ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
Οι δύο προελεύσεις της Γεωργικής Οικονομικής Η σύνδεση με τη γεωπονική επιστήμη Τα προβλήματα και η βελτίωση της κατάστασης των γεωργών και των κοινωνιών της υπαίθρου Έμφαση σε πρακτικές λύσεις και τεχνικές-οργανωτικές βελτιώσεις Η εμπειρία της κρίσης της δεκαετίας του 1930 Η επίδραση της οικονομικής επιστήμης Η κυριαρχία της νεοκλασικής θεωρίας Η Γ. Οικ. ως κλάδος της εφαρμοσμένης (νεοκλασικής) μικροοικονομικής θεωρίας
Γεωργική Εκμετάλλευση: Μια τυπική Επιχείρηση;
ΠΗΓΗ: HLPE (2013), Investing in smallholder agriculture for food security. A report by the High Level Panel of Experts on Food Security and Nutrition of the Committee on World Food Security, Rome.
Η Γεωργική Εκμετάλλευση, ως μια μικρή οικογενειακή επιχείρηση [με παραγωγικούς συντελεστές που ανήκουν κυρίως στην οικογένεια], Είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με το αγροτικό νοικοκυριό και την αγροτική οικογένεια, Δηλ. πρόκειται για μια σύνθετη παραγωγική, καταναλωτική και κοινωνική μονάδα
Ποιοι είναι οι Στόχοι μιάς Γεωργικής Εκμετάλλευσης; Συμβατική Προσέγγιση Εναλλακτική Θεώρηση Η γεωργική εκμετάλλευση ως μια τυπική επιχείρηση Στόχος: Η μεγιστοποίηση του κέρδους Η γεωργική εκμετάλλευση ως παραγωγική, καταναλωτική (νοικοκυριό) και κοινωνική μονάδα (οικογένεια) Πολλαπλότητα ιεραρχημένων στόχων: Η επίτευξη ενός ικανοποιητικού επιπέδου διαβίωσης για τα μέλη του νοικοκυριού Η βιωσιμότητα [αναπαραγωγή] της γεωργικής εκμετάλλευσης Η ελαχιστοποίηση του κινδύνου Η ισόρροπη κατανομή του διαθέσιμου εργάσιμου χρόνου των μελών στη διάρκεια του χρόνου Η μεγιστοποίηση του ακαθάριστου κέρδους Η εκπλήρωση των ατομικών στρατηγικών των μελών
Πιθανοί Στόχοι του αρχηγού μιάς γεωργικής εκμετάλλευσης (1) 1 Να αυξάνω συνεχώς το μέγεθος της εκμετάλλευσής μου (στρέμματα που καλλιεργώ ή αριθμό ζώων) 2 Να βελτιώνω συνεχώς την εκμετάλλευσή μου (νέα μηχανήματα, εγκαταστάσεις, μεθόδους παραγωγής) 3 Να μεγιστοποιώ το κέρδος από την εκμετάλλευσή μου 4 Να συνεχίσω να είμαι γεωργός/κτηνοτρόφος 5 Να αποφεύγω χρονιές με υψηλές απώλειες και χαμηλά κέρδη (μείωση κινδύνου) 6 Να μειώνω το χρέος μου Να μπορώ να πληρώνω τα δάνειά μου Να μη δανείζομαι 7 Να έχω ένα ικανοποιητικό εισόδημα από τη γεωργική εκμετάλλευσή μου 8 Να ασχολούμαι με κλάδους που μπορώ να διαχειριστώ πιο εύκολα 9 Να εξασφαλίζω καλές συνθήκες διαβίωσης για τα ζώα της εκμετάλλευσής μου 10 Να επενδύω σε πολλούς παραγωγικούς κλάδους ή και εκτός της εκμετάλλευσης 11 Να χρησιμοποιώ δικές μου εισροές/ζωοτροφές 12 Να μεγιστοποιώ την οικογενειακή εργασία 13 Να εξαρτώμαι λιγότερο από το εξωτερικό περιβάλλον (π.