ΕΝΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΥΟΤΕΝΟΝΤΙΟΥ ΠΕΤΑΛΟΥ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΚΟ ΑΜΑΞΙΔΙΟ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΕΝΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΥΟΤΕΝΟΝΤΙΟΥ ΠΕΤΑΛΟΥ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΚΟ ΑΜΑΞΙΔΙΟ ΣΤΑΥΡΟΣ ΔΑΟΥΚΑΣ - 15691 ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014 / Ζ ΕΞΑΜΗΝΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος Σελ. 3 Abstract (English).. Σελ. 4 Περίληψη.... Σελ. 5 Εισαγωγή Μέθοδος και Στατιστικά Δεδομένα... Σελ. 6 Συζήτηση... Σελ. 7 Προτεινόμενο πρόγραμμα πρόληψης...σελ. 10 I. 1 ο Μέρος Ασκήσεις Διατάσεων... Σελ. 10 II. 2 ο Μέρος Ασκήσεις Σταθεροποίησης... Σελ. 13 III. 3 ο Μέρος Ασκήσεις Ενδυνάμωσης... Σελ. 14 IV. 4 ο Μέρος Λειτουργική Άσκηση Σελ. 15 Προτεινόμενο πρόγραμμα αποκατάστασης..... Σελ. 14 Συμπεράσματα. Σελ. 16 Βιβλιογραφία... Σελ. 17 2 Σ ελίδα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τα θεμέλια της εργασίας αυτής κτίστηκαν πάνω στο έντονο ενδιαφέρον μου για την αποκατάσταση των αθλητικών κακώσεων και την σωστή επανένταξη των ατόμων που έχουν υποστεί τέτοια κάκωση, είτε στις καθημερινές τους δραστηριότητες είτε στην επιστροφή τους στον αθλητισμό και την άσκηση. Η δομή της εργασίας είναι απλή και ο λόγος κατανοητός. Η περιγραφή των ασκήσεων γίνεται αναλυτικά προκειμένου ο αναγνώστης να μπορεί εύκολα να εφαρμόσει τις ασκήσεις των διατάσεων και ενδυνάμωσης μέσω των φωτογραφιών που δείχνουν την αρχική και τελική θέση, καθώς επίσης και την κίνηση των μελών του σώματος με διακριτά σχήματα. Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους, όσους συνέβαλαν με οποιονδήποτε τρόπο στην επιτυχή εκπόνηση αυτής της διπλωματικής εργασίας. Αρχικά και ιδιαίτερα τον καθηγητή μου κ. Αθανάσιο Παπαβασιλείου για την επίβλεψη και τις παρατηρήσεις του. Ήταν πάντα διαθέσιμος να μου προσφέρει τις γνώσεις και την εμπειρία του επάνω στο πεδίο των αθλητικών κακώσεων, καθώς επίσης και τις πολύτιμες συμβουλές του εντός και εκτός των πλαισίων της παρούσας εργασίας. Στη συνέχεια, τον κ. Κωνσταντίνο Πουλή, φυσικοθεραπευτή, όχι μόνο για την πολύτιμη βοήθειά του στη κατάρτιση του ασκησιολογίου και των ειδικών διατάσεων αλλά και για τις γνώσεις που μου μετέδωσε σχετικά με την ορθή σκέψη αντιμετώπισης των κακώσεων αυτών. Έπειτα, τους καθηγητές της σχολής μου που με καθοδήγησαν τα τελευταία χρόνια στο πολύ ενδιαφέρον αντικείμενο του καθηγητή Φυσικής Αγωγής. Καταρχήν, τον καθηγητή μου κ. Θεοφύλακτο Αναστασιάδη, ο οποίος ήταν το έναυσμα για την μέχρι τώρα πορεία μου στις ακαδημαϊκές μου σπουδές. Τα μαθήματά του ήταν μαθήματα ζωής. Ένα τεράστιο ευχαριστώ στον καθηγητή μου κ. Βασίλειο Μούγιο, που με εισήγαγε στον απίστευτο κόσμο της βιοχημείας. Ήταν πάντα διαθέσιμος και πρόθυμος να ασχοληθεί με κάθε απορία μου σχετική με ακαδημαϊκά και μη ζητήματα, και με κάθε δισταγμό μου, όσο ασήμαντος και να ήταν, για τα επόμενα βήματα των σπουδών μου. Βέβαια, το μεγαλύτερο ευχαριστώ το οφείλω στους γονείς μου, των οποίων η πίστη στις δυνατότητες μου αποτέλεσε αρωγό σε όλους τους στόχους και τα όνειρά μου. Την παρούσα εργασία την αφιερώνω σε όλους αυτούς τους ανθρώπους, χωρίς τους οποίους δεν θα ήταν δυνατή η ολοκλήρωσή της. 3 Σ ελίδα

