ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Η Ψυχοθεραπεία Κοινωνικής και Συναισθηματικής Ανάπτυξης - ΨΚΣΑ στη διαχείριση των Διαταραχών Αυτιστικού Φάσματος Μέσης και Υψηλής Λειτουργικότητας: Εισαγωγή στις βασικές έννοιες. 9 Συναντήσεις, Αθήνα, Νοέμβριος 2015-Ιούλιος 2016 Ομάδα Σχεδιασμού: Μ. Τάσση, Ε. Αγγελίδη, Ν. Μαυροειδή, Κ. Μπόλιας. Οργάνωση: Τμήμα Επιστημονικής Τεκμηρίωσης & Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικό Σεμινάριο: Η ψυχοθεραπεία Κοινωνικοσυναισθηματικής Ανάπτυξης ΨΚΣΑ στη διαχείριση των Διαταραχών Αυτιστικού Φάσματος Μέσης και Υψηλής Λειτουργικότητας: Εισαγωγή στις Βασικές Έννοιες. Τμήμα Επιστημονικής Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης, Κέντρο Παιδιού και Εφήβου www.kpechios.gr 1
Εισαγωγή Η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση των δυσκολιών που παρουσιάζουν τα άτομα με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος εντάσσεται στη συνολική και σφαιρική διαχείριση των δυσκολιών αυτών, ιδιαίτερα σε άτομα με αυτισμό μέσης και υψηλής λειτουργικότητας. Έχει υποστηριχθεί πως επιτυχημένες ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις για τον αυτισμό συνθέτουν στοιχεία διαφορετικών προσεγγίσεων, τροποποιημένα ώστε να ταιριάζουν στον τρόπο σκέψης των ατόμων με αυτισμό και προσαρμοσμένα στο εκάστοτε άτομο και την οικογένειά του (Trevarthen, Aitken, Papoudi & Robarts 1996, Klauber, 2004). Στο Κέντρο Παιδιού και Εφήβου αναπτύσσουμε και εξελίσσουμε συστηματικά τα τελευταία 10 χρόνια, μέσα από την κλινική ψυχοθεραπευτική μας πρακτική με άτομα με ΔΑΦ μέσης και υψηλής λειτουργικότητας, την ψυχοθεραπεία Κοινωνικής και Συναισθηματικής Ανάπτυξης (ΚΣΑ) η οποία περιέχει στοιχεία από τη γνωσιακή - συμπεριφοριστική προσέγγιση, την ψυχοδυναμική προσέγγιση, και τις θεωρίες της αναπτυξιακής ψυχολογίας. Στόχος της θεραπευτικής παρέμβασης είναι η αναγνώριση, έκφραση, επεξεργασία και διαχείριση των συναισθημάτων του θεραπευόμενου ώστε να τροποποιηθεί αντίστοιχα η συμπεριφορά του, να ομαλοποιηθεί η ένταξή του στο εκάστοτε κοινωνικό περιβάλλον και να προληφθούν /αντιμετωπισθούν συνυπάρχουσες αγχώδεις ή καταθλιπτικές εκδηλώσεις. Κεντρικό ρόλο στην ψυχοθεραπεία ΚΣΑ έχουν η ενίσχυση της αλληλεπίδρασης και η καλλιέργεια της θεραπευτικής σχέσης ανάμεσα στο θεραπευόμενο και τον θεραπευτή καθώς λειτουργούν ως εργαλεία κατανόησης, υποστήριξης και ανάπτυξης δεξιοτήτων. Το σεμινάριο αφορά στην παρουσίαση των βασικών εννοιών της ψυχοθεραπείας Κοινωνικής και Συναισθηματικής Ανάπτυξης (ΚΣΑ) όπως αυτή δομείται με τη συνθετική χρήση διαφορετικών ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων απευθυνόμενη στις δυσκολίες που παρουσιάζουν τα άτομα με ΔΑΦ Μ&Υ Λειτουργικότητας σε συγκεκριμένους τομείς της ανάπτυξης. 2
