- MgO:e!": #$ "%&' ( " )*+, &)$ % '":!"&-, )*+,! "&)'$ $''".#$ -/"/"*!$0 )$," && &") 004
...3....5.. & 3...5...!4 )& %, 5&( *!"+ % /(" /...5... #/ ',!"% /(" ( '! 5$"& /("+/ #)*/...6..3. 64, %'!-/"...7..4. 0#/ &$! % $&!"0...8..4.. -&-" * %#/ ',!"%...9..4.. -! % %#/ ',!"%... 0..4.3. 7& ( 4 3 "!%!"... 0. MgO... 3.. 64, 6# &&!!' %+0 "& %... 3... V -, V OH, [L] 0, [Na] 0 "&+... 3... V OH-e "&... 5.. [e] + "&... 6... %'... 6... $!&/" ( &#)""+... 7... "&)$")& "& ( -/"... 7... 3&/"&+ /0#/ &$!... 9..3. 6!)8' &#)"" %... 3..3.. &% 5$!&/"+0 " &"*!$0!$"& %.. 3..3.. "&)$")& "& [e] +... 4..3.3. 3&/"&+ /0#/ & ( $... 6.3. &% '+& *+0 "& %% $&!" MgO... 8 3.... 30 3.. 64, 6# & & (&//+ «VrtualEPR Spectrometer»... 30 3... ( &"/*!$ 6# & (&//+... 3 3... ( # /"&+!-/"... 3 3... 3 '( #*, /(" (... 3 3... -/"... 35 3... +*!!-/"... 35 3... ( % #%!/!"!-/"... 36 3...3. &"*!$ "!%!",... 37 3..3. 3&/"&+ /0#/ &$!... 37 3.. &&$"!"&6 "+ & (&//+... 38... 4... 4 KOKKUVÕTE... 43 SUMMARY... 44... 45... 46
6&6 "$ 5$!&/"+0 '+0, )*+0 & & %' 5$!&/" % /" ' / 5$"& ( &/(" ( &#! (3), &'!"%"! 6, ' %! 8)9 %&/ /$)9 & ')&), $ " &)9 % 6 -!"%!)*% % #/ 8 " * &-" 6)/(.!%#! 5"/ )'%" % & (&//, %" /"#&)940 "$ %+*!. 6 )&+ # 0 5" EPR-NMR & (&//, &#&6 " % ' &.!! & / 8 /., / (John A. Wel) % %&!""!$*%, Vsual EPR/ENDOR, &#&6 " &.!! & / &*%+/ % %&!""!6&9$, &/. 6 %+- &*!+ & (&//+ /9" * / 4+,.#$ - /"/"*!$, &", #% 94, %+! $ $*!"%)9 6&6 "$) 5$!&/"+0 '+0, 6/ & (&/// &!)4 ' '!"" $: )' 6!"% &6 "+! / &!" /) # %"9. +/! %/, 0%"" &!" ( ")"% ( "&.,! %% ' ( % EPR-NMR & (&// %+% ') '+0: & (&//+ &6 "9"! % %0 '+0., %,. &/" $ " &+0 &'!"%"! 6, ' %! 8+, ( &"/. /, 6$%&!$, &6 " [8] 6+! #' )' 6+, %-, "&.,! '! #' %0 '+0., % ' EPR-NMR & (&//+, '!"" *!"!.*!$0 % #/ 8!", $'!$, & (&//+, &% $! #'9 %!"")" #$ & (&//+ «VrtualEPR Spectrometer». «VrtualEPR Spectrometer» &'!"%"! 6,!/)9.)$!"!" 4( 3!$"& /"&. & (&// #'9"! " $ %)"& &/"&+ "& %, %- )! % 5$!&/". &#)"" & %' %&")+0 +" %! / 49 &#&6 ", & (&//+, %+*!"! " &"*!$, 3!$"&!!')/ ( (+0) "&( %), #%!/!" $ " & ( " &" $&!" % &!"&!"%, ( "/&")&+, *!" "+ / 4!" 5$"& /(" ( #)*, "$8 " &/"& % "&, 6&#)940 (!-/", / 8! ($!"9 &!'". ('!" &6 "+! & (&//, &'", (& / #* % )*6+0 0. / 8" 6+" # $$ )* /)! "&)'$), "$ & '%"9 )%&!""!")'"). 4"+!!' %, %$9*94 %!6 $$ &'!"&)$")&+ "&, "$ &' &/"& % /0#/ &$!, 6+ & %'+ c $&!" / MgO:e, 6:$" /!!' % % $ " & / %! [e] + "&. 3 )*+ # 5$!&/" '+, 6+! # %+ % & (&// «VrtualEPR Spectrometer» ' 3
!/)!$"& % 3 5" ( "&, $ " &+ & - )!-, *" '"%&' $ &&$"!" &6 "+ & (&//+. "+!/) 6+ & %'+!!$ $/ '+& *+/ "&/ % $&!" MgO: V -, V OH, V OH-e, [L] 0, [Na] 0. + ' &/"& %!- /" 6+ %#"+ # &#*+0 )6$, [], [4], [5], [7], [8]. "&)$")&!/)& %+0!$"& % 0 )( % #%!/!"! %'! 0!/ % )6$0 6+ '"%&8'+ &)$ % '"/ ', &6 "+. 4
... " ' 5$"& ( &/(" ( &#! (3) / 8 &!!/"&%" $$ #/*" &#%" +" 7"&-&0 ' ( # 6.)'/"+0 5$!&/" %, &'&"+0! 9!!' %!"&)$")&+ %4!"%. 7"& &0 )!" %, *"!)//&+, 5$"& +, /("+, / /" " / / 8" &/" % /(" / - $ " &+ '!$&"+ &". 3 #' 6$ )'!/"!%#.$" * ) 5$"& /(" ( / /"! ()6 $, $,!)4!"% % 5$"& (!, $ " &+, /" ( % % $!!*!$, /0$, %" /"*!$ %+"$" #! % ( )&% &"%!"$, $%" %, /0$ - )&% &$ - $$ &"%!"!$, 5..$" []....!"#$% &'%( )%* +!,-. ' / *%,%/ #$ /(" / &!0 '" $%" %! % ( / /" *!"+ %' &% 5" ( % &!"&!"%, *" &% '" $ $%" %9 /(" ( / /". ("+, / /" *!"+!%#!! %+/ / /" / %+&8/ 0 gβsˆ. &( /(" ( / /" 0 % /(" / '"! %+&8/ W 0. (' ' 5&( *!"+ )*/ W gβ Ŝ, J, (' g g-.$" &*!"+, β - 5$"& +, /(" &, ( Sˆ, Sˆ, Sˆ ) Sˆ! %+ x y z /"&+.! &", *" W W / ½ gβ /(" %' &%! OZ, " %+&8 / 8 #!" $$ W gβ M, (' z S M S! % $%" % *!. $, ' *!"+! S ½ (&/&, 5$"& ), ' )!"/+ #* M s &%+ &/" '% #*.!!" /8') / 5" $# &!.. 0 0 5 &# W -/ -½ gβ!.. 0/ 5&("*!$0 )& %, ' &!",-,!!"/+ S ½. &# &#! %* /(" ( +½ -½, 5" /) W "$8 ± gβz. " '% 5&("*!$0 )& % #+%9"! gβ z & & /(" /) 9, $$
... /(!,' / *%,%* #$! )$3,/ *%,%./ $&+%/ "$, & %#/ ',!"% *!"+! /("+/ /, )& % 5&( &!49"!! "%"!"% % #/ 8+/ #*/ (! % ( $%" % ( *!. ')& % &0 ' % /8') 5"/ )& %/,! #)9" 5$"& /(", $ " & ' 8 6+" &% "$, *" 6+ ( /("!!"%94 6+ &'$)& &%9 /(" (. 3&! # % *!" "+ 5$"& /(" (, & $ " &, 5&(. " hν! %'"! &!!" / /8') )& %/ W, &!0 '" «&$'+%»! *!"+ % &#)"" 69'"! ( 4 5&(. $/ 6&# / W hν gβ, (' ν - *!" " %+&8 % (&0 (Hz), #* /(" (, & $ " & / %+ "! ' )! % &#!.! #) &" & &'!"% )&%, $%" %, /0$, / 8 $#", *" )&% ' #/ %!$0 )& %, 5&( *!"+ %+&8"!!')94/ 6&# /: H ˆ gβ S ˆ, (' H - &" & 5&(, #%!4, " $ "! %+0 &" & %, $ " &+, #+%9"!-/" /, g g-.$" & *!"+ ('!% 6 ' ( 5$"& g. 003 ), β 5$"& +, /(" &, /(", Ŝ! %, &" & *!"+. (' ' )& %, 5&( )*/!')94 %+&8: ϕ H ˆ ϕ W ϕ ϕ, (' ϕ % %.)$ - ( )& % 5&(, W 5&( - ( )& %. $ $$ %!)* 3 % %+.)$ ϕ &'9"! " $! %+/ $%" %+/ *! /, "! #)"! 6 )' 6. &/ #! ' ( )&%, % %' M H ˆ M W M M, S S S S e (' M s! % $%" % *!. &/& %+0.)$, ϕ ϕ δ, 5" /) j j / 8!" W ϕ H ˆ ϕ. 3&%, *" /(" &% %'! OZ, &!*"/ )& % 5&(!% 6 ' ( 5$"& (S ½). %, &" & ' "$ ( 5$"&! %'"! /"&/ 3). -/!)* )8 " $ z $ / " &" &: 6
