Friday, October 06, 2006 ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΖ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «Οργανωτικό μοντέλο των Κεντρικών Αρμόδιων Αρχών για τον επίσημο έλεγχο των τροφίμων. Συγκριτική μελέτη σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο και ανάδειξη βέλτιστων πρακτικών για την χώρα μας» Επιβλέπων: Δρ. Γεώργιος Κ.Μπαλκάμος Σπουδαστής: Χρυσόστομος Δ.Ψωμάς ΑΘΗΝΑ 2006
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Βασικός στόχος της παρούσας εργασίας είναι η αξιολόγηση του ελληνικού συστήματος για τον επίσημο έλεγχο των τροφίμων και η διατύπωση προτάσεων για την βελτίωση του. Για την επίτευξη του στόχου αυτού πραγματοποιήθηκε μελέτη τόσο του κοινοτικού νομοθετικού πλαισίου όσο και της σχετικής ελληνικής νομοθεσίας, ώστε να χαρτογραφηθεί το σύνολο των στοιχείων του ελληνικού οργανωτικού μοντέλου. Επίσης, πραγματοποιήθηκε έρευνα των συστημάτων που εφαρμόζουν χώρες του εξωτερικού, τόσο στην Ευρώπη (Ηνωμ.Βασίλειο, Ιρλανδία, Τσεχία και Δανία) όσο και εκτός αυτής, (Καναδάς και ΗΠΑ) προκειμένου να εντοπιστούν και να αναδειχθούν οι βέλτιστες πρακτικές οι οποίες θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και στη χώρα μας. Από την αποτύπωση και αξιολόγηση του ελληνικού συστήματος για τον επίσημο έλεγχο των τροφίμων προέκυψαν ορισμένες αδυναμίες και μειονεκτήματα, βασικότερο από τα οποία είναι ο πολύ μεγάλος αριθμός των φορέων που εμπλέκονται στο σύστημα, αρκετοί από τους οποίους ασκούν και άλλες αρμοδιότητες παράλληλα με τις αρμοδιότητες που τους έχουν εκχωρηθεί στο πλαίσιο του συστήματος του επίσημου ελέγχου τροφίμων. Η ύπαρξη δύο Κεντρικών Αρμόδιων Αρχών (Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων και Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων), ως συνολικά υπεύθυνες για το σύστημα των ελέγχων στη χώρα μας, εντείνει παρά αμβλύνει το πρόβλημα συντονισμού το οποίο εκ των πραγμάτων υφίσταται λόγω των πολλών εμπλεκόμενων φορέων. Η απουσία συστήματος δευτεροβάθμιου εσωτερικού ελέγχου, η αποσπασματική και αυτόνομη εκπαίδευση των στελεχών που διεξάγουν ελέγχους και η καθυστέρηση στην υλοποίηση και χρήση πληροφοριακών συστημάτων για την υποστήριξη των αρχών ελέγχου, καταγράφηκαν επίσης στις αδυναμίες του ελληνικού οργανωτικού μοντέλου. Η σημαντικότερη από τις προτάσεις που κατατέθηκαν στην παρούσα εργασία είναι η δημιουργία μίας Κεντρικής Αρμόδιας Αρχής για την Προστασία του Καταναλωτή Τροφίμων, με τον χαρακτήρα της συνταγματικά κατοχυρωμένης ανεξάρτητης διοικητικής αρχής. Η Αρχή αυτή προτείνεται να συγκεντρώσει όλες τις επιτελικές, συντονιστικές και εκτελεστικές αρμοδιότητες και ευθύνες των δύο
Κεντρικών Αρμόδιων Αρχών που υφίστανται αυτήν τη στιγμή στη χώρα μας. Η στελέχωση της προτεινόμενης Αρχής επιβάλλεται να περιλαμβάνει επιστημονικό προσωπικό από όλους τους μέχρι σήμερα εμπλεκόμενους φορείς, τόσο για τη διασφάλιση της διεπιστημονικής προσέγγισης και συνεργασίας στα θέματα των τροφίμων όσο και για τη διατήρηση της θεσμικής μνήμης και την ομαλή μετάβαση από την παρούσα κατάσταση στη νέα. Σημαντικός παράγοντας θα πρέπει επίσης να θεωρηθεί η οργάνωση της Αρχής σε περιφερειακό επίπεδο. Για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των ελέγχων προτείνεται η υλοποίηση μιας σειράς ενεργειών σημαντικότερες από τις οποίες είναι η δημιουργία μίας Νομαρχιακής Διεύθυνσης, με αποκλειστική αρμοδιότητα τη συμμετοχή στο σύστημα του επίσημου ελέγχου, η κεντρική οργάνωση και εντατικοποίηση της εκπαίδευσης των στελεχών που διεξάγουν ελέγχους και η καθιέρωση της ανάλυσης επικινδυνότητας ως βασικό εργαλείο προγραμματισμού της συχνότητας και του είδους των ελέγχων. Τέλος, θεωρείται χρήσιμο και προτείνεται να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση τόσο στην ενημέρωση όσο και στην εκπαίδευση του καταναλωτή, ώστε αφενός να αυξηθεί η εμπιστοσύνη του καταναλωτικού κοινού και αφετέρου σε βάθος χρόνου να καταστεί πραγματικότητα η ασφάλεια των τροφίμων «από το αγρόκτημα έως το τραπέζι» σύμφωνα με τον στόχο της Ε.Ε. Λέξεις Κλειδιά: επίσημος έλεγχος τροφίμων, ασφάλεια τροφίμων, Κεντρική Αρμόδια Αρχή, κοινοτικό πλαίσιο για την ασφάλεια των τροφίμων, ΕΦΕΤ
ABSTRACT The main objective of the present study is the evaluation of the Greek official food control system and the formulation of proposals for its improvement. Both European Union s legislative framework and Greek legislation were examined in order to compose accurately the Greek model. Corresponding models both from European countries (Great Britain, Ireland, Czech Republic and Denmark) and non European countries (Canada, USA) were surveyed as to locate best practices that could be applied in Greece. Certain weaknesses and disadvantages have resulted from the review and evaluation of the Greek official food control system. The most important one is that there are numerous institutions involved in the system, much of them practicing several other competences in parallel with the competences that they have been ceded regarding official food control system. The existence of two Central Competent Authorities (Hellenic Food Authority - EFET and Ministry of Rural Growth and Foods), sharing the overall responsibility for the official food control system in Greece, intensifies despite resolving the problem of coordination which exists by default considering the number of involved institutions. The absence of auditing system, the unsystematic education of the food inspectors and the delay in the implementation and use of informative systems for the support of controls, were also recorded in Greek system s list of weaknesses. The most important proposal, among those posed in the present work, is the foundation of a Central Competent Authority for Food Consumer Protection as a constitutional independent administrative body. It is proposed that this authority assembles all the administrative, coordinative and executive competences and responsibilities which the two Greek Central Competent Authorities now possess. Scientific personnel from all the involved institutions should staff the proposed authority in order to assure inter-scientific management and cooperation, maintain institutional memory and ease transition from the current situation to the new one. It is also suggested that the new authority should be organised in regional level.