Στόχοι Έκθεση σε και Εξοικείωση των συμμετεχόντων με: 1) τις βασικές έννοιες της Ψυχοθεραπείας Κοινωνικής και Συναισθηματικής Ανάπτυξης-ΨΚΣΑ. 2) τα κύρια χαρακτηριστικά των Διαταραχών Αυτιστικού Φάσματος -ΔΑΦ Μέσης &Υψηλής λειτουργικότητας Μ&Υ Λ. 3) τη μεθοδολογία εφαρμογής και υλοποίησης της ΨΚΣΑ στα πλαίσια της διαχείρισης και αξιοποίησης των συγκεκριμένων χαρακτηριστικών των ατόμων με ΔΑΦ Μ&Υ λειτουργικότητας, έτσι ώστε οι συμμετέχοντες: α) να προσεγγίσουν τη χρήση της ΨΚΣΑ στην κλινική τους πρακτική, ή/και β) να οργανώσουν την ήδη εφαρμοζόμενη θεραπευτική τους πρακτική στην ΨΚΣΑ. Γ) να βελτιώσουν και να εμπλουτίσουν σφαιρικά την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν. Περιεχόμενο: Βασικά στοιχεία Ψυχοθεραπείας Κοινωνικής και Συναισθηματικής Ανάπτυξης: Ενδείξεις, Προϋποθέσεις, Στόχοι. ΔΑΦ Μ&Υ Λειτουργικότητας: η έννοια της μέσης και υψηλής λειτουργικότητας, σύμφωνα με ICD-10, DSM5 και κριτήρια Gillberg, Διαταραχές στην κοινωνική επικοινωνία, την κοινωνική αλληλεπίδραση, περιορισμένα και στερεότυπα ενδιαφέροντα, εκδήλωση των προαναφερομένων στα άτομα με Υ/Μ-ΛΑ. Διαταραχή στις εκτελεστικές λειτουργίες, δυσκολία στην κεντρική συνοχή και επεξεργασία πληροφοριών. Δυσκολία στη Θεωρία του Νου και ενσυναίσθηση. Το μοντέλο του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου: Διαδικασία παραπομπής και αξιολόγησης. Αίτημα, μεθοδολογία αξιολόγησης. 3
Τομείς αξιολόγησης: Κοινωνική επικοινωνία, Κοινωνικές δεξιότητες, Συναισθηματικός τομέας, Αντίληψη εαυτού, Ευελιξία σκέψης, Οργάνωση σκέψης. Μέθοδοι αξιολόγησης ψυχικής κατάστασης και ψυχικών λειτουργιών: Κλινική εξέταση και συνέντευξη, χρήση παιχνιδιού και ψυχοεκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Σχεδιασμός θεραπευτικής παρέμβασης: υπάρχουσες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, δεξιότητες συμβουλευτικής ψυχοθεραπείας, ενεργητική ακρόαση, καθρέφτισμα, θεραπευτική σχέση και θεραπευτικό πλαίσιο, μεταβίβαση, αντιμεταβίβαση, μηχανισμοί άμυνας, η έννοια του «θεραπευτή», η θεραπευτική στάση. Διασύνδεση και αλληλεπίδραση διαφορετικών τομέων, θεραπευτική παρέμβαση ανάλογα με το επίπεδο λειτουργικότητας, ατομικό και δυαδικό/ομαδικό επίπεδο, αποτελεσματικότητα, αξιολόγηση γενίκευσης. Σχεδιασμός αξιολόγησης και θεραπευτικής παρέμβασης ανά τομέα: Κοινωνική επικοινωνία: Ορισμός, στάδια ανάπτυξης, έκφραση και κατανόηση, κυριολεκτικός και μεταφορικός λόγος, επικέντρωση της προσοχής σε κοινωνικά σημαντικές πληροφορίες, λεξιλόγιο, επαναληπτικές/στερεότυπες