ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΤΡΟΒΟΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016 2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 Μάθημα: Ιστορία Ημερομηνία: 6 Ιουνίου 2017 Τάξη: Β Διάρκεια: 2 ώρες Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από τέσσερα (4) μέρη και πέντε (5) σελίδες. Γενικές Οδηγίες Να χρησιμοποιήσεις μπλε στυλό μόνο. Να γράψεις τις απαντήσεις σου στο ξεχωριστό φύλλο εξέτασης που θα σου δοθεί. Απαγορεύεται η χρήση διορθωτικού. ΜΕΡΟΣ Α: (ΜΟΝΑΔΕΣ 4) Να απαντήσεις υποχρεωτικά και στις ΔΥΟ ερωτήσεις. 1. Να γράψεις στο φύλλο εξέτασής σου τον κάθε αριθμό της στήλης Α και δίπλα το αντίστοιχο ορθό γράμμα της στήλης Β. (μον. 2) Προσοχή: Στη στήλη A περισσεύει ένα σημείο. Στήλη Α Στήλη Β 1. Λέων Γ Α. Απελευθέρωση της Κύπρου από τους Άραβες 2. Πατριάρχης Φώτιος Β. Σχίσμα των δύο Εκκλησιών 3. Ιουλιανός Γ. Μυριόβιβλος 4. Μιχαήλ Κηρουλάριος Δ. Προσπάθεια αναβίωσης της αρχαίας θρησκείας 5. Νικηφόρος Φωκάς 2. Να προσδιορίσεις αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι «ΣΩΣΤΟ» ή «ΛΑΘΟΣ», γράφοντας στο φύλλο εξέτασής σου τη λέξη «ΣΩΣΤΟ» ή «ΛΑΘΟΣ» δίπλα από το γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση: (μον. 2) α) Μετά τη Στάση του Νίκα ο Ιουστινιανός ενίσχυσε τη δύναμη των Δήμων του Ιπποδρόμου. β) Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας στην Κύπρο οι πάροικοι πλήρωναν ετήσιο κεφαλικό φόρο. γ) Στον θεματικό στρατό υπηρετούσαν ξένοι μισθοφόροι. δ) Η σύνοδος του 843 μ.χ. προχώρησε στην οριστική αποκατάσταση των εικόνων. 1
ΜΕΡΟΣ Β: (ΜΟΝΑΔΕΣ 6) με τρεις (3) μονάδες. 1. α) Να αναφέρεις ποιον χαρακτήρα είχαν οι εκστρατείες του Ηρακλείου κατά των Περσών και να εξηγήσεις γιατί. β) Να γράψεις και να εξηγήσεις τρεις (3) παράγοντες που συνέβαλαν στη νίκη του Hρακλείου κατά των Περσών. (μον. 1,5) γ) Να γράψεις ποιος -κατά τη γνώμη σου- ήταν ο πιο καθοριστικός παράγοντας για τη νίκη του Ηρακλείου κατά των Περσών και να τεκμηριώσεις την απάντησή σου. (μον. 0,5) 2. Να γράψεις κατατοπιστικά σημειώματα για τους πιο κάτω όρους: α) Αγία Σοφία (αρχιτεκτονικός ρυθμός, αρχιτέκτονες, αυτοκράτορας που την έκτισε) β) Εικονομαχία (ορισμός, δύο πρωτεργάτες) γ) Μάχη Ματζικέρτ (αντίπαλοι, αποτέλεσμα, ένας από τους παράγοντες που έκρινε το αποτέλεσμα) 3. α) Να γράψεις τα τρία (3) προνόμια που παραχώρησε ο Αλέξιος Α Κομνηνός στους Βενετούς με το Χρυσόβουλο του 1082 μ.χ. (μον. 1,5) β) Να εξηγήσεις τις τρεις (3) συνέπειες που είχε για το Βυζάντιο η παραχώρηση αυτών των προνομίων. (μον. 1,5) ΜΕΡΟΣ Γ: (ΜΟΝΑΔΕΣ 6) με τρεις (3) μονάδες. 1. Αφού μελετήσεις το πιο κάτω παράθεμα και με βάση τις ιστορικές σου γνώσεις, να απαντήσεις στην ερώτηση που ακολουθεί: «Κύριο γεγονός στην πρώιμη ιστορία του βυζαντινού κράτους είναι η μετάθεση της πρωτεύουσάς του και του κέντρου βάρους του από τη Δύση στην Ανατολή. Πραγματικά, η μετάθεση υπαγορεύτηκε από λόγους κυρίως στρατιωτικούς: στα Β.