/ 0 S z. 0 / $/ 6&# / )*/ ')& %, 5&(: W + / Hˆ + / / g, J + / β W / Hˆ / / g, J / β...3. 4"( '!#%- /$5,% % 6 -!"%!)*%,!!')/+!!"/+!!" " #!$ $0 5$"& % '&.!-/" % "$ /!)* ' 6%9"!!$ $ ' "+0 &/"& %,!+%940 %#/ ',!"%! % 5$"& % '& '&)(! '&)( /! $&)894/ $&!"*!$/ /. $!-/" ' $&!" %! $)6*!$, %+-!//"&, / 8 &'!"%" "$/ 6&# /: + Hˆ β gsˆ + hsds ˆ ˆ + h hsa ˆ Iˆ g N N β Iˆ m 4 4 m 4 O + hiˆ Q Iˆ m 4 ( S) + h + h 6 m 6 4 6 m m m ( 4 ) O I + h ( ) 4 ( ) 6 m 4 m 6 O m 6 ( S) + m 6 O m 6 ( I ) ('!)//& % & 0 '" *&# %! '& %!!"/ h!" 3$ (6.66 ; 0-34 J ; s), β 5$"& +, /(" & (9.74 ; 0-4 J / T), β N '&+, /(" & (5.05 ; 0-7 J / T), S!)//&+,! 5$"& %, I! - ( '&,,, ) %$" &!" & ( /(" ( (T), g N g- ( x y z.$" & '&, S ˆ (ˆ S, Sˆ, Sˆ ) &" & )( % ( / /" 5$"&, I ˆ (ˆ I, Iˆ, Iˆ ) x y z x y z &" & )( % ( / /" '&, g xx g xy g xz g g yx g yy g yz g-.$" & 5$"&, g zx g zy g zz Axx Axy Axz A Ayx Ayy Ayz /"&!%&0" $ ( %#/ ',!"% 5$"& c '& /, Azx Azy Azz Dxx Dxy Dxz D Dyx Dyy Dyz /"& $%'&) ( %#/ ',!"% 5$"&! Dzx Dzy Dzz 3& %+*!!-/"! #)"! ' 5$"&, '8! % '.$" 0!$ $. 3&!" % "$ /!)*,! 5" ( 5$"& &&%%"! $!)//! % 5$"& % % '.$". 7
$&!"*!$/ /, Qxx Qxy Qxz Q Qyx Qyy Qyz /"& $%'&) ( %#/ ',!"% Qzx Qzy Qzz '&! $&!"*!$/ /, m 4 - &/"& $") ( %#/ ',!"%! $&!"*!$/ / (m -4 4), m 6 - &/"& ($!'$ ( %#/ ',!"%! $&!"*!$/ / (m -6 6), O m l (J ) - &" & "%! ' l 4 l 6 (m - l l), #%!4, "! *!"+ J.! &/"&+ %#/ ',!"% ' 8+ 6+" #'+ % '0 *!" "+ Hz,!"+ 8 6#&#/&+ %*+. 64, %'!- /" '&#)/%" '! 6, % #/ 8!" # "& ( %#/ ',!"%, *" /" /!" *" %!(' &!!' % $&!"*!$0 6&# %.!!*"+, "$/ 6&# /!-/" &'!"%"! 6, 5&/" %)9 $%'&")9 /"&) &#/& / ( S + ) ( + ), (' S! 5$"&, I! - ( '&. 6!"%+ #* /"&+!-/" &'!"%9"! 6, )& % 5&(!!')/,!!"/+, $ " &+ #%!" I " %$" & /(" ( 6!"%+ %$" &!-/"! #)9"! ' " &"*!$ ( &' "!%!", 3. &/) ˆ * Ψ j S x Ψ [], ('. Ψ % %.)$ - (!!", $ " & &'"!! / 49 - (! 6!"% ( %$" & v T ( v v,,...)!-/" # 6#!+0.)$,!!"/+ ( ϕ ϕ,,...) 0, ϕ 0, v ϕ & #%'/ ϕ v. &$"$ " * 0 8'! 6!"%+0 #*,! 6!"%+0 %$" & % /"&+!-/" ('( # /"&+) *!" % #/ 8 6#! # % $ /9"& %, "$ $$ &#/& /"&+ / 8" ' 0 '" ' 00000 6 -...4. 6 %/ $ 3! - ' 3!, $$ 6 $! % #6)8' (! % (! %!!" #%!" " '%)0 " % %#/ ',!"%,!! ( $&)8/:!-&-" * ( %#/ ',!"%!-! % ( %#/ ',!"%. 6 " %#/ ',!"% %9" -&)!$"& 3 "!%!". 3& 5" /!-&-" * %#/ ',!"% &% '" $ ' & ' /) )-&9 ( 4, $ ('!-! % %#/ ',!"% &% '" $ ' & ' /) )-&9. 8
..4.. #%-7,+% ' /(!,' 6 &-"$ $&!"! #'9".)$")&)94 5$"&*!$ (' %, $ " & / ')&)" &6" '%8 5$"& %. )$")&)94 5$"&*!$ %#/ ',!"%)" &/)9! 5$"& +/! /, 4)49" % / ') &6" ( '%8 *&#!- &6" %#/ ',!"%. $ %#/ ',!"% $&!"*!$, &-"$!! / %"!! %+/ % - %#/ ',!"% #+%"! [3].!!/ "&/ /0#/ & ( $. &/!-&-" *, &$! "$ ( /0#/ %+&8"!. &/), τ ( T ), s, hν n c a cth + bt + kt E exp kt (' a, b, c, n $ 5.."+, #%!4 "!-!!"/+, E - &# 5&( /8')! %+/ &%+/ % #6)8'+/ &6"+/ )& %/ 5&(!!"/+, T "/&")& $&!", ν *!" " % #6)8'94( 5$"& /(" ( #)*, h!" 3$ k!" /.!!/ "&/ $8'+, *!)//+ % #/" 6 '" : 3&%+, * 6)! % () / '), % $ " & /! «'"» # % #6)8' (!!" %! %, #)* $%". 5&(, ω, &%+, &!!" 9 /8') 5"/! %+/ )& %/ W. () & %"! % " /, *". 96, 5&( ω p / 8" %#/ ',!"% %"!! /, «& $'+%» (! %+'/ $%".! 5&(, &%, ω W. 3 $#" n & p 5" / 6+* 6&)"!')94/: n 7 $&/&! % ')6" n 9 $&/&! %')6" n 5 /)""! /+/ &!4/ '" "&", * &!4. " " &!!!!" " # '%)0 5" %. * % &/ / &!! &!0 '" ( 4. % #6)8'! #*" 6 %+! $, &6"+, )& %, "!" 4, " % #6)8' (! % ( )& % %*) 5&( Ε. 9
"/!)!$"! '&)(,.!!$ $ "*94,! 5&(,, /("+, &0 '" %! %!!". +*! "$/ '"%&8'"! 5$!&/"+/ '+/ [3]. 6&# / %&/!-&-" *, &$! &$&!..4.. #%-!#%' ' /(!,' $&!"0 &/("+, $&)8 '&)(/ &/("+/ /. #/ ',!"%, % #$94 /8') /, #+%9" - [3]. 3&!",-/ # "$0 %#/ ',!"%, '!"%+/, ($ ''94/! &!*"), %"! /(" ' %#/ ',!"%, % #$94 #-# % /(" ( ' ( &/(" ( ' + / /"+!!'0. &#)"" "$ ( %#/ ',!"%, $ /("!/4 " & 8 (!" & ( /(" (!)*,+/ 6&# /, *" &% '" $!/49 &#!, *!" "+ $8' (, (*!/49 %!'!"% ' & '!"!" & ( /(" (. 3 5", &* &!!/ "&+, 5..$" #%!" $$ : &#! *!" " $8' (!/4"!, %&/ 8# ' ( $%" % (!!" %!""! #/+/. &)(, "!-! % ( %#/ ',!"% & %"! % " /!)*,! $&)894 &/("+ + " 8'!"%+. (' 0 /("+ / /"+ &!!&)9"! ', ", 8 *!" ", % %-/ /(" /, /8') / % #$" ' 6% * &#! %#/ ',!"%. &#)"", 5" %#/ ',!"% ')&)" &#!+ &0 '+, $ " &+ 5$%%"+ 6/) $%" % /8') /. $ ' 6% * %#/ ',!"% &% '" $! /) )-&9 )$ &*%" %&/ 8# $%" % (!!". $ )-&, )8 %"!!"9 ' & '+/. &/!-! %, &$! τ % #/ 8 " * %+*!", % #/ 8 &6#" $ *&# -&) 3!$"&: τ, s, (' γ lm / -& % /$!/)/ ( 4 3, γ (& /("!", /")' /(", $ / "+ 5$"& /(" (. 0..4.3. 8 % $% #*$"% %,%!'%!,5 7&, ( 4 3 #%!" " %&/ &$! τ τ, *&# 0 "/&")&), " /")'+ /(", $ / "+ 5$"& /(" (, ".. " / 4!" 5$"& /(" ( [0]. 64/ %' /")') /(", $ / "+ / 0
5$"& /(" ( / 8 %+*!". &/)+, T K P, (' /")' /(", $ / "+ 5$"& /(" (, K $ 5.." & &!", "$)' KP, T. % 0 & - &68 '" %* K 0-8 T /W. #* %&/ &$! & ', "/&")&, -&) 3 ' ', / 4!" 5$"& /(" ( #)* / 8 &'"! / 49. &/)+ / + γ τ τ, T, (' γ (& /("!". * γτ s #+%"!!"9!+4 3. 3& s, 3 + γ τ τ ( 4!+4, & )/- 8 5", %*+ )%*%"!!+4. $ & s < 0.00, / 8 ( % &"!!+4,.! #) %+&8 ', )*/ ' -&+ / / + KPγ τ τ s, T. γτ γτ $ %' #. &/)+, &!", "/&")&!!+4, (s << ), -& &/ & & ~ P, ".. & )%* 5$"& /(" ( / 4!" #)* )%*%"! -& ( 4 3 (&!.., ). &!., b, &'!"% (&.$ #%!/!" -&+ " "/&")&+, $ " & & %"! *&# #%!/!" %&/!-&-" *, &$! " "/&")&+. lne wdth, T lne wdth, T 0.008 0.006 0.004 0.00 0.00374 0.0037 0 0.05 0. 0.5 0. 0.5 0.3 0.35 P^/, W^/ 0.0037 0.00368 0.00366 0.00364 0.0036 0 0 0 30 40 T, K a) b)!.. %!/!" -&+ " ) $ & # / 4!" (T 5K) b) "/&")&+ (P µw)
"!%!" 3 &'"!. &/), πν S( S + ) τ I, (' S T ( + γ τ τ ) 5$"& +,!!!"/+, )*!"%)94, % #/ %!$ / &!4 )& %, 5&(!!"/+, ν *!" " 5$"& /(" ( #)*, T "/&")&!!"/+.! #). &/)) ' #%!/!" /")'+ /(" ( "!%!" 6)'" &'"! %+&8/ πν S( S + ) KPτ πν S( S + ) KPτ I T ( + γ KPτ τ ) T s. " / 4!",!!/ "&/ #%!/!" "!%!" " / 4!" &!", "/&")&. #. &/)+ %', *" & "!)"!"%!+4 (s <, *" 5$%%" #$, / 4!") "!%!" I ~ P, ".. )%*%"! & )%* / 4!". "/ &!0 '" #(6! )%*/!+4 (s )/-"!), *", % $ $ %, &% '" $ 6&", #%!/!" "!%!" " / 4!" &% '" $ )/-9 "!%!" *"!!+4!$"& 3 (&!. 3). I ~, ".. P I 0 0.0 0.04 0.06 0.08 0., T!. 3. %!/!" "!%!" 3 " $ & # / 4!".