SHOULDER IMPINGEMENT SYNDROME IN LONG-TERM WHEELCHAIR- USERS, AND A PROPOSED SPECIALIZED EXERCISE-PREVENTION-AND- TREATMENT PROGRAMME BASED ON LITERATURE REVIEW ABSTRACT The objective of this paper is a comprehensive presentation of publications on the shoulder impingement syndrome in disabled individuals, based on recent data, and a proposed specialized exercise programme for its prevention and treatment. The method we applied is the review of Greek and international literature on data bases (PubMed, Medline, and Google Scholar). The proposed intervention programme has been based on literature and own experience. Based on our review, it can be shown that the impingement syndrome is one of the most common overuse injuries in wheelchair users. It is also widely accepted that exercise is the most significant factor for preventing and treating this condition. In our opinion, the so far published literature does not agree in a proper and comprehensive programme for this condition. We believe that the suggested specialized programme is going to benefit this population. We recommend further studies in to the subject. Key words: shoulder impingement syndrome, disabled persons, overuse syndrome 4 Σ ελίδα

ΕΝΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΥΟΤΕΝΟΝΤΙΟΥ ΠΕΤΑΛΟΥ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΚΟ ΑΜΑΞΙΔΙΟ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσας εργασίας, είναι η συγκεντρωτική παρουσίαση ερευνητικών δεδομένων σχετικά με τον σύνδρομο του μυοτενόντιου πετάλου σε άτομα με αναπηρικό αμαξίδιο, και ένα προτεινόμενο-εξειδικευμένο πρόγραμμα γυμναστικής πρόληψης και αντιμετώπισής του. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε ήταν η αναζήτηση της σχετικής ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας σε βάσεις δεδομένων (PubMed, Medline, and Google Scholar). Το πρόγραμμα γυμναστικής βασίζεται σε βιβλιογραφικά δεδομένα και προσωπική εμπειρία. Σύμφωνα, λοιπόν, με τις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, το σύνδρομο του μυοτενόντιου πετάλου εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στα άτομα με αναπηρία σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Σε πολλές έρευνες έχει αποδειχθεί ότι η άσκηση είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την πρόληψη και αντιμετώπιση του συνδρόμου. Δεν υπάρχουν ολοκληρωμένα βιβλιογραφικά δεδομένα σχετικά με προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης της πάθησης αυτής. Πιστεύουμε ότι το προτεινόμενο-εξειδικευμένο πρόγραμμα γυμναστικής που σχεδιάσαμε πρόκειται να βελτιώσει την κατάσταση και την καθημερινότητα των ασθενών. Προτείνουμε περαιτέρω έρευνα πάνω στο θέμα. Λέξεις κλειδιά: shoulder impingement syndrome, disabled persons, overuse syndrome 5 Σ ελίδα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της παρούσας εργασίας, είναι η συγκεντρωτική παρουσίαση ερευνητικών δεδομένων σχετικά με τον σύνδρομο του μυοτενόντιου πετάλου σε άτομα με αναπηρικό αμαξίδιο, και ένα προτεινόμενο-εξειδικευμένο πρόγραμμα γυμναστικής πρόληψης και αντιμετώπισής του. Αρχικά, οι κακώσεις της ωμικής ζώνης οφείλονται κυρίως σε υπέρχρηση και σπανιότερα σε τραυματικά αίτια 1,2,3 Μία από τις συχνότερες κακώσεις υπέρχρησης, που παρατηρείται σε άτομα που χρησιμοποιούν αναπηρικό αμαξίδιο, είναι το σύνδρομο του μυοτενόντιου πετάλου. 1,4,5,6,7,8 Το σύνδρομο, λοιπόν, αυτό οφείλεται στην προστριβή του μυοτενόντιου πετάλου των στροφέων του ώμου, ιδιαίτερα του τένοντα του υπερακανθίου, και του υπακρωμιακού ορογόνου θυλάκου, μεταξύ της κεφαλής του βραχιονίου και του ακρωμιοκορακοειδούς τόξου. 2 ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε ήταν η αναζήτηση της σχετικής ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας σε βάσεις δεδομένων (PubMed, Medline, και Google Scholar) με τις ακόλουθες λέξεις κλειδιά shoulder impingement syndrome, disabled persons, overuse syndrome. Έπειτα, από την αναζήτηση προέκυψαν 467 επιστημονικά άρθρα. Αυτός ο μικρός αριθμός δημοσιεύσεων ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι το σύνδρομο το οποίο παρουσιάζουμε δεν έχει προσελκύσει σε μεγάλο βαθμό το ενδιαφέρον των ερευνητών, ίσως λόγω της πολυπλοκότητάς του. Παρόλα αυτά, 315 επιστημονικά άρθρα, από τα προαναφερθέντα δημοσιεύθηκαν μεταξύ του 2000 και του 2010, το οποίο μας δείχνει ότι έλκει όλο και περισσότερους ερευνητές να ασχοληθούν με το πρόβλημα αυτό την τελευταία δεκαετία. Τα κριτήρια για την εισαγωγή και επιλογή της βιβλιογραφίας βασίστηκαν στην συχνότητα, στην ηλικία εμφάνισης των κλινικών συμπτωμάτων, την ηλικία των ασθενών, και 6 Σ ελίδα

