ΝΕΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗ ΚΟΙΝΟΥ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ονοματεπώνυμο: Τουφεξή Ασπασία Σειρά: 12 Επιβλέπων καθηγητής: Ιωαννίδης Α. Διευθυντής ΠΜΣ: Σιώμκος Γεώργιος
Ο ρόλος του μουσείου στην κοινωνία Κατά τη διάρκεια του 19 ου αιώνα τα κράτη της Ευρώπης βρίσκονταν σε μία προσπάθεια να εδραιώσουν την εθνική τους υπόσταση και το μουσείο κλήθηκε να υπηρετήσει αυτό το σκοπό μέσα από το έργο του. Ο ρόλος του σύγχρονου μουσείου είναι πολυδιάστατος και συνδέεται με διαφορετικές ανάγκες του ανθρώπου και της κοινωνίας Εκτός από χώρος παρουσίασης της γνώσης, το μουσείο μπορεί να λειτουργήσει και διαφορετικά, ως χώρος συνάντησης ατόμων και ομάδων, ανταλλαγής απόψεων και εμπειριών Ο ρόλος του μουσείου στη σύγχρονη κοινωνία είναι ιδιαίτερα σημαντικός σε όλα τα επίπεδα. Η κοινωνική του διάσταση πολλές φορές δεν τυγχάνει της ανάλογης προσοχής, ωστόσο είναι εξαιρετικά σημαντική.
Η διοργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων είναι πλέον ουσιαστική λειτουργία των περισσότερων μουσείων και έχει ως στόχο τη μετάδοση της γνώσης, αλλά και των αξιών, την καλλιέργεια δεξιοτήτων, την ενίσχυση της δημιουργικότητας και της προόδου των μικρών και μεγάλων επισκεπτών Με δεδομένη τη σπουδαιότητα του ρόλου των μουσείων, αλλά και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της σύγχρονης κοινωνίας, το μουσείο δεν θα πρέπει να εστιάζει μόνο σε μία εποχή, ένα έθνος ή μία μορφή τέχνης, αλλά να αντιμετωπίζει πιο σφαιρικά το αντικείμενό του, αντιμετωπίζοντας την ιστορία ή την τέχνη σαν ένα ενιαίο σύνολο
Τα μουσεία στην Ελλάδα Η ιστορία των μουσείων στην Ελλάδα ξεκίνησε από την ανάγκη για προστασία των αρχαιοτήτων και χρονικά η έναρξή της συνέπεσε με την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, έτσι και στην Ελλάδα, κατά τις τελευταίες δεκαετίες οι επαγγελματίες του χώρου των μουσείων επιχειρούν να ανοίξουν δημόσιο διάλογο με την κοινωνία, προχωρούν σε έρευνα, αλλά και σε δράσεις που απομακρύνονται από την παραδοσιακή φυσιογνωμία του οργανισμού και τον τοποθετούν εκ νέου στο περιβάλλον του. Το μουσείο και στην Ελλάδα μεταμορφώνεται σταδιακά σε ένα χώρο περισσότερο δυναμικό, όπου ο επισκέπτης μπορεί να βιώσει μία μοναδική εμπειρία, να αλληλεπιδράσει και να μάθει, να πειραματιστεί και να διαμορφώσει την προσωπική του αντίληψη για το θέμα που πραγματεύεται η κάθε συλλογή.
Mέσα στο χώρο του μουσείου, η επικοινωνία αναπτύσσεται εσωτερική διαρρύθμιση - διακόσμηση του χώρου, Την παρουσία και τη συμπεριφορά των εργαζομένων και των στελεχών του μουσείου, Τη γενική ατμόσφαιρα που δημιουργείται στο χώρο, Το είδος των εκθέσεων, την ποικιλία και το ύφος τους, Τις ξεναγήσεις που διοργανώνονται, Τις δραστηριότητες του μουσείου, τις εκδηλώσεις που διοργανώνει, Τα εκπαιδευτικά προγράμματα, Τις διαλέξεις και τα συνέδρια, Τα εργαστήρια και τα ειδικά τμήματα του μουσείου, Τη βιβλιοθήκη και τις δυνατότητες πρόσβασης σε αυτές, Τα οργανωμένα και εξειδικευμένα πωλητήρια, Τους συλλόγους και οργανώσεις φίλων του μουσείου που στηρίζουν το έργο του, Την ταχυδρομική λίστα, η οποία θα πρέπει να είναι οργανωμένη ανά κατηγορία κοινού, Τους καταλόγους των εκθέσεων και κάθε είδους έντυπα και φυλλάδια, Τη διαδραστική τεχνολογία εντός του χώρου του μουσείου.
