γυναίκες, τους γαλλόφωνους Βέλγους, τους ηλικιωμένους και τα μέλη ανώτερων κοινωνικών και εισοδηματικών τάξεων. Η έρευνα δείχνει εξάλλου ότι μόλις το 40% των Βέλγων είναι διατεθειμένο να καταβάλει υψηλότερο αντίτιμο προκειμένου να αγοράσει προϊόντα 17

που έχουν παραχθεί με οικολογικές μεθόδους. Η πληθυσμιακή κατηγορία που είναι περισσότερο διατεθειμένη να πληρώσει περισσότερο είναι αυτή των οικογενειών με παιδιά. Στο κατωτέρω γράφημα διακρίνουμε την εκτίμηση / στάση του μέσου Βέλγου καταναλωτή σχετικά με το κατά πόσον διάφορα τρόφιμα παρασκευάζονται με οικολογικές μεθόδους. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΒΕΛΓΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Αλλαντικά Χοιρινό κρέας Μοσχαρίσιο κρέας Βοδινό κρέας Πουλερικά Ψάρια Αυγά Γάλα Πατάτες Τυριά Ψωμί Φρούτα Λαχανικά 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Καθόλου οικολογικά Λίγο οικολογικά Αρκετά οικολογικά Περισσότερο οικολογικά Πολύ οικολογικά Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγε το Βελγικό Κέντρο Έρευνας και Πληροφόρησης Οργανώσεων Καταναλωτών (CRIOC) τον Ιούνιο του 2008 αναφορικά με τις κυρίαρχες αντιλήψεις των Βέλγων καταναλωτών (επί δείγματος 632 καταναλωτών ηλικίας άνω των 17 ετών) σχετικά με τα βιολογικά τρόφιμα, εξάγονται τα κάτωθι κυριότερα συμπεράσματα: Το 69% των ερωτηθέντων καταναλωτών απάντησε ότι έχει αγοράσει βιολογικά τρόφιμα. Το 72% των καταναλωτών αφιερώνει μικρό μέρος της συνολικής ετήσιας δαπάνης για αγορά τροφίμων σε βιολογικά τρόφιμα. Όσον αφορά το πώς εντοπίζουν οι καταναλωτές τα βιολογικά τρόφιμα, το 59% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι βασίζεται στην ειδική σήμανση στην ετικέτα των προϊόντων, το 29% στις γενικές πληροφορίες στην ετικέτα των προϊόντων, το 26% στις γενικές πληροφορίες στην συσκευασία, το 19% στον τόπο αγοράς, το 15% στο brand name, το 14% σε σήμανση που 18

ενδεχομένως υπάρχει στο ράφι του καταστήματος και το 6% σε πληροφόρηση από πλευράς του πωλητή. Το 51% των ερωτηθέντων καταναλωτών θεωρεί ότι τα βιολογικά τρόφιμα υπόκεινται σε τουλάχιστον ισάριθμους ελέγχους όσο και τα συμβατικά τρόφιμα, ενώ το 45% θεωρεί ότι τα βιολογικά τρόφιμα ελέγχονται περισσότερο. Το 77% των καταναλωτών θεωρεί ότι τα βιολογικά τρόφιμα είναι υγιεινότερα των συμβατικών. Το 83% των καταναλωτών θεωρεί ότι οι μέθοδοι παραγωγής των βιολογικών τροφίμων είναι φιλικότερες προς το περιβάλλον.. Το 67% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι τα βιολογικά είναι γευστικότερα των συμβατικών τροφίμων, ενώ το 46% θεωρεί ότι τα βιολογικά τρόφιμα παρουσιάζουν πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά από ότι τα συμβατικά στο μαγείρεμα. iii. Κανάλια διανομής βιολογικών προϊόντων Το κυριότερο κανάλι διανομής για τα βιολογικά προϊόντα στο Βέλγιο παραμένει το κλασικό σούπερ μάρκετ, που κατέχει το 44,4% της λιανεμπορικής αγοράς. Ακολουθείται από τα εξειδικευμένα καταστήματα, τα οποία κατέχουν μερίδιο 31,5%. Τα συνοικιακά σούπερ μάρκετ κατέχουν μερίδιο 11,5%. Μικρότερα μερίδια κατέχουν κανάλια διανομής όπως οι εκπτωτικές αλυσίδες ( hard discount ), οι υπαίθριες αγορές και οι απ ευθείας πωλήσεις στις φάρμες, που σημείωσαν πρόοδο στην διάρκεια του 2011, αλλά παρέμειναν στάσιμα το 2012. Μία τάση που επικρατεί στις προτιμήσεις των καταναλωτών στο Βέλγιο είναι η ενίσχυση των απ ευθείας αγορών από βιολογικές φάρμες, οι οποίες εξαλείφουν ορισμένα πρόσθετα κόστη ενδιάμεσων, όπως μεταφοράς, αποθήκευσης, εμπορίας, καθώς και το μεικτό περιθώριο κέρδους του διανομέα. Επίσης, οι απ ευθείας αγορές από βιολογικές φάρμες δίνουν την δυνατότητα στον καταναλωτή να έρθει σε απ ευθείας επαφή με τον παραγωγό βιολογικών προϊόντων και να αποκτήσει σαφή εικόνα σχετικά με την ποιότητά τους. Εξίσου ενδιαφέρουσες είναι οι απ ευθείας πωλήσεις για τους αγρότες-παραγωγούς. Τάσεις που επικρατούν και επίσης ενισχύονται στις 19

