Κρίσεις και μεταρρυθμίσεις στην ελληνική οικονομία, τέλη 19 ου 21 ος αιώνας Απότηνπρώτηστηδεύτερηπετρελαϊκήκρίση, δια μέσου της μεταπολίτευσης Γιώργος Προγουλάκης (Πανεπιστήμιο Αθηνών) Σχολιαστής: Χρυσάφης Ιορδάνογλου (Πάντειο Πανεπιστήμιο)
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΕΠΟΧΗΣ α) κατάργηση της συνθήκης του Bretton-Woods (15 Αυγούστου 1971) και υποτίμηση του δολαρίου β) αύξηση της τιμής του πετρελαίου: κατά80% το 1973 (1 η πετρελαϊκή κρίση) κατά70% το 1979 (2 η πετρελαϊκή κρίση)
ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ, ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΟΚ 1970-1981 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00-5,00 1970 1972 1974 1976 1978 1980 ΤΙΜΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ
ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΟΚ: 1961-1982 6 5 4 ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 2 1 0 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 3 περίοδοι κυλιόμενου μέσου όρου (ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ)
Η ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 70 ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΟΚ Δύσκολα θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για κρίση. Αυτό που συμβαίνει είναι η εξάντληση των ωφελειών από την μίμηση του αμερικάνικου μοντέλου, και ο περιορισμός του ρυθμού ανάπτυξης το εγχώριο προϊόν αυξάνεται κατά 3% σε ετήσια βάση μεταξύ 1972-1981, έναντι 4,3% κατά την περίοδο 1960-1973 ηανεργίατο1981, μετά και την 2 η πετρελαϊκή κρίση ανεβαίνει στο 7,5%
15 ΕΤΗΣΙΑ ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΕΠ ΕΛΛΑΔΑ - ΕΟΚ 1963-1981 10 5 0 ΕΛΛΑΔΑ ΕΟΚ -5 1963 1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981-10
10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 ΜΕΣΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ: ΕΛΛΑΔΑ - ΕΟΚ 1963-1981 8,8 4,6 4,3 1963-72 1973-81 3,0 ΕΛΛΑΔΑ ΕΟΚ
60 50 40 30 20 10 0 ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΕΠ: 1972-1981 52 47 37 31 24 16 18 19 10 4 1972 1981 ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ Μεταποίηση ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ Δημ. Διοίκηση και Ασφάλεια
Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ 1971-1981 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 3211 3366 1329 1356 972 1038 1046 836 Α γενής Β γενής Γ γενής ΣΥΝΟΛΟ 1971 1981 Οενεργόςπληθυσμόςως% του συνολικού πληθυσμού 1971 = 37,3% 1981 = 36,4%
ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΠΑΓΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 1972-1981 (δις δρχ. 1958) 80 70 60 50 40 30 20 10 0 67 69 51 46 22 18 8 11 ΣΥΝΟΛΟ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ Μεταποίηση 1972 1981 Ακαθάριστες Επενδύσεις Παγίου Κεφαλαίου ως % του ΑΕΠ 1972: 31% 1981: 25%
ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΗΣ ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 ΑΞΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ 7 εκ ΤΟΝΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΑΕγΠ 1972-1981 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981
ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1. ΟΙ ΔΙΟΛΙΣΘΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΡΑΧΜΗΣ ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΔΟΛΑΡΙΟΥ ΚΑΙ ECU ΜΕ ΤΗΝ ΔΡΑΧΜΗ 1970-1981 70,0 60,0 50,0 40,0 ECU / ΔΡΧ 30,0 ΔΟΛ / ΔΡΧ 20,0 10,0 0,0 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 Το 1981 σε σχέση με το 1970, οι τιμές στην Ελλάδα είχαν αυξηθεί κατά 60% σε σχέση με αυτές της ΕΟΚ ΗαξίατουECU όμως είχε διπλασιαστεί
ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2. Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΜΙΣΘΩΝ 15,0 ΕΤΗΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΕΣΟΥ ΜΙΣΘΟΥ 1967-1980 10,0 5,0 0,0 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚ ΟΤΗΤΑ ΜΙΣΘΟΣ -5,0 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979-10,0 1973 = 100 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 117,5 ΜΙΣΘΟΙ 122,5
ΚΟΣΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ: 1979 (σε μάρκα) 25 21,1 20 15 10 5 12,4 15 15,2 10,2 8,6 7,8 7,3 6,2 4,3 ΩΡΙΑΙΟ ΚΟΣΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟΥ 0 Δυτ. Γερμανία Γαλλία Αγγλία Ιταλία Ελλάδα Οικονομικός Ταχυδρόμος
ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΑΕΠ: 1970-1980 34,0 32,0 30,0 28,0 26,0 24,0 22,0 20,0 ΕΣΟΔΑ ΔΑΠΑΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 Άμεσοι και Έμμεσοι Φόροι ως % ΑΕΠ 1970 1980 Άμεσοι Φόροι 3,5 5,1 Έμμεσοι Φόροι 11,8 10,7
ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΠΑΓΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ 1960-1981 ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΕΠΚ (δις δρχ.) (α) ΑΥΞΗΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ (δις δρχ.) (β) (α) / (β) 1960-1972 (1) 55.099 36.897 1,49 1973-1981 (2) 118.395 19.637 6,03 (1) Σε τιμές 1958, (2) σε τιμές 1970
ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 1970-1980 150,0 140,0 130,0 120,0 110,0 100,0 90,0 80,0 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980
10,00 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 1960-1985 5,00 0,00-5,00 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1973 1975 1977 1979 1980 1982 1984-10,00-15,00-20,00 ΤτΕ, Μηνιαίο Στατιστικό Δελτίο
30,0 ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΤΟΚΙΟ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ 1970-1980 25,0 20,0 15,0 10,0 ΔΤΚ ΕΠΙΤΟΚΙΟ 5,0 0,0 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 Επιτόκιο: καταθέσεων ταμιευτηρίου στις εμπορικές τράπεζες
ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΑΕγΠ 1970-1980 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980
1800,0 1600,0 1400,0 1200,0 1000,0 800,0 600,0 400,0 200,0 0,0 ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ, ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ, ΔΟΛΑΡΙΟ, ΜΕΤΟΧΕΣ, ΧΡΥΣΗ ΛΙΡΑ: 1970-1980 (1970 = 100) ΔΤΚ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΔΟΛΑΡΙΟ ΜΕΤΟΧΕΣ ΧΡΥΣΗ ΛΙΡΑ 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980
(δ) / (ε): εισαγωγές + εξαγωγές ως ποσοστό του ΑΕΠ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ (%) 1970-1980 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 (β) / (α) (γ) / (ε) (δ) / (ε) 10,0 0,0 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 (β) / (α): εξαγωγές ως ποσοστό των εισαγωγών (γ) / (ε): εμπορικό έλλειμμα ως ποσοστό του ΑΕΠ
180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 ΟΙ ΑΔΗΛΟΙ ΠΟΡΟΙ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΟΣ 1970-1980 (α) / (β) (α) / (γ) 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 (α)) / (β):( άδηλοι πόροι ως ποσοστό των εξαγωγών (α)) / (γ):( άδηλοι πόροι ως ποσοστό του εμπορικού ελλείμματος
80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ, ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΟ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΑ ΕΜΠΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑ 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980
60 50 40 30 20 10 0 ΟΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΚΑΤΑ ΘΕΣΗ ΣΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ % 51 42 36 34 18 12 4 3 7 10 1971 1981 Εργοδότες Εργαζόμενοι για δικό τους λογαριασμό Συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας Μισθωτοί Εργαζόμενοι στην κεντρική κυβέρνηση
30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 ΠΟΣΟΣΤΟ ΦΤΩΧΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΝ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1970 25,0 20,6 21,8 14,8 6,6 6,3 0,0 ΕΛΛΑΔΑ 1974 ΕΛΛΑΔΑ 1981 ΙΤΑΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΕΚΚΕ, Διαστάσεις της φτώχειας στην Ελλάδα
1978 1979 1980 1981 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΕΡΓΩΝ: 1960-1981 (χιλ.) 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1975 1976 1977 1960 1961
Κρίσεις και μεταρρυθμίσεις στην ελληνική οικονομία, τέλη 19 ου 21 ος αιώνας Απότηνπρώτηστηδεύτερηπετρελαϊκήκρίση, δια μέσου της μεταπολίτευσης Γιώργος Προγουλάκης (Πανεπιστήμιο Αθηνών) Σχολιαστής: Χρυσάφης Ιορδάνογλου (Πάντειο Πανεπιστήμιο)