χ.επιδοτήσεις) για την επιβίωση της εκμετάλλευσής μου 14 Να διατηρώ την εκμετάλλευσή μου ακόμη και με εξωγεωργικό εισόδημα 15 Να ελαχιστοποιώ την εποχιακή εργασία 16 Να ελαχιστοποιώ την ξένη εργασία 17 Να παράγω ποιοτικά προϊόντα
Πιθανοί Στόχοι του αρχηγού μιάς γεωργικής εκμετάλλευσης (2) 18 Να εργάζομαι με την οικογένειά μου 19 Να εξασφαλίζω ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης για όλη την οικογένειά μου κυρίως απ' το γεωργικό εισόδημα 20 Να εξασφαλίζω ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης για όλη την οικογένειά μου κυρίως απ' το εξωγεωργικό εισόδημα 21 Να μεγιστοποιώ το συνολικό οικογενειακό εισόδημα 22 Να αυξάνω τα περιουσιακά στοιχεία της οικογένειάς μου 23 Να διατηρώ και να βελτιώνω την ποιότητα ζωής της οικογένειάς μου 24 Να αυξάνω την κατανάλωση του νοικοκυριού μου 25 Να κάνω τη δουλειά που μου αρέσει 26 Να συνεχίσω την οικογενειακή γεωργική εκμετάλλευση 27 Να αποταμιεύω για το μέλλον (σπουδές παιδιών, σύνταξη) 28 Να ζω στην εξοχή - ύπαιθρο 29 Να περνώ δημιουργικά το χρόνο μου 30 Να είμαι ανεξάρτητος (το αφεντικό) 31 Να κατέχω υψηλή κοινωνική θέση Καλό κοινωνικό προφίλ 32 Να έχω αρκετό ελεύθερο χρόνο χρόνο μακριά από την εκμετάλλευση 33 Να ξέρω ότι καταφέρνω να ξεπερνώ τις δυσκολίες 34 Να μειώνω το φόρτο εργασίας και τη σωματική προσπάθεια ή τις ώρες εργασίας 35 Να έχω πλήρη εργασία και καθόλη τη διάρκεια του έτους 36 Να είμαι καινοτόμος πρωτοπόρος 37 Να συμμετέχω σε Ομάδα Παραγωγών 38 Να συμμετέχω σε Συνεταιρισμό
Πώς μετράμε την οικονομική επίδοση; Συμβατική Προσέγγιση Εναλλακτική Θεώρηση Κέρδος = Ακαθάριστη Πρόσοδος Συνολικές Δαπάνες [Εμφανείς + Μη Εμφανείς ] Γεωργικό Οικογενειακό Εισόδημα = Ακαθάριστη Πρόσοδος Εμφανείς Δαπάνες Εμφανείς Δαπάνες = Καταβαλλόμενες Χρηματικές Δαπάνες + Αποσβέσεις + Αυτασφάλιστρα Μη Εμφανείς Δαπάνες = Οι αμοιβές των ιδιόκτητων παραγωγικών συντελεστών Η κρίσιμη διαφορά των δύο εννοιών βρίσκεται στο αν θα συμπεριλάβουμε στις δαπάνες τις (τεκμαρτές) αμοιβές των ιδιόκτητων παραγωγικών συντελεστών
Η ανάλυση της γεωργικής εκμετάλλευσης και των γεωργικών συστημάτων Τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις ΠΗΓΗ: Darnhofer Ι., Bellon St., Dedieu B. and R. Milestad (2010): Adaptiveness to enhance the sustainability of farming systems. A review, Agronomy for Sustainable Development, Vol. 30, pp 545 555.