καταναλωτικές προτιμήσεις είναι οι λεγόμενες «κοινές ομάδες αγορών», καθώς και οι «αυτόματοι διανομείς» βιολογικών προϊόντων, που επιτρέπουν στον καταναλωτή να προμηθεύεται φρέσκα βιολογικά προϊόντα που προέρχονται απ ευθείας από τον παραγωγό. Το 44% των παραγωγών βιολογικών προϊόντων χρησιμοποιούν τα δύο αυτά βραχέα κανάλια διανομής για να διαθέσουν τα προϊόντα τους, ενώ το 56% αυτών χρησιμοποιούν τα κανάλια ευρείας διανομής και τους χονδρεμπόρους. Οι πωλήσεις βιολογικών προϊόντων των βραχέων καναλιών διανομής απέφεραν κέρδη ύψους 7,5 εκατ. το 2010 και 8,8 εκατ. το 2011, με πλέον σημαντικές τις πωλήσεις απ ευθείας από τις βιολογικές φάρμες, με μερίδιο αγοράς μεταξύ των βραχέων καναλιών- στο 63%. Τα καλάθια βιολογικών προϊόντων σημείωσαν αύξηση 78% το 2011, ενώ οι υπαίθριες αγορές βιολογικών προϊόντων σημείωσαν επίσης αύξηση 44%. Τα νωπά προϊόντα αποτελούν το 60% των πωλήσεων των βραχέων καναλιών διανομής. Στο κατωτέρω διάγραμμα απεικονίζονται τα μερίδια αγοράς που κατέχουν τα διαφορετικά κανάλια διανομής στην διάθεση βιολογικών προϊόντων στην βελγική αγορά κατά την διετία 2011-2012. ΜΕΡΙΔΙΑ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΝΑΛΙΩΝ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 50,0% 45,0% 47,5% 44,4% 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 11,3% 29,2% 11,5% 31,5% Κλασικά σούπερ μάρκετ Συνοικιακά σούπερ μάρκετ Ειδικά καταστήματα Πωλήσεις στην φάρμα Υπαίθριες αγορές Εκτπωτικές αλυσίδες 10,0% 5,0% 4,5% 3,4% 4,2% 4,1%4,3% 4,2% 0,0% 2011 2012 20

Στο κατωτέρω γράφημα απεικονίζεται η εξέλιξη των μεριδίων αγοράς που κατείχαν τα διαφορετικά κανάλια διανομής στην διάθεση βιολογικών προϊόντων στην βελγική αγορά κατά την πενταετία 2008-2012. ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΕΡΙΔΙΩΝ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΝΑΛΙΩΝ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ, 2008-2012 100% 90% 1,3% 2,3% 3,9% 4,5% 5,7% 3,6% 3,4% 4,2% 4,2% 4,1% 3,4% 4,3% 3,5% 4,5% 4,1% 80% 70% 28,1% 30,3% 30,8% 29,2% 31,5% 60% 50% 40% 12,4% 10,0% 11,7% 11,3% 11,5% Εκτπωτικές αλυσίδες Υπαίθριες αγορές Πωλήσεις στην φάρμα Ειδικά καταστήματα Συνοικιακά σούπερ μάρκετ Κλασικά σούπερ μάρκετ 30% 20% 48,7% 49,3% 46,5% 47,5% 44,4% 10% 0% 2008 2009 2010 2011 2012 Συμπερασματικά, περίπου μία στις δύο αγορές βιολογικών προϊόντων λαμβάνουν χώρα σε καταστήματα σούπερ μάρκετ (αλυσίδες Carrefour, Delhaize, Colruyt, Cora. Match, Makro, Champion) και σε εκπτωτικές αλυσίδες όπως οι Aldi και Lidl. Ωστόσο, τα καταστήματα μεγάλων επιφανειών χάνουν διαχρονικά έδαφος στις προτιμήσεις των καταναλωτών, προς όφελος κυρίως των ειδικευμένων καταστημάτων, των συνοικιακών σούπερ μάρκετ και των εκπτωτικών αλυσίδων. Το υπόλοιπο ήμισυ της εγχώριας ζήτησης βιολογικών προϊόντων καλύπτεται από συνοικιακά σούπερ μάρκετ (αλυσίδες Delhaize City & Proxi, Carrefour Express, Okay, Smatch, Spar, Cash Fresh), ειδικευμένα καταστήματα (τα οποία αποτελούν το δεύτερο σημαντικότερο μετά τα κλασικά σούπερ μάρκετ κανάλι διανομής, και περιλαμβάνουν και αλυσίδες όπως Bioplanet) και βραχέα κανάλια διανομής τα οποία βάζουν σε απ ευθείας επικοινωνία των αγοραστή με τον παραγωγό (πωλήσεις στην φάρμα και υπαίθριες αγορές). Σύμφωνα με έρευνα του Νοεμβρίου 2010 της εταιρείας Dedicated Research, υπάρχει διαφοροποίηση στις αντιλήψεις των καταναλωτών περί του σε ποιες μεγάλες 21

