ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (# 252) Ε ΕΞΑΜΗΝΟ 5 η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ & ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ & ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΙ Περιορισμοί: αδυναμίες/απειλές της έρευνας, που μας εμποδίζουν από το να κάνουμε μία σωστή έρευνα αφαιρεί από την εγκυρότητα! Πρόκειται για περιορισμούς που θέτει το περιβάλλον στο σχεδιασμό της έρευνάς και που, είτε δεν μπορούμε να τους ελέγξουμε πλήρως είτε χρειάζεται προσπάθεια για να τους ελαττώσουμε (καταφέρουμε). Είναι πολύ σημαντικό όμως να αναφέρουμε το τι κάναμε εμείς (σαν ερευνητές) για να μειώσουμε/εξαλείψουμε την αρνητική επίδραση αυτών των απειλών. o Πχ. Η ειλικρίνεια με την οποία απαντούν οι ερωτώμενοι σε ένα ερωτηματολόγιο δεν μπορεί να ελεγχθεί πλήρως! o Πχ. Το ότι οι εξεταζόμενοι καταβάλουν τη μέγιστη προσπάθειά τους σε μία κινητική δοκιμασία δεν μπορεί να ελεγχθεί πλήρως! Οριοθετήσεις: τα όρια που θέτουμε σε μία μελέτη (μόλις καθορίσεις τις οριοθετήσεις σου καθορίζεις την εξωτερική εγκυρότητα της έρευνας). Είναι οι περιορισμοί/όρια που θέτουμε εμείς στην έρευνά μας. Συνεπώς, έχουμε τον απόλυτο έλεγχο αυτών των περιορισμών, ώστε να μην αφαιρούν από την εγκυρότητα της έρευνας. o Πχ. Ο τόπος & το γεωγραφικό εύρος της έρευνάς μας το θέτουμε εμείς & μπορεί να ελεγχθεί πλήρως!
o Πχ. Τα όργανα μέτρησης τα επιλέγουμε εμείς & αυτό μπορεί να ελεγχθεί πλήρως! Ακολουθούν οι ορισμοί της Εσωτερικής & Εξωτερικής εγκυρότητας ενός ερευνητικού σχεδιασμού, ενώ στον Πίνακα 1 αναφέρονται αναλυτικά οι σημαντικότερες πηγές απειλών: Εσωτερική εγκυρότητα: αναφέρεται στις σχέσεις αιτίας-αποτελέσματος μεταξύ εξαρτημένης (ΕΜ) & ανεξάρτητων μεταβλητών (ΑΜ, δηλ. εάν για τη διαφορά στην έρευνά μας την έκανε η ΑΜ ή η παρέμβαση). O βαθμός στο οποίο μπορούμε να εξάγουμε ακριβή συμπεράσματα για τα αποτελέσματα της ανεξάρτητης μεταβλητής. Με λίγα λόγια, πόσο καλός είναι ο σχεδιασμός της έρευνάς μας! Εξωτερική εγκυρότητα: αναφέρεται στην δυνατότητα γενίκευσης των αποτελεσμάτων/στην αντιπροσωπευτικότητα της έρευνας (δηλ. μπορούν τα αποτελέσματα να γενικευθούν/εφαρμοσθούν και σε άλλες καταστάσεις?). Συχνά, όσο καλός και εάν είναι ο σχεδιασμός της έρευνάς μας, η εξωτερική εγκυρότητα μπορεί να είναι μικρή o εφόσον Πχ. η πολύ καλά σχεδιασμένη- έρευνα μας πραγματοποιήθηκε μόνο σε δύο σχολεία της Κομοτηνής και συνεπώς δεν μπορούμε να ισχυρισθούμε πως αυτά που βρήκαμε ισχύουν για τους μαθητές ολόκληρης της επικράτειας! Πίνακας 1. Πιθανές πηγές εσωτερικής & εξωτερικής απειλής για την εγκυρότητας μίας έρευνας ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ Ιστορία Ωρίμανση Μέτρηση ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ Πληθυσμός o Πειραματικά προσβάσιμος στόχος o Αλληλεπίδραση παρέμβασης-
Όργανα o Αξιοπιστία o Εγκυρότητα Επιλογή συμμετεχόντων Χρήση ακραίων τιμών Θνησιμότητα δείγματος χαρακτηριστικών δείγματος Οικολογικές απειλές o Περιγραφή ανεξάρτητων μεταβλητών & εξαρτημένων μεταβλητών o Πολλαπλή παρέμβαση o Αλληλεπίδραση ιστορίας-παρέμβασης o Αλληλεπίδραση χρόνου-μέτρησης o Ευαισθητοποίηση pretest-posttest o Επίδραση Hawthorne o Νεωτερισμός-διακοπή (ενόχληση) o Επίδραση Rosenthal ΑΠΕΙΛΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ όταν λοιπόν σχεδιάζετε μία έρευνα