ερωτήσεις, δεξιότητες διαλόγου (πρωτοβουλία, ανταπόκριση, εναλλαγή σειράς, εκδήλωση ενδιαφέροντος για τον συνομιλητή, μεταφορά πληροφοριών, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, πραγματολογία), δεξιότητες και εικόνα εξωλεκτικής επικοινωνίας (κίνηση σώματος, εκφράσεις προσώπου κοκ.). Συναισθηματικός τομέας: Ορισμός, στάδια συναισθηματικής ανάπτυξης, κατανόηση βασικών και σύνθετων συναισθημάτων σαν έννοιες, αναγνώριση από εκφράσεις προσώπου-φωτογραφίες, σχέδια, συσχέτιση συναισθημάτων με γεγονότα σε αλληλουχίες αίτιου-αποτελέσματος, διαβάθμιση συναισθήματος, διαχείριση έντονων συναισθημάτων, ενσυναίσθηση. Αντίληψη εαυτού: Ορισμός, στάδια ανάπτυξης, εικόνα εαυτού γνωσιακά και ως εσωτερική αναπαράσταση, εικόνα σώματος, αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση, αίσθηση συνέχειας εαυτού μέσα στο χρόνο, αυτοβιογραφική μνήμη, σωματικές αλλαγές στα στάδια ανάπτυξης, θετικά στοιχεία και δυσκολίες, αυτογνωσία, διαφορετικότητα. 4
Κοινωνικές δεξιότητες: Ορισμός, στάδια ανάπτυξης, κοινωνική παρατήρηση κατανόηση, κοινωνικό κίνητρο, κοινωνικότητα, κατανόηση αίτιου-αποτελέσματος, κοινωνική συμπεριφορά, Θεωρία του νου, κοινωνικές Ιστορίες, Comic Strip, ομαδικά προγράμματα, παρέμβαση στο σχολείο, διδασκαλία ΤΟΜ. Ευελιξία σκέψης: Ορισμός, στάδια ανάπτυξης, συγκεκριμένη σκέψη, παιχνίδι, εμμονές και ψυχαναγκασμοί, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, στερεότυπες/επαναληπτικές ερωτήσεις. Μέσα: Οι συναντήσεις θα περιλαμβάνουν: - Χρήση τεχνολογίας live streaming, με δυνατότητα παρακολούθησης και συμμετοχής από απόσταση μέσω διαδικτύου για άτομα που διαμένουν/βρίσκονται εκτός Αθήνας. Προαπαιτείται η διαθεσιμότητα καλής ποιότητας ευρυζωνικής σύνδεσης στο διαδίκτυο από την πλευρά του συμμετέχοντα. - Παρουσιάσεις σε power point, μέγιστης διάρκειας 40. - Παρουσίαση περιστατικών από τον εισηγητή. - Συζήτηση με ενεργό συμμετοχή των συμμετεχόντων. - Χρήση οπτικοακουστικών μέσων για την παρουσίαση των κλινικών περιπτώσεων και του υλικού αξιολόγησης και θεραπείας. Υλικό: Οι συμμετέχοντες/ουσες θα λάβουν ηλεκτρονικά την προτεινόμενη προς μελέτη βιβλιογραφία και τις παρουσιάσεις των συναντήσεων. Δεν προβλέπεται η διανομή υλικού, σε έντυπη ή άλλη, πέραν της ηλεκτρονικής, μορφή. Συμμετέχοντες προφίλ: 1)Επαγγελματίες ψυχικής υγείας. 2) Ειδικοί εκπαιδευτικοί 3) φοιτητές τελειόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τίτλους σπουδών που αντιστοιχούν 5