λιανεμπορικές αλυσίδες είναι προτιμότερο να πραγματοποιούν τις αγορές τους βιολογικών τροφίμων. Έτσι, το 50% των καταναλωτών φαίνεται να πραγματοποιεί αγορές βιολογικών προϊόντων στα καταστήματα διαφόρων τύπων της αλυσίδας της Delhaize, το 33% στα καταστήματα της Carrefour, το 32% στα καταστήματα της Colruyt, το 9% στα καταστήματα Lidl, το 5% στα καταστήματα των αλυσίδων Aldi και Cora και από 4% στα καταστήματα των αλυσίδων Makro και Champion. iv. Η παραγωγή βιολογικών προϊόντων στην Βαλλονία Ο αριθμός παραγωγών βιολογικών προϊόντων στην Βαλλονία έχει διπλασιαστεί μεταξύ 2005 και 2012, ενώ και η συνολική καλλιεργούμενη έκταση για βιολογικά προϊόντα αυξάνεται αδιάκοπα και με σταθερούς ρυθμούς στην διάρκεια της εν λόγω περιόδου. Επίσης, από το 2005 έχει διπλασιαστεί ο αριθμός των ζώων βιολογικής εκτροφής, και μάλιστα σε γραμμική πρόοδο. Η μελέτη των στατιστικών στοιχείων δείχνει ότι μεταξύ του 2011 και του 2012 υπήρξε επίσης αύξηση του αριθμού των παραγωγών κατά 110 άτομα, που αντιπροσωπεύει αύξηση 11,2%. Το 2012, ο αριθμός των ζώων βιολογικής εκτροφής αυξήθηκε κατά 138.751 μονάδες (+9,6%), με την αύξηση να οφείλεται στα βοοειδή (που έχουν αυξηθεί κατά 126% από το έτος 2006, ενώ το 2012 σημείωσαν αύξηση 5,5%), στα πρόβατα (αύξηση 16,7% το 2012) και τα κοτόπουλα πάχυνσης (που έχουν αυξηθεί κατά 87% από το 2006, ενώ το 2012 αυξήθηκαν κατά 8,2%). Στο κατωτέρω διάγραμμα διακρίνουμε την εξέλιξη του συνολικού αριθμού ζώων στην Βαλλονία, μεταξύ 2004 και 2012. 22

Εξέλιξη αριθμού εκτρεφόμενων βιολογικά ζώων στην Βαλλονία, 2004-2012 1800000 1600000 1400000 1.438.295 1.577.046 1200000 1.235.815 1000000 800000 600000 671.928 719.471 822.854 908.480 1.003.633 1.067.644 400000 200000 0 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Ακριβώς αυτή η έμφαση στην βιολογική εκτροφή ζώων είναι που εξηγεί την σύνθεση της αγροτικής καλλιεργήσιμης επιφάνειας στην Βαλλονία, η οποία αποτελείται κατά 84,6% από λιβάδια-βοσκότοπους. Επίσης, το 2012 αυξήθηκαν οι αγροτικές εκτάσεις της Βαλλονίας που διατίθενται σε βιολογικές καλλιέργειες κατά 9,3%, με την συνολική έκταση βιολογικών καλλιεργειών να ανέρχεται σε 54.745 εκτάρια, ήτοι 7,6% της συνολικής καλλιεργήσιμης αγροτικής γης (το αντίστοιχο ποσοστό το 2011 ήταν 6,9%). Σημειώνεται ότι το έτος 2006 οι αγροτικές εκτάσεις βιολογικής καλλιέργειας ανέρχονταν σε μόλις 25.367 εκτάρια, γεγονός που σημαίνει ότι αυτές έχουν υπερδιπλασιαστεί σε διάστημα 6 ετών (αύξηση 116%). Η μέση αγροτική εκμετάλλευση βιολογικής καλλιέργειας στην Βαλλονία έχει επιφάνεια 50 εκταρίων. Το 2012 στην Βαλλονία, οι καλλιέργειες βιολογικών φρούτων αυξήθηκαν κατά 25% (έναντι μείωσης κατά 32% που είχαν σημειώσει μεταξύ 2010 και 2011), οι καλλιέργειες κηπευτικών-λαχανικών κατά 17% (επίσης έναντι μείωσης κατά 24% που είχαν σημειώσει μεταξύ 2010 και 2011) και οι μεγάλες βιολογικές καλλιέργειες κατά 14%. Άξιοι δε αναφοράς είναι και οι στόχοι που έχει θέσει η περιοχή της Βαλλονίας και επιδιώκει στο χρονικό διάστημα έως και το 2020, οπότε και στόχος είναι το μερίδιο της αγοράς των προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας να αγγίξει το 3%. 23

