Λευκωσία, 30 Ιουνίου 2018. Α.Ε. Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Νίκο Αναστασιάδη Προεδρικό Μέγαρο Λευκωσία Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε, Το Εκτελεστικό Γραφείο του Δημοκρατικού Κόμματος, συνεδρίασε την Τετάρτη, 27 Ιουνίου 2018 και συζήτησε διεξοδικά το θέμα του Συνεργατισμού, ενόψει της συμφωνίας με την Ελληνική Τράπεζα και τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει το κράτος. Στη διάρκεια της συζήτησης, κατατέθηκαν απόψεις που αφορούσαν τη συμφωνία αυτή καθ εαυτή αλλά και το μέλλον του Συνεργατισμού και του τραπεζικού συστήματος ευρύτερα, τόσο σε περίπτωση υπερψήφισης των νομοσχεδίων που σχετίζονται άμεσα με τη συμφωνία όσο και στην περίπτωση καταψήφισής τους. Πριν προχωρήσω στα συγκεκριμένα ερωτήματα τα οποία θέτουμε προς εσάς ως Δημοκρατικό Κόμμα, προκειμένου να έχουμε πληρέστερη και σαφέστερη εικόνα της κατάστασης πριν τη λήψη της απόφασής μας, είμαι υποχρεωμένος να σας ενημερώσω για συγκεκριμένες διαπιστώσεις του Εκτελεστικού Γραφείου όπως αυτές καταγράφηκαν στη διάρκεια της συνεδρίασης: I. Η συμφωνία εξαγοράς του Συνεργατισμού (η «Συμφωνία»), από όσα έχουμε ακούσει μέχρι στιγμής, κρίνεται ως ετεροβαρής και εις βάρος του κράτους και κατ επέκταση των φορολογούμενων πολιτών. Αναμένουμε φυσικά ότι τις επόμενες μέρες θα έχουμε πλήρη ενημέρωση για το περιεχόμενο της συμφωνίας και ότι θα μας δοθούν όλα τα σχετικά έγγραφα. II. Συνεπώς θεωρούμε πως υπάρχουν τεράστιες ευθύνες που αναλογούν σε όλους τους εμπλεκόμενους για την τραγική κατάληξη του Συνεργατισμού.
2 Ευθύνες υπάρχουν στην εποπτική Αρχή καθώς η Κεντρική Τράπεζα ήταν στην ουσία απούσα τα τελευταία χρόνια όταν το τραπεζικό μας σύστημα διερχόταν αυτής της κρίσης. Ευθύνες υπάρχουν και σε πολιτικό επίπεδο για πολιτικές αποφάσεις που προδιάγραψαν σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό την δυσάρεστη κατάσταση στην οποίο βρισκόμαστε σήμερα, αλλά ευθύνες υπάρχουν όμως και για τη διοίκηση του Συνεργατισμού η οποία μετά από πέντε χρόνια έφερε το Συνεργατισμό και το κράτος μας σε τέτοιο σημείο έτσι ώστε να μην έχει άλλη επιλογή από μια ετεροβαρή συμφωνία. III. IV. Δυστυχώς επιβεβαιώνονται οι εκτιμήσεις του Δημοκρατικού Κόμματος τα τελευταία χρόνια, που έλεγαν ότι δεν υπάρχει «success story» και ότι η κατάσταση της πραγματικής οικονομίας και του τραπεζικού τομέα συνεχίζει να είναι επικίνδυνη. Επιβεβαιώνεται ότι το πρόβλημα των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων («ΜΕΔ») είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της κυπριακής οικονομίας και κοινωνίας και πως ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού, στο βαθμό που κάτι τέτοιο είναι δυνατό, είναι η δημιουργία ενός Δημόσιου Φορέα Διαχείρισης των ΜΕΔ. Σε αυτό το σημείο, είμαι υποχρεωμένος να υπογραμμίσω ότι εάν αυτός ο Φορέας υλοποιείτο εγκαίρως, τα προηγούμενα