τις διαφορές μεταξύ αθλητών και μη αθλητών σε άτομα με αναπηρικό αμαξίδιο. Τα κριτήρια αποκλεισμού βασίστηκαν όπου το σύνδρομο οφείλονταν σε οξείες κακώσεις, και όπου δεν θα μπορούσαν άτομα να εκτελέσουν το πρόγραμμα γυμναστικής λόγω μυοπάθειας, νευρολογικών ή νευρομυϊκών παθήσεων. Ο αριθμός των άρθρων που αποτέλεσε την έρευνά μας ανέρχεται σε 23. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τα τυπικά συμπτώματα του συνδρόμου του μυοτενόντιου πετάλου περιλαμβάνουν ήπιο πόνο στην περιοχή του ακρωμίου και στην υποδελτοειδή χώρα, έως και την έκφυση του δελτοειδή μυός, ιδίως μετά την άσκηση. Ο πόνος συνήθως δυσχεραίνεται από κινήσεις των χεριών πάνω από το ύψος των ώμων (οριζόντιο επίπεδο). Μπορεί επίσης να γίνει αντιληπτός τις βραδινές ώρες, ιδιαίτερα εάν ο ασθενής ξαπλώνει από την πλευρά του τραυματισμένου ώμου, και υπάρχει ευαισθησία ή εντοπισμένος πόνος όταν ασκείται πίεση επάνω στην τραυματισμένη περιοχή. Το επώδυνο τόξο (painful arc), το οποίο συνίσταται στην εμφάνιση πόνου κατά την απαγωγή του βραχίονα μεταξύ 60 και 120, μπορεί να μας βοηθήσει στην διάγνωση της πάθησης. 2 Εξίσου συχνά, παρατηρείται δυσκολία του ασθενή να μεταφέρει το χέρι πίσω από την πλάτη του. Τέλος, εάν οι τένοντες τραυματίζονται επαναλαμβανόμενα για μεγάλη χρονική περίοδο, τότε μπορεί να οδηγήσει στην νόσο των στροφέων μυών του ώμου. Η νόσος αυτή μπορεί να προξενήσει σημαντική αδυναμία στην άρθρωση του ώμου και ως αποτέλεσμα να επιφέρει σοβαρά προβλήματα στην κινητικότητα της άρθρωσης. Ο Neer περιέγραψε και διαχώρισε σε τρία (3) στάδια το σύνδρομο, με βάση την ηλικία εμφάνισης και τα κλινικά συμπτώματα. Το 1 ο στάδιο παρατηρείται πιο συχνά σε άτομα ηλικίας κάτω των 25 ετών, το οποίο χαρακτηρίζεται από οξεία φλεγμονή και οίδημα στους στροφείς μύες του ώμου. Το 2 ο στάδιο παρατηρείται σε άτομα ηλικίας μεταξύ 25 και 40 ετών, και αντιπροσωπεύει την εξέλιξη από το οξύ οίδημα στην τενοντοπάθεια. Τέλος, το 7 Σ ελίδα