στα επαγγέλματα ψυχικής υγείας, οι οποίοι: α) εργάζονται ήδη με άτομα με ΔΑΦ, ή β) έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη θεραπεία και αποκατάσταση ατόμων με ΔΑΦ και γ) έχουν ήδη εντάξει ψυχοθεραπευτικές πρακτικές στην κλινική τους πράξη ή προτίθενται να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που προσφέρει η ψυχοθεραπεία ΚΣΑ στα άτομα με ΔΑΦ μέσης και υψηλής λειτουργικότητας. Επιθυμητά: 1) Προηγούμενη κλινική εμπειρία στη θεραπεία και αποκατάσταση ατόμων με ΔΑΦ, ή/και 2) Προηγούμενη εμπειρία στην ψυχοθεραπεία. Αριθμός συμμετεχόντων: Μέχρι 35 συμμετέχοντες στην αίθουσα και Μέχρι 20 άτομα μέσω live streaming Αξιολόγηση Σεμιναρίου: Οι συμμετέχοντες θα κληθούν να συμπληρώσουν ανώνυμα ένα αξιολογητικό έντυπο για κάθε σεμινάριο και ένα, συνολικά, στο τέλος της σειράς των σεμιναρίων. Χρόνος και ημέρες διεξαγωγής: Οι 9 συνολικά συναντήσεις θα γίνονται Σάββατο μεταξύ 16:00-20:00 στις παρακάτω ημερομηνίες: 1η Συνάντηση 21/11/2015 2η Συνάντηση 12/12/2015 3η Συνάντηση 16/01/2016 6
4η Συνάντηση 13/02/2016 5η Συνάντηση 19/03/2016 6η Συνάντηση 16/04/2016 7η Συνάντηση 14/05/2016 8η Συνάντηση 11/06/2016 9η Συνάντηση 02/07/2016 Τόπος διεξαγωγής: Ξενοδοχείο Acropolis Hill. Διεύθυνση: Οδός Μουσών 7, 117 42, Φιλοπάππου, Αθήνα. www.acropolishill.gr Πρόσβαση: Για να φτάσετε στο ξενοδοχείο αποβιβαστείτε στη στάση του μετρό «Ακρόπολη» και ανεβείτε τον πεζόδρομο Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Στην οδό Γαριβάλδη στρίψτε αριστερά και όλο ευθεία θα βρείτε την οδό Μουσών. Σε περίπτωση που προσεγγίζετε το ξενοδοχείο με αυτοκίνητο, ο πιο εύκολος τρόπος είναι να διασχίσετε την Χατζηχρήστου και να στρίψετε στην Γαριβάλδη που οδηγεί στην οδό Μουσών. Κόστος/ άτομο για 9 συναντήσεις: 400Ε /άτομο εφάπαξ μέχρι 15/11/15. 450Ε ως εξής: προκαταβολή ελάχιστου ποσού 100, το υπόλοιπο σε 5 μηνιαίες δόσεις, εξόφληση το αργότερο μέχρι το σεμινάριο Απριλίου 2016. 360Ε ως εξής: προκαταβολή ελάχιστου ποσού 90 Ε, το υπόλοιπο σε 5 μηνιαίες δόσεις, εξόφληση το αργότερο μέχρι το σεμινάριο Απριλίου 2016. Ειδική τιμή για : άνεργους, φοιτητές/ριες ( προπτυχιακό επίπεδο), εν ενεργεία εθελοντές/τριες Κέντρου Παιδιού & Εφήβου και εν ενεργεία εθελοντές/τριες άλλων δομών παροχής υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Απαιτείται η αποστολή, μαζί με το δελτίο δήλωσης, του αντίστοιχου κατά περίπτωση στοιχείου: φοιτητική ταυτότητα τρέχοντος ακαδημαικού έτους, κάρτα ανεργίας, βεβαίωση 7