χρόνια, τότε πολύ μικρότερες θα ήταν οι ανάγκες σε χρηματοδότηση και πολύ αποτελεσματικότερη θα ήταν η λειτουργία του, σε βαθμό που θα επέτρεπε ενδεχομένως πολύ καλύτερη διαχείριση και αντιμετώπιση των προβλημάτων του Συνεργατισμού και των άλλων τραπεζών, λόγω των ΜΕΔ. V. Για ακόμα μια φορά, η Βουλή των Αντιπροσώπων και κατ επέκταση τα κόμματα και ο λαός τίθενται, με ευθύνη της Κυβέρνησης, ενώπιον ενός εκβιαστικού διλήμματος που θέτει σε άμεσο κίνδυνο τη δημοσιονομική και οικονομική σταθερότητα στη χώρα μας. Είναι απαράδεκτο και άδικο, η κυβέρνηση να διαχειρίζεται ένα πρόβλημα για χρόνια και μήνες και στο τέλος να θέτει ενώπιον των βουλευτών ένα εκβιαστικό δίλημμα έγκρισης ή απόρριψης μίας και μόνο μίας επιλογής, εντός μερικών ημερών. Ανεξαρτήτως της τελικής έκβασης του θέματος, είναι απαραίτητη η ανάληψη της πολιτικής ευθύνης και η παραίτηση των προσώπων που είχαν την ευθύνη διαχείρισης του θέματος. Σε σχέση με τα υπόλοιπα ζητήματα που καλούμαστε να εξετάσουμε ως Βουλή, τίθενται τα ακόλουθα ερωτήματα:
3 1. Τί προβλέπεται από την κυβέρνηση ότι θα συμβεί, στην περίπτωση απόρριψης της Κρατικής Εγγύησης ή και των σχετικών με τη Συμφωνία νομοσχεδίων και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην οικονομία, στα δημόσια ταμεία και στον τραπεζικό τομέα; Υπάρχει «Σχέδιο Β» σε περίπτωση καταψήφισης της Κρατικής Εγγύησης ή και των σχετικών νομοσχεδίων από τη βουλή; 2. Μια κρίσιμη πτυχή της διαχείρισης του προβλήματος που έχουμε ενώπιον μας είναι ο Φορέας Διαχείρισης των ΜΕΔ. Μέχρι σήμερα δεν έχουμε καμία ενημέρωση για το πώς θα λειτουργήσει. Δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η δομή και η σύνθεση του. Κατά την άποψη μας η διαχείριση του Φορέα δεν πρέπει να παραμείνει στα χέρια του κράτους. Δυστυχώς έχουμε δει στο παρελθόν στην περίπτωση της Λαϊκής Τράπεζας και του Συνεργατισμού πως οι πολιτικές παρεμβάσεις οδηγούν στη χειρότερη δυνατή διαχείριση. Ακόμη μια πιο σημαντική πτυχή για εμάς είναι το ότι θεωρούμε πως θα πρέπει να καθοριστεί μια ενιαία πολιτική διαχείρισης των ΜΕΔ που θα αναλάβει, κυρίως σε ότι αφορά την προστασία της κύριας κατοικίας και της μικρής επαγγελματικής στέγης (με κριτήρια, προστασία εγγυητών κ.α.) Θεωρούμε πως το ρίσκο που έχει αναλάβει το κράτος με βάση τη Συμφωνία πώλησης του Συνεργατισμού μπορεί να μειωθεί με τους ακόλουθους τρόπους: Με την εκχώρησης της διαχείρισης των ΜΕΔ του Φορέα σε ειδικούς εμπειρογνώμονες (ειδική εταιρεία διαχείρισης). Το κράτος δεν πρέπει να έχει καμία συμμετοχή ή εμπλοκή στη διαχείριση. Οι διαχειριστές θα πρέπει να έχουν τέτοια κίνητρα αμοιβών έτσι ώστε να τους ενδιαφέρει η θετική απόδοση του Φορέα. Τη συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών στον φορέα διαχείρισης έτσι ώστε να μειωθεί η επένδυση του κράτους. Με αυτόν τον τρόπο θα μειωθεί το επενδυτικό ρίσκο και θα μειωθεί το δημόσιο χρέος.
