Το Αναπτυξιακό Ανιχνευτικό Τεστ Denver II στα Ελληνόπουλα

Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 23, 2 91 Το Αναπτυξιακό Ανιχνευτικό Τεστ Denver II στα Ελληνόπουλα Ε. Δουλιανάκη, Ι. Τσίκουλας, Ο. Πεδιαδιτάκη, Ε. Βαργιάμη, Γ. Δρόσου, Β. Αργυροπούλου, Φ. Τζοβάρας, Ε. Παπαζολούδη, Δ. Τρύφωνας, Α. Χυτόπουλος, Χ. Σαχίνογλου, Ε. Κοντόπουλος, Μ. Αθανασίου-Μεταξά. Α' Παιδιατρική Κλινική ΑΠΘ - Κέντρο Αναπτυξιακής Παιδιατρικής «Α. Φωκάς», ΓΝΘ "Ιπποκράτειο" ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ The Developmental Screening Test DENVER II in Greek Children Doulianaki E, Tsikoulas I, Pediaditaki O, Vargiami E, Drossou G, Argyropoulou V, Tzovaras F, Papazoloudi E, Trifonas D, Chittopoylos A, Sachinoglou Ch, Kontopoulos E, Athanasiou-Metaxa M. 1 st Pediatric Clinic of Aristoteles University of Thessaloniki - Centre of Developmental Pediatrics "A. Fokas", Hippokration Hospital Περίληψη: Η εφαρμογή του αναπτυξιακού ανιχνευτικού τεστ Denver έγειρε προβληματισμούς με την πάροδο των ετών στην επιστημονική κοινότητα αναφορικά με συγκεκριμένα στοιχεία. Αυτό τελικά οδήγησε τους ειδικούς στη μεγάλη αναδιαμόρφωση και στην τελική επιλογή των 125 δεξιοτήτων του Denver II, τα οποία βασίζονται στα παρακάτω κριτήρια: την ευκολία εφαρμογής και αξιολόγησης, την ανταπόκριση της δεξιότητας στο παιδί και τον εξεταστή, την αξιοπιστία τόσο μεταξύ των εξεταστών την ίδια χρονική στιγμή όσο και μεταξύ διαφορετικών χρονικών στιγμών από τον ίδιο εξεταστή, τις ελάχιστες βαθμολογήσεις με «άρνηση» και τις ελάχιστες βαθμολογήσεις «χωρίς ευκαιρία» και μία απρόσκοπτη εξέλιξη, σε όλες τις ηλικίες στις οποίες το 90% των παιδιών μπορούσαν να εκτελέσουν τη δεξιότητα-στόχο. Σε αυτή τη μελέτη εφαρμόσαμε το αναθεωρημένο αναπτυξιακό ανιχνευτικό τεστ Denver II σε 2090 Ελληνόπουλα ηλικίας 15 ημερών έως 6 ετών. Χρησιμοποιώντας την ανάδρομη ανάλυση, προσδιορίσαμε τους αναπτυξιακούς σταθμούς των δεξιοτήτων για όλο το δείγμα. Οι κυριότερες διαφοροποιήσεις του αναπτυξιακού ανιχνευτικού τεστ Denver που σταθμίστηκε πριν 25 χρόνια στα Ελληνόπουλα με το Denver II που εφαρμόσαμε στην παρούσα μελέτη, σημειώνονται στα εξής: οι γλωσσικές δεξιότητες αυξήθηκαν κατά 86% και προστέθηκαν δύο δεξιότητες άρθρωσης, νέα ηλικιακή κλίμακα και νέα ερμηνεία των δεξιοτήτων προκειμένου να εντοπιστούν ήπιες καθυστερήσεις, καινούρια κλίμακα διαβάθμισης της συμπεριφοράς και καινούρια εργαλεία για το τεστ. Abstract: The worldwide utilization of the Denver Developmental Screening Test raised concerns through the years by test users about specific items and features and led to a major revision and restandardization of the test with a final selection of the 125 Denver II items, based on the following criteria: ease of administration and scoring, item appeal to child and examiner, item test-retest and inter-rater reliability, minimal refusal scores, minimal no opportunity scores and a smooth step-like progression of ages at which 90% of children could perform the tasks. In this study, we administered the revised Denver II Developmental Screening Test in 2090 Greek children aged 15 days till 6 years. Using regression analysis we determined the Greek age norms for the total sample. The major differences between the Denver Developmental Screening Test, which was standardized in Greek children 25 years ago and Denver II are: an 86% increase in language items, two articulation items, a new age scale, a new category of item interpretation to identify milder delays, a behaviour rating scale and new training materials.

92 Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 23, 2 Εισαγωγή Η ανάπτυξη του παιδιού (σωματική, πνευματική, ψυχική) χαρακτηρίζεται από τη σταδιακή εμφάνιση συγκεκριμένων δεξιοτήτων. Κάθε δεξιότητα εμφανίζεται σε ορισμένη ηλικία, η οποία ονομάζεται «κρίσιμη ηλικία» της συγκεκριμένης δεξιότητας. Αναπτυξιακές διαταραχές είναι οι διαταραχές που παρεμβάλλονται στη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού, με αποτέλεσμα την πρόκληση μιας συνεχιζόμενης ανικανότητας σώματος, πνεύματος ή ψυχής. Οι αναπτυξιακές διαταραχές αφορούν στους τέσσερις τομείς της ψυχοκινητικής ανάπτυξης, την κοινωνική συμπεριφορά και αυτοεξυπηρέτηση, τη λεπτή κινητικότητα σε συνάρτηση με την όραση, την ομιλία σε συνάρτηση με την ακοή και την αδρή κινητικότητα