3 ο στάδιο παρατηρείται σε άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών, το οποίο χαρακτηρίζεται από ρήξη των τενόντων του μυοτενόντιου πετάλου και αλλαγές στο ακρωμιοκορακοειδές τόξο με οστεόφυτα, κατά μήκος του πρόσθιου τμήματος του ακρωμίου. 9 Όσον αφορά, αρχικά, το γενικό πληθυσμό το σύνδρομο παρατηρείται σε μη αθλητές και σε αθλητές και οφείλεται κυρίως σε δυναμικές κινήσεις των χεριών πάνω από το ύψος του κεφαλιού που συνήθως περιλαμβάνουν απαγωγή ή κάμψη του βραχίονα με ταυτόχρονη έσω στροφή. 9 Σε αθλητές, τα αθλήματα που ενοχοποιούν το κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου είναι της ενόργανης γυμναστικής, των ρίψεων, της χειροσφαίρισης, της πετοσφαίρισης και της κολύμβησης και οφείλονται συνήθως σε υπερπροπόνηση, ανεπαρκή προθέρμανση, χαμηλό επίπεδο τεχνικής και πρόωρη επάνοδο στην προηγούμενη αθλητική δραστηριότητα μετά από κάκωση. 10 Η ηλικία εμφάνισης σε αθλητές κυμαίνεται από 25 έως 40 ετών, αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία σύμφωνα με τα στοιχεία που αντλήσαμε. 10 Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με την συστηματική έρευνα του Faber και των συνεργατών του, μπορούμε να πούμε ότι η ηλικία εμφάνισης για τους μη αθλητές κυμαίνεται από 40 έως 63 ετών, με μέσο όρο τα 52 χρόνια. 11 Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, το σύνδρομο παρατηρείται πιο συχνά σε άτομα με αναπηρικό αμαξίδιο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. 1 Οι καθημερινές ασχολίες όπως η ώθηση του αμαξιδίου, κυρίως σε ανωφέρεια, η μεταφορά αντικειμένων και οι κινήσεις των χεριών πάνω από το ύψος του κεφαλιού είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες που προδιαθέτουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου σε μη αθλητές. 1,3,5,6,12,13,14,15,16,17,18 Σε αθλητές, τα αθλήματα που ενοχοποιούν τον κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου, πέρα των παραπάνω παραγόντων, είναι του στίβου, ο μαραθώνιος δρόμος, η καλαθοσφαίριση 8 Σ ελίδα

και η αντισφαίριση και οφείλονται συνήθως στην αστάθεια της άρθρωσης του ώμου και στο χαμηλό επίπεδο τεχνικής. 1 Αναφορικά με την πιθανή ηλικία εμφάνισης του συνδρόμου σε άτομα με αναπηρία δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία στις αντίστοιχες βιβλιογραφίες. Σε μία έρευνα που διεξήχθη στο νοσοκομείο της Washington DC, έλαβαν μέρος 257 άτομα, από τα οποία οι 172 ήταν αθλητές και οι 85 μη αθλητές. Στη σχετική έρευνα βρέθηκε ότι το σύνδρομο του μυοτενόντιου πετάλου, σε άτομα τα οποία ήταν αθλητές πριν το συμβάν, εμφανίστηκε κατά μέσο όρο 12 χρόνια μετά την καθήλωσή τους σε αναπηρικό αμαξίδιο και ως αποτέλεσμα και η εμφάνιση του πόνου στον ώμο. Αντίθετα, βρέθηκε ότι στους μη αθλητές η εμφάνιση του πόνου και του συνδρόμου παρατηρήθηκε κατά μέσο όρο 8 χρόνια μετά την καθήλωσή τους. 15 Συμπεραίνουμε, από τα παραπάνω, ότι η άσκηση συμβάλλει προστατευτικά στην γληνοβραχιόνια διάρθρωση για μία επαρκή χρονική περίοδο. Η ίδια έρευνα, μας πληροφορεί ότι οι μη αθλητές έχουν διπλάσιες πιθανότητες από τους αθλητές, να παρουσιάσουν κάποια πάθηση στον ώμο. 15 Επίσης, βρέθηκε σε αρκετές έρευνες ότι η μεγαλύτερη ηλικία και το αυξημένο βάρος προδιαθέτουν μεγαλύτερο κίνδυνο για την εμφάνιση του συνδρόμου. 3,7,14,18,19 Στην πλειοψηφία των πασχόντων, το πρόβλημα εντοπίζεται στη μυϊκή ανισορροπία αστάθεια, και ως εκ τούτο μπορεί να αντιμετωπιστεί με συντηρητική θεραπεία. Τέλος, η πλειονότητα των ερευνητικών δεδομένων που συγκεντρώσαμε προτείνουν την άσκηση ως έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την πρόληψη και αντιμετώπιση του συνδρόμου. 4,8,12,19,20,21 Παρά την ομοφωνία, όμως, ότι η πάθηση αντιμετωπίζεται με συντηρητική θεραπεία, υπάρχουν λίγα εξειδικευμένα προγράμματα γυμναστικής στις βάσεις ερευνητικών δεδομένων. 9 Σ ελίδα