4 Κάποια από τα ΜΕΔ θα πρέπει να πωληθούν σε 3ους για να μειωθεί η έκθεση του κράτους σε αυτή την επένδυση. Σε αυτή τη πτυχή ιδιαίτερη σημασία έχει το νομοσχέδιο της τιτλοποίησης των δανείων το οποίο θα πρέπει να επιτρέπει τέτοιες πωλήσεις από το κράτος. θα πρέπει να παρουσιαστεί μία δεσμευτική Δήλωση Πολιτικής Διαχείρισης των ΜΕΔ του Φορέα στην οποία δήλωση θα πρέπει να περιγράφονται, μεταξύ άλλων, o η πολιτική αναδιάρθρωσης των δανείων σε μακροχρόνιο ορίζοντα. o αν θα εφαρμοστούν εθελούσια προγράμματα μείωσης του ιδιωτικού χρέους στη βάση κατευθυντήριων οδηγιών της ΚΤ o πως θα προστατευτεί η κύρια κατοικία και η μικρή επαγγελματική στέγη (στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων). 3. Οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε πως δεν πιστεύουμε ότι η δημιουργία του Φορέα, από μόνη της, θα επιλύσει το πρόβλημα του πολύ υψηλού ποσοστού ιδιωτικού δανεισμού. Η μείωση των ΜΕΔ του Συνεργατισμού δεν πρόκειται να επιλύσει το πρόβλημα των υπόλοιπων 17 δις ΜΕΔ που θα παραμείνουν στο Κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Θα πρέπει να μας ξεκαθαρίσει η Κυβέρνηση τι πρόκειται να γίνει με τα υπόλοιπα ΜΕΔ που θα βρίσκονται στις υπόλοιπες τράπεζες (κυρίως στην Τράπεζα Κύπρου και στην Ελληνική Τράπεζα). Αυτό που κατά την άποψη μας απαιτείται είναι μια Ενιαία Εθνική Στρατηγική Μείωσης του Ιδιωτικού χρέους, δηλαδή ένα πρόγραμμα αποτελεσματικών αναδιαρθρώσεων δανείων σε μακροχρόνιο ορίζοντα αλλά και εθελούσια προγράμματα μείωσης του ιδιωτικού χρέους τα οποία θα εφαρμόσουν οι τράπεζες στη βάση οδηγιών της κεντρικής τράπεζας με διαφανή κριτήρια. 4. Σε ότι αφορά το προσωπικό του Συνεργατισμού θέλουμε να γνωρίζουμε τι θα γίνει αυτό το προσωπικό με τη συγχώνευση και ιδιαίτερα ποιες θα είναι οι διευθετήσεις για
εκείνους που θα εργοδοτηθούν από την Ελληνική Τράπεζα. Ποιοι θα είναι οι όροι και ποιες οι 5 προτάσεις εθελούσιας αποχώρησης τους; Ποιοι θα αναλάβουν το κόστος του όποιου προγράμματος εθελούσιας αποχώρησης; Θέλουμε να έχουμε τη διαβεβαίωση της Κυβέρνησης σας πως το προσωπικό δεν πρόκειται να μείνει εκτεθειμένο από την μεταφορά των εργασιών του Συνεργατισμού στην Ελληνική Τράπεζα και στον Φορέα Διαχείρισης. 5. Βελτίωση των δικαστηρίων και των σχετικών δικαστικών διαδικασιών. Η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης πλήττει πρωτίστως τους καλόπιστους δανειολήπτες που προσφεύγουν στα δικαστήρια για προστασία. Σε κάθε περίπτωση θεωρούμε πως οι δανειολήπτες θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα πρόσβασης στα Δικαστήρια. Το ΔΗΚΟ δεν πρόκειται να αποδεχθεί τον οποιοδήποτε περιορισμό σε αυτό το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα. 6. Η Ενίσχυση του Πλαίσιο Αφερεγγυότητας αποτελεί για εμάς μία πάρα πολύ σημαντική πτυχή της αντιμετώπισης των προβλημάτων των ΜΕΔ. Σίγουρα θεωρούμε πως πρέπει να διωχθούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές. Όμως κατά την άποψη μας το Πλαίσιο Αφερεγγυότητας θα πρέπει να ενισχυθεί για την προστασία των καλόπιστων δανειοληπτών που δεν ευθύνονται για τη δυσάρεστη τροπή που έχει πάρει η κυπριακή οικονομία τα τελευταία χρόνια. Επισυνάπτεται στη παρούσα επιστολή σχετικό Παράρτημα «1» με τις δικές μας εισηγήσεις για τη βελτίωση και ενίσχυση του Πλαισίου Αφερεγγυότητας. Φυσικά δεν αποκλείουμε να υιοθετήσουμε και άλλες εισηγήσεις που θα προέρχονται από άλλες πολιτικές δυνάμεις κατά τη συζήτηση των σχετικών νομοσχεδίων στη Βουλή. Επίσης θεωρούμε ως αυτονόητο ότι δεν θα αναπεμφθούν οποιαδήποτε Νομοσχέδια τα οποία θα τροποποίηση η Βουλή των Αντιπροσώπων στη Βάση των όσων θα έχουν συμφωνηθεί.