/σύμβαση για εν ενεργεία εθελοντική εργασία στην έναρξη του σεμιναρίου. Τρόπος και Χρόνος πληρωμής για 9 συναντήσεις: Η καταβολή του ποσού γίνεται με κατάθεση στον Τραπεζικό Λογαριασμό: Εθνική Τράπεζα, Αριθμός Λογαριασμού: 760/296002-85, IBAN: GR 440 110 76 000000 760 296002-85 SWIFT τράπεζας (BIGETHNGRAA. Δικαιούχος: Κέντρο Παιδιού και Εφήβου. Παρακαλούμε όπως αναγράφετε στο καταθετήριο το ονοματεπώνυμό σας και την ένδειξη «Εκπαιδευτικό Σεμινάριο ΨΚΣΑ για ΔΑΦ». Σε περίπτωση εφάπαξ καταβολής το ποσό των 400 θα πρέπει να κατατεθεί έως 15/11/2015. Σε περίπτωση προκαταβολής και στη συνέχεια εξόφληση σε 5 μηνιαίες δόσεις, ακολουθείται η εξής διαδικασία: το ποσό της προκαταβολής, ελάχιστο κατατιθέμενο ποσό: 90-100 Ε κατά περίπτωση, κατατίθεται έως τις 15/11/2015 και το υπόλοιπο ποσό θα πρέπει να κατατεθεί σε 5 κατά το μέγιστο δόσεις, με καταληκτική ημερομηνία την 6η Συνάντηση στις 16/04/2015. Σε κάθε περίπτωση α)παρακαλούμε να αποστέλλετε το καταθετήριο της τράπεζας στη διεύθυνση επικοινωνίας nraptopoulou@kpechios.gr β) η εγγραφή ισχύει με την κατάθεση του εφάπαξ ποσού ή της προκαταβολής αντίστοιχα. Κόστος / άτομο για 1 συνάντηση: ΔΕΝ ΕΝΔΕΙΚΝΥΤΑΙ ΔΕΝ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ, δεδομένου ότι η σειρά των 9 συναντήσεων αποτελεί μία ενότητα, στις συναντήσεις της οποίας προσεγγίζονται συμπληρωματικά και αλληλοσυμπληρούμενα δεδομένα για την κατά περίπτωση θεματολογία. Για απόλυτα μεμονωμένες περιπτώσεις: 80 εφάπαξ με κατάθεση σε Τραπεζικό Λογαριασμό. Το ποσό της οικονομικής συμμετοχής- προκαταβολής περιπτώσεις: επιστρέφεται στις παρακάτω Σε περίπτωση ακύρωσης του σεμιναρίου από το Κέντρο Παιδιού και Εφήβου. 8
Σε περίπτωση ακύρωσης της συμμετοχής από τον/ην συμμετέχοντα/ουσα, με γραπτή γνωστοποίηση στο Κέντρο Παιδιού & Εφήβου έως και 13 ημερολογιακές ημέρες πριν την έναρξη του Σεμιναρίου (08/11/2015). Μετά τις 13 ημέρες, και μέχρι τις 19/11/2015, επιστρέφονται χρήματα μόνο σε περίπτωση αντικατάστασης του/ης συμμετέχοντα/ουσας. Το ποσό της οικονομικής συμμετοχής δεν επιστρέφεται όταν: Ο / Η συμμετέχοντας/ουσα ακυρώσει τη συμμετοχή του την παραμονή ή την ήμερα έναρξης του Σεμιναρίου. Ο / Η συμμετέχοντας/ουσα δεν εμφανιστεί στο Σεμινάριο χωρίς προειδοποίηση. Ο / Η συμμετέχοντας/ουσα διακόψει την παρακολούθησή του. Δηλώσεις συμμετοχής- Εγγραφές : Αποστολή του συμπληρωμένου δελτίου συμμετοχής στο Τμήμα Επιστημονικής Τεκμηρίωσης & Εκπαίδευσης, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, στην διεύθυνση: nraptopoulou@kpechios.gr ή με φαξ στο 2105789191, έως 15/11/2015. Η δήλωση συμμετοχής μετατρέπεται σε οριστική εγγραφή με την παραλαβή από το ΚΠΕ του καταθετηρίου της τράπεζας, ηλεκτρονικά ή με φαξ, ανάλογα με το είδος οικονομικής συμμετοχής, σύμφωνα και με τα προηγούμενα. Λόγω των περιορισμένων θέσεων του σεμιναρίου, θα τηρηθεί αυστηρά σειρά προτεραιότητας. Πληροφορίες: κα Ραπτοπούλου Νατάσα Τηλέφωνο: 6932023007 Δευτέρα Παρασκευή: 11:00-13:00 Ηλ. Ταχυδρομείο: nraptopoulou@kpechios.gr 9