. MgO 64&", *" % $&!"0 MgO % #/ 8 %" $# '+& $ [], 0 " '+&$ % 5" / $&!" / ()" ($ #0%"+%"! / $! & ',!/8+/! $", %$!, ("$ #+%/+ "&+ V-": V -, V 0, V OH, V F, V Al )! ' %"+/ $" / ([L 0 ], [Na 0 ] "&+; %&0, '$! $#+%" 5..$"%+, #&' "& %). *%', *" ' / &!! #0%" '+& $ ()% #/ 8!" %" $# '+& $ % MgO, ' '"!!' %" "&+! #0%*+/ '+&$/, % $ " &+0 %#/ ',!"% /8') '+&$,!/8+/ $" /!" $ 5$"&!""*!$,!$ $!. &/& % #-# '. &/ '+&$, $&!"*!$, &-"$. " #*", *" %/!"!!' % '+& *+0 "& %! ' %"+/ $" /, % MgO '!!' %" "&+! '%)0%"+/, )*- # 5$"& +/, $" /. 64&"+,!! 6 )* '+& *+0 '.$" % % $&!"0 MgO [5]!!" " % 6)* $&!" # +/ #)*/: &"( %!$/, (// 5$"& +/. "&+, 6&# %+ "$/ 6&# /, 6+*!"6+ & $ /", "/&")&, 6+%9"!$9*... 4"( 4 %!!$' %%.6 -%,'... V -, V OH, [L] 0, [Na] 0 -%,. +& *+ "&+ V -, V OH, [L] 0, [Na] 0 % $&!"0 MgO 6+ 6&)8+ 8. & / [4] '"!+. / [5]. V - "& &'!"%"! 6, $" )9 %$!9 $! & '! $# %, / '+&$,: O - v c. $# '+&$ &!0 '" %!%#! $) %!$/ %#/ ',!"%/, % #$94/ /8') '+&$, $", %$!,, 5..$"%+, #&' $ " &, -. 3 )*!"%)" '+&$!! / S ½. /&")& "&/*!$ ( &#&)- "&, %!%#! ' $#, '+&$, T 40 K. 3&/"&+ "& &%'+ 8 % "6. g g V -.0386.0033 V OH "& &'!"%"! 6, $!+, '.$"!"&)$")&+ O - v c H + O -.!&%! V- "& /, '+, "*"! " $ OH (&),, $ " & 5$"&,"&#)" "&. 3 )*!"%)9" '& % ' & ' (I ½) '+&$ $! & ' (S ½). 3&/"&+ "&!')94: 3
g g A, MHz A, MHz V OH.0398.0033 -.35 4.843 &/*!$ &#&)- "& &!0 '" & "/&")& T 335 K.!!" /8') / % ' & ' '+&$, $! & ', %+*! *&# #/&)9 $!"") # "& (!)&!%&0" $ ( %#/ ',!"% () b, &% d 0.334 nm. [L] 0 [Na] 0 "&+ &'!"%9"! 6,,+ '.$"+ $!,!//"&!!"&)$")&, L + O - Na + O -! "%"!"%. 3 # $ % "&/ 9/!,!%#+0! " %+/ &#&)-/ "& %, 0 '"! T 30 K T 90 K,! "%"!"% ' [L] 0 [Na] 0 "& %. 3&/"&+ [L] 0 [Na] 0 "& % (S ½, I L 3/, I Na 3/) &'!"%+ 8: g g A, MHz A, MHz P, MHz [L] 0.0545.0049-6.9 0.087-0.04 [Na] 0.075.0057 -.59 3.04-0.790!!" " $" % ' '+&$ ' "& %!" d L 0.47 nm d Na 0.86 nm. $"&+ %+-&*!+0 "& %, %+*!+ & (&//, «VrtualEPR Spectrometer», &'!"%+ &!. 4. [Na] 0.0 V OH V - 0.5 Intensty 0.0-0.5 -.0 36 38 30 3 34 36 38 330 33 334!. 4. $"& 3 V -, V OH, [L] 0 [Na] 0 "& % & *!" " 5$"& /(" ( ν 9.7 GHz. (" &% %'! $&!" " <00>. [L] 0 Magnetc feld, mt 4
... V OH-e -%, &!" MgO! (& %+/ e 6+ %+&4 %!"")" #$ &")!$ ( %&!"" /" ') %& ')( % ( % [6] % ')( %, *! '%)/ "4" *4+/ (&." %+/ 5$"& '/. " ( 6+ )*+ $&!"+ &#/& / 50500 mm 3!! '&8/ 6+*+0 &/!, (Fe 3+, Cr 3+ ".'.) 0 ppm. 3&6#"! '&8 e + % $&!" &% 00 ppm. 3! 6)* $&!" &"( %!$/ #)*/,!. &/& %! &/("+, "&, )!",*%+, & $ /",.0 0.5 V OH-e "/&")&. "& )* 6 #* V OH-e &'!"%"! 6,,+, '.$" $!,!//"&!')94,!"&)$")&+: e + Intensty 0.0-0.5 -.0 O - v c H + O -. &!. 5 / 8 %'" 3!$"& ' ( 34 36 38 330 33 334 336 Magnetc Feld, mt!. 5. V OH-e "& & &% /(" ( %'! " <00>. "&. 3& /(" /, &'$)& /! '.$"!$"&!!" " # 5, (% *!"), 6&# %+0 8/ -0 (&),,!'%)"+0 '&)( "!" '&)( 0.07 mt, $8' # $ " &+0!!" " %!% 9 *&' # 4-0,! Magnetc feld, mt 33 330 39 38 37 &!4/ %.046 MHz (0.07 mt). 3& & / 8 &% /(" ( 0 0 40 60 80 00 Degrees!. 6. ( % #%!/!"!$"& 3 V OH-e "&. ( % & " 8" %!$!" {00} ". (&% *!"),!$"&!!" " # -0,!!'%( / % 0.86 mt, $8' # $ " &+0 &'!"%"! 6, 8 4-0,! )%+/ &!4/. 3 '"%&8'/ " /) / 8"!)8" )( % #%!/!"!$"& 3 &!. 6. 5
$ %'!$"& 3 6:!" '+&$ ( S ), $# %, $! & ',! '& / % ' & ' # OH (&)+ ( I H ) '& / 6& e + 3 ( I e ). 3&/"&+ V OH-e "&!')94: "& g V OH-e.058.003 g '& A, MHz A, MHz P, MHz H + -.085 5. 0 e + -.085 0 0.00 * # "&, # "&, $!"" ' 6&!')94: a e. 34MHz, b e 0. 67MHz. * # "&, $!""+ &'" "!" %#/ ',!"%)940 5$"& % ' / '&, ".. % -/!)* "!" '+&$ '& 6&. &%% )*)9 %*) # "&, $!"", a e! " &"*!$, ' &6" e s (45.6 MHz [9]), / 8!'" %+% ', *" % 5", &6" % %)9.)$9 '.$" * /, *" ( % &" «8!"$,» $# '+&$ $! & '. $ $# '+&$, '" / % #/ 8!" &!!/"&%" '+&$ 6& $$ )' ' -' %#/ ',!"%. "$ /!)*,! #) # "& )9 $!"") b e, / 8 &68 )#" &!!" /8') '+&$, 6&/. &/) r g eβ N g eβ 3 m, *" '" / r! 0.55 nm! 0.6a 0, (' a 0 3hb e, e!" &-"$ MgO... /+ )*/, *" 6&!/4 # "& ( 8 $&!"*!$, &-"$, *"! #'" 5$"&*!$, ',!"6#&)94, '+&$) )%*%94, &#) /8')! %+/ % #6)8'+/ &6"+/ )& %/ 5&(. +- &%'+ %+*! '"%&8'9"! 5$!&/", / : V OH-e / 8 69'" & $ /", "/&")&, "&/*!$ &#&)- "& &!0 '" & T 400 K... [e] + -%,... '% 3& 6)* MgO:e &"( %!$/ #)*/ & "/&")& T 77 K, 6&#)"! %+, &/("+, "&,!"6+, & #$0 "/&")&0 ($ "&/ 9/!,!%#+,! " %+/ &#&)-/ "&, 0 '"! T 60 K), 3!$"& $ " & ( 69'"! & "/&")&0 " 40 K 8. 3 )*+, 6
"&!" 6:$" /!!' % ', &6 "+, % 0 ' $ " & ( 6+ %+%!"&)$")& &/(" ( "& &'+ &/"&+ (!-/" /0#/ &$!.... 3!#/%, * &$5,,. 3!$"& 6&)8 ( "& #/&!!$"& /"& / X-'# (9.98 GHz) ERS 3. 3& " *+, (%+, $&!"" (Oxford Instruments, ESR900) 6+! # % ' ''&8 )8, "/&")&+ $&!". #/&!!" # -0 *!",:. #/&!!$"& 3 & "/&")& 4 K & &#+0 &"0 $&!" "!" /(" ( "$/ 6&# / &'!"&)$")&) "& &/"&+ (!-/". #/& & % '! & / 4!" 5$"& /(" ( #)* P 0. mw.. #/&!!$"& 3 & &#+0 "/&")&0 $&!" ( " 5 K ' 4 K) &#+0 / 4!"0 % #6)8'94( &0 '+ 5$"& /(" ( #)* ( " µw ' 00 mw). #/& #/ -&+,!$"& 0 "!%!",, 6+ &$! "&. &'+ &/"&+ /0#/...,&3,& -%, * #%- /$5,% % %&/ 5$!&/",!!')/+, $&!" 6+ &! 8 %!$"& /"& "$, *" &%!""*!$ ( /(" ( &'$)& ( /) % #6)8'94( 5$"& /(" ( 6+ &%+ %'!, $&!" " <00>. 3& $8' / #/& $&!" % &*% )(+ α 5º %!$!" " {00}, % $ " &, 8!""*!$ /(". $"&+ ' )( % α 0º, 5º, 30º 45º &'!"%+ &!. 7. 3& ',-/ )%* )( α,!$"& &'!"%"! 6, #&$ "&8!/ (!6, $$! 6+ )( )/-!. $"&!"9 %" &"! $8'+ 90º. $ %'!$"& ( % &" ""&(,!//"&. 3& & #%, &" $&!" "!" /(" ( %!$!" {00}, 69'"! 6 (&),, $ " &+ 6 #*+ $$ -6 &!. 7.!!" /8') (&)/ % $8', & * /!" %"! /$!/+/ & α 45º (&/& 0.3 mt), *" ( % &"!$ & &" & /6*!$,!//"& "&, */ ""&(,, 0 " "$ " ""&(,!//"& /. 7