Προτεινόμενο πρόγραμμα πρόληψης Το προτεινόμενο πρόγραμμα πρόληψης βασίζεται σε βιβλιογραφικά δεδομένα και προσωπική εμπειρία. Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε ο κάθε ασθενής έχει τη δυνατότητα να εκτελέσει το πρόγραμμα στο σπίτι του, χωρίς κάποιο ιδιαίτερο εξοπλισμό ή βοήθεια από άλλο άτομο. Ο εξοπλισμός αποτελείται από ένα λάστιχο αντίστασης μαλακό για αρχάριους ή τροχαλία, στην περίπτωση που ο ασκούμενος μπορεί να βρίσκεται σε γυμναστήριο. Το πρόγραμμα αποτελείται από 4 μέρη. Το 1 ο μέρος περιέχει ειδικές διατάσεις για τους μύες του άνω άκρου. (Πίνακας Ι) Το 2 ο μέρος περιέχει ασκήσεις που στοχεύουν στη σταθεροποίηση της ωμοπλάτης και της κεφαλής του βραχιονίου, αντίστοιχα. (Πίνακας ΙΙ). Το 3 ο μέρος περιέχει τις ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών. (Πίνακας ΙΙΙ) Οι ασκήσεις του 2 ου μέρους προτείνεται να προηγούνται των ασκήσεων ενδυνάμωσης πριν από κάθε σετ. Με αυτόν τον τρόπο, η ωμοπλάτη και η κεφαλή του βραχιονίου είναι σταθεροποιημένες καθ όλη τη διάρκεια των ασκήσεων, αποτρέποντας την πρόσκρουση της κεφαλής του βραχιονίου. Τέλος, το 4 ο μέρος περιέχει λειτουργική άσκηση έτσι ώστε να βοηθήσει τους ασκούμενους στις δραστηριότητες της καθημερινότητάς τους. (Πίνακας IV). Το προτεινόμενο πρόγραμμα μπορεί να εφαρμοσθεί μετά τον τραυματισμό και τα πρώτα στάδια της θεραπείας. Η διάρκεια του κυμαίνεται από 40 έως 50 λεπτά. Πίνακας I Μέρος 1 ο Ασκήσεις Διατάσεων Ασκήσεις Μύες που διατείνονται Σετ Διάρκεια διάτασης Διάλειμμα μεταξύ των σετ 1 η Υπερακάνθιος, Μακρά κεφαλή δικέφαλου βραχιονίου, Δελτοειδής (μέση μοίρα) 3-4 30 45 15 2 η Κορακοβραχιόνιος, Δελτοειδής 3-4 30 45 15 (πρόσθια μοίρα), Βραχεία κεφαλή δικέφαλου βραχιονίου, Μείζων θωρακικός, Υποπλάτιος 3 η Πλατύς ραχιαίος, Μείζων στρογγύλος 3-4 30 45 15 4 η Ελάσσων στρογγύλος 3-4 30 45 15 10 Σ ελίδα

5 η Τραπεζοειδής 3-4 30 45 15 6 η Ανελκτήρας μυς της ωμοπλάτης 3-4 30 45 15 Μέρος 1 ο Ασκήσεις Διατάσεων Άσκηση 1: Με το αριστερό χέρι πίσω από την πλάτη, κρατήστε το δεξί αντιβράχιο. Φέρετε το δεξί αντιβράχιο προς τα αριστερά, έτσι ώστε ο βραχίονας να έρθει σε πλήρη προσαγωγή στην άρθρωση του ώμου. (Εικόνα 1) Εικόνα 1 Άσκηση 2: Φέρετε τον βραχίονά σας σε πλήρη οριζόντια απαγωγή, προβάλλοντας το στήθος σας. Η δεξιά ωμοπλάτη θα πρέπει να βρίσκεται σε κατάσπαση και προσαγωγή καθ όλη τη διάρκεια της κίνησης. (Εικόνα 2) Εικόνα 2 Άσκηση 3: Προσπαθήστε να φέρετε τον δεξί βραχίονα σε πλήρη κάμψη στην άρθρωση του ώμου, ενώ κρατάτε την δεξιά κάτω γωνία της ωμοπλάτης με το αριστερό χέρι. (Εικόνα 3) Εικόνα 3 11 Σ ελίδα