θα πρέπει να μπορείτε να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις. Εάν μπορέσετε να τις απαντήσετε με σαφήνεια τότε ο ερευνητικός σας σχεδιασμός είναι ισχυρά έγκυρος! ΕΡΩΤΗΣΗ 1 η. Ποιες είναι οι ανεξάρτητες μεταβλητές; o Υπάρχουν τουλάχιστον δύο επίπεδα (ή υπάρχει μία πειραματική ομάδα & μία ομάδα ελέγχου;) όσον αφορά τις ανεξάρτητες μεταβλητές; o Θα πρέπει να είναι ορατή τουλάχιστον μία σύγκριση (πχ μέτρηση #1- μέτρηση #2, ομάδα #1-ομάδα #2, pretest vs posttest κλπ) ΕΡΩΤΗΣΗ 2 η. Υπάρχει ίδια αντιμετώπιση όλων των ομάδων εκτός από την πειραματική; o Εάν όχι, τότε υπάρχει πρόβλημα στην πειραματική διαδικασία! ΕΡΩΤΗΣΗ 3 η. Αναφέρονται τα συμπεράσματα ακριβώς, στο σκοπό ή στην υπόθεση της μελέτης; ΕΡΩΤΗΣΗ 4 η. Έχουν επιλεγεί τα πειραματικά δείγματα από τον ίδιο πληθυσμό ή είναι διαφορετικά ακόμη και πριν την έναρξη της πειραματικής διαδικασίας;
o Εάν δεν είναι, πώς ξέρετε ότι η παρέμβαση ήταν η αιτία για την ύπαρξη ή μη διαφορών; ΕΡΩΤΗΣΗ 5 η. Υπάρχει φανερή ceiling ή floor επίδραση στις μετρήσεις της εξαρτημένης μεταβλητής; o Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για υψηλότερα ή χαμηλότερα σκορ (πχ μία πολύ εύκολη δεξιότητα θα επέτρεπε στους συμμετέχοντες να παρουσιάσουν τέλεια σκορ, ανεξάρτητα από την παρέμβαση!) ΕΡΩΤΗΣΗ 6 η. Υπάρχουν άλλες (ανεπιθύμητες) μεταβλητές, εκτός φυσικά των πειραματικών μεταβλητών, οι οποίες πιθανά να έπαιξαν ρόλο στην ύπαρξη ή μη διαφορών στη μελέτη; ΕΡΩΤΗΣΗ 7 η. Υπάρχει επίδραση placebo στη μελέτη; o Μήπως υπάρχουν συμμετέχοντες που βελτιώνουν ή αλλάζουν τις επιδόσεις τους, απλά και μόνο επειδή πιστεύουν στο ερευνητικό περιβάλλον ή στην παρέμβαση; ΕΡΩΤΗΣΗ 8 η. Υπάρχει επίδραση Rosenthal στη μελέτη; o Εάν ο ερευνητής δείχνει προκατάληψη (bias) υπέρ της μίας ομάδας σε σύγκριση με την άλλη, τα σκορ της εξαρτημένης μεταβλητής θα αντανακλούν αυτή την επίδραση αντί (ή επιπλέον) της επίδρασης από την παρέμβαση ΠΡΑΚΤΙΚΗ (κατά τη διάρκεια του μαθήματος) ΣΕΝΑΡΙΟ ΥΠΟΘΕΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Μία ομάδα ερευνητών υποθέτει πως ο ιππόκαμπος (του εγκεφάλου!) συνδέεται με σύνθετες αλλά όχι με απλές δεξιότητες και σχεδιάζουν ένα πείραμα για να το αποδείξουν ΔΕΙΓΜΑ Είκοσι (20) ποντίκια από τα οποία είχε αφαιρεθεί ο ιππόκαμπος (του εγκεφάλου!) Το δείγμα χωρίστηκε σε δύο (2) ομάδες από 10 ποντίκια
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Ομάδα Α: εκμάθηση απλής δεξιότητας Ομάδα Β: εκμάθηση σύνθετης δεξιότητας ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η ομάδα Α έμαθε τη δεξιότητα σε 10 προσπάθειες Η ομάδα Β έμαθε τη δεξιότητα σε 30 προσπάθειες ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, χωρίς τον ιππόκαμπο τα ποντίκια δυσκολεύονται να μάθουν μία σύνθετη δεξιότητα σε σύγκριση με μία απλή δεξιότητα!!! ΚΡΙΤΙΚΗ 1. Τα αποτελέσματα φαντάζουν λογικά έτσι κι αλλιώς 2. Ποντίκια με ιππόκαμπο είναι πιθανό να δείξουν την ίδια συμπεριφορά 3. Διαφορετική αντιμετώπιση των δύο ομάδων 4. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ/ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ Επανασχεδιασμός της μελέτης σε έναν 2Χ2 παραγοντικό σχεδιασμό (1ος παράγοντας: με ιππόκαμπο, 2ος παράγοντας: χωρίς ιππόκαμπο) απλή δεξιότητασύνθετη δεξιότητα με ιππόκαμπο 10 ποντίκια 10 ποντίκια χωρίς ιππόκαμπο 10 ποντίκια 10 ποντίκια