.0 α 0 o 4 5 3 6.0 α 5 o 3 6 0.5 0.5 4 5 Intensty 0.0-0.5 Intensty 0.0-0.5 -.0 -.5 -.0 3 34 36 38 330 33 Magnetc feld, mt 3 34 36 38 330 33 334 Magnetc feld, mt.0 0.5 α 30 o 4 5 3 6.0 0.5 α 30 o 4 5 3 6 Intensty 0.0-0.5 Intensty 0.0-0.5 -.0 -.0 -.5 -.5 #!$"& % &!. 7 )( %, #%!/!"!$"& &!. 8 %', *" % /(" / &!0 '" &!4 )& %, 5&( "& 8! %+0 )& %, &0 '+ /8') $ " &+/ '9" (&)) # 4!$"& 3. $ &!4 / 8 6:!"!%&0" $/ %#/ ',!"%/ '%)0! % S 3 I. *"+%!"&)$")&) $&!" MgO:e, / 8!'" &' 8, *" '& /!! / 3 34 36 38 330 33 334 Magnetc feld, mt 3 I %"! '& e +, $ " & #/4" Mg +. &' g-.$" & "&, )*/ #* g xx.046, g yy.044, g zz.0044, *" ( % &" 3 34 36 38 330 33 334 Magnetc feld, mt!. 7. 3!$"&+ $&!" MgO:e & 4. &% /(" (!!"%"!!9 " <00> )(+ α 0º, 5º, 30º 45º. 6 #*,4,,5 3,6! "%"!"%)9" (&) 4 % $8',, &' 6 5$%%"+0 8, "& & /(" /, 84/ %!$!" {00}. Magnetc feld, mt 37 36 35 34 33 3 3 30 3 6 4 0 0 0 30 40 50 60 70 80 90 Degrees!. 8. ( % #%!/!"!$"& 3. (" /"! %!$!" {00}. 5 8
" /, *"!!')/+, "& '+& *+, (g > g e <.003). ' %", (! &!!/ "&+/ %+- "&/,! S &'!"%"! 6, '+&$), $# %)9 6#84/ $! & '. $/ 6&# /, /+ &0 '/ $!"&)$")& "& % %' e + - O -,,!' %", /+ // '! '+&$! '& / 6&. 3 (! [L] 0 [Na] 0 "&/,!!')/+, "& 6 #*"! $$ [e] + "&. "$,!"&)$")& "& ( % &" "$8 6#!" &/"& %!)&!%&0" $ ( &!4!!')/ ( "& (A xx.47 MHz, A yy.5 MHz, A zz 0 MHz)! "/ 8 &/"&/ V OH-e "& ( A e.085 MHz, A 0 MHz),!"&)$")& $ " & ( $$ 6+ &'!"%"! 6,!)//) [e] + "&! V OH "& /.,- $ /9"& 6&6 "$ &/"& % "& (!/)."()! / 49 «VrtualEPR Spectrometer» «EPR-NMR» & (&// - '"%&8'9" "$)9!"&)$")&) "&.!!"/+: $/ e 6&# /, /+ )*/!')94 %+&8 '!-/" H β gs ˆ + hsa ˆ Iˆ g β Iˆ + Iˆ e e %'&) %#/ ',!"% 6+ )*" &!/)."( &/"& %!-/", "$ $$ ( %*!-$ / /, *" 6+ %!" 0 " $$ -"!)4!"% #/ %!$"& (P 0.0 MHz [8]). "( &/"& %!- /"! / 49 «EPR-NMR» & (&//+ $#, *" (%+! '.$"! %'9"!!/ $&!", / :! X '.$" *"! %'"! &%/ <0> $&!", OX OZ 8" %!$!" {0} %&)"+.4º "!" <00> <0>,! "%"!"%, *" 5$%%" )(/,& α -.86º, β.4º, γ 45.8º. (+,& ' (%+0!, "# &!)&!%&0" $,!"&)$")&+ )*!!')94: α 89.3º, β 66.7º, γ 37.76º. &#)""+: # & %+ #* "# & % e N e e QIˆ e 64/,."( '!')94 (+,& xx yy zz α β γ g-.$" &.0465.044.0044 -.86º.4º 45.9º e +.64 MHz.49 MHz 0.08 MHz 89.3º 66.7º 37.76º... /,. /6 %/ $ 3! - +*! &/"& % /0#/ &$! %!! %, #'*,,! &' &/"& %!-/" "& [e] +. 0#/ &$!, $$ )8 %+- 6+!, &'"! %&// &$!!-! % (!- &-" * ( %#/ ',!"%, τ τ. 3 5" /), &%!", #'*, 5$!&/" 9
6+ &' #%!/!" %&/ &$! " "/&")&+,! *( &'! &/"&+ /0#/ &$!. $!&/" & % '! & 8 $&!", & $ " & /! $&!" " <00>!!"% )( α 45º! /(" /, $ " & 8 %!$!" " {00}. 7&, 0 "!%!" #/&! &%, '(&) # 4-0, # (&)+ (&!. 7). $, %+6 & 6+!' %!%#! 6 -, " *!"9, $ " &)9 '% 5" '(&) ' 6&6 "$ '+0. + #/&+ 3!$"&+ [e] + "& & "/&")&0 5. K, 7 K, 0 K, 5 K 4.4 K. $8', # "/&")& 6+ #/& 9 3!$"& % ' &#+0 / 4!", 5$"& /(" ( : µw, 6.3 µw, 0 µw, 63 µw, 00 µw, 630 µw, mw, 6.3 mw 0 mw. $!$"&+ 3 ' T 5 K &'!"%+ &!. 9. &' %&/ &$! '+&$, "&6 %! /$!/ " * #/& -&+ "!%!". " &"*!$ (."(, 3! # %! &% & #% '.)$ & ' ( 4: L0(, / 6( ) ) π[4( + (' 0 # /$!/)/ ( 4, / -& ( 4 % /$!/)/. $ $$ / #%!" &!!" /8') / % ', (&) ( &!4 '" #* &/& shf 0.054 mt), 0 -& ' 8 6+" '$ % (&!4 " $ '& 6&), " %."(! # %!.)$, 6:'94 %! 4!&#): 0 0 ) / / L L0(, / ) + L0( + shf, / ) + L0( + shf, / ) + L0( + 3 shf, / ). ], 000 P 0.00 mw P 0.0063 mw P 0.0 mw P 0.063 mw P 0. mw P 0.63 mw P mw P 6.3 mw P 0 mw Intensty 0-000 34. 34.3 34.4 34.5 Magnetc feld, mt!. 9. 3!$"&+ [e]+ "& & "/&")& T 5 K &#*+0 / 4!"0 5$"& /(" (. 0
$. &/)& %$ #'*."(, % -&%+0, )!$ &!/ &!!, % -%" &+0, ' 6 " *+, &#)"". "(!)4!"%! % & (&// Orgn. $ " &+ &#)""+."( &'!"%+ &!. 0. 5000 Expermental Theoretcal 000 Expermental Theoretcal 500 000 Intensty 0 Intensty 0-000 -500-000 -5000 34.0 34.5 34.30 34.35 34.40 34.45 34.50 Magnetc feld, mt -3000 34.0 34.5 34.30 34.35 34.40 34.45 34.50 Magnetc feld, mt a) b) 000 500 Expermental Theoretcal 00 00 0 Experemntal Theoretcal Intensty 0-500 Intensty -00-00 -000-300 -500 34.5 34.0 34.5 34.30 34.35 34.40 34.45 34.50 34.55 c) d)!. 0. 3&/&+."(, 3!$"&. a) T 5. K, P 0.00 mw; c) T 0 K, P 0. mw b) T 7 K, P 0.0 mw; d) T 4.4 K, P 0 mw &'!"%+ % ', &6 " (&.$ "*9"! " *!"."(. *!" &' -&+!!"% &/& 0.8%, "!%!" &/&.5%. Magnetc feld, mt 7& "!%!", )*+ ' /-, / 4!",! "%"!"% /-, /")'+ /(", $ / "+ 5$"& /(" ( #)* 0, &'!"%9"! 6, 5$%%" " &"*!$ ( &' -400-500 34.0 34.5 34.0 34.5 34.30 34.35 34.40 34.45 Magnetc feld, mt lm. 0 0 6 #*9", $$ %#/ ',!"%: I 0. 5" %*+, / 8 %+*!" %&/!-! % ( 0 / τ, s. γ lm γ 0 / 0 /
%+*! %&/!-&-" *, &$!, ' #" #*!+4 3 & &#+0 / 4!"0, $ " &+ / 8 %+*!"!')94,. &/): s( ) I / I / lm( I / ) I / 0 5" %*+, %+6&9" "$, & $ " &+0 / 4!" )8 '!"" * %+! $, / s( )!+4 4 /. 3! )!&' %*+ 0 0. %+6&+/ #*/!+4, %&/!-&-" *, &$! / 8," #. &/)+ / s τ, s. 3&/& "$0 %+*!, &%' % "6 8 ' T 5 γ τ K. average P, mw /, mt I/ /s 0.000 0.03477 545.673.04774 0.0063 0.04077 597.776 0.95649 0.00 0.0493 469.43.8657 0.063 0.0455 309.964.844486 0.0 0.04564 76.58 3.4550 0.63 0.04564 76.459 7.477575.0 0.07 39.43 4.4990 6.3 0.080.57 49.596940 &' (/s - )/ τ, s τ, s -7 3.7;0 9.88;0 3 9.75;0-5 6. 3&/& %+*! %&/!-! %,!-&-" *, &$! & T 5 K.!&' %*+ / s( ) 6+!'! #) %+'+ % "6 #* /s. * 0 %* / I 0 / 0 6+ %+6& &%+/ #* / 4!": 0 / 0.03477 mt, I 0 / 0 57.74 mt -. + )*+!')94 #* %&/ &$!!-&-" * (!-! % ( %#/ ',!"%: T, K τ, s τ, s 5. 3.7;0-7 9.75;0-5 7.0.83;0-7 7.70;0-5 0.0.9;0-7 6.0;0-5 5.0.74;0-7 3.0;0-5 4.4.3;0-7 7.95;0-6 # "6+ %', *" %&/!-! %, &$! *" '$ %+ ' $8', "/&")&+. $ $$ '+, / /" " " &"*!$,. &/)+ ' #%!/!"!-! % ( %&/ &$!, " /+ &' (/, *"!"! #// "/&")&+. $/ 6&# /, τ.8"0-7 s. %!/!" %&/!- &-" *, &$! " "/&")&+ 6)'"! 8.