Άσκηση 4: Με το αριστερό σας χέρι κρατάτε το δεξί αντιβράχιο. Έπειτα, φέρετε το δεξί χέρι προς τα εμπρός, χωρίς να προβάλλεται τον ώμο. (Εικόνα 4) Εικόνα 4 Άσκηση 5: Απλώς κρατήστε το κεφάλι σε αυτή τη θέση, μην εφαρμόζετε δύναμη. Η κίνηση λαμβάνει χώρα μόνο στον κορμό με διαγώνια κάμψη. (Εικόνα 5) Εικόνα 5 Άσκηση 6: Απλώς κρατήστε το κεφάλι σε αυτή τη θέση, μην εφαρμόζετε δύναμη. Η κίνηση λαμβάνει χώρα μόνο στον κορμό με διαγώνια κάμψη. (Εικόνα 6) Εικόνα 6 12 Σ ελίδα

Πίνακας II Μέρος 2 ο Ασκήσεις Σταθεροποίησης Ασκήσεις Ονομασία ασκήσεων 1 η Σταθεροποίηση της ωμοπλάτης 2 η Σταθεροποίηση της κεφαλής του βραχιονίου Σετ Επαναλήψεις Ισομετρική Συστολή Διάλειμμα μεταξύ των συστολών Διάλειμμα μεταξύ των σετ 3-4 4-6 10 3-4 4-6 10 5 20 Μέρος 2 ο Ασκήσεις Σταθεροποίησης Σταθεροποίηση της ωμοπλάτης: Τα χέρια κρατούν τις λαβές μόνο με τα δάχτυλα. Ο κορμός θα πρέπει να είναι σταθεροποιημένος και οι ωμοπλάτες σε κατάσπαση και προσαγωγή καθ όλη τη διάρκεια της άσκησης. Η κίνηση λαμβάνει χώρα μόνο στην άρθρωση του ώμου, δίχως καμία άλλη κίνηση. (Εικόνα 7) Εικόνα 7 Σταθεροποίηση της κεφαλής του βραχιονίου: Προσπαθήστε να φέρετε το δεξί βραχίονα προς το σώμα σας (προσαγωγή), χωρίς να γίνεται στην πραγματικότητα η κίνηση, εκτελώντας ισομετρική σύσπαση. Η ωμοπλάτη θα πρέπει να είναι σταθερή κατά τη διάρκεια της σύσπασης, ενώ φέρνετε την κεφαλή του Εικόνα 8 βραχιονίου προς τα κάτω και πίσω. (Εικόνα 8) 13 Σ ελίδα

Πίνακας III Μέρος 3 ο Ασκήσεις Ενδυνάμωσης Ασκήσεις Ονομασία ασκήσεων Σετ Επαναλήψεις Διάλειμμα μεταξύ των σετ 1 η Έξω στροφή του ώμου 3-4 4-6 30-60 2 η Εκτάσεις των βραχιόνων 3-4 4-6 30-60 3 η Διαγώνια απαγωγή του βραχίονα 3-4 4-6 30-60 Μέρος 3 ο Ασκήσεις Ενδυνάμωσης Άσκηση 1: Εκτελέστε έξω στροφή του βραχίονα, προβάλλοντας το στήθος σας και διατηρώντας την ωμοπλάτη σε κατάσπαση και προσαγωγή. (Εικόνα 9) Εικόνα 9 Άσκηση 2: Εκτελέστε έκταση του βραχίονα προβάλλοντας το στήθος σας και διατηρώντας την ωμοπλάτη σε κατάσπαση και προσαγωγή (Εικόνα 10) Εικόνα 10 Εικόνα 11 Άσκηση 3: Εκτελέστε διαγώνια κάμψη του βραχίονα μέχρι το οριζόντιο επίπεδο, διατηρώντας την ωμοπλάτη σε κατάσπαση και προσαγωγή. (Εικόνα 11) 14 Σ ελίδα