Several proposals for improving the effectiveness of controls are put forward, but the more important are the foundation of a Prefectural Direction which will be dedicated only to the competences relative to the official food control system, the central organisation and intensification of food inspector s education, and the adoption of risk analysis as the key function for scheduling controls. Finally it is proposed to emphasize in consumer s education and informing in order to raise consumer s confidence and reach, in a long term basis, EU s goal for food safety from the farm to the fork.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 Εισαγωγή 6 2 Το κοινοτικό νομοθετικό πλαίσιο για τον επίσημο έλεγχο και την ασφάλεια των τροφίμων 8 2.1 Η Λευκή Βίβλος για την ασφάλεια των τροφίμων 9 2.2 Ο κανονισμός 178/2002 10 2.3 Το «Πακέτο Υγιεινής Hygiene Package» 11 2.3.1 Κανονισμός 852/2004 12 2.3.2 Κανονισμός 853/2004 15 2.3.3 Κανονισμός 854/2004 16 2.3.4 Οδηγία 2002/99/ΕΚ 18 2.3.5 Οδηγία 2004/41/ΕΚ 19 2.4 Κανονισμός 882/2004 21 3 Ο επίσημος έλεγχος των τροφίμων στην Ελλάδα 29 3.1 Γενικά 29 3.2 Αρμοδιότητες ανά Υπουργείο 30 3.2.1 Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και τροφίμων 30 3.2.2 Υπουργείo Ανάπτυξης Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) 35 3.2.3 Υπουργείο Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης & Αποκέντρωσης Νομαρχιακές Υπηρεσίες 39 3.2.4 Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών Γενικό Χημείο του Κράτους 41 3.2.5 Υπουργείο Υγείας 42 3.2.6 Συστήματα εσωτερικού δευτεροβάθμιου ελέγχου των Αρμόδιων Αρχών (Audit Systems) 42 3.2.7 Η νέα Κοινή Υπουργική Απόφαση 15523/2006 43 4 Ο επίσημος έλεγχος των τροφίμων σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο47 4.1 Ηνωμένο Βασίλειο - FSA 47 4.2 Ιρλανδία - FSAI 52 4.3 Δανία - DVFA 56 4.4 Τσεχία - CAFIA 59 4.5 Καναδάς - CFIA 63 4.6 Η.Π.Α FSIS 65 5 Συμπεράσματα - Προτάσεις 69 5.1 Αδυναμίες του Ελληνικού οργανωτικού μοντέλου 69 5.2 Προτάσεις 73 6 Βιβλιογραφία - Πηγές 82 Πίνακας Συντμήσεων 85
1 Εισαγωγή Στην παρούσα εργασία επιχειρείται καταρχήν η αποτύπωση του νομοθετικού πλαισίου που διέπει τον επίσημο έλεγχο τροφίμων στην Ε.Ε και τη χώρα μας και η συγκριτική μελέτη του οργανωτικού μοντέλου αντιπροσωπευτικών συστημάτων οργάνωσης σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο σε σχέση με το σύστημα του επίσημου ελέγχου των τροφίμων, όπως αυτό εφαρμόζεται στην Ελλάδα. Απώτερος σκοπός της μελέτης αυτής είναι η ανάδειξη των πλεονεκτημάτων του κάθε μοντέλου και εντέλει η διαμόρφωση συγκεκριμένης πρότασης για την υιοθέτηση των βέλτιστων πρακτικών στην οργάνωση των Κεντρικών Αρμόδιων Αρχών της χώρας μας. Η εργασία διαρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια. Στο πρώτο από αυτά (Κεφάλαιο 2) παρουσιάζεται το κοινοτικό νομοθετικό πλαίσιο για την ασφάλεια των τροφίμων και τον επίσημο έλεγχο αυτών, όπως αυτό έχει πρόσφατα διαμορφωθεί και ισχύει από την 1 η Ιανουαρίου του 2006. Η παρουσίαση του νομοθετικού πλαισίου περιλαμβάνει τις κυριότερες απαιτήσεις που προκύπτουν για κάθε εμπλεκόμενο μέρος στο πεδίο ενδιαφέροντος, όπως αυτές προέκυψαν από την αποδελτίωση των νομικών κειμένων. Στο Κεφάλαιο 3 περιγράφεται αναλυτικά το σύστημα του επίσημου ελέγχου των τροφίμων στη χώρα μας, όπως αυτό προκύπτει από την ισχύουσα ελληνική νομοθεσία. Περιλαμβάνεται αναλυτική περιγραφή του τρόπου με τον οποίο εμπλέκονται οι υπηρεσίες στις οποίες έχει εκχωρηθεί η σχετική αρμοδιότητα, ενώ επιχειρείται η χαρτογράφηση των αρμοδιοτήτων αυτών ανά υπηρεσία και τομέα ευθύνης. Στο Κεφάλαιο 4 παρουσιάζονται οι πληροφορίες που προέκυψαν από την έρευνα των οργανωτικών μοντέλων και μεθόδων των Κεντρικών Αρμόδιων Αρχών ελέγχου από τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες (Ηνωμ.Βασίλειο, Ιρλανδία, Τσεχία και Δανία), καθώς και από δύο χώρες εκτός Ευρώπης (Καναδάς και ΗΠΑ). Η αναφορά σε κάθε μία από αυτές τις χώρες περιλαμβάνει την οργανωτική δομή (οργανόγραμμα), τις αρμοδιότητες και τους σκοπούς της εκάστοτε Αρχής, ενώ απομονώνονται οι βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται 7
και οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν «τροφή για σκέψη» κατά την ανασκόπηση του αντίστοιχου ελληνικού μοντέλου. Στο τελευταίο κεφάλαιο (Κεφάλαιο 5) πραγματοποιείται μια κριτική αξιολόγηση του ελληνικού συστήματος με στόχο τον εντοπισμό των αδυναμιών και μειονεκτημάτων που χρήζουν περαιτέρω μελέτης για τη βελτίωση του ελληνικού οργανωτικού μοντέλου. Τέλος, με βάση τις αδυναμίες που εντοπίστηκαν, αλλά και τα χρήσιμα συμπεράσματα από τη μελέτη των αντίστοιχων συστημάτων ευρωπαϊκών κυρίως κρατών, παρατίθενται συγκεκριμένες προτάσεις αναμόρφωσης του ελληνικού μοντέλου τόσο σε διοικητικό-οργανωτικό όσο και σε λειτουργικό επίπεδο. Η συλλογή των πληροφοριών για τη συγγραφή της παρούσας εργασίας πραγματοποιήθηκε: με χρήση του διαδικτύου από τις ιστοσελίδες των αρμόδιων αρχών αντλήθηκαν τα σχετικά στοιχεία για την κάθε αρχή (συμπεριλαμβανομένου και των ελληνικών εμπλεκόμενων φορέων) από τη βάση δεδομένων νομικού περιεχομένου της Ε.Ε αντλήθηκαν όλα τα σχετικά νομοθετικά κείμενα του κοινοτικού πλαισίου από τη βάση δεδομένων νομικού περιεχομένου του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος αντλήθηκαν τα σχετικά νομοθετικά κείμενα του ελληνικού πλαισίου από τις σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές (βλ. Κεφάλαιο 6 Βιβλιογραφία) μέσω των προφορικών συζητήσεων με στελέχη του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων 8