του παιδιού. Ο έλεγχος της ανάπτυξης πρέπει να γίνεται κατά τακτά διαστήματα. Οι ηλικίες που έχουν επιλεγεί για τον έλεγχο είναι: η 8 η εβδομάδα, ο 8 ος, 12 ος, 18 ος μήνας και ο 2 ος, 3 ος,4 ος και 5 ος χρόνος ζωής και ονομάζονται «ηλικίες κλειδιά» καθόσον χαρακτηριστικές αναπτυξιακές δεξιότητες κατακτιόνται στις ηλικίες αυτές 1. Το εργαλείο για τον έλεγχο της ανάπτυξης και ως εκ τούτου της έγκαιρης διάγνωσης των αναπτυξιακών διαταραχών είναι οι ανιχνευτικές αναπτυξιακές δοκιμασίες (developmental screening tests) όπως είναι το Denver Test (DDST). Το DDST χρησιμοποιείται πάνω από 40 χρόνια παγκοσμίως ως το πρώτο αδρό ανιχνευτικό εργαλείο αναπτυξιακών διαταραχών σε βρέφη και παιδιά. Στην Ελλάδα σταθμίστηκε και δημοσιεύθηκε το 1986 από τον Ι. Τσίκουλα και τους συνεργάτες του. 2 Επίσης, έχει μεταφραστεί και σταθμιστεί σε πάνω από δώδεκα χώρες, και έχει χρησιμοποιηθεί για την ανίχνευση αναπτυξιακών διαταραχών σε περισσότερα από πενήντα εκατομμύρια παιδιά. Καθώς όμως το τεστ χρησιμοποιούνταν από εκατοντάδες επιστήμονες σε όλο τον κόσμο, προέκυψε η ανάγκη να προστεθούν περισσότερες δεξιότητες στον τομέα της ομιλίας-γλώσσας, παρατηρήθηκε η δυσκολία στην ερμηνεία και τη βαθμολόγηση συγκεκριμένων δεξιοτήτων, προέκυψε το ερώτημα της καταλληλότητας του τεστ για συγκεκριμένα υποσύνολα παιδιών (που σχετίζονταν με την εθνικότητα, τα διαφορετικά φύλα, το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, τον τόπο διαμονής). Οι προβληματισμοί αυτοί οδήγησαν το δημιουργό του W.K. Frankenburg και τους συνεργάτες του στην ανασύσταση του τεστ και τη δημιουργία του Denver Developmental Screening Test ΙΙ (DDST II), το οποίο σήμερα χρησιμοποιείται σε πολλές χώρες του κόσμου ως μέρος του τακτικού παιδιατρικού ελέγχου, στα πλαίσια της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας του παιδιού 3. Επίσης, κατά τη διαδικασία της στάθμισης αποδείχθηκαν ξανά η αξιοπιστία και η εγκυρότητα της δοκιμασίας 4. Σκοπός Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η εφαρμογή του αναθεωρημένου αναπτυξιακού ανιχνευτικού τεστ δεξιοτήτων Denver II (DDSTII) και η εύρεση των ηλικιακών ορίων που ορίζουν κάθε δεξιότητα (αναπτυξιακό ορόσημο) του τεστ σε δείγμα 2090 βρεφών και παιδιών όλης της Ελλάδας. Υλικό - Μεθοδολογία Εξετάστηκαν με το DDSTII 2090 βρέφη και παιδιά ηλικίας 15 ημερών έως 6 χρονών από 27 δήμους όλης της Ελλάδας. Το δείγμα συλλέχθηκε από παιδιά που ζούσαν σε αστικές, ημιαστικές και αγροτικές περιοχές της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας και είχαν μητρική γλώσσα τα Ελληνικά. Τα παιδιά ταξινομήθηκαν σε υποσύνολα σύμφωνα με τα παρακάτω δημογραφικά στοιχεία: μορφωτικό επίπεδο των γονέων, φύλο, τόπος διαμονής (αστικές περιοχές >50.000 κατοίκους, ημιαστικές <50.000 και >2500 κατοίκους και αγροτικές περιοχές 2500 κατοίκους). Προϋπόθεση για την συμμετοχή στην εξέταση ήταν η καλή σωματική και ψυχοσωματική υγεία των βρεφών και των παιδιών, η οποία ελεγχόταν από το βιβλιάριο υγείας του παιδιού και το λεπτομερές ιστορικό του. Αποκλείστηκαν από τη μελέτη παιδιά με ιστορικό προωρότητας, εξωσωματικής γονιμοποίησης, παθολογικού περιγεννητικού ιστορικού, καθώς και παιδιά αλλοδαπών ή παιδιά που μεγάλωναν σε δίγλωσσο περιβάλλον. Οι κύριοι σταθμοί αναφοράς για τη διεξαγωγή του τεστ ήταν για τη Βόρεια Ελλάδα το Κέντρο Αναπτυξιακής Παιδιατρικής της Α Παιδιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ. στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης και για την Κεντρική και Νότια Ελλάδα, καθώς επίσης και για τη Νησιωτική Ελλάδα, το Διαδημοτικό Δίκτυο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ΟΤΑ στο Μαρούσι Αττικής. Η ανάπτυξη του DDSTII Κατά μήκος του εντύπου του τεστ, στην άνω και

Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 23, 2 93 κάτω πλευρά, σημειώνονται οι ηλικίες (από τον 1 ο μήνα έως τον 24 ο, ανά μήνα, και από τον 24 ο μήνα έως το 6 έτος ανά τρίμηνο). Κάθε δεξιότητα αποδίδεται στο έντυπο σαν παραλληλόγραμμο όπου η αριστερή κάθετη πλευρά του αντιστοιχεί στη ηλικία που το 25% των παιδιών επιτυγχάνει την συγκεκριμένη δεξιότητα, και η δεξιά κάθετη πλευρά του αντιστοιχεί στην ηλικία που το 90% των παιδιών επιτυγχάνουν αυτή τη δεξιότητα. Μέσα στο παραλληλόγραμμο υπάρχει επίσης προσδιοριστικό σημάδι για το πότε το 50% των παιδιών επιτυγχάνει τη δεξιότητα, ενώ το αριστερό άκρο της σκιασμένης περιοχής δείχνει το 75%, όπως ακριβώς και στο DDST 2 (Σχήμα 1). Σχ.1 Ποσοστό % των παιδιών που επιτυγχάνει τη δεξιότητα Το τεστ περιλαμβάνει 126 δεξιότητες γραμμένες κατά σειρά ηλικίας επιτυχίας. Με βάση την ακριβή ημερομηνία γέννησης ο εξεταστής τραβά μια κάθετη γραμμή στην χρονολογική ηλικία που τέμνει συγκεκριμένες δεξιότητες. Οι δεξιότητες χωρίζονται σε τέσσερις τομείς: Κοινωνική Συμπεριφορά - Αυτοεξυπηρέτηση (όπου εξετάζεται η ικανότητα του παιδιού να αυτοεξυπηρετείται και να συνεργάζεται), Λεπτή Κινητικότητα (εδώ υπάγονται οι λεπτοί χειρισμοί και η αντίληψη σε σχέση με τις ικανότητες όρασης), Γλώσσα- Ομιλία (ελέγχονται οι ικανότητες ακοής, ομιλίας, εκτέλεσης εντολών), Αδρή Κινητικότητα (εξετάζονται οι ικανότητες κίνησης και ισορροπίας). O εξεταστής ελέγχει την απόδοση του βρέφουςπαιδιού, ξεκινώντας με 3 δεξιότητες αριστερά από την τέμνουσα σε κάθε τομέα, δηλαδή με 3 δεξιότητες πίσω από την ηλικιακή γραμμή και συνεχίζει, μετά τις δεξιότητες που τέμνουν την ηλικία, με τις επόμενες 3 που βρίσκονται δεξιά από την τέμνουσα σε κάθε τομέα, δηλαδή με 3 δεξιότητες μετά την ηλικιακή γραμμή. Οι 126 δεξιότητες του τεστ συμπληρώνονται από την άμεση παρατήρηση του βρέφους ή παιδιού και από ερωτήσεις στα ίδια τα παιδιά. Για κάποιες δεξιότητες μας αρκεί η αναφορά του γονέα. Σε αυτές φαίνεται ένα R (report) στο κουτί της δεξιότητας. Ο χρόνος που απαιτείται για την διενέργεια του τεστ είναι περίπου 10 λεπτά και εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού και από το πόσο συνεργάσιμο είναι. Για κάθε ένα από τα 2090 παιδιά χρησιμοποιήθηκε ξεχωριστό φύλλο του Denver ΙΙ τεστ (Σχήμα 2), όπου σημειώνονταν η επίδοσή του: για κάθε δεξιότητα που επιτύγχανε, βαθμολογούνταν με P (pass). Το «pass» σηματοδοτούσε το «τώρα», δηλαδή τι μπορούσε το παιδί να επιτύχει τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή που διεξαγόταν το τεστ. Το «fail» σηματοδοτούσε το «μέλλον», δηλαδή τι θα μπορέσει το παιδί να επιτύχει στο μέλλον που τώρα δεν έχει κατακτήσει ακόμη. Παράλληλα, σε μία ξεχωριστή κλίμακα συμπεριφορικής αξιολόγησης που αποτυπώνεται στο δεξί κάτω άκρο του εντύπου του τεστ, ο εξεταστής, στα πλαίσια της κλινικής του παρατήρησης, βαθμολογούσε τη συμμόρφωση του παιδιού κατά τη διάρκεια του τεστ, το ενδιαφέρον του παιδιού προς το περιβάλλον, το φόβο του παιδιού ως προς τον εξεταστή και την ικανότητα προσοχής και αυτοσυγκέντρωσης του παιδιού κατά τη διάρκεια διεξαγωγής του τεστ. Η στατιστική ανάλυση Για να προσδιοριστούν οι ηλικίες στις οποίες το 25%, το 50%, το 75% και το 90% των παιδιών έχει κατακτήσει μια δεξιότητα, χρησιμοποιήθηκε η στατιστική μέθοδος της λογιστικής ανάδρομης ανάλυσης (logistic regression analysis). Για τον ακριβή προσδιορισμό των ηλικιών που το 25% το 50%, το75% και το 90% των παιδιών μπορούσαν να κατακτήσουν τη δεξιότητα, το δείγμα των παιδιών βαθμολογήθηκε κατά τις ακόλουθες ηλικιακές ομάδες: 0-2 μηνών, 2-4 μηνών, 4-7 μηνών, 7-10 μηνών, 10-13 μηνών, 13-18 μηνών, 18-24 μηνών, 24-40 μηνών, 40-57 μηνών, 57-78 μηνών, κι αυτό γιατί οι αναπτυξιακές αλλαγές γίνονται με πολύ γρηγορότερο ρυθμό στη βρεφική ηλικία από ότι σε μεγαλύτερες ηλικίες. Αποτελέσματα Αναπτυξιακά ορόσημα: Η ανάλυση των αποτελεσμάτων στους τέσσερις τομείς της ψυχοκινητικής ανάπτυξης φαίνεται στους παρακάτω πίνακες 1, 2, 3 και 4, όπου d=ημέρες, m=μήνες και y=χρόνια:

94 Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 23, 2 Πίνακας 1. Α. ΤΟΜΕΑΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ - ΑΥΤΟΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ 25% 50% 75% 90% ΚΟΙΤΑΖΕΙ ΠΡΟΣΩΠΟ 1d 1d 1d 1m8d ΧΑΜΟΓΕΛΑ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΟΜΕΝΟ 18d 24d 1m3d 1m23d ΧΑΜΟΓΕΛΑ ΑΥΘΟΡΜΗΤΑ 7d 21d 1m9d 1m28d ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ 1m10d 2m1d 3m4d 4m8d ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΠΙΑΣΕΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙ 3m26d 4m15d 5m5d 5m22d ΤΡΩΕΙ ΜΟΝΟ ΤΟΥ 4m20d 5m11d 5m27d 6m18d ΚΑΝΕΙ ΠΑΛΑΜΑΚΙΑ 6m18d 8m24d 10m5d 11m6d ΚΑΝΕΙ ΚΑΤΑΝΟΗΤΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ 7m2d 8m29d 10m22d 12m21d ΚΑΝΕΙ ΓΕΙΑ ΣΟΥ - ΓΕΙΑ ΣΟΥ 7m7d 8m4d 9m2d 13m18d ΠΑΙΖΕΙ ΜΠΑΛΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΞΕΤΑΣΤΗ 9m9d 10m13d 11m16d 15m9d ΜΙΜΕΙΤΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 