..3. 4!&9% &$5,,'..3.. '%% )3!#/%, $5%.6,,+!36!#3,' & -, & %&$, &%!" &' 8, ( "#+ "!" &/"& %!"&)$")&+ 6&)8 ( &/(" ( "&, %"! % #/ 8!" " * ( " &"*!$ ( / '& % ( 3!$"& %, "..!/). 3& / 4 & (&//+ «VrtualEPR Spectrometer» 6+ & %'!/)!$"& 3 & &" $&!" α 0º, 5º, 30º 45º. &%"+ (&.$ &%'+ &!...5.0 α 0 o Expermental Theoretcal 0.6 α 0 o Expermental Theoretcal 0.5 Intensty 0.0 Intensty 0.0-0.5 -.0-0.6 -.5.0 0.5 3 34 36 38 330 33 334 α 5 o Magnetc feld, mt 33.0 33.5 34.0 34.5 Magnetc feld, mt a) b) Theoretcal Expermental.0 0.5 α 30 o Theoretcal Expermental Intensty 0.0 Intensty 0.0-0.5-0.5 -.0 -.0 3 34 36 38 330 33 334 3 34 36 38 330 33 334 Magnetc feld, mt Magnetc feld, mt c) d) Intensty.0 0.5 0.0 α 45 o Theoretcal Expermental!.. $!&/"+, " &"*!$, 3!$"&+ [e] + "& & &#*+0 &"0 $&!" "!" /(" (. a) α 0º; b) α 0º - )%* &'$)& (&); c) α 5º; d) α 30º; e) α 45º -0.5 -.0 3 34 36 38 330 33 334 Magnetc feld, mt e) 3
# (&.$ % %'! "%"!"% " &"*!$0 '+0 5$!&/"+/, $& /!$"& % 3 ' 8 α 30º (&!., d). *%', *" ' ', &"!"&)$")&!$"& '$ %. #/ 8 &*! "%"!"% #$9*"! % " *, &" $&!" ' α 30º % %&/ 5$!&/". $ & %!(, $&!" 6+ %&)" )( *)" 6 -, 30º. $/ 6&# /, /+ )*/ '"%&8' &%'+0 %+- &/"& %!-/"!"&)$")&+ [e] +. 6&)8 ( &/(" ( "&..3..,&3,& -%, [e] + [e] + "& &'!"%" '.$"!!"&)$")&, e + O -. &'% $!""+ # "& ( # "& ( 5" ( "&, / 8 &'" )" *" &' &/"& %,!%#+0!!"&)$")&, "&.!"") # "& ( / 8,". &/) Axx + Ayy + Azz a, MHz, 3 *" '" #* a e.07 MHz. 3 )* %* / 8" 6+",' " &"*!$ #. &/)+ a 8 π h g N β N g eβ ψ (0), Hz, (' gn g-.$" & '&, g e g-.$" & 3!% 6 ' ( 5$"&, ψ (0) "!" 5$"&!!')/ / '&, ".. $!"" # "& ( $#+%" "!" '+&$ 6&. &%% )*)9 %*)! " &"*!$, (a0 e 45.6 MHz), )*/, *" % s- &6" 6& % %)9.)$9 '+&$ * / (a e /a0 e 0.004), *" ( % &" 8!"$, $# '+&$ $! & '. 0 8!" )* ( &#)""! (*+/ ' V OH-e "& 4 &# '"%&8'" &!")9 «&./"$)»: V OH-e [e] + + V OH. "$ /!)*, /+ / 8/ 8", *" &/"&!- &6" ( %#/ ',!"% λ ' [e] + V OH-e "& % '$ %. " '" / % #/ 8!" " &!!" /8')! %+/ &%+/ % #6)8'+/ &6"+/ )& %/ 5&( '+&$ #. &/)+ [e] + "& )*/ g λ, (' g g g!'%( g-.$" & "&. (', ' E e E [ e] + g V ( OH e) g E [ e] + V ( OH e). #% # &6 "+ [8] '+ ' V OH-e "&, )*/ 0.07.5eV E. 3eV. 0.044 4
!%#! 8!"$, $#, '+&$ $! & ' ("$8 $$ ' V OH-e "&), /8') 6&/ '+&$, / 8 &!!/"&%" $$ )' ' - ' %#/ ',!"%. (' &!!" /8') '+&$, / 6& / 8 &'". &/) r e g eβ N g eβ 3, m, (' b e $!"" # "& ( 3hb e Axx + Ayy Azz b, MHz. 3 )*/ b e -0.494 MHz, " (' r e! 0.99 nm! 0.7a 0, (' a 0 3!" &-"$ MgO a 0 0.4 nm []. $/ 6&# /, /+ %'/, *" 6&!!/4 # "& ( 8 $&!"*!$, &-"$ %!" & ) " '+&$.!!/ "&/ /0#/ &$! 6& 6# )*" "/&")&+! / /" ( (& % % &-"$) MgO. $ &!!/ "&!", $ * 8, %&")+, 0&$"&, / 8" / 6! %" )*+ &#)""+. +, &')! 6& (0.059 nm) *" %.5 &# /- ( &')! /( (0.086 nm) [].!%#! 5"/, #/4 Mg +, 6&, %& ", «!$*"» # ' ( )(, #//, / #, % '&)(,, $$ $# &!. : ' e + 5" 5&("*!$ %+( ' % #/ 8 %!%#! /!"9 ( &')!. 3 8 6& % «)()» )%*%" $)9 ")9 /) #-#! #' ( / %!%#!!/4/ ', %!'!"% *( &!0 '" $# '+&$ $! & ' % %&/ 6)* $&!" &"( %!$/ #)*/. "! #'" (&'" $) %!$ ( %'! " <00>, %!'!"% *( 6&, &$!&)" ()68 % «)(» %!" & ) " 5" ( $! & ' O - 6 - «&+("»: - #/& $#+%9" "!)"!"% )!&',!$"& 3 & e + Mg + '" "/&")&+ $&!" ' "0 &, $!$"& 69'/ (&!. 3). O - <00>!.. $*$ 6&# %' e + % $&!" MgO. &,, $# «"&$" &» '%8 6& % )# &-"$. 5
8 $, '"%&8'"! $!"",!'%( 6& $$ # "& (, "$! %'/ (%+0!, '.$"!, $&!", )*+/! / 49."( «EPR- NMR» & (&//,: & 6&# % '.$"!, "!"!, $&!"! / 49 )( %,& ' (%+0!, g-.$" & ( α.86, β.4, <>. γ 45.9 )! (!)"!!!/4/ 6&! $&!" " "$, /+ )*/, *"!'%( 6&! "&, # % $&!"! #'" ', $ " &+,!% / / )%*%" &!!" /8')! %+/ % #6)8'+/ &6"+/ )& %/ 5&(!!"/+, "/!/+/, )'&8% '+&$) $! & '. Intensty..3.3. /,. /6 %/ %* % :$3 " &"*!$, *!" &6 "+ 6+! /0#/ &$! & ( $, $ " &+, '" 6 -, %$' %!-&-" *)9 &$!9 &/(" ( "&. &/ &$! "$ ( /0#/!+%"!. &/), τ ( T ), s. hν n c a cth + bt + kt E exp kt [e] + "&, /+ / 8/ )!"" &!! &60 (3-, * %. &/)), %!%#! * 6 -/ &!!" / /8')! %+/ &%+/ % #6)8'+/ &6"+/ )& %/ 5&( '+&$: E!.3 ev % "$ /!)* / ( 6 - kt ~ 0-3 ev, "&", * )&%!"&/"! $ )9. 0.8 0.0-0.8 $/ 6&# /, ' [e] + "& %&/ &$! τ &'!"%"!. &/), τ ( T ), s. hν n a cth + bt kt 4 6 34.0 34.5 Magnetc feld, mt T 3.9 K T 7.5 K T 6. K T K T 30 K!. 3. /&")& #%!/!" (&)+, 4 & α 45º " 3.9 K ' 30 K.
"( 5",. &/)+ ' )*+ %+- 5$!&/"+ '+, '!')94 #* ' &/"& % &$!: a! 49.96844 ± 6.899, b! 0.0000 ± 0.0000, n 7. &!. 4 $# " &"*!$, (&.$ #%!/!" %&/!-&-" *, &$! " "/&")&+. # (&.$ %' 0 & -! %' 5$!&/"+0 " &"*!$0 '+0. &!. 5 &%'+!$ $!$"& % 3,!/)& %+0 & (&//, «VrtualEPR Spectrometer» ' &#+0 "/&")& / 4!", 5$"& /(" (, %!&%! 5$!&/"+/!$"&/. $ %' #!$"& %, " *!" )*+0 '+0 '!"" * %+! $. Spn-latce relaxaton tme τ, s 0.0005 0.0000 0.0005 0.0000 0.00005 Expermental Theoretcal 0.00000 0 5 0 5 0 5 30 35 40 45 Temperature T, K!. 4. &% " &"*!$, 5$!&/", #%!/!", %&/!-&-" *, &$!..0 T 5. K P 0. mw Expermental Theoretcal.0 T 0 K P 0.0 mw Expermental Theoretcal 0.5 0.5 Intensty 0.0 Intensty 0.0-0.5-0.5 -.0 -.0 34. 34.3 34.4 34.5 34.6 Magnetc feld, mt 34. 34.3 34.4 34.5 34.6 Magnetc feld, mt.0 T 5K P 0.00 mw Expermental Theoretcal.0 T 4.3 K P 6.3 mw Expermental Theoretcal 0.5 0.5 Intensty 0.0 Intensty 0.0-0.5-0.5 -.0 -.0 -.5 34. 34.3 34.4 34.5 34.6 Magnetc feld, mt 34. 34. 34.3 34.4 34.5 Magnetc feld, mt!. 5. &% " &"*!$0 5$!&/"+0 3!$"& % & &#+0 "/&")&0 / 4!"0 5$"& /(" (. /) & %' & (&//, «VrtualEPR Spectrometer». 7
.3. '%%.+%.6 -%,' ' 3!, $$ MgO + &!!/ "&!$ $ '+& *+0 '.$" % % $&!" MgO. % ' "6 0 &/"& % &%' 8. "& '%( g-.$" &, g g g e!"" # "& ( a, MHz!"" # "& ( b, MHz!" /8') / '+&$, d, nm /&")& "&/*!$ ( &#&)- [e] + 0.044.07-0.494 0.99 60 [Na] 0 0.0698-8.6.79 0.86 90 [L] 0 0.059-4.80. 0.47 30 V OH 0.0373 0.0.37 0.334 335 V OH-e 0.07 + ' 6& e + + ' % ' & ' H +.34-0.67 0.7 T, K 0.35.43 0.33 400 "&+ % "6 0 '"! % &'$ % #&!" 0 "/&")&+ &#&)-, '&)(/! %/, % &'$ )%* ()6+ ", /+, % $ " &, 0 '"! '+&$. +! $ "/&")& &#&)- V OH-e V OH "& %!%#! &!)"!"%/ $", %$! % 5"0 "&0, $ " & *! )%*%" ")9 /) '+&$ #-# $!$ /!& % ( "&" ( #&'. [L] 0 [Na] 0 "&0 %$! "!)"!"%)", "&! 0&"!"6!" " $ #-# $) %!$ ( %#/ ',!"%. 3 5" /) &#&)- 5"0 "& % &!0 '" & ( &#' #$, "/&")&, */ V OH-e V OH. [e] + "&, ',! #'+, #-# "& ( 8 6&,! #'" '!"" * ()6 $)9 ")9 /), $ " & $#)" '+&$) $! & '.!!&%" "/&")&) &#&)- [L] 0, [Na] 0 [e] + "& %, " / 8/!$#", *" ' % [e] + "& ',!"%)" '+&$) *" "$ 8, $$ $) %!$ %#/ ',!"% % [L] 0, [Na] 0 "&0. [e] + "& &'!"%"! 6+, "&! %!!' % % &! %" $# '+& $ % MgO, "$ $$!%,!"&)$")& 0 8!"&)$")&) % #/ 8, %" $# %, '+&$ % $&!": Mg + O -. / 6 -, "&! % #$" %!%#! "/, *" 6&, /$!/ &68 $ # 5$"&,! /(/!"&)$")& /" ") 8 %"!". '+, / /", /+ / 8/!$#"!')94: $# '+& $ % $&!"0 MgO % #/ 8 - " (', $ (' /"! $ '. &/ &-"$ &/!. $ '. &/ &/! 6&#)9" 8