Χαρακτηριστι κό Η «Μηχανική» αντίληψη (Engineering) Γεωργικά Συστήματα (Farming Systems) Η θεωρία Θετικισμός, αναγωγισμός Θεωρία των γενικών συστημάτων, απλά συστήματα, δυναμική των συστημάτων Συστημική Θεώρηση Ο χρόνος Η δυναμική Το ευρύτερο πλαίσιο Συμπερίληψη Κοινωνικών Επιστημών Μηχανιστικά Συστήματα, Νευτώνια επιστήμη Ο χρόνος δεν λαμβάνεται υπόψη Στατική προσέγγιση, σταθερή κατάσταση, ισορροπία Μη σημαντικό («ένα μέγεθος για όλους»), Επιτρέπει την ανάπτυξη τεχνολογικών σχεδίων/μοντέλων Κυρίως μονο-επιστημονικό, μερική συμπερίληψη της νεοκλασικής οικονομικής θεωρίας Συστημική προσέγγιση: το σύστημα αποτελείται από αλληλεπιδρώντα μέρη, εστίαση στα μέρη του συστήματος Α-χρονικά, με κάποια γραμμική προβολή στο μέλλον, όχι αλλαγή στη δυναμική του συστήματος Στατική προσέγγιση, ισορροπία, η σχέση μεταξύ των στοιχείων δεν αλλάζει Σημαντικό: διαφορές μεταξύ τοποθεσιών, οι αντιλήψεις των γεωργών, έμφαση στον γεωργικό τομέα Διεπιστημονικότητα: συμπερίληψη της κοινωνιολογίας για τις αντιλήψεις των γεωργών, συμμετοχή των γεωργών, η οικονομία περιλαμβάνει ορισμένες συμπεριφορικές έννοιες (περιορισμένη ορθολογικότητα), διαδικασίες μάθησης Πολύπλοκα Προσαρμοζόμενα Συστήματα (Complex Adaptive Systems) Συνεξέλιξη, πολύπλοκα συστήματα, προσαρμοζόμενα συστήματα Ιεραρχικώς ένθετα συστήματα, διάφορες χρονικές & χωρικές κλίμακες, ιδιότητες των πολύπλ. προσαρμοζ. συστημάτων: ανάδυση, υστέρηση, κ.ά. Έμφαση στην αλληλεπίδραση των μερών Πολύ σημαντικός, «η ιστορία μετράει», το παρελθόν επηρεάζει το μέλλον, μη αντιστρεψιμότητα Διαρκής ανισορροπία, μη γραμμική δυναμική, προσαρμοστικότητα, συνεξέλιξη Διαρκώς μεταβαλλόμενο πλαίσιο, μη αναμενόμενες αλλαγές, λόγω αλληλεπιδράσεων πρέπει να εξετάζονται όλοι οι τομείς Διεπιστημονικότητα: αξιοποίηση ευρημάτων της ψυχολογίας, η μάθηση ως διαρκής και διαδραστική διαδικασία
Συντελεστές Γεωργικής Παραγωγής 1. Έδαφος 2. Εργασία 3. Κεφάλαιο
ΕΔΑΦΟΣ [1] Οι γενικές χαρακτηριστικές ιδιότητες του εδάφους με τις οποίες ασχολείται η αγροτική οικονομία είναι: α) Το αμετακίνητο γεωγραφικά
Η θεωρία του Von Thunen Η χωροθέτηση γεωργικών δραστηριοτήτων σε ομόκεντρες ζώνες γύρω από τα αστικά κέντρα
ΕΔΑΦΟΣ [2] Άλλες ιδιότητες του εδάφους: β) Το άφθαρτο Η αξία του εδάφους δεν μειώνεται Το έδαφος δεν επιβαρύνεται με απόσβεση γ) Το ανεπαύξητο Μικρές αυξήσεις της γεωργικής γης είναι δυνατές Μείωση/απώλεια γεωργικής γης Η τιμή/αξία της γης
ΕΔΑΦΟΣ [3] ΟΜΩΣ: «Η διάβρωση και η ρύπανση του εδάφους έχουν οδηγήσει σε απώλεια του ενός τρίτου περίπου της καλλιεργήσιμης γης στον πλανήτη κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Η διάβρωση λαμβάνει χώρα με ρυθμό έως 100 φορές μεγαλύτερο από τον φυσικό ρυθμό δημιουργίας νέου εδάφους. Χρειάζονται περίπου 500 χρόνια για να δημιουργηθεί ένα λεπτό στρώμα καλλιεργήσιμου εδάφους μόλις 2,5 εκατοστών.» (Παγκόσμια Σύνοδος για το κλίμα, Παρίσι, Δεκέμβριος 2015)
Ερημοποίηση Το 35% του Ελλαδικού χώρου βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης ή έχει ήδη ερημοποιηθεί
Επίσης: Πολυτεμαχισμός γεωργικής γης στην Ελλάδα: γιατί; Κτηματολόγιο, χρήσεις γης, πολιτική γης