Οι μεγάλες εκτάσεις αγροτικών καλλιεργειών (λιβάδια για βοσκή ζώων) αντιπροσωπεύουν το 85% της συνολικής καλλιεργούμενης έκτασης της Βαλλονίας. Στον κατωτέρω πίνακα και διάγραμμα βλέπουμε την εξέλιξη και την σύνθεση των βιολογικών καλλιεργειών στην Βαλλονία. Εξέλιξη αγροτικών εκτάσεων βιολογικής γεωργίας στην Βαλλονία, 2010-2012 (σε εκτάρια) 2010 2011 2012 Φρούτα 151 102 128 Κηπευτικά 491 372 438 Μεγάλες καλλιέργειες (και κτηνοτροφικές) 4.831 5.862 6.694 Λιβάδια, βοσκότοποι 37.659 42.882 46.293 Αγραναπαύσεις 1.272 872 1.141 Λοιπές 345 26 46 Εκτάσεις προς σπορά 6 7 4 ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΒΑΛΛΟΝΙΑ, 2012 0,0% 0,2% 0,1% 0,8% 84,6% 2,1% 12,2% Φρούτα Κηπευτικά Μεγάλες καλλιέργειες (και κτηνοτροφικές) Λιβάδια, βοσκότοποι Αγραναπαύσεις Λοιπές Εκτάσεις προς σπορά 2. ΤΟ ΒΕΛΓΙΚΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ i. Αυξημένες εισαγωγές- Στόχος οι εξαγωγές Σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδειξε ότι η αύξηση της κατανάλωσης βιολογικών προϊόντων είναι στα περισσότερα κράτη μέλη μεγαλύτερη από την εγχώρια παραγωγή. Ως αποτέλεσμα, αυξάνονται οι εισαγωγές 24

βιολογικών προϊόντων από κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και από τρίτες χώρες. Η γενική αυτή τάση φαίνεται να επιβεβαιώνεται για την αγορά του Βελγίου (βλ. και κατωτέρω, υπό σημείο ii). Ιδιαίτερα η Βαλλονία ακολουθεί συγκεκριμένη στρατηγική για την ανάπτυξη της βιολογικής καλλιέργειας έως το 2020, με ειδικότερους στόχους την βελτίωση της παραγωγής και την ενίσχυση της κατανάλωσης βιολογικών προϊόντων, την ανάπτυξη των καναλιών διανομής βιολογικών προϊόντων, την ανάπτυξη και την προώθηση της καινοτομίας στις μονάδες παραγωγής και επεξεργασίας βιολογικών προϊόντων, και την εν γένει προώθηση των βιολογικών προϊόντων και την ένταξή τους στις συνήθειες των καταναλωτών. Η περιφέρεια της Βαλλονίας έχει επίσης θέσει στόχο την αύξηση των εξαγωγών της, ιδιαίτερα προς τις γειτονικές του Βελγίου χώρες, την αύξηση και διαφοροποίηση της παραγωγής βιολογικών προϊόντων καθώς και των καλλιεργούμενων εκτάσεων, την ενίσχυση της επάρκειας, την καλύτερη ενημέρωση μέσα από την Εκπαίδευση, αλλά και την ενίσχυση της εικόνας των βιολογικών προϊόντων και της ελκυστικότητάς τους για το ευρύ καταναλωτικό κοινό. ii. Στατιστικά στοιχεία Όσον αφορά τα στοιχεία εξωτερικού εμπορίου του Βελγίου βιολογικών προϊόντων και δη τροφίμων, δυστυχώς δεν διατίθενται στατιστικά στοιχεία δεδομένου ότι στους σημερινούς δασμολογικούς κωδικούς ουδεμία διάκριση γίνεται μεταξύ συμβατικών και βιολογικών προϊόντων. Σύμφωνα με βελγικές εκτιμήσεις, υπάρχουν σχετικά αξιόλογες εξαγωγές βιολογικών τροφίμων βελγικής προέλευσης σε γειτονικές χώρες, και κυρίως την Γαλλία, την Γερμανία, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία. Βιολογικά τρόφιμα που εξάγει κυρίως το Βέλγιο περιλαμβάνουν γαλακτοκομικά, πουλερικά, χοιρινό και βοδινό κρέας, δηλαδή βασικά προϊόντα ζωικής προέλευσης. Από την άλλη πλευρά, το Βέλγιο εισάγει επίσης αξιόλογες ποσότητες βιολογικών τροφίμων τόσο από κοινοτικές όσο και από τρίτες ευρωπαϊκές χώρες, γεγονός που επιβεβαιώνεται κατά κάποιον τρόπο από την μέση ετήσια αύξηση του αριθμού πιστοποιημένων Βέλγων εισαγωγέων βιολογικών τροφίμων κατά 12,4% (στοιχεία έτους 2008, αφορούν ιδιαίτερα τους εισαγωγείς από τρίτες ευρωπαϊκές χώρες). Κατά 25