Πίνακας IV Μέρος 4 ο Λειτουργική Άσκηση Ασκήσεις Ονομασία άσκησης 1 η Προώθηση αναπηρικού αμαξιδίου (προς τα εμπρός) Μέρος 4 ο Λειτουργική Άσκηση Ξεκινήστε με τα χέρια σας να πιάνουν τις ρόδες του αμαξιδίου περίπου στις 10:00, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα. Οι αντίχειρες εφάπτονται με το επάνω μέρος της ρόδας, έχοντας κατεύθυνση προς τα εμπρός και τα υπόλοιπα δάχτυλα Εικόνα 12 εφάπτονται στα πλάγια της ρόδας. Αυτή η θέση μεγιστοποιεί την επαφή των χεριών με τις ρόδες και μειώνει τις πιέσεις που αναπτύσσονται στον καρπό κατά την διάρκεια της προώθησης του αμαξιδίου. Έπειτα, εφαρμόστε δύναμη στη ρόδα προς τα εμπρός. Η κίνηση τελειώνει με τα χέρια να βρίσκονται μπροστά από τις ρόδες, περίπου στις 3:00. Η ωμοπλάτες θα πρέπει να βρίσκονται σε κατάσπαση και προσαγωγή καθ όλη τη διάρκεια προώθησης του αμαξιδίου. (Εικόνα 12) Προτεινόμενο πρόγραμμα αποκατάστασης Όπως προαναφέραμε, το προτεινόμενο πρόγραμμα γυμναστικής μπορεί να εφαρμοσθεί μετά τον τραυματισμό και τα πρώτα στάδια της θεραπείας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αρχικός στόχος του ασκούμενου, μετά την επούλωση της φλεγμονής που δημιουργήθηκε και σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντα ιατρού του, είναι η διάταση των κολλαγόνων ινών των τενόντων και μυών του συνδετικού ιστού, η επανάκτηση του πλήρους εύρους κίνησης της άρθρωσης, και τέλος η βελτίωση της νευρομυϊκής συναρμογής. Κατά κανόνα, οι ασκήσεις διατάσεων μπορούν να εφαρμοσθούν όταν δεν υπάρχει ευαισθησία στην τραυματισμένη περιοχή και όταν οι ισομετρικές μυϊκές συσπάσεις δεν προξενούν πόνο. Στα πρώτα στάδια εφαρμογής του προγράμματος οι ασκήσεις ενδυνάμωσης 15 Σ ελίδα

προτείνεται να εκτελούνται χωρίς μεγάλη αντίσταση είτε στην τροχαλία είτε στα λάστιχα αντίστασης. Όταν επέλθει πλήρης αποκατάσταση, προτείνουμε τη συνέχιση του ίδιου προγράμματος γυμναστικής. Μετά το τέλος της προπόνησης προτείνεται να τοποθετούνται κρύα επιθέματα στον ώμο για 10 λεπτά, προς αποφυγή υποτροπιασμού της φλεγμονής. Η επάνοδος στο πλήρες πρόγραμμα εκγύμνασης κυμαίνεται από 1 έως 3 μήνες, ανάλογα με το βαθμό της κάκωσης. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Με βάση τις πληροφορίες που αντλήσαμε από τις βιβλιογραφίες, μπορούμε να πούμε ότι το σύνδρομο του μυοτενόντιου πετάλου παρατηρείται πιο συχνά σε άτομα με αναπηρικό αμαξίδιο σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Η ανασκοπική μας μελέτη, καταλήγει επίσης στο συμπέρασμα ότι όλοι οι ερευνητές προτείνουν την άσκηση ως έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για την πρόληψη και αντιμετώπιση του συνδρόμου. Παρά την καθολική συμφωνία ότι το σύνδρομο αντιμετωπίζεται με συντηρητική θεραπεία, υπάρχει έλλειψη στη βιβλιογραφία σε προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισής του. 16 Σ ελίδα