$)9 ")9 /), % $ " &, / 8" 6+" #0%* '+&$. "!)"!"% $, '. &/ &/!, '+&$ $#)9"! %!%#! * -& $, %", #, $&!" ( " 6.5 ev ' 8 ev),! "%"!"%, %+! $, 0 '%8!"9 []. * 8, &*/ %"!" # 5$"&!", / 8 6+ 6+!!' %" $&!"+ MgO:Ca!$" % 0 '+& *+ "&+ [Ca] +, +"$ 6&)8 "$ ( "&! / 49 3 & 5-0 K % & - / ' $$0 &#)"" %. "$ / $&!" 6+ #&(!"&& % %+, $ "&/ 9/! & 48 K, $ " &+,!$"& /)!!"%) %+#%!% 6 8'/ '+& $ 0 &$ /6,! 5$"& / []. " " $ 6+ &! $ [Ca] + "&). / +- '+, / 8!$#", *" & "$, #$, "/&")& &#&)- "&, ( 3!$"& ' #/&" & "/&")& < 4 K % & /8)"$, (' g-.$" & &/" #*.05.0. 9
3. 3.. 4"( 4 #* //. «VrtualEPR Spectrometer» 3& (&// «VrtualEPR Spectrometer», «&")+, 3 $"& /"&», 6+ &#&6 " %!"")" #$ «! *!" (!"».! %, #'*, & (&//+ %"!!/).)$!" 3!$"& /"& '! # % % )*6+0 0. # $$ & '%"9, "$!")'"), $ " &+, 0 " 6+!%""!% 9 8#!!' %/ % 6!" /(" ( &#!. & (&//+ $$ %" " *!" % &6 ". "$. &/)& %$ #'* 3 '!/),.)$!" 3!$"& /"& % ' / $ "$!" '&#)/%"!!/) 3!$"& % % #%!/!" " "$0 &/"& %!$"& /"&, $$: /(" ( *!" "+ 5$"& /(" ( #)* / 4!" 5$"& /(" ( #)* &" $&!" "!" /(" ( "/&")&+ $&!" " &/"&+!"9 &'9" %-, %'!$"&, #/&/ (!$"& /"& /. /!"&)$")&!$"& &'"! *&# &/"&+ (!- /", $ " &+ #'9"! ' $8' ( '.$" % "'!". 3& (&// / 8" &'!"%" 6 -, "&! ' & '%",, $ " &+ / ()" #% " $$/-6 &*/ & % '" )*6+ 5$!&/"+ & / 3!$"& /"&. 3& (&// #% " #'%"! 0&". &/9 $$ &#*+0 $&!"0, "$ &#*+0 '.$"0 % '+0 $&!"0. 3& '%"! ($!"9 / 8" $#+%"!")'"/!$"&+ 3 #'+0 '.$" %, / $$ &/"&+ 0!-/", "$ %+- &*!+ &/"&+!$"& /"&.! 6+, "&!, %&, &'!"%"! 6, % #/ 8!" %&& % "/&")&+ $&!" / 4!" 5$"& /(" ( #)*. 7& 3 "!%!" #%!" *&# /0#/ &$! " 5"0 '%)0 &/"& %. 3&%', &' "/, $$! # %" 5").)$!" & (&//+, ' & %!" ' % "4"+!!' % ' &' &/"& %!/ ( /0#/ &$! % &!!/"&%/ / "&. 3& '%", $ * 8, / 8" '%"! % 5", & (&//+!")'") #' &'9!"&)$")&+ '.$"! % ( 3!$"& (! ) %! 30
$ 3!'" 0!")'" %, " *" % #/ 8 '" $8' /)!/!" ")9 &6 ") 3!$"& /"&). "$ /!)*,!")'" )*" %+$!!' % 3!$"& % 0 "&&". 3! "$0 «%&")+0» &$"$)/ %,!")'" '!"" * 6+!"&!/ 8" *" &6 ""!!" 4/ 3!$"& /"& /. 3& (&//! #+$ C++!! # %/ 66 "$ MFC (Mcrosoft Foundaton Class) % Vsual Studo.!!" " # #)!$/ ( / ') (VrtualEPR.exe), 66 "$!/)!$"& 3 (EprSpectrometer.dll), 66 "$ EISPACK (ch.dll)., % '+0! &!-&/ *.vpr. #)!$ & (&//+ "&6)9"! MFC run-tme 66 "$ mfc70.dll, msvcp70.dll msvcr70.dll. 3... $*,/+!3 4 #* //.! % «VrtualEPR Spectrometer» 8" / 4+,.#$ -/"/"*!$, &", '94, &#)""+ %+! $, " *!".! %!/) 3!$"& 8" " * '( # /"&+!-/". ', *!" "+ 5$"& /(" (, $8' & )& %, 5&( %!-/" &!!/"&%"! &' " * ( #* /(" (, & $ " & / &# /8') 5"/ )& %/! %'"! $%" / 5&( 5$"& /(" (. 5" (! #)"! "& +, ( &"/ &!. 6. "&" * #* /(" ( 0 300 mt )& %, 5&(, j k 0 +*!!- /" & k ( #!- /" True k k + W W j hν? True!" 4 &0 '+? False False k + LSF( k )!. 6. ( &"/ " * ( &' /(" ( ' #' ( 3 &0 ' & *!" " 5$"& /(" ( ν. W, W j 5&( )& %, j & /(" / k. LSF().)$ '( /(" (. 3
-/" '( #&)"! QL-( &"/), &!-& /) ' $ /$!+0 *!. 3 '(!)4!"%"! /" ' / /-0 $%'&" % (least-square fttng method LSF)! " *!"9! %' &#+ /8') '%)/ )& %/ 5&( $%" 5$"& /(" ( % 0-8 %. 3... *% $ - /,-.!#%- /$5,% % '( # /"&+!-/", $$ )8 6+!$# %+-,! #)"! QL-( &"/ [4]. ( &"/!!" " # *$ &" ( +0 & 6&# %,: A Q L s A s+ LsQs, (' A s /"&, $ " &)9 "&!. &/&)9", A s+!')94 /"& ' "&!. &/, Q s &" ( /"& & 6&# %, L s 8 "&)( /"&. )" &!! %!')94/. s s s s s -( s, /"& A s &'!"%"! %. &/ A Q L, *"!)4!"%"!! / 49 & 6&# %, )!0 '& (Householder). 8' /"& &" ( ( & 6&# % )!0 '& H &#% 6)" '( + 5/"+ /"&+ % -,!"& $. & "$0 & 6&# %, '" % &#)"" 899 "&)( )9 /"&) L s : L s H H... H A, (' n &#/& /"&+ A s. 3& #%' &" ( +0 & 6&# %, &'!"%"! 6, /"&) n & 6&# % QL-( &"/: Q H H... H. s!')94/ -( ( &"/ &'"! /"& s s s n s n s s s A s+ LsQs, $ " & %!% 9 *&' & 0 '" "! / 49 & 6&# %, )!0 '&. $ & ' 8"! ' "0 &, $ /"& A s!"" '(, " (' '( /"&+ 6)')"! 6!"%+ #*, & #%' %$" & % /"&+ A. V Q Q... Q '!" /"&)! 6!"%+0 & (&// «VrtualEPR Spectrometer»! #)"! 66 "$ EISPACK ' '( # 5&/" %, /"&+!-/". 3&*! # % 5", 66 "$ #$9*"! % 0%"$ %&/ ' "/#!, %" & /.)$ '( #, $ " & 6+ 60 '/ #-# #$,!$ &!" &6 "+.)$. 3... *% % +%( / *%,%* #$ 3 '( #* /(" ( $ &#! /) #*9 ' '+0 '%)0 )& %, 5&(!)4!"%!! / 49 /" ' /-0 $%'&" % [3]. " " n 3
/" ' '" 6 " *+ &#)""+ '( 6'" /"/"*!$/ $&"&/,! #'94/ 6 6+!"&)9!0 '/!" &#)"" %. 8!" /" ' #$9*"! % " /, *" ' (! # % "&6)9"! &% %" & & #% '+ " 5&( )& %!!"/+. )" /" ' #$9*"! % /$!/ / )/- #*.)$ (f( x, a) F S ) σ, a (' f( x, ) " &"*!$ #*.)$ ' " *$ x, F 5$!&/"+, &#)"", σ %! %, $ 5..",!)// & 6(" %! 5$!&/"+ " *$. T $" & a a, a,..., a ) &'!"%"! 6, 6 & %&&)/+0 &/"& %. +6&% ( n 6 & *+0 #*, 5"0 %&&)/+0 &/"& %, "& &'"!!')94, 6 &. &/) (' m+ m '' ' ( D ) D a a, ' D &'!"%"! 6, &%)9 *!")9 & #% ')9 &/"&/, '' D %" &)9 & #% ')9: " S %&&)/+/ D ' k S ak m a 64/!)*, D S '' k k,. akak m a ' D &'!"%"! 6, %$" &, '' D - /"&), $ " &)9!')" '( # %" ' &' #*,!')94( 6 & %&&)/+0 &/"& %.!)*!-/",.)$ S %+('"!')94/ 6&# / ( E hν ) S, σ (' E E E &# /8') '%)/ )& %/ 5&(!!"/+. $ $$ % -/ ' ' '!)* %! " *$ /9" ' " " 8 %!, " &// σ. %&& % )*!"%)" " $ %* /(" (, 5" /) %*+ %': ' S D m D '' 3 '!"%% 5" #* %. &/)) ' S, )*/: S ' D m. '' D 6)')" /"!')94, 33
34 ( ) E E h E E E S D '' ' ' ν, ( ) + E E h E E E E E S D '' ' '' ' ' ' ν $ )8 6+!$#, 6 -)9! 8!" &'!"%9" % ' /!)* & #% '+ E E. 0 / 8 %+*!" *!,! #) " &/),/ (Feynman s theorem), # $ " &,!')", *" & #% ' # 5&( $$ /)-6 &/"&)!%#! /" /!')94/ 6&# / x H x E ϕ ϕ (' ' &%, %" &, & #% ', 5&( " /(" ( )*/: H E ϕ ϕ + n n n n c c E E H H E.. ϕ ϕ ϕ ϕ, ('!)// & 6(" %! )& % 5&(, $& / - (, c.c. #*" $ /$!! &8)9 %*) (complex conjugate). $ $$ %!-/"!&'!"% " /(" ( #%!" - 5$"& #/ %!$ '& #/ %!$ %#/ ',!"%, " & #% '!-/" " /(" ( 6)'" /"!')94 #* N g N H I g S ˆ ˆ β β, ('!)// & 6(" %!/ '&/ %!!"/.. &/, '0 '4, ' $ /9"&+0 %+*!,, & #% '+ 5&( /(" /) 9 / 8 #!" %!')94/ %': H Tr E ϕ ϕ ( )( ).. c c E E H Tr E n n n n + ϕ ϕ ϕ ϕ,