μέσον όρο εκτιμάται ότι το 40% περίπου της εγχώριας κατανάλωσης βιολογικών τροφίμων στο Βέλγιο καλύπτεται από εισαγωγές (έναντι αντίστοιχων ποσοστών 40% για την Γερμανία, 35% για την Βρετανία και 30% για την Γαλλία). 3. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΤΗΝ ΒΕΛΓΙΚΗ ΑΓΟΡΑ Παρά την έλλειψη επακριβών στατιστικών στοιχείων όσον αφορά τις εισαγωγές γενικότερα, αλλά και ειδικότερα ελληνικών βιολογικών τροφίμων στην βελγική αγορά, από την προσωπική παρατήρηση της αγοράς και τις επαφές με τους εκπροσώπους της προκύπτει ότι η παρουσία των ελληνικών προϊόντων είναι μικρή και περιορίζεται κυρίως στα κανάλια διανομής ελληνικού ενδιαφέροντος. Ορισμένοι από τους μεγάλους εδώ εισαγωγείς και χονδρεμπόρους ελληνικών τροφίμων και ποτών έχουν συμπεριλάβει στο φάσμα των προσφερόμενων ελληνικών προϊόντων τους λιγοστά βιολογικά τρόφιμα ελληνικής προέλευσης, με ιδιαίτερη έμφαση στο ελαιόλαδο, τις επιτραπέζιες ελιές, το μέλι και τα προϊόντα αρτοποιίας. Επίσης, διατίθενται ορισμένες ετικέτες ελληνικών κρασιών από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας, περιοριζόμενες ωστόσο βασικά στο ελληνικό κύκλωμα διανομής. Παράλληλα, υπάρχουν ορισμένοι νέοι, πρόσφατα δραστηριοποιούμενοι μικροί σε μέγεθος εισαγωγείς ελληνικών τροφίμων και ποτών, οι οποίοι επενδύουν στην αντιπροσώπευση ελληνικών βιολογικών τροφίμων και κρασιών στην βελγική αγορά, με προσθήκη και άλλων προϊόντων, όπως ζυμαρικών, σαλτσών, βοτάνων και μπαχαρικών. Η πλειονότητα των εισαγωγέων αυτών βρίσκεται σε αρχικά στάδια εγκατάστασης στην αγορά του Βελγίου και πραγματοποιούν κυρίως απ ευθείας λιανικές πωλήσεις, διερευνούν ωστόσο δυνατότητες επέκτασης των συνεργασιών τους με βελγικά κανάλια διανομής. Επίσης προσπάθειες καταβάλλουν αρκετοί Έλληνες εξαγωγείς για άνοιγμα βελγικών καναλιών διανομής και τοποθέτηση ελληνικών βιολογικών τροφίμων και ποτών στην βελγική αγορά, ορισμένοι με επιτυχή αποτελέσματα, σε μικρή ωστόσο προς το παρόν κλίμακα. Το Γραφείο μας προσανατολίζει τους Έλληνες εξαγωγείς που του απευθύνονται σε Βέλγους εμπόρους βιολογικών προϊόντων, ενώ εξάλλου προσκαλεί τακτικά τους τελευταίους σε διάφορες εκδηλώσεις προώθησης ελληνικών τροφίμων και ποτών, όπως λ.χ. στο πλαίσιο 26

ελληνικών επιχειρηματικών αποστολών που έχουν επισκεφθεί το Βέλγιο, ο βαθμός ανταπόκρισής τους είναι ωστόσο προς το παρόν αρκετά χαμηλός και εστιάζουν αρκετά έντονα στον παράγοντα της τιμής των προσφερόμενων ελληνικών προϊόντων. Οι αναπτυγμένες και οργανωμένες αγορές της Δ. Ευρώπης, μεταξύ των οποίων το Βέλγιο, απαιτούν συνεπή και συνεχή παρουσία, αφοσίωση στην επίτευξη της στοχευμένης προσπάθειας και αφιέρωση πόρων προκειμένου να τοποθετηθούν κατάλληλα τα εξαγόμενα προϊόντα ή υπηρεσίες. Η επίτευξη οικονομιών κλίμακας, η προσήλωση στην τήρηση διαδικασιών και προδιαγραφών και ο έντονος ανταγωνισμός είναι το τρίπτυχο που χαρακτηρίζει τις δυτικοευρωπαϊκές αγορές και βέβαια το Βέλγιο. Από την μελέτη των τάσεων που εμφανίζουν οι ελληνικές εξαγωγές την τελευταία εξαετία, θεωρούμε ότι τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα, νωπά και μεταποιημένα, έχουν ιδιαίτερη δυναμική και προοπτικές στην αγορά του Βελγίου, καθώς το βελγικό καταναλωτικό κοινό είναι αρκετά εξοικειωμένο με την εικόνα τους, τις γευστικές τους ιδιότητες και την ποιότητά τους, κυρίως εξαιτίας του ισχυρού βελγικού τουριστικού ρεύματος προς την χώρα μας, αλλά και της έντονης παρουσίας ελληνικού ομογενειακού στοιχείου στο Βέλγιο. Ιδιαίτερα η αγορά των βιολογικών τροφίμων και ποτών γνωρίζει, όπως και σε άλλες προηγμένες δυτικές αγορές, ραγδαία ανάπτυξη και παρουσιάζει σημαντικές ευκαιρίες για σοβαρούς και συνεπείς Έλληνες παραγωγούς εξαγωγείς πιστοποιημένων βιολογικών αγροτικών προϊόντων. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί από πλευράς Ελλήνων εξαγωγέων στην ανάπτυξη και εκμετάλλευση καθαρά βελγικών καναλιών διανομής και διάθεσης βιολογικών προϊόντων. 27