Η στρατηγική επικοινωνίας των μουσείων για την προσέγγιση όλων των ομάδων κοινού Τα μουσεία στη διάρκεια των τελευταίων ετών έχουν αυξήσει σταδιακά την αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας με στόχο την επικοινωνία τους με το κοινό τους. Καλή πρακτική για την προσπάθεια των μουσείων να εμπλέξουν και τα ΑΜΕΑ ή τα άτομα με άλλου είδους ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στις δραστηριότητές τους είναι η εφαρμογή των κανόνων του Καθολικού Σχεδιασμού. H εκπαίδευση με τη βοήθεια της τέχνης είναι ένας ιδιαίτερα αποτελεσματικός τρόπος ανάπτυξης και καλλιέργειας των συναισθημάτων και των αξιών του παιδιού. O σύγχρονος ρόλος του μουσείου επιβάλλει την αύξηση του ενδιαφέροντος για το σχεδιασμό και την υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Παραδείγματα και καλές πρακτικές προσέγγισης και επικοινωνίας Το Μουσείο Μπενάκη Το Μουσείο της Ακρόπολης
Μεθοδολογία Έρευνας Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση των απόψεων επισκεπτών διάφορων μουσείων για την επικοινωνιακή πολιτική των πολιτισμικών μονάδων/μουσείων στον Ελληνικό χώρο. Για τους σκοπούς της έρευνας χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθούν μόνο ερωτήσεις κλειστού τύπου Η αξιοπιστία των μετρήσεων-δεδομένων, μπορεί να αξιολογηθεί με χρήση κατάλληλου ελέγχου αξιοπιστίας με το οποίο γίνεται εκτίμηση της εσωτερικής συνέπειας των στοιχείων ενός ερωτηματολογίου. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε ο δείκτης αξιοπιστίας του Cronbach (1951) ο οποίος είναι διεθνώς αναγνωρισμένος
Οι ερευνητικοί στόχοι της εργασίας Η καταγραφή των απόψεων των επισκεπτών για τους χώρους, τη γκαλερί που διαθέτουν, την προσβασιμότητα, τον τεχνολογικό εξοπλισμό τους και τις ώρες λειτουργίας Η καταγραφή των απόψεων των επισκεπτών σχετικά με τα επικοινωνιακά ζητήματα των μουσείων, δηλαδή πως οι επισκέπτες ενημερώνονται σχετικά με τα μουσεία και αν είναι ευχαριστημένοι με την επικοινωνιακή πολιτική που ακολουθούν τα μουσεία. Η καταγραφή των απόψεων των επισκεπτών σχετικά με το κατά πόσο έμειναν ευχαριστημένοι από την παρουσίαση και ανάδειξη των εκθεμάτων, αλλά και από τις επεξηγήσεις που ενδεχομένως να δόθηκαν, από τις ξεναγήσεις καθώς και αν τελικά πιστεύουν ότι εμπλούτισαν τις γνώσεις τους μετά από την επίσκεψη. Η καταγραφή των απόψεων των επισκεπτών σχετικά με το κατά πόσο διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να συμβάλλουν στην καλύτερη επικοινωνιακή πολιτική των μουσείων Η καταγραφή των απόψεων των επισκεπτών σχετικά με το κατά πόσο διάφορες νέες τεχνολογίες (π.χ. διαδραστικές παρουσιάσεις, διαδραστικές ξεναγήσεις κτλ), μπορούν να συμβάλλουν στην προσέλκυση επισκεπτών Η διερεύνηση της διαφοροποίησης των απαιτήσεων και απόψεων του κοινού ανάλογα με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους
Διαδικασία διεξαγωγής της έρευνας Το ερωτηματολόγιο διανεμήθηκε στους 85 επισκέπτες του δείγματος αυτοπροσώπως από την ερευνήτρια. Επίσης, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες απαραίτητα η προφορική τους συναίνεση βάση της οποίας συμφώνησαν για τη συμμετοχή τους στην έρευνα. Οι διευθύνσεις των μουσείων ενημερώθηκαν για το είδος και τους λόγους της έρευνας, Συμμετοχή όλων των συμμετεχόντων ήταν εθελοντική και ανώνυμη με τη διασφάλιση από τη πλευρά της ερευνήτριας ότι δεν θα διαρρεύσουν οι απαντήσεις του κάθε συμμετέχοντα εξασφαλίζοντας έτσι ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
