25 η Πανελλήνια Συνάντηση Χρηστών ArcGIS

25 η Πανελλήνια Συνάντηση Χρηστών ArcGIS Η χρήση καινοτόμου τεχνολογίας στην αποτύπωση της φοροδοτικής ικανότητας των πολιτών Λιαργκόβας Παναγιώτης 1 Αποστολόπουλος Νικόλαος 2 Κομνηνός Δημήτριος 3 Δερμάτης Ζαχαρίας 3 1. Καθηγητής τμήματος Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Εργαστήριο Αειφόρου Ανάπτυξης & Επιχειρηματικότητας 2. Lecturer in Entrepreneurship, Plymouth Business School, Plymouth University, UK 3. Υποψήφιος διδάκτορας τμήματος Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Αθήνα 11-12 Μαΐου 2017 1

Εισαγωγή Στόχος της παρουσίασης Κύρια αποστολή κάθε φορολογικής αρχής είναι η είσπραξη νέων φόρων οι οποίοι έχουν προϋπολογιστεί με βάση την εκάστοτε φορολογική νομοθεσία, ώστε το Κράτος να είναι σε θέση να παρέχει το αίσθημα εμπιστοσύνης και δικαιοσύνης μεταξύ φορολογουμένων και της Φορολογικής Διοίκησης. 2

Επομένως οι φόροι αποτελούν ένα αναγκαστικό μέσο μετάθεσης πόρων από τον ιδιωτικό τομέα στο δημόσιο τομέα, έτσι ώστε να μπορούν οι δημόσιοι φορείς να χρηματοδοτούν τις δαπάνες τους και να παρέχουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν στο κοινωνικό σύνολο. 3

Στόχος της παρούσας εισήγησης αποτελεί μία ολοκληρωμένη προσέγγιση στην έννοια της φοροδοτικής ικανότητας και στον τρόπο προσδιορισμού αυτής. 4

Τι θα παρουσιάσουμε. Την εννοιολογική προσέγγιση της έννοιας της φοροδοτικής ικανότητας Πώς εκφράζεται η φοροδοτική ικανότητα μέσα από την νομοθεσία Τους παράγοντες που επηρεάζουν την φοροδοτική ικανότητα του πολίτη Πώς διαμορφώνεται η φοροδοτική ικανότητα των πολιτών σήμερα Παρουσίαση της φοροδοτικής ικανότητας μέσω καινοτόμου τεχνολογίας

Πώς προσδιορίζεται η Φοροδοτική Ικανότητα Προσδιορίζεται ως η ικανότητα του φορολογούμενου να αποδίδει στο Κράτος μέρος του αποθέματος των αγαθών. Επομένως η φοροδοτική ικανότητα κρίνεται με βάση την παραγωγή επαρκών εισοδημάτων, ώστε να ικανοποιεί και τις φορολογικές του υποχρεώσεις και παράλληλα να του απομένει, ένα εισόδημα επαρκές για την αξιοπρεπή διαβίωσή του. Επομένως η φοροδοτική ικανότητα επιβάλλει στο νομοθέτη να λαμβάνει υπόψη του ότι υπάρχει ένα όριο κατά την θεσμοθέτηση φορολογικών επιβαρύνσεων, τυχόν υπέρβαση του οποίου πλήττει την δυνατότητά τους να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις αυτές και ταυτόχρονα να διατηρήσουν ένα ανεκτό βιοτικό επίπεδο. 6

Πώς εκφράζεται η Φοροδοτική Ικανότητα μέσω της Ελληνικής Νομοθεσίας «Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του Νόμου» (άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος) Το συγκεκριμένο άρθρο του Συντάγματος επιβάλλει την ίση μεταχείριση των φορολογουμένων που βρίσκονται κάτω από τις ίδιες συνθήκες. 7

«Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους» (άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος) Το συγκεκριμένο άρθρο έχει τριπλή αξία (Αρχή της Καθολικότητας του Φόρου, Αρχή της Φορολογικής Ισότητας): * Επιβάλλει την φορολογική υποχρέωση των Ελλήνων («συνεισφέρουν στα δημόσια βάρη») * Διακηρύσσει την φορολογική ισότητα («χωρίς διακρίσεις») * Κατοχυρώνει την φορολογική ισότητα («ανάλογα με τις δυνάμεις τους») 8