Bio Shop Den Teepot Shop: Monday to Saturday from 8h30 to 19h Restaurant: Monday to Saturday from 12h to 14h Contact : Jozef Deville Address : Rue des Chartreux, 66 1000 Brussels Tel. 00 32 2 511 94 02 Fax: 00 32 2 503 17 42 E-mail: den.teepot@gmail.com Website: www.bioshop.be Products Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables meal bread pasta rice milk - Dairy products - Meat replacements eggs - Oils and fats Bio Lounge Store Home delivery Restoration (not certified) Contact : Vincent Limbioul Address : Rue Education, 116-120 1000 Brussels Tel. : 0032 2 218 54 00 Fax : 0032 2 218 33 01 E-mail : biolounge1000@hotmail.com Website : www.biolounge.be Products Oils and fats - Dry products Manuka Sprl Store Contact : Paula and Caroline Saudoyez and Clement Address : rue du fort, 1 1060 Brussels Tel. : 0032 2 544 04 96 Fax : 0032 2 544 04 96 Products : Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables meal bread pasta rice milk - Dairy products meat - Meat replacements eggs - Oils and fats - Dry products

Tan Shop Store : Sale from Tuesday to Saturday from 11h to 23h. Restoration (not certified) Contact : Jo Van der Stichelen Address : Rue de l Aqueduc, 95 1050 Brussels Tel. : 0032 2 537 87 87 Fax : 0032 2 538 30 61 E-mail : info@tanclub.org Website : www.tanclub.org Products : Fruits Vegetables meal - Oils and fats - Dry products Tout l or du monde Store Contact : Antoine Suberville Address : Plattesteen, 7 1000 Brussels Tel. : 0032 2 513 07 10 Fax : 0032 2 513 21 11 E-mail : info@toutlordumonde.be Website : www.toutlordumonde.be Products : Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables pasta rice - Oils and fats - Dry products Dolma Shop: Monday to Saturday from 10h to 20h30 Restoration (not certified) Contact : Olivier Vin Address : Chaussée d Ixelles, 331 1050 Bruxelles Tel. 00 32 2 648 85 73 Fax: 00 32 2 644 63 42 E-mail: magasin@dolma.be Website: www.dolma.be Products Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables meal bread pasta rice milk - Dairy products - Meat replacements eggs - Oils and fats

L Essence sauvage sprl Store Tuesday to Friday from 10h to 18h - Saturday from 10h30 to 17h30 Contact : Christian Haas Address : Rue Fosse aux Loups, 19 1000 Brussels Tel. : 0032 2 217 78 95 Fax : 0032 2 219 38 75 E-mail : haas.fw@skynet.be Products Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables meal bread pasta rice milk - Dairy products - Meat replacements eggs - Oils and fats - Dry products La Table d'isis Store: Thuesday to Friday from 10h to 18h - Saturday from 10h30 to 17h30 Address : Rue Vanderkindere, 352 1180 Bruxelles Tel. : 0032 2 347 45 77 Fax : 0032 2 347 45 77 Products : Flour bread pasta rice milk - Dairy products meat - Meat replacements eggs Oils and fats Dry products Bio Shanti Shop: Monday to Friday from 9h to 19h Saturday from 10h to 18h Contact : Nicolas et Frank Lambein et Perry Address : Avenue Buyl, 70 1050 Bruxelles Tel. 00 32 2 647 88 60 Fax: 00 32 2 646 17 44 E-mail: bioshanti@skynet.be Website: www.bioshanti.be Products Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables meal bread pasta rice milk - Dairy products - Meat replacements eggs - Oils and fats

Natura Dietetique Store Monday from 14h to 18h30 and Thuesday to Saturday from 10h30 to 18h30 Contact : Mathar Address : Rue Général Fivé, 15 1040 Bruxelles Tel. : 0032 2 644 17 33 E-mail : naturadietetique@skynet.be Products Fruits Vegetables Fruit juices and vegetables Bread Pasta Rice Milk Dairy products Eggs Oils and fats Dry products Perle d'argan Transformer Store Home delivery Sales by Internet or in Store. Contact : Saber Abdullah Address : Boulevard Léopold II, 155 1080 Bruxelles Tel. : 0032 2 424 03 07 E-mail: info@perledargan.com Website: www.perledargan.com Products : Oils and fats