2 Το κοινοτικό νομοθετικό πλαίσιο για τον επίσημο έλεγχο και την ασφάλεια των τροφίμων Η Ε.Ε έχει συντρέχουσα αρμοδιότητα με τα κράτη μέλη στο πεδίο της προστασίας του καταναλωτή στο οποίο υπάγεται και η ασφάλεια των τροφίμων. Συντρέχουσα αρμοδιότητα σημαίνει ότι τα κράτη μέλη και η Ένωση έχουν την εξουσία να νομοθετούν και να εκδίδουν νομικά δεσμευτικές πράξεις σε ένα συγκεκριμένο τομέα. Τα κράτη μέλη ασκούν τις αρμοδιότητές τους στο βαθμό που η Ένωση δεν έχει ασκήσει τη δική της ή αποφάσισε να παύσει να την ασκεί. Ουσιαστικά το νομικό πλαίσιο για την ασφάλεια των τροφίμων προέρχεται εξολοκλήρου από την Ε.Ε. Τα κράτη μέλη εκδίδουν κυρίως εφαρμοστικά μέτρα των κανονισμών και οδηγιών που θεσπίζει η Ε.Ε. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών κλονίστηκε έντονα κατά τη δεκαετία του 90, λόγω των σωρευτικών επιπτώσεων των κρίσεων που σχετίζονταν με την ασφάλεια των τροφίμων (π.χ διοξίνες, σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών κλπ). Για να ανταποκριθεί στην πρόκληση αυτή, η Ευρωπαϊκή Ένωση εφάρμοσε μια ολοκληρωμένη στρατηγική με σκοπό να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη του κοινού και να αναμορφώσει ριζικά την πολιτική προστασίας του καταναλωτή τροφίμων. Τρεις είναι οι πυλώνες της στρατηγικής αυτής: η θέσπιση σύγχρονου και ευέλικτου νομοθετικού πλαισίου για την ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών η λήψη αποφάσεων με βάση έγκυρα επιστημονικά δεδομένα η θεσμοθέτηση έγκυρου, έγκαιρου και αποτελεσματικού μηχανισμού για τον έλεγχο των τροφίμων Το χρονικό της υλοποίησης της στρατηγικής αυτής από την Ε.Ε έχει ως εξής: 2000 : Έκδοση της Λευκής Βίβλου για την Ασφάλεια των τροφίμων 1 1 Όπως είναι γνωστό κάθε Λευκή Βίβλος αποτελεί μια επίσημη δέσμη προτάσεων για συγκεκριμένες πολιτικές και όχι δεσμευτικό νομικό κείμενο 9
2002 : Έκδοση του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 (OJ L 31, 1.2.2002, p. 1) για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων - European Food Safety Authority (EFSA) και τον καθορισμό διαδικασιών σε θέματα ασφάλειας των τροφίμων 2004 : Έκδοση του «Πακέτου Υγιεινής Hygiene Package» με το οποίο ουσιαστικά αντικαθίσταται το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο. Το «Πακέτο Υγιεινής» περιλαμβάνει 3 κανονισμούς (ΕΚ 852/2004, ΕΚ 853/2004, ΕΚ 854/2004) και 2 οδηγίες ( Οδηγία 2002/99/ΕΚ 2 και Οδηγία 2004/41/ΕΚ) με ημερομηνία εφαρμογής την 1/1/2006 Έκδοση του Κανονισμού 882/2004 «για τη διενέργεια επισήμων ελέγχων της συμμόρφωσης προς τη νομοθεσία περί ζωοτροφών και τροφίμων και προς τους κανόνες για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων» 2006 : Η 1/1/2006 αποτελεί την ημερομηνία εφαρμογής του αναθεωρημένου πλέον νομοθετικού πλαισίου της Ε.Ε για τον επίσημο έλεγχο και την ασφάλεια των τροφίμων 2.1 Η Λευκή Βίβλος για την ασφάλεια των τροφίμων Η Λευκή Βίβλος για την ασφάλεια των τροφίμων [COM (1999) 719/12.01.2000] τονίζει την ανάγκη μιας πολιτικής βασιζόμενης σε σταθερές επιστημονικές βάσεις και σε σύγχρονη νομοθεσία. Στόχος αυτής της γενικής αναδιατύπωσης της κοινοτικής νομοθεσίας είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών: το ευρύ κοινό, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, οι επαγγελματικές ενώσεις, οι εμπορικοί εταίροι και οι διεθνείς οργανισμοί εμπορίου. 2 Η Οδηγία 2002/99/ΕΚ αν και ψηφίστηκε το 2002 θεωρείται κομμάτι του «Πακέτου Υγιεινής» - ημερομηνία εφαρμογής 1/1/2005 10
Βασική κατευθυντήρια οδηγία της Λευκής Βίβλου ήταν η σύνθεση, εναρμόνιση, απλοποίηση και επικαιροποίηση της κατακερματισμένης και τομεακής κοινοτικής νομοθεσίας σε ένα ενιαίο συνεκτικό νομοθετικό πλαίσιο, που θα διευκολύνει την εφαρμογή ολοκληρωμένης πολιτικής ασφάλειας σε όλη την αλυσίδα παραγωγής και διάθεσης των τροφίμων («από το αγρόκτημα έως το τραπέζι», «από το στάβλο έως το πιάτο»), ώστε να εξασφαλιστεί η προστασία της υγείας των καταναλωτών και η διατήρηση των υψηλών προτύπων ασφαλείας σε όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής τροφίμων: από την παραγωγή, τη μεταποίηση, τη μεταφορά, τη διανομή έως την τελική διάθεση των τροφίμων ή των ζωοτροφών. 2.2 Ο κανονισμός 178/2002 Η δημοσίευση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 (OJ L 31, 1.2.2002, p. 1) «για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, για την ίδρυση της EFSA και τον καθορισμό διαδικασιών σε θέματα ασφάλειας των τροφίμων», αποτέλεσε το ιδρυτικό κείμενο - θεμέλιο της νέας σχετικής νομοθεσίας. Καθορίστηκαν βασικές αρχές όπως: η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των ανθρώπων και των ζώων η ολιστική προσέγγιση της υγιεινής των τροφίμων σε όλη την αλυσίδα παραγωγής και διάθεσής τους (από το στάβλο έως το πιάτο) η διαδικασία ανάλυσης της επικινδυνότητας (Risk Analysis) που συνίσταται στην αξιολόγηση, τη διαχείριση και την κοινοποίηση αυτής η αρχή της προφύλαξης η πρωταρχική ευθύνη των υπευθύνων επιχειρήσεων τροφίμων να διασφαλίζουν ότι πληρούνται οι απαιτήσεις της νομοθεσίας η εγκαθίδρυση συστημάτων ιχνηλασιμότητας η αρχή της διαφάνειας οι γενικές υποχρεώσεις του εμπορίου κατά την εισαγωγή και εξαγωγή τροφίμων και τα διεθνή πρότυπα η διαχείριση των διατροφικών κρίσεων και των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης 11
και τέλος το δικαίωμα των πολιτών σε σαφή και ακριβή πληροφόρηση από τις δημόσιες αρχές. 2.3 Το «Πακέτο Υγιεινής Hygiene Package» Λαμβάνοντας τις ανωτέρω βασικές αρχές του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 ως τη βάση της νέας νομοθεσίας για την ασφάλεια των τροφίμων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε σε «οριζόντια» εναρμόνιση των κανόνων υγιεινής για την παραγωγή, επεξεργασία και διάθεση των τροφίμων. Βασικός στόχος ήταν η σύνθεση, η εναρμόνιση, η απλοποίηση και ο εκσυγχρονισμός της κατακερματισμένης και ανά τομείς κοινοτικής νομοθεσίας σε ένα ενιαίο συνεκτικό νομοθετικό πλαίσιο, που θα διευκολύνει την εφαρμογή ολοκληρωμένης πολιτικής ασφάλειας σε όλη την αλυσίδα παραγωγής των τροφίμων, ώστε να εξασφαλίζεται η προστασία της υγείας των καταναλωτών και η διατήρηση των υψηλών προτύπων ασφαλείας. Το τότε υφιστάμενο υγειονομικό πλαίσιο περιλάμβανε 17 κοινοτικές οδηγίες, οι οποίες αναπτύχθηκαν σταδιακά από το 1964 προκειμένου να ικανοποιηθούν οι ανάγκες της εσωτερικής αγοράς, αλλά και η προστασία του καταναλωτή. Η πολυπλοκότητα των εν λόγω οδηγιών, η παράλληλη και συχνά ταυτόχρονη αναφορά τους σε θέματα που άπτονται διαφορετικών τομέων (υγεία των ζώων, υγιεινή, επίσημος έλεγχος), η σχετική «υστέρηση» σε υγειονομικούς κανόνες για τα μη ζωικής προέλευσης τρόφιμα, και τέλος η συχνά καθυστερημένη και ανομοιόμορφη ενσωμάτωσή των εν λόγω κανόνων στα εθνικά δίκαια των κρατών μελών, κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη για αναμόρφωση και απλοποίηση του νομοθετικού πλαισίου. Το αναθεωρημένο κοινοτικό πλαίσιο για την υγιεινή των τροφίμων (hygiene package) αποτελείται από 3 κανονισμούς και δύο οδηγίες και έχει τεθεί σε εφαρμογή από 1 η Ιανουαρίου 2006 (με εξαίρεση την οδηγία 2002/99 για τους κανόνες υγειονομικού ελέγχου προϊόντων ζωικής προέλευσης, η οποία εφαρμόζεται από 1 η Ιανουαρίου 2005): 12