«Κανένας φόρος δεν επιβάλλεται ούτε εισπράττεται χωρίς τυπικό νόμο που καθορίζει το υποκείμενο της φορολογίας και το εισόδημα, το είδος της περιουσίας, τις δαπάνες και τις συναλλαγές ή τις κατηγορίες τους, στις οποίες αναφέρεται ο φόρος» (άρθρο 78 παρ. 1 του Συντάγματος) Το συγκεκριμένο άρθρο (Αρχή της Νομιμότητας & Βεβαιότητας του Φόρου) εκφράζει τις εξής αρχές: Η φορολογική επιβάρυνση πρέπει να στηρίζεται σε νόμο ο οποίος προέρχεται από κοινοβουλευτική διαδικασία. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η δημοκρατική συναίνεση. Τίθενται σοβαροί φραγμοί στην αυθαιρεσία της εκτελεστικής εξουσίας και δημιουργείται ένα αίσθημα βεβαιότητας στον φορολογούμενο και ένα κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ του φορολογουμένου και της φορολογούσας αρχής. 9

«1. H Boυλή κατά την τακτική ετήσια σύνοδό της ψηφίζει τον προϋπολογισμό των εσόδων και εξόδων του Κράτους για το επόμενο έτος. 2. Όλα τα έσοδα και έξοδα του Κράτους πρέπει να αναγράφονται στoν ετήσιο προϋπολογισμό και τον απολογισμό». (άρθρο 79 παρ. 1 & 2 του Συντάγματος) Το συγκεκριμένο άρθρο εκφράζει την εξής αρχή: Για την ετήσια επιβολή του φόρου απαιτείται η ετήσια συγκατάθεση του Κοινοβουλίου, μέσω της ψήφισης του Προϋπολογισμού. 10

Συμπεράσματα. Ο νομοθέτης είναι ελεύθερος να καθορίζει τις διάφορες μορφές των οικονομικών επιβαρύνσεων για την δημιουργία δημοσίων εσόδων προς κάλυψη των δαπανών του Κράτους, που δύνανται να επιβληθούν στους πολίτες με διάφορους τρόπους. Κατά συνέπεια το Σύνταγμα δεν κατοχυρώνει την τυπική μαθηματική φορολογική ισότητα, δεν επιβάλλει την κατανομή των δημοσίων βαρών αριθμητικά αλλά αναλόγως των δυνάμεων κάθε φορολογούμενου, δηλαδή επιβάλλει την κατανομή των φορολογικών βαρών με βάση την φοροδοτική ικανότητα εκάστου, δείκτης δε της φοροδοτικής ικανότητας θεωρείται πλέον όχι μόνο η περιουσία αλλά και το εισόδημα και γενικότερα η οικονομική δύναμη κάθε πολίτη. 11

Παράγοντες που προσδιορίζουν την φοροδοτική ικανότητα του φορολογούμενου Ως δείκτες προσδιορισμού της φοροδοτικής τους ικανότητας θεωρούνται οι εξής: Το εισόδημα Το εισόδημα ως δίκαιος παράγοντας για την επιβολή άμεσης φορολογίας, δεν είναι το ακαθάριστο αλλά το καθαρό, δηλαδή αυτό που προκύπτει μετά την αφαίρεση των δαπανών απόκτησής του. Προφανώς, όσο μεγαλύτερο είναι το εισόδημα ενός ατόμου σε σχέση με ένα άλλο άτομο, τόσο μεγαλύτερη είναι η φοροδοτική ικανότητα του πρώτου ατόμου, το οποίο μπορεί και υποχρεούται να καταβάλλει μεγαλύτερη φορολογία. 12

Προέλευση του εισοδήματος Διευκρινήσεις σχετικά με το εισόδημα Ο Ν. 4172/2013 (άρθρο 7) διακρίνει τις ακόλουθες κατηγορίες ακαθάριστων εισοδημάτων: Μισθωτή εργασία και συντάξεις Επιχειρηματική δραστηριότητα Κεφάλαιο (ενοίκια) Ένας φορολογούμενος που έχει το ίδιο συνολικό εισόδημα με άλλον φορολογούμενο αλλά από διαφορετικές πηγές, έχει διαφορετική φορολογική επιβάρυνση. Για παράδειγμα, εκείνος που πραγματοποιεί εισόδημα από κεφάλαιο, έχει μεγαλύτερη φοροδοτική ικανότητα από εκείνον που αποκτά εισόδημα από προσωπική εργασία. Η διαφοροποίηση αυτή υπαγορεύεται λόγω της αστάθειας που παρουσιάζει το εισόδημα από εργασία σε αντίθεση με την σχετική σταθερότητα που παρουσιάζει το εισόδημα από κεφάλαιο. 13