The Peas Store Markets Subscription Home delivery Restoration (not certified) Thuesday to Friday from 11h to 19h30 - Saterday from 9h to 14h - Sunday from 10h to 14h Labels : Biogarantie - Nature & Progrès Contact : Alexis Descampe Address : rue de Linthout, 176 1040 Etterbeek Tel. : 0032 2 735 26 35 Fax : 0032 2 735 26 35 E-mail: info@thepeas.be Website: www.thepeas.be Products Fruits Vegetables - Fruit juices and vegetables Meal Bread Pasta Rice Milk - Dairy products Meat Meat replacements Eggs - Oils and fats - Dry products L'Essence-Ciel Store: Monday to Friday from 10h to 18h30 - Saturday from 10h to 14h Subscription Contact : Francoise Lepage Address : Avenue de l'armée, 13 1040 Bruxelles Tel. : 0032 2 732 87 02 Fax : 0032 2 732 87 02 E-mail : essence-ciel@hotmail.com Products : Flour bread pasta rice milk - Dairy products meat - Meat replacements eggs Oils and fats Dry products

Oce Bio BVBA N BE0167484 Nijverheidsstraat 96 2160 Wommelgem (Belgique) http://www.ocebio.com info@ocebio.com Γενικές πληροφορίες Τύπος εγκατάστασης: Siège Έτος ίδρυσης1992 Αριθμός προσωπικού εταιρείας50 Προσωπικό (συνολικά στον όμιλο): 50 Νομική μορφή εταιρείαςbvba ΑΦΜ0442861022 Numéro d'entreprise:0442861022 Ακαθάριστος Κύκλος Εργασιών: 8594176 EUR (2011) Διευθυντικά στελέχη και Διοικητικό Συμβούλιο Διευθυντές: Gérant / Directeur Général : M. Johan Picard - Néerlandais,Français,Anglais Biover NV N BE0168191 Monnikenwerve 109 8000 Brugge (Belgique) http://www.biover.com biover@biover.com Γενικές πληροφορίες Τύπος εγκατάστασης: Siège Έτος ίδρυσης1985 Αριθμός προσωπικού εταιρείας25 Προσωπικό (συνολικά στον όμιλο): 25 Νομική μορφή εταιρείαςnv ΑΦΜ0428014874 Numéro d'entreprise:0428014874 Ακαθάριστος Κύκλος Εργασιών: 12572856 EUR (2011) Διευθυντικά στελέχη και Διοικητικό Συμβούλιο Διευθυντές: Bestuurder / Membre du Conseil d'administration : M. Monique Van Nijlen - Néerlandais,Français,Anglais Gedelegeerd Bestuurder / Directeur Exécutif : M. Davy De Vlieger - Néerlandais Verantwoordelijke Kwaliteit / Production : M. Peter Dewachter - Néerlandais,Français,Anglais Administratief Verantwoordelijke / Responsable Administratif : Mme Annabel Bogaert - Néerlandais,Français,Anglais,Allemand Directeur Marketing / Directeur du Marketing et de la Communication : Mme Lieve Pattyn - Néerlandais WCUP NV www.kompass.com www.kompass.com www.kompass.com N BE0327039 Industrieweg 112 3980 Tessenderlo (Belgique) http://www.wcup.be info@wcup.be Τηλ: +32 3 366 21 21 Fax: +32 3 366 30 44 Τηλ: +32 50 31 00 87 Fax: +32 50 31 00 64 Τηλ: +32 13 35 16 40 Fax: +32 13 35 16 41 Copyright 2013 KOMPASS International Neuenschwander SA. - www.kompass.com - Page 1

Γενικές πληροφορίες Τύπος εγκατάστασης: Siège Αριθμός προσωπικού εταιρείας9 Προσωπικό (συνολικά στον όμιλο): 9 Νομική μορφή εταιρείαςnv ΑΦΜ0457240083 Numéro d'entreprise:0457240083 Διευθυντικά στελέχη και Διοικητικό Συμβούλιο Διευθυντές: Directeur Général : Mme Anita Van Genechten - Néerlandais,Français,Anglais,Allemand Damhert Nutrition NV N BE0160931 Kapelstraat 154 3550 Heusden-Zolder (Belgique) http://www.damhert.be info@damhert.com Γενικές πληροφορίες Τύπος εγκατάστασης: Siège Έτος ίδρυσης1986 Αριθμός προσωπικού εταιρείας40 Προσωπικό (συνολικά στον όμιλο): 40 Νομική μορφή εταιρείαςnv ΑΦΜ0429586472 Numéro d'entreprise:0429586472 Ακαθάριστος Κύκλος Εργασιών: 11275639 EUR (2010) Διευθυντικά στελέχη και Διοικητικό Συμβούλιο Διευθυντές: Administrateur Délégué / Directeur Exécutif : M. Jan Remen - Néerlandais Oxfam - Fairtrade CVBA (OFT) N BE0185894 Ververijstraat 15 9000 Gent (Belgique) http://www.oxfamfairtrade.be info@oft.be Γενικές πληροφορίες Τύπος εγκατάστασης: Siège Έτος ίδρυσης1994 Αριθμός προσωπικού εταιρείας57 Προσωπικό (συνολικά στον όμιλο): 57 Νομική μορφή εταιρείαςcvba ΑΦΜ0453066016 www.kompass.com www.kompass.com www.kompass.com Numéro d'entreprise:0453066016 Τηλ: +32 11 42 50 39 Fax: +32 11 43 31 28 Τηλ: +32 9 218 88 99 Fax: +32 9 218 88 77 Διευθυντικά στελέχη και Διοικητικό Συμβούλιο Διευθυντές: Copyright 2013 KOMPASS International Neuenschwander SA. - www.kompass.com - Page 2