9m13d 10m25d 11m27d 14m29d ΠΙΝΕΙ ΜΕ ΚΥΠΕΛΟ 10m1d 12m18d 15m5d 17m8d ΒΟΗΘΑΕΙ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ 12m7d 13m26d 15m14d 17m10d ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΚΟΥΤΑΛΙ/ΠΙΡΟΥΝΙ 13m6d 15m11d 17m21d 20m27d ΒΓΑΖΕΙ ΡΟΥΧΑ 13m14d 16m29d 20m1d 2y0m11d ΤΑΪΖΕΙ ΚΟΥΚΛΑ 14m10d 16m13d 18m3d 23m1d ΦΟΡΑΕΙ ΡΟΥΧΑ 20m3d 23m28d 2y2m1d 2y7m11d ΠΛΕΝΕΙ ΔΟΝΤΙΑ ΜΕ ΒΟΗΘΕΙΑ 16m14d 21m7d 2y2m17d 2y8m19d ΠΛΕΝΕΙ ΚΑΙ ΣΚΟΥΠΙΖΕΙ ΧΕΡΙΑ 18m17d 21m9d 2y1m1d 2y10m29d ΛΕΕΙ ΟΝΟΜΑ ΦΙΛΟΥ 2y3m15d 2y5m11d 2y7m23d 2y11m13d ΒΑΖΕΙ ΜΠΛΟΥΖΑΚΙ 2y1m27d 2y7m18d 2y11m24d 3y5m18d ΝΤΥΝΕΤΑΙ ΧΩΡΙΣ ΒΟΗΘΕΙΑ 2y11m26d 3y4m11d 3y10m20d 4y6m20d ΠΑΙΖΕΙ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΑ/ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ 2y8m27d 3y2m24d 3y10m20d 4y9m17d ΠΛΕΝΕΙ ΔΟΝΤΙΑ ΧΩΡΙΣ ΒΟΗΘΕΙΑ 2y6m23d 3y3m3d 4y1m14d 4y10m25d ΕΤΟΙΜΑΖΕΙ ΤΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ ΤΟΥ 2y11m16d 3y7m7d 4y3m1d 5y0m27d

Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 23, 2 95 Πίνακας 2. Β. ΤΟΜΕΑΣ: ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ 25% 50% 75% 90% ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΗ ΜΕΣΗ ΓΡΑΜΜΗ 1d 1d 15d 1m7d ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΣΗ ΓΡΑΜΜΗ 24d 1m2d 1m21d 2m19d ΣΥΛΛΑΜΒΑΝΕΙ ΚΟΥΔΟΥΝΙΣΤΡΑ 2m18d 3m7d 3m20d 4m2d ΕΝΩΝΕΙ ΤΑ ΧΕΡΙΑ 2m3d 2m14d 2m23d 3m29d ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΜΕΧΡΙ 180 ο 2m5d 2m27d 3m17d 4m13d ΚΟΙΤΑΖΕΙ ΣΤΑΦΙΔΑ 2m20d 3m14d 4m8d 5m5d ΑΠΛΩΝΕΙ ΧΕΡΙΑ 4m7d 4m20d 4m29d 5m18d ΨΑΧΝΕΙ ΤΟ ΚΟΥΒΑΡΙ 4m23d 5m18d 6m9d 7m4d ΣΥΛΛΑΜΒΑΝΕΙ ΣΤΑΦΙΔΑ 5m13d 5m26d 6m13d 7m11d ΠΕΡΝΑΕΙ ΚΥΒΟ ΑΠΌ ΧΕΡΙ ΣΕ ΧΕΡΙ 4m6d 6m1d 6m25d 7m21d ΠΑΙΡΝΕΙ 2 ΚΥΒΟΥΣ 5m19d 6m4d 7m7d 9m11d ΣΥΛΛΑΜΒΑΝΕΙ ΜΕ ΑΝΤΙΧΕΙΡΑ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΗ 7m8d 8m14d 9m6d 10m12d ΧΤΥΠΑ 2 ΚΥΒΟΥΣ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ 6m16d 7m13d 9m27d 11m10d ΒΑΖΕΙ ΚΥΒΟ ΣΤΟ ΚΥΠΕΛΟ 10m5d 10m28d 11m22d 13m7d ΜΟΥΤΖΟΥΡΩΝΕΙ 11m20d 13m2d 14m16d 16m8d ΑΔΕΙΑΖΕΙ ΣΤΑΦΙΔΑ ΑΠΟ ΜΠΟΥΚΑΛΙ ΜΕΤΑ ΕΠΙΔΕΙΞΗ 12m29d 14m8d 15m14d 19m13d ΚΑΝΕΙ ΠΥΡΓΟ- 2 ΚΥΒΟΥΣ 13m20d 14m28d 16m20d 20m24d ΚΑΝΕΙ ΠΥΡΓΟ- 4 ΚΥΒΟΥΣ 16m13d 19m14d 21m25d 2y0m7d ΚΑΝΕΙ ΠΥΡΓΟ- 6 ΚΥΒΟΥΣ 19m18d 21m26d 2y1m16d 2y6m29d ΜΙΜΕΙΤΑΙ ΚΑΘΕΤΗ ΓΡΑΜΜΗ 2y1m24d 2y5m26d 2y10m27d 3y2m29d ΚΑΝΕΙ ΠΥΡΓΟ- 8 ΚΥΒΟΥΣ 23m14d 2y2m5d 2y8m5d 3y4m4d ΛΥΓΙΖΕΙ ΑΝΤΙΧΕΙΡΕΣ ΡΥΘΜΙΚΑ 2y7m22d 3y0m5d 3y3m25d 3y9m10d ΑΝΤΙΓΡΑΦΕΙ Ο 3y0m2d 3y3m29d 3y7m2d 3y11m27d ΣΧΕΔΙΑΖΕΙ ΑΝΘΡΩΠΟ - 3 ΜΕΛΗ 3y5m2d 3y8m3d 4y0m1d 4y8m7d ΑΝΤΙΓΡΑΦΕΙ + 3y3m28d 3y6m16d 3y11m4d 4y8m22d ΔΙΑΛΕΓΕΙ ΜΑΚΡΥΤΕΡΗ ΓΡΑΜΜΗ 2y10m19d 3y2m26d 3y11m27d 5y2m8d ΑΝΤΙΓΡΑΦΕΙ ΜΕΤΑ ΕΠΙΔΕΙΞΗ 3y8m4d 4y0m5d 4y6m12d 5y2m17d ΣΧΕΔΙΑΖΕΙ ΑΝΘΡΩΠΟ - 6 ΜΕΛΗ 3y10m8d 4y3m5d 4y8m12d 5y3m9d ΑΝΤΙΓΡΑΦΕΙ ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΔΕΙΞΗ 4y4m27d 4y10m25d 5y2m23d 5y10m21d

96 Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 23, 2 Πίνακας 3. Γ. ΤΟΜΕΑΣ: ΑΚΟΗ - ΟΜΙΛΙΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ 25% 50% 75% 90% ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΚΟΥΔΟΥΝΙ 1d 1d 1d 13d ΦΩΝΗΣΗ 1d 1d 1d 20d ΛΕΕΙ «ΟΟΟ/ΑΑΑ» 23d 1m9d 1m15d 2m16d ΓΕΛΑΕΙ 1m12d 1m25d 2m16d 3m7d ΤΣΙΡΙΖΕΙ 1m6d 1m18d 2m21d 4m5d ΓΥΡΙΖΕΙ ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΟΥΔΟΥΝΙ ΠΟΥ ΧΤΥΠΑ 2m29d 3m22d 4m18d 5m19d ΓΥΡΙΖΕΙ ΠΡΟΣ ΤΗ ΦΩΝΗ 4m1d 4m14d 5m17d 6m24d ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΕΣ ΣΥΛΛΑΒΕΣ 4m21d 5m12d 6m16d 7m20d ΜΙΜΕΙΤΑΙ ΗΧΟΥΣ ΟΜΙΛΙΑΣ 3m3d 4m6d 5m19d 8m21d ΛΕΕΙ «ΜΑΜΑ/ΜΠΑΜΠΑ» ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΑ 5m17d 6m11d 7m18d 9m13d ΣΥΝΔΥΑΖΕΙ ΣΥΛΛΑΒΕΣ 5m22d 6m16d 7m29d 10m9d «ΜΠΑΜΠΑΛΙΖΕΙ» 5m24d 7m4d 8m1d 11m27d ΛΕΕΙ «ΜΑΜΑ/ΜΠΑΜΠΑ» ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ 9m4d 10m10d 11m6d 13m26d ΛΕΕΙ 1 ΛΕΞΗ 10m13d 11m23d 13m2d 15m11d ΛΕΕΙ 2 ΛΕΞΕΙΣ 12m7d 13m25d 15m14d 17m3d ΛΕΕΙ 3 ΛΕΞΕΙΣ 13m8d 16m1d 17m20d 19m19d ΛΕΕΙ 6 ΛΕΞΕΙΣ 15m15d 17m6d 18m27d 22m24d ΔΕΙΧΝΕΙ 2 ΕΙΚΟΝΕΣ 17m15d 19m9d 20m22d 23m16d ΣΥΝΔΥΑΖΕΙ ΛΕΞΕΙΣ 17m25d 20m3d 23m10d 2y3m3d ΟΝΟΜΑΤΙΖΕΙ 1 ΕΙΚΟΝΑ 18m19d 20m13d 22m18d 2y4m2d ΔΕΙΧΝΕΙ ΣΩΜΑ - 6 ΜΕΛΗ 18m25d 21m2d 23m25d 2y5m20d ΔΕΙΧΝΕΙ 4 ΕΙΚΟΝΕΣ 20m16d 21m24d 23m9d 2y7m6d ΛΟΓΟΣ-ΚΑΤΑΝΟΗΤΟΣ ΣΤΟ ΗΜΙΣΗ 1y5m29d 1y8m4d 2y0m10d 2y11m16d ΟΝΟΜΑΤΙΖΕΙ 4 ΕΙΚΟΝΕΣ 2y0m29d 2y3m24d 2y5m29d 3y1m3d ΓΝΩΡΙΖΕΙ 2 ΔΡΑΣΕΙΣ 2y0m8d 2y3m26d 2y8m14d 3y2m21d ΓΝΩΡΙΖΕΙ 