14

15

Ελάχιστο όριο συντήρησης Απαραίτητο για μία αξιοπρεπή διαβίωση του φορολογούμενου και της οικογενείας του Οικογενειακή κατάσταση και οικογενειακά βάρη * Έγγαμος ή άγαμος * Αριθμός παιδιών * Συντηρεί τέκνα ή γονείς Η κατάσταση της υγείας του. Για παράδειγμα ένα υπερήλικας έχει μεγαλύτερες ανάγκες π.χ. σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη από ότι ένας μεσήλικας. Εάν πχ δύο φορολογούμενοι έχουν το ίδιο καθαρό εισόδημα, πλην όμως ο ένας έχει 5 παιδιά και ο άλλος κανένα, είναι προφανές ότι οι δύο αυτοί φορολογούμενοι δεν έχουν την ίδια φοροδοτική ικανότητα. Οι προσαρμογές που γίνονται στο καθαρό εισόδημα, για να ληφθούν υπόψη οι προσωπικές συνθήκες των φορολογουμένων, καταλήγουν στο φορολογητέο εισόδημα το οποίο είναι εκείνο που απομένει μετά την αφαίρεση των δαπανών που εκπίπτουν, σύμφωνα με τις διατάξεις του ΚΦΕ από το ακαθάριστο εισόδημα (άρθρο 7 Ν. 4172/2013). 16

Η περιουσία του Η φοροδοτική ικανότητα αυξάνεται από την ύπαρξη περιουσίας γιατί εξασφαλίζει ασφάλεια έναντι μελλοντικών κινδύνων στον κάτοχό της. Η διαμονή του σε δυσπρόσιτες και απομακρυσμένες περιοχές. Η διαμονή και εργασιακή απασχόληση στις περιοχές αυτές, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της νησιωτικότητας και της ορεινότητας των περιοχών αυτών, μειώνει σημαντικά την φοροδοτική ικανότητα του πολίτη να ανταπεξέλθει στις φορολογικές του υποχρεώσεις. 17

Η καταναλωτική δαπάνη Στην καταναλωτική δαπάνη επιβάλλεται η έμμεση φορολογία, εξασφαλίζοντας έσοδα για το Κράτος, μόνο εφόσον ο φορολογούμενος πολίτης καταναλώνει. Τα χρήματα που χρησιμοποιεί ο πολίτης για την αγορά αγαθών ή λήψη υπηρεσιών προέρχονται : 1. από το εισόδημά του, το οποίο και έχει φορολογηθεί μέσω της άμεσης φορολογίας. 2. από δανεισμό Η καταναλωτική δαπάνη μπορεί να θεωρηθεί ως παράγοντας που προσδιορίζει την φοροδοτική ικανότητα του φορολογούμενου όταν: * Η συνολική δαπάνη του βρίσκεται σε δυσαναλογία με το ετήσιο δηλωθέν εισόδημά του. * Η αποκτηθείσα περιουσία του προκύπτει από την προσωπική αποταμίευσή του μέσα σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο π.χ. πενταετία, βρίσκεται σε δυσαναλογία με το εισόδημα που έχει δηλωθεί ότι αποκτήθηκε κατά την χρονική αυτή περίοδο. 18

Η φοροδοτική ικανότητα των πολιτών σήμερα. Το ΓΠΚΒ εκτιμά μέσω της πρόσφατης Τριμηνιαίας Έκθεσης 2017, ότι έχει εξαντληθεί η φοροδοτική ικανότητα των πολιτών που πληρώνουν φόρους δημιουργώντας εύλογες αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των νέων μέτρων. Οι συνολικές ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το δημόσιο ανήλθαν μέχρι και τον Ιανουάριο του 2017 στο ποσό των 93,41 δις, (1,63 δις δημιουργήθηκαν εντός του 2017) αναδεικνύοντας την εξάντληση της φοροδοτικής ικανότητας των πολιτών και δημιουργώντας εύλογες αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των νέων μέτρων. Κατά μέσο όρο για το σύνολο του 2016 αυξάνονται κατά 1,16 δις ανά μήνα. 19

20

Η πορεία της ελληνικής οικονομίας πέραν των σημαντικών προβλημάτων που έχει να επιλύσει, έχει και αυτό του υψηλού επιπέδου φορολόγησης. Το ακόλουθο Διάγραμμα είναι ενδεικτικό του συνολικού φορολογικού συντελεστή για ένα πλήθος χωρών και αναδεικνύει το γεγονός ότι το επίπεδο φορολόγησης στην ελληνική οικονομία είναι αρκετά υψηλό. Πηγή: World Bank Group and PwC: Η Φορολογία στην Ελλάδα 21