Président du Conseil d'adm. / Président du Conseil d'administration : M. Dirk Dewilde - Néerlandais Administrateur Délégué / Directeur Exécutif : M. Joris Rossie - Néerlandais Responsable Qualité / Production : M. Luc Geldof - Néerlandais,Français,Anglais,Allemand Verkoopverantwoordelijke / Responsable Commercial : Mme Sofie Moreau - Néerlandais A. Lenaers Horeca en Diepvriescentrum NV N BE0168538 Bosdel 26 Industriepark Genk-Zuid Hal 7 3600 Genk (Belgique) lenaers.horeca@skynet.be Γενικές πληροφορίες Τύπος εγκατάστασης: Siège Αριθμός προσωπικού εταιρείας15 Προσωπικό (συνολικά στον όμιλο): 15 Νομική μορφή εταιρείαςnv ΑΦΜ0438098223 Numéro d'entreprise:0438098223 Διευθυντικά στελέχη και Διοικητικό Συμβούλιο Διευθυντές: Administrateur Délégué / Directeur Exécutif : M. Armand Lenaers - Néerlandais Administrateur Délégué / Directeur Exécutif : Mme Danielle Lenaers - Néerlandais Hain Europe NV N BE0126823 Groendreef 101 9880 Aalter (Belgique) http://www.hain-celestial.eu info@hain-celestial.eu Γενικές πληροφορίες Τύπος εγκατάστασης: Siège Έτος ίδρυσης2002 Αριθμός προσωπικού εταιρείας40 Προσωπικό (συνολικά στον όμιλο): 40 Νομική μορφή εταιρείαςnv ΑΦΜ0473311005 Numéro d'entreprise:0473311005 Ακαθάριστος Κύκλος Εργασιών: 16295011 EUR (2011) Διευθυντικά στελέχη και Διοικητικό Συμβούλιο Διευθυντές: Voorzitter Algemeen Directeur / Président Directeur Général : M. Philippe Woitrin - Néerlandais,Français,Anglais Verkoopdirecteur / Directeur commercial : M. Bart Dobbelaere - Néerlandais,Français,Anglais www.kompass.com www.kompass.com www.kompass.com Viridaxis SA N BE0324488 Τηλ: +32 89 32 91 40 Fax: +32 89 32 91 41 Τηλ: +32 50 72 91 30 Fax: +32 50 72 91 31 Copyright 2013 KOMPASS International Neuenschwander SA. - www.kompass.com - Page 3

Rue Louis Bleriot 11 Aéropole de Gosselies 6041 Gosselies (Belgique) http://www.viridaxis.com vcambier@viridaxis.com Γενικές πληροφορίες Τύπος εγκατάστασης: Siège Έτος ίδρυσης2004 Αριθμός προσωπικού εταιρείας21 Προσωπικό (συνολικά στον όμιλο): 21 Νομική μορφή εταιρείαςsa ΑΦΜ0866678469 Numéro d'entreprise:0866678469 Διευθυντικά στελέχη και Διοικητικό Συμβούλιο Διευθυντές: Directeur Général : M. Vincent Cambier - Français,Anglais L'Entraide par le Travail ASBL (Les Ateliers de la Sarte) N BE0013422 Rue Pré du Pont 1 Parc Industriel 1370 Jodoigne (Belgique) http://www.eta-entraide.be lasarte@eta-entraide.be Γενικές πληροφορίες Τύπος εγκατάστασης: Etablissements Έτος ίδρυσης1968 Αριθμός προσωπικού εταιρείας118 Προσωπικό (συνολικά στον όμιλο): 118 Νομική μορφή εταιρείαςasbl ΑΦΜ0465786674 Numéro d'entreprise:0465786674 Ακαθάριστος Κύκλος Εργασιών: 1305005 EUR (2011) Διευθυντικά στελέχη και Διοικητικό Συμβούλιο Διευθυντές: Directeur Général : Mme Anne Peters - Français,Néerlandais,Anglais Biovita NV N BE0151333 Oostkaai 60 8900 Ieper (Belgique) http://www.biovita.be info@biovita.be Γενικές πληροφορίες Τύπος εγκατάστασης: Siège www.kompass.com www.kompass.com www.kompass.com Έτος ίδρυσης1989 Αριθμός προσωπικού εταιρείας11 Προσωπικό (συνολικά στον όμιλο): 11 Νομική μορφή εταιρείαςnv Τηλ: +32 71 48 72 25 Fax: +32 71 42 36 57 Τηλ: +32 10 81 22 22 Fax: +32 10 81 04 57 Τηλ: +32 57 20 06 75 Fax: +32 57 20 44 40 Copyright 2013 KOMPASS International Neuenschwander SA. - www.kompass.com - Page 4