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΕΣ [1] Apple D, Cody R, Allen A. RRDS Physical Fitness: A Guide for Individuals with Spinal Cord Injury. Chapter five: Overuse Syndrome of the Upper Limb in People with Spinal Cord Injury. DIANE Publishing; 1996, p. 97-107. [2] Ampatzidis G. Sports Injuries. 2 nd edition, Thessaloniki, University Studio Press Publications; 2003. [3] Mercer JL, Boninger M, Koontz A, Ren D, Dyson-Hudson T, Cooper R. Shoulder joint kinetics and pathology in manual wheelchair users. Clin. Biomech. (Bristol, Avon); 2006 Oct;21(8):781-9. [4] Burnham RS, May L, Nelson E, Steadward R, Reid DC. Shoulder pain in wheelchair athletes. The role of muscle imbalance. Am. J. Sports Med.; 1993, Mar-Apr;21(2):238-42. [5] Veeger HEJ, Rozendaal LA, Helm FCT, Load on the shoulder in low intensity wheelchair propulsion. Clin. Biomech. (Bristol, Avon); 2002, Mar;17(3):211-8. [6] Finley M, Rodgers M. Prevalence and identification of shoulder pathology in athletic and nonathletic wheelchair users with shoulder pain: A pilot study. J. Rehabil. Res. Dev.; 2004 May;41(3B):395-402. [7] Curtis K, Dillon D. Survey of wheelchair athletic injuries: common patterns and prevention. J. Spinal Cord Med.; 2004, 27(1):4-17. [8] Mulroy S, Thompson L, Kemp B, Hatchett P, Newsam G, Lupold G, et al. Strengthening and Optimal Movements for Painful Shoulders (STOMPS) in Chronic Spinal Cord Injury. A Randomized Controlled Trial. Phys Ther.; 2011, Mar;91(3):305-24. [9] Chang W. Shoulder impingement syndrome. Phys. Med. Rehabil. Clin. N. Am.; 2004 May;15(2):493-510. [10] Hawkins RJ, Kennedy JC. Impingement Syndrome in athletes. Am. J. Sports Med.; 1980 May-Jun;8(3):151-8. 17 Σ ελίδα

[11] Faber E, Kuiper J, Burdorf A, Miedema H, Verhaar J. Treatment of Impingement Syndrome: A Systematic Review of the Effects on Functional Limitations and Return to Work. J. Occup. Rehabil.; 2006, Mar;16(1):7-25. [12] Bayley J, Cochran T, Sledge C. The weight-bearing shoulder: the impingement syndrome in paraplegics. J. Bone Joint Surg. Am.; 1987, Jun;69(5):676-8. [13] Curtis K, Drvsdale G, Lunza D, Kolber M, Vitolo R, West R. Shoulder Pain in Wheelchair Users With Tetraplegia and paraplegia. Arch. Phys. Med. Rehabil.; 1999, Apr;80(4):453-7. [14] Boninger M, Towers J, Cooper R, Dicianno D, Munin M. Shoulder imaging abnormalities in individuals with paraplegia. J. Rehabil. Res. Dev.; 2001 Jul-Aug;38(4):401-8. [15] Fullerton HD, Borckardt JJ, Alfano AP. Shoulder pain: A comparison of wheelchair athletes and nonathletic wheelchair users. Med. Sci. Sports Exerc.; 2003, Dec;35(12):1958-61. [16] Machner A, Merk H, Becker R, Rohkohl K, Wissel H, Pap G. Kinesthetic sense of the shoulder in patients with impingement syndrome. Acta. Orthop. Scand.; 2003 Feb;74(1):85-8 [17] Sawatzky B, Slobogean G, Reilly C, Chambers C, Hol A. Prevalence of shoulder pain in adult - versus childhood - onset wheelchair users: A pilot study. J. Rehabil. Res. Dev.; 2005, May-Jun;42(3 Suppl 1):1-8. [18] Brose S, Boninger M, Fullerton B, McCann T, Collinger J, Impink B, et al. Shoulder ultrasound abnormalities, physical examination findings, and pain in manual wheelchair users with spinal cord injury. Arch. Phys. Med. Rehabil.; 2008 Nov;89(11):2086-93. [19] Klein M, Whyte J, Keenan M, Esquenazi A, Polansky M. The relation between lower extremity strength and shoulder overuse symptoms: A model based on polio survivors. Arch. Phys. Med. Rehabil.; 2000, Jun;81(6):789-95. 18 Σ ελίδα

[20] Glaser RM. Arm Exercise Training for Wheelchair Users. Med. Sci. Sports Exerc.; 1989, Oct;21(5 Suppl): 149-57. [21] Drongelen S, Groot S, Veeger HE, Angenot EL, Dallmeijer AJ, Post MW, et al. Upper extremity musculoskeletal pain during and after rehabilitation in wheelchair-using persons with a spinal cord injury. Spinal Cord.; 2006 Mar;44(3):152-9. [22] Neer CS. Impingement lesions. Clin. Orthop.; 1983 Mar;(173):70-7. [23] Curtis KA, Tyner TM, Zachary L, Lentell G, Brink D, Didyk T, et al. Effect of a standard exercise protocol on shoulder pain in long-term wheelchair users. Spinal Cord.; 1999, Jun;37(6):421-9. 19 Σ ελίδα