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 852/2004 για την υγιεινή των τροφίμων (OJ L 226, 25.06.2004). Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 853/2004 για τον καθορισμό ειδικών κανόνων υγιεινής για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης (OJ L 226, 25.06.2004). Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 854/2004 για τον καθορισμό ειδικών διατάξεων για την οργάνωση των επίσημων ελέγχων στα προϊόντα ζωικής προέλευσης που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο (OJ L 226, 25.06.2004). Οδηγία 2002/99/ΕΚ για τους κανόνες υγειονομικού ελέγχου που διέπουν την παραγωγή, μεταποίηση, διανομή και εισαγωγή προϊόντων ζωικής προέλευσης που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση (OJ L 18, 23.1.2003, p. 11). Οδηγία 2004/41/ΕΚ για την κατάργηση ορισμένων οδηγιών σχετικών με την υγιεινή των τροφίμων και τους υγειονομικούς όρους για την παραγωγή και διάθεση στην αγορά ορισμένων προϊόντων ζωικής προέλευσης που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση και για την τροποποίηση των οδηγιών 89/662/ΕΟΚ και 92/118/ΕΟΚ του Συμβουλίου και της απόφασης 95/408/ΕΚ του Συμβουλίου (OJ L 195, 02.06.2004). 2.3.1 Κανονισμός 852/2004 Ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 852/2004 «για την υγιεινή των τροφίμων» αποτελεί «οριζόντια» νομοθεσία που αναφέρεται στους γενικούς κανόνες υγιεινής όλων των ειδών τροφίμων, σε όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής και διάθεσής τους (από την πρωτογενή παραγωγή έως και την προσφορά προς πώληση ή τη διάθεση στον τελικό καταναλωτή). Έχει διευρυμένο πεδίο εφαρμογής συγκριτικά με την οδηγία 93/43/ΕΟΚ, η οποία καταργήθηκε από την 1 η Ιανουαρίου 2006 με την έναρξη εφαρμογής του εν λόγω κανονισμού. Οι βασικές του αρχές συνοψίζονται στα παρακάτω σημεία: 1. Κύριος στόχος είναι η διασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας του καταναλωτή 2. Η συντονισμένη και ολιστική προσέγγιση της υγιεινής των τροφίμων, από το σημείο της πρωτογενούς παραγωγής μέχρι και την τελική τους διάθεση, θεωρείται απαραίτητο στοιχείο για την ασφάλεια των τροφίμων. 3. Ο κανονισμός δεν εφαρμόζεται στην πρωτογενή παραγωγή τροφίμων για οικιακή χρήση, καθώς και στην οικιακή παρασκευή, το χειρισμό και την 13
αποθήκευση τροφίμων για ιδιωτική κατανάλωση. Επίσης, δεν εφαρμόζεται για μικρές ποσότητες πρωτογενών προϊόντων που προμηθεύονται άμεσα από τον παραγωγό στον τελικό καταναλωτή ή στα τοπικά καταστήματα λιανικής πώλησης που προμηθεύουν απευθείας τον τελικό καταναλωτή. Για τις τελευταίες περιπτώσεις ο κανονισμός προβλέπει τη θέσπιση εθνικών μέτρων. 4. Ο υπεύθυνος κάθε επιχείρησης τροφίμων φέρει την πρωταρχική ευθύνη για την ασφάλεια των τροφίμων. 5. Οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων, με εξαίρεση του επιπέδου της πρωτογενούς παραγωγής, οφείλουν να καταρτίζουν, εφαρμόζουν και διατηρούν πάγια διαδικασία ή διαδικασίες βάσει των αρχών του συστήματος Ανάλυσης Κινδύνων και Κρίσιμων Σημείων Ελέγχου- Hazard Analysis and Critical Control Point (HACCP). Η αρμόδια αρχή, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση και το μέγεθος της επιχείρησης, θεσπίζει τις λεπτομερείς ρυθμίσεις και τις απαιτήσεις συμμόρφωσης προκειμένου να διευκολυνθεί η εφαρμογή του συστήματος HACCP σε όλες τις περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων των μικρών επιχειρήσεων. 6. Ο κανονισμός ενθαρρύνει την κατάρτιση εθνικών και κοινοτικών οδηγών ορθής πρακτικής για την υγιεινή και για την εφαρμογή των αρχών του HACCP. Η χρήση των εν λόγω οδηγών από τους υπευθύνους των επιχειρήσεων τροφίμων παραμένει σε εθελοντική βάση. Οι εθνικοί οδηγοί ορθής πρακτικής καταρτίζονται από τους οικείους κλάδους επιχειρήσεων τροφίμων ή υπό την αιγίδα ενός εθνικού οργανισμού τυποποίησης (π.χ. ΕΛΟΤ), ύστερα από διαβούλευση με εκπροσώπους φορέων τα συμφέροντα των οποίων μπορούν να θιγούν ουσιαστικά (π.χ. αρμόδιες αρχές και ενώσεις καταναλωτών), λαμβανομένων υπόψη των συναφών κωδίκων πρακτικής του Codex Alimentarius 3 και των σχετικών υποδείξεων του κανονισμού (παράρτημα Ι, μέρος Β), όταν αφορούν την πρωτογενή παραγωγή. Οι οδηγοί ορθής πρακτικής που καταρτίστηκαν βάσει της 3 Η Codex Alimentarius Commission είναι μια επιτροπή που καταρτίστηκε το 1963 από κοινού από τον FAO (Food & Agricultural Organization) και τον WHO (World Health Organization) με στόχο τη δημιουργία προτύπων και οδηγιών για την ασφαλή παραγωγή τροφίμων 14
οδηγίας 93/43/ΕΟΚ, εξακολουθούν να ισχύουν και μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού, εφόσον είναι συμβατοί με τους στόχους του. 7. Καθορίζονται οι γενικές και ειδικές απαιτήσεις υγιεινής προς τις οποίες οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων, τόσο σε επίπεδο πρωτογενούς παραγωγής όσο και κατά τα επόμενα στάδια, οφείλουν να συμμορφώνονται (παράρτημα Ι, μέρος Α και παράρτημα ΙΙ). 8. Επισημαίνεται η ανάγκη καθορισμού συγκεκριμένων μικροβιολογικών κριτηρίων, διαδικασιών και στόχων, βάσει επιστημονικής αξιολόγησης των κινδύνων, που θα συμπληρώνουν την ισχύουσα νομοθεσία περί τροφίμων και θα διασφαλίζουν την ομοιόμορφη και αποτελεσματική εφαρμογή της. 9. Ο υπεύθυνος κάθε επιχείρησης τροφίμων κοινοποιεί στην αρμόδια αρχή, και με τρόπο που η τελευταία έχει προκαθορίσει, τις πλέον πρόσφατες πληροφορίες για τις εγκαταστάσεις που διατηρεί υπό τον έλεγχό του, ώστε κάθε μια από αυτές να καταχωρείται στο σχετικό μητρώο επιχειρήσεων. Επίσης, φροντίζει για την έγκριση των εγκαταστάσεων από την αρμόδια αρχή όταν αυτό απαιτείται από την εθνική νομοθεσία, από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 853/2004, από απόφαση λαμβανόμενη σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 14 του παρόντος. 10. Επιβεβαιώνεται η υποχρέωση των υπευθύνων επιχειρήσεων να διατηρούν συστήματα ιχνηλασιμότητας των τροφίμων και των συστατικών τους, σε όλα τα στάδια παραγωγής και διάθεσής τους, ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη διασφάλιση της υγιεινής των τροφίμων. 11. Επισημαίνεται ότι τα τρόφιμα που εισάγονται στην Κοινότητα θα πρέπει να πληρούν τους κοινοτικούς κανόνες υγιεινής ή να ανταποκρίνονται σε κανόνες που είναι ισοδύναμοι με αυτούς. Αντίστοιχα, τα τρόφιμα που εξάγονται σε τρίτες χώρες θα πρέπει να πληρούν τουλάχιστον τις ίδιες απαιτήσεις με εκείνες που ισχύουν για τη διάθεσή τους στο εσωτερικό της Κοινότητας. 12. Προβλέπεται η δυνατότητα θέσπισης εθνικών μέτρων για την προσαρμογή των απαιτήσεων του κανονισμού, όταν τα εν λόγω μέτρα έχουν ως στόχο τη συνέχιση της χρήσης παραδοσιακών μεθόδων ή την ικανοποίηση των αναγκών επιχειρήσεων τροφίμων που βρίσκονται σε περιοχές που υπόκεινται σε ειδικούς γεωγραφικούς περιορισμούς. Ωστόσο, η επιδεικνυόμενη ευελιξία δεν θα πρέπει να θέτει σε κίνδυνο τους στόχους του 15