7. Πιστεύουμε πως η ηλεκτρονική ενημέρωση δεν πρέπει να περιοριστεί μόνο στους πλειστηριασμούς αλλά θα πρέπει να υπάρχει Ειδικό Αρχείο Διαθέσιμων Ακινήτων τα οποία σήμερα βρίσκονται στη κατοχή των τραπεζών και τα οποία δυνητικά διατίθενται 6 προς πώληση, ανεξαρτήτως του αν η τράπεζα έχει πάρει συγκεκριμένη απόφαση να το διάθεση προς πώληση. Δυστυχώς αυτό που έχουμε διαπιστώσει πρόσφατα είναι ότι παρουσιάζονται φαινόμενα διαπλοκής και αυθαιρεσίας με πωλήσεις ακινήτων που δεν προσφέρονται ευρύτερα στην αγορά και στο κοινό. 8. Εγκλωβισμένοι ιδιοκτήτες. Πρέπει να δοθεί μία νομικά βιώσιμη λύση σε αυτό το πάρα πολύ σοβαρό και περίπλοκο πρόβλημα. Ενδεχομένως αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την εθελοντική υπογραφή συγκεκριμένων δηλώσεων απαλλαγής του δικαιώματος της τράπεζας (waiver) για αγοραστές που καταβάλλουν την συμβατική αντιμισθία για την αγορά της οικίας τους. 9. Το πρόγραμμα «ΕΣΤΙΑ» για τη μείωση του ιδιωτικού χρέους και την προστασία της κύριας κατοικίας αποτελεί για εμάς καθοριστική πτυχή της περαιτέρω συζήτησης του νομοθετικού πλαισίου. Θεωρούμε πως οι πρόνοιες του σχετικού προγράμματος θα πρέπει να αφορούν μια σημαντική μερίδα δανειοληπτών και ιδιαίτερα καλόπιστους δανειολήπτες που συγκαταλέγονται ανάμεσα στα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα. Συγκεκριμένα: (α) (β) πιστεύουμε πως το πρόγραμμα θα πρέπει να αφορά κατά το ελάχιστο οικίας και ακίνητα αξίας 350.000 και κάτω. τα σχετικά εισοδηματικά κριτήρια θα πρέπει να είναι ευέλικτα και να λαμβάνουν υπόψη την αβεβαιότητα της αγοράς εργασίας. Κατά το ελάχιστο θα πρέπει να προστατεύονται δανειολήπτες με εισοδήματα κάτω των 50.000 το χρόνο.