(' ϕ ϕ %- & #%'! 6!"%+0 %$" & % )& % 5&(, $ " & 6&#)" $%'&")9 /"&) &#/& /"&+!-/", * pq $ " &, &% p * ϕ ϕ. q " &! # % /" ' /-0 $%'&" % &0 '"! & #% '" )/ 8 /"& '&)( '&)(, " *!" ( &#)"" %$,!0 '/!" &!0 '"! 3-4 -( % ' $8' ( )& % 5&(. 3... #%- /$5,% % 3....+!$%!#%- /$5,% % 6 64, %'!-/", ''&8%/ ( ' / 5" &#%" & (&//+, &%' 8: + Hˆ β gsˆ + hsds ˆ ˆ + h hsa ˆ Iˆ g N N β Iˆ m 4 4 m 4 O + hiˆ Q Iˆ m 4 ( S) + h + h 6 m 6 4 6 m m m ( 4 ) O I + h ( ) 4 ( ) 6 m 4 m 6 O m 6 ( S) + m 6 O m 6 ( I ) $,!-/", $$ )8 6+ "/* %+-,! #)"! ' $&!" % $)6*!$, %+-!//"&. 8'+, # &/"& %!-/" &'!"%"! 6, & #%' " ** 6 &!" *. $, &%+, *!- /",!+%94, 5$"& #/ %!$ &!4 )& %, 5&(, &'!"%"!!')94/ 6&# /: β gsˆ β ( ) x y z!$9*!!"%9" &/"&+, &'+ &" &/ "%!. &'!"%9"! 6, & #%' *, ('!$& / %"! &/"& /"&, &" & "%! O m l (J ). g g g xx yx zx g g g xy yy zy g g g xz yz zz Sˆ Sˆ Sˆ x y z m l, $/ 6&# /, $8'+, %+*!+, &/"&!-/" &'!"% % %' /"&+. 64/!)*, /"&+ 5" /9" &#+ &#/&+. &%' 0 $ '$ % /) &#/&), &% /) &#/&)!-/",! #)"! % &% %- & #%' 5"0 /"&! '*+/ /"&/! "%"!"%)940 &#/& %. +6 & 5"0 &#/& % #%!" " %+6& ( &'$! %, &'940 /"&*+, 5/"!-/". 35
$, &/&, )!" )!!" '.$", % $ " & / % 3 )*!"%)" '+&$ '&!!/ S /, I / I 3/ (V OH-e "&)! "%"!"%. $/ 6&# /, /"&*+, 5/" 6)'" %+('", $$ S, M I, M I M. -/" "$,!!"/+ 6)'" %+('" $$ ˆ ˆ ˆ ˆ N I + hsa I g β N I + Hˆ β gsˆ + hsa ˆ Iˆ g β hiˆ Q Iˆ. #/& '*, /"&+, $ " & )/ 8"!!% ')9 /"&) &/"&!-/" ' ' (!, 6)'" &'"!!)//&+/ &#/& / '/"&+!-/", /"&*+ 5/"+ $ " &, &'9"! %!/!/, 0 '4/! &' '+/ &'$). "%"!"%, &% %- & #%' &'" '* /"& &#/& / '/"&+!-/", /"&*+ 5/"+ $ " &, &'9"!!/, 0 '4/!! ' ( &'$).!+, %+-!-/" " (' #-"! %!')94/ %' : ˆ H β gsˆ U ( I + h, I ) + h [ SA ˆ Iˆ U ( I )] [ ˆ ˆ ] ˆ SA U ( I) I g β (, ) I + [ (, ˆ ˆ N U S I h U S I) I Q I ] g β ( ) Iˆ N U S U ( I ) +, (' U(J, J, ) '* /"&, &'94!!/ J, &#/& ( J + ). 3... *$' '!/!,5!#%- /$5,% % ( % #%!/!"!-/" &'"! *&# %$" & /(" ( (,, ), $ / "+ $ " & ( #%!" " &+0 )( % % & " x y z $&!" θ ϕ. $/ 6&# /, $8'+, $ / " %$" & /(" ( / 8" 6+" )*!')94/. &/)/: x y z cosϕ snθ snϕ snθ, cosθ 64/!)*, '.$"+ #/9" &#*+ 5$%%"+ 8 "!"!, $&!". %+*! 0 %$' %!-/"! #)9"! /"&+ %&4 R sym,! "%"!"%)94 (&)!//"& $&!". & (&//, 5"!%#!)4!"%"! "-"$ *&# %$" & /(" ( *&# $ %', & %+*! /"&+,! #)"! %- & #%' /8') 5$"&, '&,! %+/ /"&/. "!%#! % #/ 8+/! "%"!"%/ 0 &#/& %, % "$ /!)* # ' 6% *+0 '*+0 /"&!$9*9"! '/"&+,! "%"!"%)94 5$"& /) '& /)!/. 36
! " - sym R, (' %$" & &'!"%"! 6, %$" & /(" (, sym "&!. &/& %+,! "%"!"% &+/ )(/. 3...3.,+!3 %,%!'%!,5 $%( $ 6+ "/* % " &"*!$, *!", %!)* &% /(" ( %'! OZ, " &"*!$ "!%!" ( 4 /8') )& %/ 5&( j &'"!. &/) I * Ψ ˆ Ψ. 64/!)*!)*, ( &% j S x /(" ( % &!"&!"%, "!%!" 0 '". &/) I Ψ j * S ˆ Ψ, (' %$" & /(", $ / "+ 5$"& /(" (, % #6)8'94( 3 &0 '+. $" & ' 8 6+" &'$)& %$" &)!" & ( /(" (, ( /")' /" #* ' "!%!". / "+ %$" & )*9"!!')94/. &/)/: x y z cosϕ sn(90 snϕ sn(90 cos(90 0 37 0 0 + θ ) + θ ) + θ ) $/ 6&# /, & &%!" & ( /(" ( %'! OZ, %$" & &% %'! OX, %!'!"% *( "!%!" 3 6)'" #%!" - " x $ / "+! % ( &" &, ".. " Ŝ x, *" 6+ &'!"% %+-. $ /9"& / &'!"% "!%!" ( 4 6)'" &'"!. &/) I v j ( ˆ o ˆ o cos sn(90 ) sn sn(90 ) ˆ o S ϕ + θ + S ϕ + θ + S cos(90 + θ )) x y (' v! 6!"%+, %$" &!-/",! "%"!"%)94, - /) )& %9 5&( "&. 3..3. /,. /6 %/ $ 3! - ', # )$+0, & (&//+ %"! % #/ 8!" #'%" &/"&+ /0#/ &$!. "$/ &/"&/ "!"! %&/!-&-" *, &$!, $ " & #'"! %+/ 6&# / %!%#! #%!/!"9 " "/&")&+ / 4!" 5$"& /(" ( #)*, %&/!-! %, &$!, $ " & #'"! % % / %' %!$)'0. z v *,
3 ' %+/ 6&# / #' &/"& %!-&-" *, &$! /"!!')94. & (&// &/"!, *"! %, /0#/ &$! &!-&-" * / %#/ ',!"% %"! /0#/ & ( $, %&/ &$! $ " & (!+%"!. &/), τ ( T ) hν n a cth + bt kt c + E exp kt $/ 6&# /,!')" #'%" &/"&+ &/ (, &/ %!$ ( &!! % &!! &60. "$ %+/ "!"! $!""+ a, b c,!" n &!!" /8')! %+/ &%+/ % #6)8'+/ &6"+/ )& %/ 5&( E (*!" " 5$"& /(" ( ν #'"! "' % &!!!/)). 3 %+*!+/ %&// &$!, & (&// &'" $$ -&) 3, "$ "!%!",! %+%!. &/)0,!+0 % " &"*!$, *!" &6 "+. "!%!", &' "$/ 6&# /,! #)"! $$ ' "+, $ 5.." $ %+*!+/ *&#! 6!"%+ %$" &!- /" " &"*!$/ "!%!"/. 3& 5" / $ 5.." & &!" /8') / 4!"9 $%'&" / /")'+ /(", $ / "+ 5$"& /(" ( &% K 0-8 T /W. $/ 6&# /, '!"("! 6 &!/)!$"& % 3.!!"/, * 8, & / '+0 &/"&0 /0#/ &$! % "-"$ % #/ 8!/)& %" 3!$"&, % "$ /!)* -&, #'"! %&)*)9, "!%!", %+*!9"! " &"*!$. 3.. 3,%!,5 4,. #* //. &&$"!" &6 "+ & (&//+ / 8 &'" %#),!&%% 5$!&/"+!$"&+ 3 0 %' & % & " $&!" % &!"&!"%! (*+/ " &"*!$/!$"&/. &!. 7 &'!"% )( % #%!/!"!$"& 3,!/)& % ( & (&//, «VrtualEPR Spectrometer». /4,!$"& %!%#! #// &" $&!" / 8!&%"! &'!"%, &!. 8 )( %, #%!/!"9!$"&, *" '" 8"+, &#)""!&%: $$ #/ 8,,!$"&, "$ (!"&)$")&! "%"!"%)" 5$!&/"+/!$"&/. " ( % &" $ &&$"!" %+*!,,!%#+0! &'/ #* &#! ( /(" ( ' $8' ( # &0 ' % % "&., s 38
0 ϕ 45 o 0 0 ϕ 3 0 o ϕ 5 o 5 4 3 6 0 ϕ 0 o 3 34 36 38 330 33 & %&$ $ &&$"!" %+*! -&+ "!%!" *&# /0#/ &$!, 6+!/)& %+!$"&+ &!", "/&")& &#+/ / 4!"/ (T 5. K), &!", / 4!" &#+0 "/&")&0 (P 0.0 mw). 3 )*+ &#)""+ &'!"%+ &!. 8 9. "$8! "%"!"%)9" 5$!&/"+/ '+/ (&!. 9, 3). $/ 6&# /, $ &&$"!" &6 "+ & (&//+ «VrtualEPR Spectrometer» ' [e] + "& '"%&8'. 3& %' ' 6+0!/),! &#*+/ "&/ % MgO ' "$8 8"+, &#)"". M a g netc feld, m T!. 7. $"&+ 3,!/)& %+ & (&//, «VrtualEPR Spectrometer», & &#*+0 80 $&!" "!" /(" (..&/ &!)$ 6 #*+ 6 (&), 4 % $8',. 6 #* 5$%%"+ "/, $ " &+!'+ &!. 7 8. 39
.0 P 0.00 mw P 0.0 mw P 0.0 mw P 0.63 mw 0.5 Intensty 0.0-0.5 -.0 33.9 34.0 34. 34. 34.3 Magnetc feld, mt!. 8. %!/!"!$"& 3 " / 4!" & "/&")& T 5. K. &!" &"& % "$, *"!!"%" )( α 45º! &%/ /(" (, $ " & 8" %!$!" {00} $&!"..0 T 5. K T 7 K T 0 K T 5 K 0.5 T 4.3 K Intensty 0.0-0.5 -.0 33.9 34.0 34. 34. 34.3 Magnetc feld, mt!. 9. %!/!"!$"& 3 " "/&")&+ & / 4!" P 0.0 mw. &!" &"& % "$, *"!!"%" )( α 45º! &%/ /(" (, $ " & 8" %!$!" {00} $&!". 40