Δημογραφικά στοιχεία δείγματος Φύλο Οικογενειακη κατάσταση Τίτλοι σπουδών που κατέχετε Εργασιακή κατάσταση Συχνότητα Ποσοστό Άντρας 33 38,8% Γυναίκα 52 61,2% Έγγαμος 69 83,1% Άγαμος 14 16,9% Άλλο 0 0% Πρωτοβάθμια εκπαίδευση 12 14,1% Πτυχίο ΑΕΙ 43 50,6% Πτυχίο ΤΕΙ 12 14,1% Μεταπτυχιακό 10 11,8% Διδακτορικό 8 9,4% Άνεργος 4 4,7% Ιδιωτικός υπάλληλος 21 24,7% Δημόσιος υπάλληλος 24 28,2% Ελεύθερος επαγγελματίας 36 42,4% Άλλο 0 0%
Απότελέσματα (1) πόσο συχνά επισκέπτεστε μουσεία πόση ώρα δαπανάτε περίπου σε κάθε επίσκεψή σας σε ένα μουσείο
Απότελέσματα (2) O βασικός λόγος για τον οποίο το κοινό επισκέπτεται ένα μουσείο Καθοριστικοί παράγοντες για τους οποίους το κοινό δεν επισκέπτεται ένα μουσείο
Απότελέσματα (3) αν γνωρίζατε για τα εκθέματα του μουσείου πριν το επισκεφτείτε αν σας άρεσαν τα εκθέματα του μουσείου
Απότελέσματα (4) το είδος των μουσείων που αρέσει στο κοινό αν σας ικανοποιούν οι χώροι και το περιβάλλον του μουσείου
Απότελέσματα (5) αν σας ικανοποιεί η γκαλερί του μουσείου τα τεχνολογικά μέσα που εφαρμόζονται στα μουσεία
Απότελέσματα (6) για το ποια από τα τεχνολογικά μέσα θα ήταν χρήσιμο να εφαρμοστούν στο μουσείο κατά πόσο το κοινό είναι ικανοποιημένο από την επικοινωνιακή πολιτική που ασκεί το μουσείο
Απότελέσματα (7) τον τρόπο που συνήθως πληροφορείται το κοινό για τις δραστηριότητες του μουσείου αν πιστεύετε ότι η επίσκεψη στο μουσείο πλούτισε τις γνώσεις σας
Συμπεράσματα (1) Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι οι επισκέπτες θεωρούν σημαντικές τις ελλείψεις των μουσείων τόσο στον τεχνολογικό, όσο και στον επικοινωνιακό τομέα. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του κοινού δηλώνουν ότι δεν είναι ικανοποιημένοι από την επικοινωνιακή πολιτική του μουσείου, το χώρο στέγασής του, αλλά και τα υποτυπώδη τεχνολογικά μέσα που διαθέτει για την ανάδειξη των εκθεμάτων.
Συμπεράσματα (2) Το σύγχρονο μουσείο θέτει στο κέντρο του τον επισκέπτη και προσπαθεί να τον φέρει στο χώρο του μέσω της βελτίωσης των υπηρεσιών τους, αλλά και της αύξησης των παροχών τους προς αυτούς Όπως φάνηκε και από τις απαντήσεις των συμμετεχόντων στην παρούσα έρευνα, θεωρούν σημαντική τη γρήγορη μετάδοση της πληροφορίας και κρίνουν ως θετική σε γενικές γραμμές την αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών από το μουσείο τα μουσεία μάλλον άργησαν να υιοθετήσουν τις νέες τεχνολογίες και η παρατήρηση αυτή συνάδει και με τα όσα προέκυψαν από τη μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας Τέλος, όσον αφορά τη σύνδεση των σύγχρονων τεχνολογιών με το μουσείο, αξίζει να επισημανθεί ότι δεν είναι μόνο η νέα γενιά που παραδοσιακά ασχολείται με τις τεχνολογικές εξελίξεις που εκτιμά την ύπαρξη τεχνολογικών μέσων στο χώρο του μουσείου.
Απόψεις για τη λειτουργία του μουσείου Συμπεράσματα Ο ρόλος του σύγχρονου μουσείου, όπως προκύπτει και από τις απόψεις των επισκεπτών που συμμετείχαν στην παρούσα έρευνα, δεν είναι αποκλειστικά και μόνο αυτός της παροχής γνώσεων και πληροφοριών αναφορικά με τα ευρήματα που περιλαμβάνει, αν και ασφαλώς δεν παραγνωρίζεται αυτή του η διάσταση. Επιχειρώντας μία ερμηνεία της τάσης των επισκεπτών να μη στέκονται στην παροχή γνώσεων, αλλά να αναζητούν αυτή τη διέξοδο που η ενασχόληση με το αντικείμενο του μουσείου μπορεί να τους προσφέρει, είναι ίσως πιθανό να συσχετίζεται με την ανάγκη του σύγχρονου ανθρώπου να ξεφύγει από την καθημερινότητα και από τις δυσκολίες που αυτή έχει, ιδιαίτερα στην περίοδο της οικονομικής ύφεσης που έχει φέρει στην επιφάνεια ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα στην περίπτωση της Ελλάδας που έχει βιώσει σε μεγάλο βαθμό τις επιπτώσεις της. Ο χώρος του μουσείου είναι παραδοσιακά ένας χώρος γνώσης, όμως η σύγχρονη διάστασή του, η ανάδειξη του ψυχαγωγικού του χαρακτήρα μπορεί να συμβάλει στην ικανοποίηση και άλλων αναγκών πέραν της εκπαιδευτικής.