κανονισμού, ενώ η όλη διαδικασία από πλευράς κάθε κράτους μέλους οφείλει να είναι πλήρως διαφανής. 13. Δίδεται η δυνατότητα στα κράτη μέλη μέσω της θέσπισης εθνικών μέτρων δικαίου να καταστήσουν υποχρεωτική την εκπαίδευση του προσωπικού που απασχολείται σε ορισμένους κλάδους τροφίμων. 2.3.2 Κανονισμός 853/2004 Η δημοσίευση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 853/2004 «για τον καθορισμό ειδικών κανόνων υγιεινής για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης» αντικατοπτρίζει το γεγονός της ιδιαιτερότητας των τροφίμων ζωικής προέλευσης, ως προς τους κινδύνους που ενδεχομένως να παρουσιάζουν για την ανθρώπινη υγεία. Πρόκειται για «κάθετη» νομοθεσία, η οποία προσδιορίζει τους ειδικούς κανόνες υγιεινής που θα πρέπει να τηρούνται από τους υπεύθυνους των επιχειρήσεων για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, και συμπληρώνει τους γενικούς κανόνες του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 852/2004. Οι βασικές του αρχές συνοψίζονται στα παρακάτω σημεία: 1. Κύριος στόχος παραμένει η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας του καταναλωτή (ιδίως μέσω της επιβολής των ίδιων κανόνων στους υπευθύνους επιχειρήσεων τροφίμων σε ολόκληρη την Κοινότητα) και η ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. 2. Πεδίο εφαρμογής είναι τα μη μεταποιημένα και μεταποιημένα προϊόντα ζωικής προέλευσης. 3. Ο κανονισμός εφαρμόζεται εν γένει στις δραστηριότητες χονδρικού εμπορίου. Δεν εφαρμόζεται στο λιανικό εμπόριο, όπου οι απαιτήσεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 852/2004 επαρκούν για την εξασφάλιση της ασφάλειας των τροφίμων. Ωστόσο, τα κράτη μέλη διαθέτουν κάποια διακριτική ευχέρεια για να επεκτείνουν ή να περιορίζουν, δυνάμει του εθνικού δικαίου, την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος κανονισμού στο λιανικό εμπόριο. 4. Πέραν της συμμόρφωσης προς τους γενικούς κανόνες του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 για την ιχνηλασιμότητα, οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων οι οποίοι είναι αρμόδιοι για εγκαταστάσεις που υπόκεινται σε έγκριση, σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό, θα πρέπει να εξασφαλίζουν 16
ότι όλα τα προϊόντα ζωικής προέλευσης που διαθέτουν στην αγορά φέρουν είτε σήμα καταλληλότητας είτε αναγνωριστικό σήμα. 5. Προσδιορίζονται οι απαιτήσεις και οι ειδικές διατάξεις για τα διάφορα προϊόντα ζωικής προέλευσης που θα πρέπει να τηρούν οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων (παραρτήματα ΙΙ και ΙΙΙ). 6. Προϊόντα ζωικής προέλευσης που έχουν παραχθεί στην Κοινότητα διατίθενται στην αγορά μόνον εφόσον έχουν παραχθεί και υποστεί χειρισμούς σε εγκαταστάσεις οι οποίες: α) πληρούν τις απαιτήσεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 852/2004, των παραρτημάτων ΙΙ και ΙΙΙ του παρόντος και άλλων σχετικών απαιτήσεων της νομοθεσίας περί τροφίμων, και β) έχουν καταχωρηθεί και εγκριθεί (όταν αυτό απαιτείται) από την αρμόδια αρχή. 7. Παρέχεται, υπό προϋποθέσεις, η δυνατότητα στα κράτη μέλη να θεσπίσουν εθνικά μέτρα για την προσαρμογή των απαιτήσεων που καθορίζονται στο παράρτημα ΙΙΙ. 2.3.3 Κανονισμός 854/2004 Οι ειδικές διατάξεις για την οργάνωση των επίσημων ελέγχων στα προϊόντα ζωικής προέλευσης, αντικατοπτρίζουν τους ειδικούς υγειονομικούς κανόνες που ισχύουν για τις σχετικές επιχειρήσεις τροφίμων και ορίζονται στον κανονισμό 853/2004. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 854/2004 «για τον καθορισμό ειδικών διατάξεων για την οργάνωση των επίσημων ελέγχων στα προϊόντα ζωικής προέλευσης που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο» εφαρμόζεται μαζί με τον κανονισμό 882/2004. Οι βασικές του αρχές συνοψίζονται στα παρακάτω σημεία: 1. Οι αρμόδιες αρχές εγκρίνουν εγκαταστάσεις κατά τον χρόνο και με τον τρόπο που ορίζεται στο άρθρο 31, παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. Σε κάθε εγκεκριμένη εγκατάσταση, καθώς και στις εγκαταστάσεις με υπό όρους έγκριση, χορηγείται αριθμός έγκρισης στον οποίο είναι δυνατό να προστίθενται κωδικοί που δηλώνουν τους τύπους των παρασκευαζόμενων προϊόντων ζωικής προέλευσης. 2. Θεωρείται σκόπιμο, η διενέργεια ελέγχων και επιθεωρήσεων στα σφαγεία, στις εγκαταστάσεις χειρισμού θηραμάτων και στα εργαστήρια τεμαχισμού να 17
πραγματοποιείται από τους επίσημους κτηνιάτρους, βάσει των ειδικών γνώσεων που διαθέτουν. Τα κράτη μέλη διατηρούν τη διακριτική ευχέρεια να καθορίζουν το καταλληλότερο προσωπικό που θα διενεργεί τους ελέγχους και τις επιθεωρήσεις άλλων τύπων εγκαταστάσεων. 3. Προσδιορίζονται οι γενικές αρχές για τους επίσημους ελέγχους σε ότι αφορά τα προϊόντα ζωικής προέλευσης που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του εν λόγω κανονισμού. Ειδικότερα, η αρμόδια αρχή διενεργεί επίσημους ελέγχους για να εξακριβώσει αν οι επιχειρήσεις τροφίμων συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις: α) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 852/2004 β) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 853/2004 γ) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1774/2002 4 4. Οι επίσημοι έλεγχοι περιλαμβάνουν: α) ελέγχους ορθής υγιεινής πρακτικής και συστημάτων διαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων (HACCP) β) τους επίσημους ελέγχους που ορίζονται για το νωπό κρέας, τα ζώντα δίθυρα μαλάκια, τα αλιευτικά προϊόντα, το νωπό γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα (αναλύονται σε διαδοχικά άρθρα του κανονισμού) γ) τυχόν ειδικά καθήκοντα ελέγχου τα οποία ορίζονται στα παραρτήματα. 