(γ) το επιδοτούμενο επιτόκιο θα πρέπει να έχει ανώτατο όριο, καθώς το κράτος αναλαμβάνει το ρίσκο επιδότησης του, επομένως αυτό το ρίσκο πρέπει να είναι διευκρινισμένο. 10. Όλες οι έρευνες που αφορούν τις πιθανές ευθύνες για την κατάληξη του Συνεργατισμού πρέπει να προχωρήσουν άμεσα και να αποδοθούν οι ευθύνες, εάν προκύψουν, το συντομότερο δυνατό. 11. Τέλος, ποιοι είναι οι σχεδιασμοί της Κυβέρνησης για τη μείωση του δημόσιου χρέους το οποίο έχει ανέλθει πλέον στο 110% του ΑΕΠ μετά και την εξαγορά των ΜΕΔ του Συνεργατισμού; Τονίζουμε πως κατά την άποψη μας όλα τα μέτρα που θα έρθουν στη Βουλή θα πρέπει να έρθουν σαν «πακέτο» καθώς κατ εμάς αποτελούν ενιαίο σύνολο για μια ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της νέας τραπεζικής κρίσης που έχουμε ενώπιον μας. Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε, Το Δημοκρατικό Κόμμα θα αναμένει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις δικές σας απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτει και επιφυλάσσει την τελική απόφαση του με γνώμονα το συμφέρον του κυπριακού λαού και της κυπριακής οικονομίας. 7 Με εκτίμηση, Νικόλας Παπαδόπουλος Πρόεδρος Δημοκρατικού Κόμματος
ΠΑΡΑΤΗΜΑ «1» 8 Προτάσεις και εισηγήσεις για την περαιτέρω βελτίωση του Πλαισίου Αφερεγγυότητας 1. Αναστολή τόκων του επίδικου δανείου κατά την καταχώριση αίτησης στο Δικαστήριο δυνάμει του Πλαισίου Αφερεγγυότητας μέχρι την έκδοση της απόφασης. 2. Επέκταση των Μη-Συναινετικών Σχεδίων Αποπληρωμής. Δεν πρέπει να υπάρχουν χρονικοί περιορισμοί. 3. Επέκταση της χρονικής περιόδου προστασίας των εγγυητών που έχουν συνάψει συμφωνίες εγγύησης πριν από την ημερομηνία ψήφισης του Νόμου. 4. Οι Δανειολήπτες που έχουν προσωπικά δάνεια ως φυσικά πρόσωπα να μπορούν να αιτούνται να εξετάζεται η αίτηση τους μαζί με το δάνειο της επιχείρησης τους. 5. 6. Να μην επιτρέπεται πιστωτής να εκποιεί κύρια κατοικία εγγυητή για ικανοποίηση χρεών του χρεώστη. 7. Επιχορήγηση των Συμβούλων Αφερεγγυότητας για να τους δοθεί επιπρόσθετο κίνητρο να υποβοηθούν τους δανειολήπτες στην υποβολή αιτήσεων. Η εν λόγω επιχορήγηση να ανέρχεται σε 100 ανά αίτηση. 8. Αναδιάρθρωση, στελέχωση και βελτίωση της υπηρεσίας αφερεγγυότητας 9. Πρέπει να προωθηθεί μία ειδική εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού για τις προστατευτικές πρόνοιες του πλαισίου αφερεγγυότητας. 10. Να διεξάγονται ειδικά προγράμματα επιμόρφωσης για την εκπαίδευση των Συμβούλων Αφερεγγυότητας για την ενίσχυση της επιμόρφωσης τους.
11. Για τις υπερχρεώσεις τραπεζών: 9 (α) (β) η υπηρεσία ανταγωνισμού πρέπει να οδηγήσει στο Δικαστήριο και να επιδιώξει δηλωτικές αποφάσεις για τις 17 καταχρηστικές ρήτρες που ήδη έχει διαπιστώσει ότι υπάρχουν σε καταναλωτικές τραπεζικές συμβάσεις με βάση τις διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας. όταν τερματίζεται σύμβαση δανεισμού τότε ο τόκος υπερημερίας θα πρέπει να χρεώνεται μόνο για το ποσό που εκκρεμεί και όχι για ολόκληρο το δάνειο. 12. Να βελτιωθούν τα κίνητρα των εξεταστών (examinership), δηλαδή το ποσοστό της αμοιβής τους, από το 20% (που είναι σήμερα) σε 30%.