2 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥΣ (ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΥΣ/ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΥΣ) 2y4m21d 2y7m17d 2y11m28d 3y6m8d ΛΕΕΙ 1 ΧΡΩΜΑ 2y2m11d 2y8m4d 3y1m9d 3y6m25d ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΧΡΗΣΗ 2 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ 2y7m4d 2y11m24d 3y2m22d 3y9m3d ΒΓΑΖΕΙ 1 ΚΥΒΟ 2y9m5d 3y0m26d 3y5m23d 3y11m27d ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΧΡΗΣΗ 3 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ 2y7m26d 3y0m1d 3y4m4d 4y0m8d ΓΝΩΡΙΖΕΙ 4 ΔΡΑΣΕΙΣ 2y6m26d 2y9m25d 3y2m5d 4y1m18d ΛΟΓΟΣ- ΑΠΟΛΥΤΑ ΚΑΤΑΝΟΗΤΟΣ 2y0m3d 2y7m17d 3y2m11d 4y4m25d ΚΑΤΑΝΟΕΙ 4 ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ 2y9m17d 3y2m21d 3y7m25d 4y8m18d ΛΕΕΙ 4 ΧΡΩΜΑΤΑ 2y9m15d 3y4m25d 4y0m25d 4y8m29d ΟΡΙΖΕΙ 5 ΛΕΞΕΙΣ 3y2m3d 3y8m1d 4y5m19d 5y2m7d ΓΝΩΡΙΖΕΙ 3 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥΣ (ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΥΣ/ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΥΣ) 2y9m10d 3y1m11d 3y8m25d 5y9m1d ΒΓΑΖΕΙ 5 ΚΥΒΟΥΣ 4y0m24d 4y5m22d 4y10m20d 5y5m18d ΑΝΤΙΘΕΤΑ - 2 3y6m4d 4y2m26d 4y9m3d 5y7m17d ΟΡΙΖΕΙ 7 ΛΕΞΕΙΣ 3y11m6d 4y4m26d 5y1m16d 5y10m11d

Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 23, 2 97 Πίνακας 4. Δ. ΤΟΜΕΑΣ: ΑΔΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ 25% 50% 75% 90% ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ 1d 1d 1d 13d ΣΗΚΩΝΕΙ ΚΕΦΑΛΙ 1d 1d 1d 15d ΚΕΦΑΛΙ ΠΑΝΩ ΜΕΧΡΙ 45 ο 4d 20d 1m18d 2m19d ΚΕΦΑΛΙ ΠΑΝΩ ΜΕΧΡΙ 90 ο 1m15d 2m10d 2m29d 3m18d ΚΑΘΙΣΜΕΝΟ - ΚΕΦΑΛΙ ΣΤΑΘΕΡΟ 1m17d 2m8d 3m4d 3m22d ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΒΑΡΟΣ ΣΤΑ ΠΟΔΙΑ 1m20d 2m18d 3m16d 4m13d ΣΤΗΘΟΣ ΕΠΑΝΩ - ΣΤΗΡΙΞΗ ΒΡΑΧΙΟΝΕΣ 2m19d 3m6d 4m4d 4m21d ΓΥΡΙΖΕΙ (ΥΠΤΙΑàΠΡΗΝΗàΥΠΤΙΑ) 3m16d 4m7d 4m19d 6m1d ΕΛΞΗ ΝΑ ΚΑΘΙΣΕΙ - ΔΕΝ ΚΑΘΥΣΤΕΡΕΙ ΚΕΦΑΛΙ 3m12d 3m25d 4m13d 6m9d ΚΑΘΕΤΑΙ ΧΩΡΙΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ 5m11d 5m20d 6m8d 7m7d ΣΤΕΚΕΤΑΙ ΟΡΘΙΟ ΑΚΟΥΜΠΩΝΤΑΣ 6m22d 7m13d 8m2d 8m22d ΠΙΑΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΣΗΚΩΝΕΤΑΙ 7m19d 8m16d 9m6d 9m24d ΕΡΧΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΣΤΗΝ ΚΑΘΙΣΤΗ ΘΕΣΗ 7m13d 8m11d 9m1d 10m4d ΣΤΕΚΕΤΑΙ 2sec 9m9d 9m28d 10m23d 11m22d ΣΤΕΚΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΤΟΥ 10m5d 11m10d 12m15d 13m18d ΣΚΥΒΕΙ ΚΑΙ ΣΗΚΩΝΕΤΑΙ 10m27d 12m2d 13m3d 14m26d ΠΕΡΠΑΤΑΕΙ ΚΑΛΑ 11m12d 12m8d 13m13d 15m5d ΠΕΡΠΑΤΑΕΙ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΙΣΩ 12m12d 13m19d 15m3d 16m14d ΤΡΕΧΕΙ 13m18d 15m20d 17m2d 19m25d ΑΝΕΒΑΙΝΕΙ ΣΚΑΛΟΠΑΤΙΑ 14m11d 16m17d 19m2d 21m29d ΚΛΩΤΣΑΕΙ ΜΠΑΛΑ 15m15d 17m5d 20m1d 22m24d ΠΗΔΑΕΙ ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ 20m7d 23m6d 2y1m22d 2y5m3d ΠΕΤΑΕΙ ΜΠΑΛΑ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΚΕΦΑΛΙ 17m13d 20m4d 2y1m1d 2y10m26d ΜΕΓΑΛΟ ΠΗΔΗΜΑ 2y3m21d 2y6m3d 2y9m5d 3y2m4d ΙΣΟΡΡΟΠΕΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΟΔΙ 1 sec 2y2m17d 2y4m27d 2y8m3d 3y3m9d ΙΣΟΡΡΟΠΕΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΟΔΙ 2 sec 2y6m23d 2y9m8d 3y1m28d 3y10m9d ΧΟΡΟΠΗΔΑΕΙ 3y2m28d 3y6m27d 3y10m15d 4y4m1d ΙΣΟΡΡΟΠΕΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΟΔΙ 3 sec 2y8m28d 3y2m29d 3y8m27d 4y7m2d ΙΣΟΡΡΟΠΕΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΟΔΙ 4 sec 3y2m6d 3y8m19d 4y5m10d 4y11m11d ΙΣΟΡΡΟΠΕΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΟΔΙ 5 sec 3y6m9d 3y10m7d 4y8m2d 5y4m13d ΠΕΡΠΑΤΑΕΙ ΦΤΕΡΝΑ - ΔΑΧΤΥΛΑ 4y0m6d 4y7m9d 5y0m17d 5y9m2d ΙΣΟΡΡΟΠΕΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΟΔΙ 6 sec 3y10m29d 4y6m21d 4y11m5d 5y10m18d Το εφαρμοσμένο στα Ελληνόπουλα τεστ απεικονίζεται στο ΣΧΗΜΑ 2

98 Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 23, 2 Σχ 2. Το Αναπτυξιακό Ανιχνευτικό Τεστ DENVER II στα ελληνικά

Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 23, 2 99 ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΑΝΙΧΝΕΥΤΙΚΟΥ ΤΕΣΤ DENVERII 1. Προσπαθήστε να κάνετε το παιδί να χαμογελάσει χωρίς να το αγγίξετε, χαμογελώντας, μιλώντας του ή γνέφοντας. 2. Το βρέφος πρέπει να κοιτάζει το χέρι του αρκετά δευτερόλεπτα. 3. Ο γονέας μπορεί να βοηθήσει το παιδί να πάρει την οδοντόβουρτσα και να βάλει οδοντόπαστα. 4. Το παιδί δεν οφείλει να μπορεί να δέσει τα κορδόνια του ή να κουμπωθεί ή να ανεβάσει το φερμουάρ πίσω του. 5. Περίπου είκοσι εκατοστά πάνω από το πρόσωπο του βρέφους, κουνήστε το κουβάρι αργά δίκειν τόξου, από τη μια πλευρά ως την άλλη σε τροχιά 180 ο. 6. Το βρέφος επιτυγχάνει τη δεξιότητα όταν πιάσει την κουδουνίστρα, καθώς ο εξεταστής τη φέρνει και την ακουμπάει στην εξωτερική επιφάνεια των δακτύλων του βρέφους. 7. Το βρέφος επιτυγχάνει τη δεξιότητα όταν το παιδί προσπαθεί να δει πού πήγε το κουβάρι. Καθώς ο εξεταστής κρατάει το κουβάρι στο οπτικό πεδίο του παιδιού, πρέπει να το αφήσει να πέσει απότομα από το χέρι του, χωρίς να κουνήσει τον ώμο του. 8. Το βρέφος πρέπει να περάσει τον κύβο από το ένα χέρι στο άλλο χωρίς τη βοήθεια του κορμού, του σώματος ή του τραπεζιού. 9. Το βρέφος επιτυγχάνει τη δεξιότητα όταν πιάσει τη σταφίδα με το δείκτη και οποιοδήποτε μέρος του αντίχειρα. 10. Η γραμμή μπορεί να αποκλίνει έως 30 ο από τη γραμμή του εξεταστή 11. Κάντε τα χέρια σας γροθιά με τους αντίχειρες να δείχνουν προς τα πάνω και κουνήστε τους αντίχειρές σας πάνω κάτω. Το παιδί επιτυγχάνει τη δεξιότητα όταν σας μιμηθεί και κουνήσει πάνω κάτω τους δικούς του αντίχειρες, όχι τα άλλα του δάχτυλα. 12. Επιτυγχάνει όταν κλείσει το σχήμα. Αποτυγχάνει όταν κάνει συνεχείς κυκλικές κινήσεις. 13. Ποια είναι η πιο μακριά γραμμή; (όχι μεγαλύτερη) Γυρίστε το χαρτί ανάποδα και επαναλάβετε την ερώτηση. Επιτυχής: 3/3 ή 5/6. 14. Επιτυχής όταν οι γραμμές τέμνονται κοντά στη μεσότητα. 15. Πείτε στο παιδί να σχεδιάσει το σχήμα. Αν αποτύχει, σχεδιάστε το εσείς πρώτα (επίδειξη). Όταν εξετάζετε τις δεξιότητας 12, 13, 14, 15, μη λέτε τα ονόματα των σχημάτων. Στα 12 και 14 μην κάνετε επίδειξη. 16. Στη μέτρηση - πόσα μέλη σώματος-, κάθε ζεύγος, μετράει σαν ένα μέλος (χέρι=2 χέρια, πόδι=2 πόδια) 17. Τοποθετήστε ένα κύβο στο ποτήρι και πλησιάστε το στο αυτί του βρέφους, από το πίσω μέρος της κεφαλής του βρέφους. Κουνήστε το απαλά, χωρίς να το φέρετε στο οπτικό πεδίο του βρέφους. Επαναλάβετε τη διαδικασία στο άλλο αυτί. 18. Δείξτε στο παιδί μία μία τις εικόνες και ζητήστε του να τις ονομάσει. Αν ονομάσει λιγότερες από τέσσερις σωστά, πείτε τα ονόματα εσείς και ζητήστε από το παιδί να τα δείχνει καθώς τα λέτε. (Αν αναφέρει μόνο ήχους, δεν επιτυγχάνει) 19. Δείχνοντας στο παιδί την κούκλα, πείτε του: Δείξε μου τη μύτη, τα μάτια, τα αυτιά, το στόμα, τα χέρια, τα πόδια, την κοιλιά, τα μαλλιά. Επιτυχία: αν πει 6 από τα 8 μέλη. 20. Δείξτε στο παιδί τις εικόνες και ρωτήστε: ποιο πετάει;, ποιο κάνει νιάου,νιάου;, ποιο γαβγίζει;, ποιο καλπάζει;, ποιος μιλάει; 21. Ρωτήστε το παιδί: Τι κάνεις όταν κρυώνεις; Τι κάνεις όταν είσαι κουρασμένος; Τι κάνεις όταν πεινάς; Επιτυχής 2/3 ή 3/3. 22. Ρωτήστε το παιδί: τι κάνεις με ένα ποτήρι; Γιατί χρειάζεται η καρέκλα; Γιατί χρησιμοποιούμε το μολύβι; Οι απαντήσεις πρέπει να περιλαμβάνουν λέξεις που δείχνουν την ενέργεια. 23. Επιτυχής αν το παιδί βγάλει από το χαρτί σωστά τους κύβους (1,5) και πει λεκτικά πόσους κύβους έβγαλε (1,5). 24. Πείτε στο παιδί: Τοποθέτησε τον κύβο πάνω στο τραπέζι, κάτω από το τραπέζι, μπροστά μου, πίσω μου. Επιτυχής απάντηση 4/4. 25*. Ρωτήστε στο παιδί: τί είναι η μπάλα, η θάλασσα, το τραπέζι, το σπίτι, η μπανάνα, η κουρτίνα, το μπαλκόνι, το ταβάνι;.. Επιτυχής αν προσδιορίσει τις λέξεις με άξονα τη χρήση, το σχήμα, τη σύσταση ή τη γενική κατηγορία (όπως στη μπανάνα, οφείλει να πει ότι είναι φρούτο ή ότι τρώγεται και όχι απλά ότι είναι κίτρινη). Επιτυχής 5/8, 7/8. * Στην ελληνική εφαρμογή του τεστ αντικαταστάθηκε η λέξη «λίμνη» με τη λέξη «θάλασσα» και ο «φράχτης» με το «μπαλκόνι», λόγω των δημογραφικών στοιχείων, της εξοικείωσης και της ευκολότερης κατανόησης που είχαν τα Ελληνόπουλα στις λέξεις αυτές. 26. Ρωτήστε το παιδί: Αν το άλογο είναι μεγάλο, το ποντίκι είναι.; Αν η φωτιά είναι ζεστή, ο πάγος είναι ; Αν ο ήλιος λάμπει την ημέρα, το φεγγάρι βγαίνει.; Επιτυχής 2/3 ή 3/3. 27. Το παιδί μπορεί να ακουμπάει στον τοίχο ή στο κάγκελο στης σκάλας καθώς ανεβαίνει αλλά όχι σε άλλο άτομο. Δεν πρέπει να μπουσουλάει. 28. Το παιδί πρέπει να πετάξει τη μπάλα μπροστά, πάνω από το ύψος του ώμου του σε απόσταση 90εκ. 29. Το παιδί πρέπει να πηδήξει πάνω από ένα φύλλο χαρτί (π.χ.α4 σε πλάτος) - απόσταση 20εκ. 30. Ζητήστε από το παιδί να περπατήσει προς τα εμπρός - δάκτυλα-πτέρνα: Ο εξεταστής μπορεί να το επιδείξει ο ίδιος. Το παιδί πρέπει να κάνει 4 συνεχόμενα βήματα.