22

Στην ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ έτους 2015, αναφέρεται ότι η φορολογία στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 5,1% του ΑΕΠ την περίοδο 2009-2014. Επίσης παρά τις συνεχείς αυξήσεις φορολογικών συντελεστών από το 2010, τα φορολογικά έσοδα μειώθηκαν ως το 2015 κατά 8,1 δις. Στην πρόσφατη ενδιάμεση Έκθεση της ΙΝΕ ΓΣΕΕ για την Ελληνική Οικονομία αναφέρεται ότι η συμπίεση του διαθέσιμου εισοδήματος που προκαλούν η αύξηση των φόρων και η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων εξασθενεί τη φοροδοτική ικανότητα των νοικοκυριών δυσχεραίνοντας τη δημοσιονομική προσαρμογή της οικονομίας. Ως αποτέλεσμα, η οικονομία φαίνεται να είναι εγκλωβισμένη σε έναν φαύλο κύκλο υφεσιακής στασιμότητας, δημοσιονομικής λιτότητας και εύθραυστης χρηματοπιστωτικής κατάστασης. 23

Επίσης με την θέσπιση και των νέων φορολογικών επιβαρύνσεων σύμφωνα με τον Ν. 4389/2016 στους έμμεσους και άμεσους φόρους, οι φορολογούμενοι καλούνται στην ουσία να μειώσουν την καταναλωτική τους δαπάνη προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις παλιές και νέες τους υποχρεώσεις ενώ τα κίνητρα για φοροδιαφυγή αυξάνονται. Οι συνεχείς φορολογικές αυξήσεις οδηγούν σε εξάντληση την φοροδοτική ικανότητα ακόμη και των συνεπώς φορολογουμένων να ανταποκριθούν στις φορολογικές τους υποχρεώσεις. 24

26

Ν. ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ Ν. ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ Ν. ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ Ν. ΕΥΒΟΙΑΣ Ν. ΦΩΚΙΔΑΣ Ν. ΕΥΒΟΙΑΣ Ν. ΒΟΙΩΤΙΑΣ Ν. ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Ν. ΑΧΑΪΑΣ Ν. ΚΟΡΙΝΘΟΥ Ν. ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ Ν. ΚΟΡΙΝΘΟΥ Ν. ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ Ν. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Ν. ΗΛΕΙΑΣ Ν. ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ Ν. ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ Ν. ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ Ν. ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ Ν. ΑΡΚΑΔΙΑΣ Ν. ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ Ν. ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ Ν. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ Ν. ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΦΟΡΩΝ Ν. ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΦΟΡΩΝ Ν. ΑΘΗΝΩΝ Ν. ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ

ΥΠΟΜΝΗΜΑ Αρ.Φορ. Γεωργοί-Κτηνοτρόφοι-Αλιείς ΓΕΩΡΓΟΙ -ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΙ-ΑΛΙΕΙΣ-ΕΚΜ.ΔΑΣΩΝ ΥΠΟΜΝΗΜΑ Αρ.Φορ.Ελ.Επαγγελματίες ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΥΠΟΜΝΗΜΑ Αρ.Φορ.Ελ.Επαγγελματίες ΓΕΩΡΓΟΙ -ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΙ-ΑΛΙΕΙΣ-ΕΚΜ.ΔΑΣΩΝ Αρ.Φορ. Γεωργοί-Κτηνοτρόφοι-Αλιείς ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΓΕΩΡΓΟΙ -ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΙ-ΑΛΙΕΙΣ-ΕΚΜ.ΔΑΣΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ 290-1800 607,000-11175,0 1900-3700 11175,1-29324,0 3800-6000 29324,1-60193,0 6100-11000 60193,1-146534 12000-37000 146535-755213

Συμπέρασμα. Θα πρέπει κάποτε να φτάσουμε στο σημείο όπου ο πολίτης θα μπορεί αβίαστα να χρησιμοποιεί τη λέξη φόρος ως συνώνυμη της λέξης συνεισφορά. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, οφείλουμε να καλλιεργήσουμε το έδαφος με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε να ευδοκιμήσει στον τόπο μας ένα κοινωνικά ωφέλιμο φορολογικό σκέπτεσθαι, που θα προάγει τη φορολογική συνείδηση, θα στηλιτεύει τη συμπεριφορά του φοροφυγά και θα καλλιεργεί στον απλό πολίτη μία κουλτούρα, η οποία θα ευνοεί το έργο της διασφάλισης των δημοσίων εσόδων. 32

Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας 33