Α. και Α. σύνορα του κράτους, στο μέτωπο δηλαδή του Δούναβη και της Ασίας, η πίεση των εξωτερικών εχθρών γινόταν μέρα με τη μέρα μεγαλύτερη. Η θέση του νέου κρατικού κέντρου ήταν εξαιρετικά πετυχημένη. Στο μεταίχμιο δύο ηπείρων, προστατευμένη στις τρεις πλευρές της από θάλασσα, ήταν από στρατιωτική άποψη εκλογή πρώτης τάξεως. Από αυτήν μπορούσε κανείς να επιβλέπει, τόσο τα βαλκανικά, όσο και τα περσικά σύνορα του κράτους[ ]» Ερώτηση «Το Βυζαντινό Κράτος», Ι. Καραγιαννόπουλος 1. Να αναφέρεις και να εξηγήσεις τρεις (3) λόγους για τους οποίους ο Κωνσταντίνος Α επέλεξε το Βυζάντιο, για να ιδρύσει εκεί τη νέα πρωτεύουσα του κράτους του. (μον. 3) 2
2. Αφού μελετήσεις τα πιο κάτω παραθέματα και με βάση τις ιστορικές σου γνώσεις, να I. «Γενναιότατοι στρατιώτες[ ] Μην αφήνετε να σας κρατήσει στην πατρίδα, ούτε η ιδιοκτησία, ούτε η οικογενειακή φροντίδα. Γιατί αυτή η χώρα, που περιβάλλεται από όλες τις μεριές από θάλασσα και οροσειρές, είναι υπερπλήρης από σας. Δεν της περισσεύουν τα πλούτη. Μόλις και μετά βίας μπορεί να θρέψει αυτούς που την καλλιεργούν. Γι αυτό αλληλοτρώγεστε και σπαράζεστε μεταξύ σας. Πάψτε πια τις εχθρότητες, ας σταματήσουν οι διαφωνίες κι ας πάρουν τέλος οι πόλεμοι μεταξύ σας. Αφήστε κάθε μίσος και διχογνωμία να κοιμηθούν. Πάρτε το δρόμο για τους Αγίους Τόπους, ελευθερώστε αυτή τη γη από το γένος του Διαβόλου και υποτάξτε την σε σας. Η βασιλική πόλη (Ιερουσαλήμ [ ] είναι τώρα αιχμάλωτη από τους εχθρούς της και έχει υποφέρει τόσο [ ], ώστε να έχει καταργηθεί η λατρεία [ ] Γι αυτό το λόγο αναλάβετε αυτό το ταξίδι για την άφεση των αμαρτιών σας και εξασφαλίστε την αθάνατη δόξα του Βασιλείου των Ουρανών». Από το έργο του ιστορικού Γουλιέλμου από την Τύρο Historia rerum in partibus transmarinis ges tarum, στο: Se/ecf Documents of European History, εκδ. Laffan, Νέα Υόρκη 1929, 55-56 (διασκευή) II. «Στις δύο τελευταίες δεκαετίες του δωδέκατου αιώνα η παρακμή (του Βυζαντίου) υπήρξε ταχεία. Κατόπιν, στις αρχές του επόμενου αιώνα, ήρθε μια ξαφνική, δραματική και καταστροφική κρίση [ ], όταν ένας στρατός από Σταυροφόρους, που τους παρακινούσε η δική τους άνομη πλεονεξία και τους εξωθούσε η συμφεροντολογική πλεονεξία των Βενετών, βρήκε την ευκαιρία, εξαιτίας μιας ανόητης κυβέρνησης στην Κωνσταντινούπολη, να ενσκήψει και να λεηλατήσει τη μεγάλη πόλη και να εγκαταστήσει εκεί μια λατινική αυτοκρατορία υπό Φράγκο αυτοκράτορα και έναν Βενετό αντιβασιλέα, που συμμετείχε στην εξουσία.» Steven Runciman, Η βυζαντινή θεοκρατία, μτφρ. Ι. Ροηλίδης, Δόμος, Αθήνα 1982, 135 Ερωτήσεις 2. α) Να ορίσεις τι ονομάζουμε Σταυροφορίες και να αναφέρεις τον αρχικό σκοπό τους. β) Να γράψεις δύο (2) παράγοντες που προκάλεσαν τις Σταυροφορίες. γ) Να γράψεις ποια ήταν τα κίνητρα της Δ Σταυροφορίας και ποιο αποτέλεσμα είχε. 3