100 Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 23, 2 Συζήτηση Στόχος των ανιχνευτικών αναπτυξιακών τεστ είναι η πρόληψη, δηλαδή η πρώιμη αναγνώριση βρεφών και παιδιών προσχολικής ηλικίας που είναι υψηλού κινδύνου (at risk). Υψηλού κινδύνου θεωρούνται τα βρέφη και τα παιδιά που είναι υποψήφια να εμφανίσουν αναπτυξιακές διαταραχές, πριν όμως τις εμφανίσουν. Τα αναπτυξιακά ανιχνευτικά τεστ αποδίδουν τον αναπτυξιακό «καθρέφτη» του παιδιού στους 4 τομείς της ψυχοκινητικής του ανάπτυξης τη χρονική στιγμή της εξέτασης. Το βάθος χρόνου, στο οποίο ένα παιδί θα κατακτήσει τα αναπτυξιακά ορόσημα που ορίζει η χρονολογική του ηλικία, προσδιορίζεται από μια πληθώρα παραγόντων (π.χ. το ιστορικό του παιδιού, η σωματική αρτιμέλεια, η συναισθηματική υγεία, το ψυχοκοινωνικό περιβάλλον κ.α.). Γι αυτό, πολλές φορές το αποτέλεσμα των αναπτυξιακών τεστ είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων, όπως το οικογενειακό περιβάλλον, το γνωστικό υπόβαθρο του παιδιού κ.α. Αυτό που χαρακτηρίζει ένα αναπτυξιακό ανιχνευτικό τεστ ως επιτυχές είναι η αξιοπιστία του, η εγκυρότητά του και η ευαισθησία για τον πληθυσμό στον οποίο απευθύνεται. Το Denver II Developmental Screening Test (DDSTII) είναι το πιο αναγνωρισμένο και πολυχρησιμοποιημένο εργαλείο ανίχνευσης αναπτυξιακών διαταραχών παγκοσμίως. Η εγκυρότητα και η αξιοπιστία του τεστ είναι καλά τεκμηριωμένες στη διεθνή βιβλιογραφία 3,4. Το DDSTII βασίζεται α) στην κλινική παρατήρηση των δεξιοτήτων του βρέφους ή του παιδιού, β) σε οδηγίες προς το ίδιο το παιδί για να εκτελέσει διάφορα σχήματα και κατασκευές με κύβους και γ) σε ερωτήσεις προς το γονέα σχετικά με τις δεξιότητες του βρέφους και του παιδιού. Οι ερωτήσεις προς τους γονείς είναι συνήθως μία πρώτη εκτίμηση στο screening των παιδιών. Η μαρτυρία των γονέων αποτελεί το πρώτο βήμα στην ανίχνευση παιδιών με αναπτυξιακές διαταραχές. Γι αυτό, οι ερωτήσεις του DDSTII που σχεδιάστηκαν για τους γονείς, εφαρμόζονται και σε ξεχωριστό τεστ που ονομάζεται Denver II Prescreening Developmental Questionnaire 6. Το DDSTII σχεδιάστηκε με βασικό άξονα την ανάπτυξη ενός ευρέος φάσματος ετερογενών μεταξύ τους δεξιοτήτων. Τα δεδομένα (δηλαδή οι δεξιότητες) παρουσιάζονται ως ηλικιακές μεταβολές. Οι δημιουργοί δεν το σχεδίασαν με το σκεπτικό ανεύρεσης του αναπτυξιακού δείκτη ή δείκτη νοημοσύνης (IQ). Δηλαδή, δεν είναι τεστ νοημοσύνης, αλλά ένα τεστ που δείχνει ποιους αναπτυξιακούς σταθμούς κατέκτησε το παιδί ως τη χρονική στιγμή της εξέτασης, σύμφωνα με τη χρονολογική του ηλικία. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι ο κάθε εξεταστής που θα εφαρμόσει το τεστ σε κάποιο παιδί ή βρέφος πρέπει να έχει εκπαιδευθεί στο τεστ και να ξέρει ακριβώς πως θα ζητήσει από το παιδί κάθε εντολή, πότε θεωρείται επιτυχής η προσπάθεια και πότε όχι, καθώς επίσης πρέπει να γνωρίζει όλες τις λεπτομέρειες που απαιτούνται γύρω από την καθεμιά δεξιότητα ώστε να μπορεί να ξεχωρίσει την επιτυχία (Pass) από την αποτυχία (Fail) σε κάθε δεξιότητα και να αξιολογήσει ορθά το τεστ. Το DDSTII είναι το πρώτο αδρό screening που μπορεί να γίνεται σε κάθε παιδί του γενικού πληθυσμού που είναι φαινομενικά υγιές, δηλαδή δε φαίνεται να παρουσιάζει κανένα απολύτως πρόβλημα τη στιγμή εφαρμογής του τεστ, αλλά μπορεί αργότερα να εμφανίσει σοβαρά ή ελάσσονα προβλήματα 7. Στόχος του εργαλείου αυτού είναι να αναγνωρίσει σημαντικές αποκλίσεις στα αναπτυξιακά ορόσημα του παιδιού που διελαύνουν απαρατήρητα και να ευαισθητοποιήσει τον παιδίατρο και τους γονείς για περαιτέρω έλεγχο του προβλήματος του παιδιού που αποκλίνει. Το DDSTII δεν είναι ψυχομετρικό τεστ και δεν αποσκοπεί στο να ορίσει ποιο είναι το πρόβλημα της νευροαναπτυξιακής κατάστασης του παιδιού ή ποια είναι η αιτία του. Δεν είναι σχεδιασμένο για να αποδώσει ούτε το δείκτη νοημοσύνης ούτε το δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης του παιδιού, όπως ήδη τονίστηκε, αλλά ούτε και για να προβλέψει ποιες αναπτυξιακές διαταραχές θα εμφανιστούν στο μέλλον. Σχεδιάστηκε για να αναγνωρίζει παιδιά που οριακά ακολουθούν την ηλικία τους ή καθυστερούν, σε οτιδήποτε κι αν οφείλεται αυτό, με απώτερο σκοπό την έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση 8. Αυτό είναι το νόημα του screening, ο εντοπισμός των παιδιών υψηλού κινδύνου και η παραπομπή τους σε περαιτέρω έλεγχο, γι αυτό πρέπει να γίνεται κατά την αναπτυξιακή παρακολούθηση του παιδιού στις ηλικίες κλειδιά: 8 η εβδομάδα, 8 ος, 12 ος, 18 ος μήνας και 2 ος, 3 ος,4 ος και 5 ος χρόνος ζωής 1. Όταν ένα παιδί αποτυγχάνει σε μία μόνο δεξιότητα που το 75-90% των υπολοίπων έχει επιτύχει, τότε αυτή η πληροφορία από μόνη της μπορεί να μην είναι αξιολογήσιμη. Τίθεται όμως η έννοια της προειδοποίησης (Caution), πράγμα που σημαίνει ότι το παιδί καλό είναι να επανελεγχθεί σε έναν μήνα για να αξιολογηθεί εκ νέου η αναπτυξιακή του κατάσταση. Αν όμως το παιδί αποτυγχάνει σε αρκε-

Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 23, 2 101 τές δεξιότητες, στις οποίες το 75-90% των παιδιών της ηλικιακής του ομάδας έχουν επιτύχει, τότε αυτό αποτελεί δείκτη ανησυχίας και το παιδί πρέπει να παραπεμφθεί άμεσα για νευροαναπτυξιακό έλεγχο. Οι συγγραφείς του DDSTII 3 αναφέρουν την επίδοση του εξεταζόμενου παιδιού στο τεστ ως: ΑΜΦΙΛΕΓΟΜΕΝΗ όταν το παιδί καθυστερεί για την ηλικία του σε 1 δεξιότητα, δηλαδή έχει αποτύχει σε μία δεξιότητα η οποία είναι πίσω από την ηλικιακή του γραμμή (1 Delay) ή όταν αποτυγχάνει σε 2 ή περισσότερες δεξιότητες που βρίσκονται στη σκιασμένη περιοχή 75-90% της ηλικιακής του γραμμής (2 ή περισσότερα Caution) ΜΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ όταν το παιδί καθυστερεί σε 2 ή περισσότερες δεξιότητες δηλαδή αποτυγχάνει σε 2 ή περισσότερες δεξιότητες που είναι πίσω από την ηλικιακή του γραμμή (2 ή περισσότερα Delay). Παρόλο που το DDST είχε ήδη χρησιμοποιηθεί ευρέως από επιστήμονες σε πολλές χώρες του κόσμου, η εφαρμογή του τεστ πήρε παγκόσμιο χαρακτήρα με την ανάπτυξη του DDSTII, το οποίο συστήνεται από την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιάτρων 9 να γίνεται από τους παιδιάτρους σε όλες τις ηλικίες κλειδιά κατά τον προγραμματισμένο παιδιατρικό έλεγχο. Γι αυτό το λόγο επισυνάπτεται στα κυριότερα διεθνή παιδιατρικά συγγράμματα 5. Οι κυριότερες διαφορές του DDST από το DDSTII είναι: 1) το DDSTII έχει 86% περισσότερες δεξιότητες στο λόγο ομιλία από το DDST 2) το DDSTII έχει 20% περισσότερες δεξιότητες που εκτιμώνται από την αναφορά των γονέων (Report) 3) Στο DDSTII δεν περιέχεται καμία δεξιότητα που μπορεί να παρερμηνευτεί ή να εφαρμοστεί δύσκολα, όπως συνέβαινε με ορισμένες δεξιότητες του DDST 4) Στο DDSTII εισάγεται για πρώτη φορά ή έννοια της προειδοποίησης που παραπέμπει στον επανέλεγχο, κάτι πολύ σημαντικό που δεν προϋπήρχε στο DDST. Επίλογος Η ανίχνευση (screening) πιθανών αναπτυξιακών διαταραχών που διελαύνουν απαρατήρητες στη βρεφική και προσχολική ηλικία, έχει ιδιαίτερη σημασία διότι η πρώιμη διάγνωση οδηγεί στην έγκαιρη αντιμετώπιση και την όσο το δυνατό καλύτερη αποκατάστασή τους. Πιστεύουμε ότι η εφαρμογή του ανιχνευτικού αναπτυξιακού τεστ Denver II στα Ελληνόπουλα, βασιζόμενη στις οριακές ηλικίες που προέκυψαν από την πανελλαδική μας έρευνα, θα βοηθήσει προς την κατεύθυνση αυτή. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Ι Τσίκουλας, Ε Κοντόπουλος, Βασική Παιδιατρική. 2η εκδ University Press, Θεσσαλονίκη: Φ. Κανακούδη- Τσακαλίδου, Γ. Κατζός, 2005:45-65. 2. Ι Τσίκουλας. Μελέτη της ψυχοκινητικής ανάπτυξης των Ελληνόπαιδων από τη νεογνική μέχρι τη σχολική ηλικία με το Denver Developmental Screening Test (DDST). Στάθμιση του DDST στην Ελλάδα. Θεσσαλονίκη, 1983: Υφηγεσία. 3. William K Frankenburg, Josiah Dodds, Philip Archer, Howard Shapiro and Beverly Bresnick. The Denver II: A Major Revision and Restandardization of the Denver Developmental Screening Test. Pediatrics 1992;89;91-97 4. Glascoe FP, Byrne KE, Ashford LG, Johnson KL, Chang B, Strickland B. Accuracy of the Denver-II in developmental screening. Pediatrics. 1992. Jun;89(6 Pt 2):1221-5 5. The Harriet Lane Handbook The Johns Hopkins Hospital. 16th,17th edition, pp 208-209 6. Burgess DB, Asher KN, Doucet HJ 3rd, Reardon K, Daste ML. Parent report as a means of administering the prescreening developmental questionnaire: an evaluation study. J Dev Behav Pediatr. 1984 Aug;5(4):195-200. 7. Brachlow A, Jordan AE, Tervo R. Developmental screenings in rural settings: a comparison of the child development review and the Denver II Developmental Screening Test. J Rural Health. 2001 Summer;17(3):156-9 8. Santos RS, Araújo AP, Porto MA. Early diagnosis of abnormal development of preterm newborns: assessment instruments. J Pediatr (Rio J). 2008 Jul- Aug;84(4):289-99. 9. Keith J Goulden, MD, FAAP. American Academy of Pediatrics, SODBP News Autumn 2004, p.16 Αλληλογραφία Ελένη Δουλιανάκη Vila Ritz B2 - Κένεντι 64 555 35 Πυλαία, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 6939 530000 e-mail: elenidoulianaki@gmail.com Corresponding author Eleni Doulianaki Vila Ritz B2-64 Kennedy Str 555 35 Pilea, Thessaloniki, Greece Tel: +30 6939 530000 e-mail: elenidoulianaki@gmail.com