5. Με τους ελέγχους ορθής υγιεινής πρακτικής εξακριβώνεται αν οι επιχειρήσεις τροφίμων εφαρμόζουν συνεχώς και καταλλήλως τις διαδικασίες που αφορούν τουλάχιστον: α) τους ελέγχους των πληροφοριών για την τροφική αλυσίδα β) τον σχεδιασμό και τη συντήρηση των χώρων και του εξοπλισμού γ) την υγιεινή πριν, κατά και μετά τη λειτουργία δ) την προσωπική υγιεινή ε) την κατάρτιση στις διαδικασίες υγιεινής και εργασίας στ) την καταπολέμηση των τρωκτικών και εντόμων ζ) την ποιότητα του νερού 4 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1774/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 3ης Οκτωβρίου 2002 για τον καθορισμό υγειονομικών κανόνων σχετικά με τα ζωικά υποπροϊόντα που δεν προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο 18
η) τον έλεγχο της θερμοκρασίας θ) τους ελέγχους των τροφίμων που εισέρχονται και εξέρχονται στην εγκατάσταση, καθώς και τα σχετικά συνοδευτικά έγγραφα. 6. Με τους ελέγχους του συστημάτων διαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων (HACCP) εξακριβώνεται αν οι επιχειρήσεις τροφίμων εφαρμόζουν συνεχώς και καταλλήλως τις προβλεπόμενες διαδικασίες, ιδίως δε διαπιστώνουν, αν οι διαδικασίες παρέχουν τα εχέγγυα που ορίζονται στο τμήμα ΙΙ του παραρτήματος ΙΙ του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 853/2004. Ειδικότερα, διερευνούν κατά πόσον οι πάγιες διαδικασίες που έχουν καταρτιστεί και εφαρμόζονται εγγυώνται, κατά το δυνατόν, ότι τα προϊόντα ζωικής προέλευσης: α) ανταποκρίνονται στα μικροβιολογικά κριτήρια που θεσπίζονται δυνάμει της κοινοτικής νομοθεσίας β) είναι σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία περί καταλοίπων, προσμείξεων και απαγορευμένων ουσιών γ) δεν ενέχουν φυσικούς κινδύνους, όπως ξένα σώματα. 7. Η εξακρίβωση της συμμόρφωσης προς τις απαιτήσεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 853/2004 σε σχέση με την τοποθέτηση σημάτων αναγνώρισης πραγματοποιείται σε όλες τις εγκαταστάσεις που έχουν εγκριθεί σύμφωνα με τον εν λόγω κανονισμό, επιπλέον της εξακρίβωσης της συμμόρφωσης προς άλλες απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας. 2.3.4 Οδηγία 2002/99/ΕΚ Βασικός στόχος της οδηγίας 2002/99/ΕΚ «για τους κανόνες υγειονομικού ελέγχου που διέπουν την παραγωγή, μεταποίηση, διανομή και εισαγωγή προϊόντων ζωικής προέλευσης που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση», ήταν η σύνθεση και εναρμόνιση των διαφόρων ειδικών κανόνων υγειονομικού ελέγχου που έχουν κατά καιρούς εκδοθεί και διέπουν την παραγωγή, μεταποίηση, διανομή και εισαγωγή προϊόντων ζωικής προέλευσης που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, σε ένα ενιαίο νομοθετικό κείμενο. Η εναρμόνιση των κανόνων αυτών θα εξασφαλίσει την ενιαία εφαρμογή τους σε όλη την Κοινότητα και θα συμβάλει σημαντικά στην πρόληψη της εισαγωγής ή της εξάπλωσης νόσων των ζώων που οφείλονται στη διάθεση προϊόντων ζωικής προέλευσης στην αγορά. Από την παρούσα οδηγία δεν θίγονται οι 19
διατάξεις των οδηγιών 89/662/ΕΚ (σχετικά µε τους κτηνιατρικούς ελέγχους που εφαρμόζονται στο ενδοκοινοτικό εμπόριο µε προοπτική την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς), 97/78/ΕΚ (για καθορισμό των αρχών οργάνωσης των κτηνιατρικών ελέγχων των προϊόντων που εισάγονται στην Κοινότητα από τρίτες χώρες ), και των οδηγιών του καταλόγου του παραρτήματος Ι. 2.3.5 Οδηγία 2004/41/ΕΚ Βασικός στόχος της οδηγίας 2004/41/ΕΚ «για την κατάργηση ορισμένων οδηγιών σχετικών με την υγιεινή των τροφίμων και τους υγειονομικούς όρους για την παραγωγή και διάθεση στην αγορά ορισμένων προϊόντων ζωικής προέλευσης που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση και για την τροποποίηση των οδηγιών 89/662/ΕΟΚ και 92/118/ΕΟΚ και της απόφασης 95/408/ΕΚ», ήταν η κατάργηση ορισμένων οδηγιών σχετικών με την υγιεινή των τροφίμων και τους υγειονομικούς όρους για την παραγωγή και διάθεση στην αγορά ορισμένων προϊόντων ζωικής προέλευσης που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, συνεπεία της εναρμόνισης και απλοποίησής τους από τους κανονισμούς (ΕΚ) 852/2004, 853/2004, 854/2004 και 882/2004 Δεδομένου ότι ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 852/2004 5 προβλέπει την κατάργηση της οδηγίας 93/43/EOK, για την υγιεινή των τροφίμων, η παρούσα οδηγία καταργεί μόνον τις σχετικές με τα προϊόντα ζωικής προέλευσης. 5 Βλ. 17. παρ.1 20
Πίνακας 1: Οδηγίες που καταργούνται με βάση την Οδηγία 2004/41/ΕΚ Οδηγία που καταργείται 64/433/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 26ης Ιουνίου 1964 71/118/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 15ης Φεβρουαρίου1971 72/461/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 1972 Αντικείμενο Περί υγειονομικών προβλημάτων στον τομέα των ενδοκοινοτικών συναλλαγών νωπών κρεάτων Περί υγειονομικών προβλημάτων στον τομέα των ενδοκοινοτικών συναλλαγών νωπών κρεάτων πουλερικών Περί προβλημάτων υγειονομικού ελέγχου στον τομέα των ενδοκοινοτικών συναλλαγών νωπών κρεάτων 77/96/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 1976 Περί αναζητήσεως τριχινών κατά τις εισαγωγές από τρίτες χώρες νωπών κρεάτων που προέρχονται από χοιροειδή κατοικίδια 77/99/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Δεκεμβρίου 1976 80/215/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 22ας Ιανουαρίου 1980 89/362/ΕΟΚ της Επιτροπής της 26ης Μαΐου 1989 89/437/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 20ής Ιουνίου 1989 91/492/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 15ης Ιουλίου 1991 91/493/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 22ας Ιουλίου 1991 91/494/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 26ης Ιουνίου 1991 91/495/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 27ης Νοεμβρίου 1990 92/45/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 16ης Ιουνίου 1992 Περί υγειονομικών προβλημάτων στον τομέα των ενδοκοινοτικών συναλλαγών προϊόντων με βάση το κρέας Περί προβλημάτων υγειονομικού ελέγχου στον τομέα των ενδοκοινοτικών συναλλαγών προϊόντων