3. Αφού μελετήσεις το πιο κάτω παράθεμα και με βάση τις ιστορικές σου γνώσεις, να «Η προνομιακή στρατηγική θέση και η αντοχή των τειχών της Πόλεως είχαν συχνά σώσει το Βυζάντιο, σε συνδυασμό, όμως, με την ανωτερότητα των Βυζαντινών ως προς τη στρατιωτική τεχνική. Τώρα την τεχνική υπεροχή την είχαν οι Οθωμανοί, οι οποίοι είχαν συγκεντρώσει ένα τεράστιο οπλισμό και είχαν δημιουργήσει, με τη βοήθεια κυρίως δυτικών τεχνικών, ένα ισχυρό πυροβολικό. Στην πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως οι Οθωμανοί χρησιμοποίησαν το νέο αυτό όπλο σε αδιανόητη ως τώρα έκταση και σύμφωνα με τα λόγια ενός σύγχρονου Έλληνα «τα κανόνια έκριναν τα πάντα». Τα μικρά κανόνια που χρησιμοποιούσαν οι υπερασπιστές ήταν αδύνατο να συγκριθούν με τα μεγάλα τουρκικά πυροβόλα.» Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόμ. Β, μτφρ. Ιωάννης Παναγόπουλος, εκδ. Στ. Βασιλόπουλου (διασκευή) Ερωτήσεις 3. α) Να αναφέρεις πότε ακριβώς έγινε η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. (μον. 0,5) β) Να ονομάσεις τον τελευταίο Βυζαντινό αυτοκράτορα και τον Οθωμανό Σουλτάνο που κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη. (μον. 0,5) γ) Να εξηγήσεις δύο (2) λόγους που οδήγησαν στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς, καθώς και δύο (2) συνέπειες του γεγονότος αυτού. (μον. 2) ΜΕΡΟΣ Δ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ (ΜΟΝΑΔΕΣ 4) με δύο (2) μονάδες. 1. Αφού μελετήσεις το πιο κάτω παράθεμα και με βάση τις ιστορικές σου γνώσεις, να «Αυτό το έτος (Α. Μ. 6177 = 691 μ.χ.), ο Ιουστινιανός [ ] έλυσε την ειρήνη, την οποία είχε συνομολογήσει με τον (Χαλίφη) Abd al Malik, γιατί και το νησί των Κυπρίων [ ] αποφάσισε να μετοικήσει και δεν αποδέχτηκε τα νομίσματα που του έστειλε ως φόρο ο Abd al Malik, [ ] επειδή κόπηκαν για πρώτη φορά (από τους Άραβες) και ποτέ αυτό δεν είχε ξανασυμβεί. Πλήθος δε Κυπρίων πνίγηκε στη θάλασσα κατά το ταξίδι και χάθηκε από τις ασθένειες [ ]». Β. Νεράτζη Βαρμαζή, Σύνταγμα Βυζαντινών Πηγών Κυπριακής Ιστορίας, 4 ος 15 ος αιώνας, Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, Λευκωσία 1996, 36. (απόδοση στη νεοελληνική) 1. α) Να γράψεις με ποια ιστορική απόφαση του Ιουστινιανού Β σχετίζεται η πιο πάνω πηγή και να εξηγήσεις για ποιον λόγο ο αυτοκράτορας πήρε μια τέτοια απόφαση. β) Να γράψεις ποιος είναι ο τίτλος που φέρει σήμερα ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου και να εξηγήσεις για ποιον λόγο. 4
2. Αφού παρατηρήσεις προσεκτικά τις πιο κάτω εικόνες και με βάση τις ιστορικές σου γνώσεις, να απαντήσεις τα εξής: 2. α) Να εξηγήσεις γιατί οι Κομνηνοί θωράκισαν αμυντικά τη Βόρεια Κύπρο. (μον. 0,25) β) Να αναφέρεις ονομαστικά τα κάστρα που έκτισαν για τον λόγο αυτό. γ) Να γράψεις τρεις (3) σκοπούς που αυτά εξυπηρετούσαν. (μον. 0,75) 3. α) Να αναφέρεις τα τρία (3) προνόμια που παραχώρησε ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ζήνωνας στον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Ανθέμιο. (μον. 1,5) β) Να γράψεις τη διπλή σημασία της παραχώρησης των προνομίων αυτών. (μον. 0,5) Η Διευθύντρια Ρένα Βαρνάβα 5