&6 " &!' % '%, $ " &+ 6+ )!- %+ +:!!' % [e] + "&. &' &/"& % (!- /" &/"& % /0#/ &$! '+&$ %'.$". #' & (&//+!/) 3!$"& % «VrtualEPR Spectrometer», &'#*, '! # % $$ % )*6+0, "$ % )*+0 0. + '!" %& &', *" %+, &/("+, "&, 69'/+, % 6)* / $&!" MgO & #$0 "/&")&0, &'!"%"! 6, '+& *+, "&!"&)$")&+ e + - O -, )*%-, 6 #* [e] +. + &'+ &/"&+ (!-/" 6:! &* $# '+&$ $! & ': 6&!/4"! # "& ( 8 % $&!" MgO %!" & ) " '+&$ &%9 <> &!!" 0.7 "!", &-"$, *"! #'" ', $ " & ( )'&8%" '+&$). $8, 6+ &'+ &/"&+ /0#/ &$! '+&$ % "&, $ " &+ '"%&'!!/),!$"& & &#+0 "/&")&0 / 4!"0 5$"& /(" (. +! #' & (&//!/) 3!$"& % «VrtualEPR Spectrometer». #* * %$ % )*6+0 0, "$ $$, '+, / /", '!"% & (&//! )' 6+/ ('+/ "&.,! /. 3& (&// /" / 4+,.#$ - /"/"*!$, &", #% 94, %+*! &#! ( /(" (! * %+! $, " *!"9. 3& (&// #% " #/" $$ %- )! % 5$!&/" (/ 4!" *!" " 5$"& /(" (, "/&")& $&!" ( 8 % &!"&!"%), "$ %)"& &/"&+ '.$" % (&/"&+!- /" /0#/ &$!). $!" & (&// '9" "$.)$, $$: % #/ 8!" ' %&/,!/)!$"& % 3 ' &#*+0 '.$" % % $&!", *" '"!")9 3 «$&")» $&!"; % #/ 8!" #' &/"& % /0#/ &$! '.$", %!%#! 5"/ 69' #%!/!" " &"*!$ (!$"& " "/&")&+ $&!" / 4!" 5$"& /(" (. &&$"!" &6 "+ «VrtualERP Spectrometer» 6+ "4" & %& ' &%!0 '+, &#)"". 4
. -%*,.. # '" &, 00. &", 8., ", 8., $ % & &, 975, 49-59 3. 6&(/,.,,. &, &, 97 4. Henderson,., Wertz, J. E. Defects n alkalne earth oxdes Taylor&Francs 5. Chen, Y., Abraham, M. M. J. Phys. Chem. Solds 990, 5, 747 6. Maaros, A. Trudy IF Akad. Nauk Est. SSR 98, 53, 49 7. Kärner, T. et al. VOH-e a new and unusual member n the famly of V centers J. Phys. Condens. Matter 00, 4, 888-8888 8.!0,.! %&-!"% % EPR-NMR & (&//+ 6&6 "$!$"& % /(" ( &#!!!' % V OH-e "& % MgO:e &")!$, %&!"", 00 9. Morton, J. R., Preston, K. F. J. Magn. Reson. 978, 30, 577 0. Poole C. P., Jr. Electron Spn Resonance New-York, 996, 577-600. Structure Prob. Inc, http://www.sp.com/catalog/submat/magnesum-oxde.shtml, 00. &&,. et al. 3!$ %" $# 5$"& % '+& $ % $&!"0 MgO, MgO:e, MgO:Ca Trudy IF Akad. Nauk Est. SSR 984, 55, 7-3 3. Poole C. P. Jr., Farach H. A. Handbook of Electron Spn Resonance, volume New- York, 999, 8 35 4. Wllam H. P. Numercal Recpes n C, nd edton Cambrdge Unversty Press, 999, (% 4
KOKKUVÕTE VrtualEPR Spectrometer ja tema kasutus MgO:e krstall nätel Käesolev töö järgs kahte eesmärk: MgO:e krstallde madalatemperatuurlsel krtamsel nes tekkvate paramagnetlste tsentrte ([e] + tsentrte) EPR uurmne, tsentr spnnhamltonaan nng augu relaksatsoonparameetrte määramne. Õppe- ja teadustööks mõeldud EPR spektrte smulatsoon programm VrtualEPR Spectrometer loomne nng katsetamne. Teht kndlaks, et uus paramagnetlne tsenter MgO:e krstalls kujutab endast auktsentrt struktuurga e + O, ehk lühdalt [e] +. Määrat selle tsentr spnn-hamltonaan parameetrd, ms võmaldas seletada augu e oon kõrval paknevale hapnku oonle lokalseerumse põhjust. Osutus, et [e] + tsentrs on e + oon nhutatud tugevast katoonvõresõlme tsentrst välja <> suunas nng pakneb lokalseerunud august 0,7 võrekonstand kaugusel. See nhe tektab katoonvõresõlmes dpool, mlle väl seobk augu. Samut määrat augu relaksatsoonmehhansm parameetrd, ms ledsd knntust tsentr EPR spektrte smuleermsel ernevate temperatuurde ja kõrgsagedusvälja võmsuste korral. Lood EPR spektrte smulatsoon programm VrtualEPR spectrometer, ms võmaldab smuleerda reaalse EPR spektromeetrga tomuvad monokrstallde EPR spektrte mõõtms laa valku krstallde, tsentrte ja mõõtmstngmuste korral. See programm võb oma mugavuse ja nätlkkuse nng samas tulemuste täpsuse tõttu leda laaldast rakendust õppetöös, kud samut uurmstöös. Programm unkaalsus saavutatakse järgmselt: võmalus smuleerda EPR spektrt kasutades mtu defekt korraga, ms annab krstall EPR- täelku pld; võmalus defneerda relaksatsoonmehhansm parameetrd, ms lubab smuleerda EPR spektrte sõltuvust krstall temperatuurst ja elektromagnetlane võmsusest. Programm töö täpsust ja korrektsust on kontrolltud nng see on olnud kõrge. 43
SUMMARY VrtualEPR Spectrometer and ts use on the example of MgO:e crystal Current work had two successfully accomplshed ams: Determnaton of [e] + center structure and parameters of ts Spn-Hamltonan. «VrtualEPR Spectrometer software development, that allows smulaton of EPR spectra as n scentfc as n educatonal purposes. It was completely determned, that the new paramagnetc center, dscovered n MgO:e crystals has e + - O - structure and was named as [e] + center. Spn-Hamltonan parameters were calculated and t was shown why hole s localzed on oxygen on: t s due to the shft of e + on from the central poston n MgO crystal on a dstance of 0.7 of lattce contestant, what creates a dpole whch feld holds the hole on oxygen on. Also, relaxaton mechansm parameters were determned, whch were proven by EPR spectra smulaton by VrtualEPR Spectrometer software. Successful development of VrtualEPR Spectrometer gves great opportuntes n educaton wth ts flexble and ntutve GUI. Software allows user to change as envronment parameters (frequency and power of the electromagnetc feld, crystal temperature and poston) as ts defects nner parameters (Spn-Hamltonan and relaxaton mechansm parameters). Unqueness of the software s acheved by the followng: opportunty to smulate EPR spectra concurrently usng several defects n crystal, whch gves a complete EPR pcture of the crystal; opportunty to defne relaxaton mechansm parameters what allows to smulate EPR spectra n dependence to crystal temperature and power of the electromagnetc feld. The correctness of EPR spectra smulated by VrtualEPR Spectrometer was checked and gave a splendd result. 44
. Dolgov, S. A., Isakhanyan, V., Kärner, T., Maaroos, A., Nakonechny, S. Lumnescence of [e] + center n MgO:e Rad. Meas. In press. Dolgov, S. A., Isakhanyan, V., Kärner, T., Maaroos, A., Nakonechny, S. Electron paramagnetc resonance of the [e] + centre n MgO:e J. Phys: Condens. Matter 003, 5, 687 3. Kärner, T., Dolgov, S. A., Isakhanyan, V., Maaroos, A., Nakonechny, S. Paramagnetc centers n e-doped MgO sngle crystals Radat. Eff. Defects Solds 003, 58, 63 4. Dolgov, S. A., Isakhanyan, V., Kärner, T., Maaroos, A., Nakonechny, S. V OH-e a new and unusual member n the famly of V centers J. Phys: Condens. Matter 00, 4, 888 45
%" & ', &6 "+ 0 " 6+ %+&#" 6 -)9 6( '&!" $!'&) )4$) % ( %!/) & '%"!$ /)!!"%) &")!$ ( %&!"".! 6)9 6( '&!" 0 " 6+ %+&#",") &&). ( &%,!" ''&8$! %"+ 5" ", 6# *( ' &6 " / 6+ /!". 46