με βάση το κρέας Για τις γενικές συνθήκες υγιεινής στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις παραγωγής γάλακτος Σχετικά με τα προβλήματα υγείας και υγιεινής όσον αφορά την παραγωγή και τη διάθεση στην αγορά των προϊόντων αυγών Περί καθορισμού των υγειονομικών κανόνων που διέπουν την παραγωγή και τη διάθεση στην αγορά ζώντων δίθυρων μαλακίων Περί καθορισμού των υγειονομικών κανόνων που διέπουν την παραγωγή και τη διάθεση στην αγορά των αλιευτικών προϊόντων Σχετικά με τους όρους υγειονομικού ελέγχου που διέπουν τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές και τις εισαγωγές νωπών κρεάτων πουλερικών από τρίτες χώρες Για τα υγειονομικά προβλήματα και τα προβλήματα υγειονομικού ελέγχου σχετικά με την παραγωγή και τη διάθεση στην αγορά του κρέατος κουνελιών και του κρέατος εκτρεφόμενων θηραμάτων Για τα υγειονομικά προβλήματα και τα προβλήματα υγειονομικού ελέγχου σχετικά με τη θανάτωση άγριων θηραμάτων και την εμπορία κρέατός τους 92/46/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 16ης Ιουνίου 1992 92/48/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 16ης Ιουνίου 1992 94/65/ΕΚ του Συμβουλίου της 14ης Δεκεμβρίου 1994 Πηγή: Οδηγία 2004/41/ΕΚ Για τη θέσπιση των υγειονομικών κανόνων για την παραγωγή και την εμπορία νωπού γάλακτος, θερμικά επεξεργασμένου γάλακτος και προϊόντων με βάση το γάλα Για τον καθορισμό των ελάχιστων κανόνων υγιεινής που εφαρμόζονται σε ορισμένα αλιευτικά προϊόντα που λαμβάνονται σε αλιευτικά σκάφη σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 1στοιχείο α) σημείο i) της οδηγίας 91/493/ΕΟΚ Περί καθορισμού των υγειονομικών κανόνων για την παραγωγή και τη θέση στην αγορά κιμάδων και παρασκευασμάτων κρέατος 21
2.4 Κανονισμός 882/2004 Σκοπός του κανονισμού 882/2004 «για τη διενέργεια επισήμων ελέγχων της συμμόρφωσης προς τη νομοθεσία περί ζωοτροφών και τροφίμων και προς τους κανόνες για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων», είναι να συμπληρώσει τα κενά της ισχύουσας νομοθεσίας σχετικά με τον επίσημο έλεγχο των τροφίμων και των ζωοτροφών βάσει εναρμονισμένης κοινοτικής προσέγγισης όσον αφορά το σχεδιασμό και την εφαρμογή των εθνικών συστημάτων ελέγχου. Αποτελεί το βασικό νομοθέτημα βάση του οποίου θα πρέπει να εφαρμόζεται ο έλεγχος ενιαία από όλες τις αρμόδιες αρχές των κρατών-μελών. Ο κανονισμός αποσκοπεί: στην πρόληψη, την εξάλειψη ή τη μείωση σε αποδεκτό επίπεδο των κινδύνων για τον άνθρωπο και τα ζώα, είτε άμεσα είτε μέσω του περιβάλλοντος στη διασφάλιση θεμιτών πρακτικών κατά το εμπόριο ζωοτροφών και τροφίμων και την προστασία των συμφερόντων των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένης της επισήμανσης των ζωοτροφών και των τροφίμων και άλλων μορφών ενημέρωσης των καταναλωτών. Ως «επίσημος έλεγχος τροφίμων» νοείται κάθε μορφή ελέγχου που πραγματοποιεί η αρμόδια αρχή κάθε Κράτους- Μέλους ή η Κοινότητα για την εξακρίβωση της συµµόρφωσης προς τη νομοθεσία και τη διασφάλιση της ασφάλειας των τροφίμων με σκοπό την προστασία της υγείας και των οικονομικών συμφερόντων των καταναλωτών. Πιο συγκεκριμένα ως επίσημος έλεγχος θεωρείται: Ο οποιοσδήποτε έλεγχος στα τρόφιμα, στα συστατικά των τροφίμων, στα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα. Ο οποιοσδήποτε έλεγχος της επισήμανσης, της παρουσίασης, της διαφήμισης, και των εμπορικών παραστατικών. Η δειγματοληψία, η εργαστηριακή εξέταση ή η ανάλυση ή τα άλλα μέσα διεξαγωγής ελέγχων από την αρμόδια αρχή ή από τους εντεταλμένους της. 22
Η οποιαδήποτε επιθεώρηση, έλεγχος εγκατάστασης, τήρησης και επαλήθευσης των συστημάτων διασφάλισης στις επιχειρήσεις παραγωγής, επεξεργασίας, αποθήκευσης, διανομής, εμπορίας, διάθεσης και εστίασης Πιο αναλυτικά, ως δραστηριότητες κατά τον επίσημο έλεγχο θεωρούνται: Ο έλεγχος των τροφίμων και των συστατικών τους, των προσθέτων, βιταμινών, ανόργανων αλάτων, άλλων προσθέτων που προορίζονται να πωληθούν ως έχουν και των υλικών που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα, καθώς και ο έλεγχος της επισήμανσης, της παρουσίασης και της διαφήμισης τους, Η επιθεώρηση που αφορά στην εφαρμογή κανόνων υγιεινής και συστημάτων διασφάλισης σε όλα τα στάδια από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση, Οι έλεγχοι που γίνονται στη βάση εθνικών προγραμμάτων, κοινοτικών προγραμμάτων, προγραμμάτων παρακολούθησης και στα πλαίσια ερευνητικών προγραμμάτων για τη δημιουργία προτύπων (τακτικοί έλεγχοι). Οι έλεγχοι που επιβάλλονται μετά από καταγγελίες, ειδοποίηση από το σύστημα Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF), ή μετά από εκδήλωση διατροφικών κρίσεων. Καθήκοντα επίσημων ελέγχων Λαμβάνοντας ως βάση τις γενικές αρχές και απαιτήσεις τις νομοθεσίας για τα τρόφιμα που διατυπώνονται στον κανονισμό (ΕΚ) 178/2002, ο κανονισμός 882/2004 περιγράφει λεπτομερέστερα τον τρόπο με τον οποίο οι αρχές αυτές πρέπει να ερμηνεύονται και να εφαρμόζονται. Οι επίσημοι έλεγχοι που πραγματοποιούνται από τα κράτη μέλη, πρέπει να επιτρέπουν σε αυτά να ελέγχουν και να διασφαλίζουν ότι τηρείται η εθνική και η κοινοτική νομοθεσία σχετικά με τις ζωοτροφές και τα τρόφιμα. Για το σκοπό αυτό, οι επίσημοι έλεγχοι διενεργούνται τακτικά και, κατ' αρχήν, αιφνιδιαστικά, σε οποιοδήποτε στάδιο της παραγωγής, της μεταποίησης ή της διανομής των ζωοτροφών ή των τροφίμων. Για τον καθορισμό των ελέγχων λαμβάνονται υπόψη οι κίνδυνοι που εντοπίστηκαν, η εμπειρία και οι γνώσεις που αποκτήθηκαν από προηγούμενους ελέγχους, η αξιοπιστία των ελέγχων που 23
πραγματοποιήθηκαν ήδη από τις επιχειρήσεις των αντίστοιχων κλάδων, καθώς και οι υποψίες ή πληροφορίες για ενδεχόμενη μη συμμόρφωση. Αρμόδιες αρχές Τα κράτη μέλη ορίζουν τις αρχές που είναι αρμόδιες για την πραγματοποίηση των επίσημων ελέγχων. Αυτές οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να πληρούν ορισμένα λειτουργικά κριτήρια ώστε να εξασφαλίζεται η αμεροληψία και η αποτελεσματικότητά τους. Πρέπει να διαθέτουν κατάλληλο εξοπλισμό και επαρκές ειδικευμένο προσωπικό (τομείς που αναφέρονται αναλυτικά στο παράρτημα II), καθώς και σχέδια αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης. Οι αρμόδιες αρχές μπορούν να διενεργούν εσωτερικούς ή εξωτερικούς ελέγχους ώστε να διασφαλίζεται ότι επιτυγχάνονται οι στόχοι του παρόντος κανονισμού. Σε περίπτωση ανάθεσης ενός μέρους των επίσημων ελέγχων σε περιφερειακές ή τοπικές αρχές, είναι αναγκαία η αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ της αναθέτουσας Κεντρικής Αρμόδιας Αρχής και των αντίστοιχων αρχών ελέγχου. Η αρμόδια αρχή μπορεί να αναθέτει συγκεκριμένα καθήκοντα ελέγχου σε φορείς ελέγχου εφόσον αυτοί πληρούν αυστηρούς όρους, οι οποίοι ορίζονται λεπτομερώς στον παρόντα κανονισμό. Προβλέπεται για το σκοπό αυτό διαδικασία για την κατάρτιση καταλόγου των καθηκόντων που μπορούν ή δεν μπορούν να ανατεθούν. Δεν είναι δυνατόν να ανατεθεί η λήψη μέτρων επιβολής. Η Κεντρική Αρμόδια Αρχή (ΚΑΑ) μπορεί να οργανώνει εξετάσεις ή επιθεωρήσεις των αρχών στις οποίες ανέθεσε τη διενέργεια ελέγχων. Διαφάνεια και εμπιστευτικότητα Οι αρμόδιες αρχές πρέπει να δημοσιοποιούν τις σχετικές πληροφορίες που κατέχουν, ιδίως σε περίπτωση που υπάρχουν υπόνοιες για ζωοτροφές ή τρόφιμα ότι μπορεί να δημιουργούν κινδύνους για την υγεία των ανθρώπων ή των ζώων. Τα μέλη του προσωπικού των αρμόδιων αρχών είναι υποχρεωμένα να μην αποκαλύπτουν τις πληροφορίες που αποκτούν κατά τη διεξαγωγή των 24
επίσημων ελεγκτικών τους καθηκόντων και οι οποίες εμπίπτουν ως εκ της φύσεώς τους στο επαγγελματικό απόρρητο. Δειγματοληψία και ανάλυση Οι μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο των επίσημων ελέγχων πρέπει να είναι απολύτως έγκυρες σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία ή με διεθνώς αναγνωρισμένα πρωτόκολλα. Οι αναλύσεις αυτές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα κριτήρια που ορίζονται στο παράρτημα III και να διενεργούνται από εργαστήρια που έχουν καθοριστεί για το σκοπό αυτό, σύμφωνα με τα πρότυπα που εκπόνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN). Σχέδια έκτακτης ανάγκης Καταρτίζονται σχέδια έκτακτης ανάγκης στα οποία προσδιορίζονται τα μέτρα που θα πρέπει να εφαρμόζονται όταν διαπιστώνεται ότι οι ζωοτροφές ή τα τρόφιμα θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο ανθρώπους ή ζώα είτε άμεσα είτε μέσω του περιβάλλοντος. Αυτά τα επιχειρησιακά σχέδια καθορίζουν τις διοικητικές αρχές που πρέπει να συμμετέχουν, τις εξουσίες και τις αρμοδιότητές τους. Χρηματοδότηση των επίσημων ελέγχων Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι επαρκείς οικονομικοί πόροι είναι διαθέσιμοι για την οργάνωση των επίσημων ελέγχων. Εάν επιβάλλονται τέλη επιθεώρησης στους υπευθύνους των επιχειρήσεων ζωοτροφών και τροφίμων, πρέπει να τηρούνται κοινές αρχές για τον καθορισμό του επιπέδου των τελών αυτών και οι μέθοδοι και τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό των τελών δημοσιοποιούνται. Όταν οι επίσημοι έλεγχοι αποκαλύπτουν τη μη συμμόρφωση με τη νομοθεσία για τις ζωοτροφές και τα τρόφιμα, οι πρόσθετες δαπάνες που είναι αποτέλεσμα πιο εντατικών ελέγχων επιβαρύνουν τους εν λόγω υπευθύνους των επιχειρήσεων ζωοτροφών και τροφίμων. 25
Πιστοποίηση Ο παρών κανονισμός προβλέπει μια διαδικασία για τον καθορισμό των περιπτώσεων και των όρων υπό τους οποίους πρέπει να εξασφαλιστεί επίσημη πιστοποίηση. Εργαστήρια αναφοράς Δυνάμει της ισχύουσας νομοθεσίας, έχουν δημιουργηθεί ορισμένα Κοινοτικά Εργαστήρια Αναφοράς (ΚΕΑ) (παράρτημα VII), τα οποία λειτουργούν με τη χρηματοδοτική στήριξη της Κοινότητας και είναι αρμόδια για: την παροχή λεπτομερειών στα εθνικά εργαστήρια αναφοράς σχετικά με αναλυτικές μεθόδους την οργάνωση συγκριτικών δοκιμών, το συντονισμό, στο πεδίο της αρμοδιότητάς τους, των πρακτικών ρυθμίσεων που απαιτούνται για την εφαρμογή νέων αναλυτικών μεθόδων τη διοργάνωση προγραμμάτων κατάρτισης την παροχή τεχνικής συνδρομής στην Επιτροπή Για κάθε ΚΕΑ, τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε να δημιουργηθούν ένα ή περισσότερα εθνικά εργαστήρια αναφοράς. Αυτά τα εργαστήρια λειτουργούν ως σημεία επικοινωνίας μεταξύ των ΚΕΑ και όλων των επίσημων εργαστηρίων στα κράτη μέλη. Διοικητική συνδρομή και συνεργασία Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες οι επίσημοι έλεγχοι απαιτούν μέτρα από περισσότερα από ένα κράτη μέλη, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών παρέχουν αμοιβαία διοικητική συνδρομή. Η συνδρομή αυτή μπορεί να επεκτείνεται και στην ενεργό συνεργασία, συμπεριλαμβανομένων των επιτόπιων ελέγχων των εμπειρογνωμόνων ενός κράτους μέλους σε κάποιο άλλο κράτος μέλος. Τα κράτη μέλη ορίζουν ένα φορέα σύνδεσης, ρόλος του οποίου είναι να επικουρεί και να συντονίζει την επικοινωνία, τη διαβίβαση και την παραλαβή αιτήσεων συνδρομής. Με τη λήψη αιτιολογημένου αιτήματος (ύπαρξη σοβαρού κινδύνου), ο φορέας σύνδεσης επικοινωνεί με τις αρμόδιες αρχές που μεριμνούν ώστε ο αιτών να λάβει όλες τις αναγκαίες πληροφορίες και τα 26
έγγραφα που θα του επιτρέψουν να εξασφαλίσει τη συμμόρφωση προς τη νομοθεσία. Όταν η αρμόδια αρχή ενός κράτους μέλους λαμβάνει πληροφορίες από τρίτη χώρα, τις διαβιβάζει στις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών που ενδεχομένως ενδιαφέρονται σχετικά. Η διαδικασία διοικητικής συνδρομής εφαρμόζεται στις ανταλλαγές όλων των ειδών πληροφοριών, πλην εκείνων που αποτελούν αντικείμενο δικαστικών διαδικασιών και εκείνων που μπορεί να βλάψουν τα εμπορικά συμφέροντα φυσικών ή νομικών προσώπων. Εθνικά σχέδια ελέγχου Τα κράτη μέλη πρέπει να εκπονήσουν ολοκληρωμένο πολυετές εθνικό σχέδιο ελέγχου. Το σχέδιο αυτό, που θα αρχίσει να εφαρμόζεται το αργότερο την 1η Ιανουαρίου 2007, περιγράφει διεξοδικά το εθνικό σύστημα ελέγχου και τις σχετικές δραστηριότητες. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να εκπονηθεί σύμφωνα με τους άξονες που όρισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ύστερα από διαβούλευση με τα κράτη μέλη για να προωθήσει εναρμονισμένη προσέγγιση, ενθαρρύνοντας την υιοθέτηση ορθών πρακτικών. Ένα έτος μετά την έναρξη της εφαρμογής των σχεδίων ελέγχου και στη συνέχεια κάθε χρόνο, τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν έκθεση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία θα επικαιροποιεί το αρχικό τους σχέδιο. Θα εκπονηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μια γενική έκθεση για τη συνολική λειτουργία των εθνικών συστημάτων ελέγχου στα κράτη μέλη, βάσει των εκθέσεων των κρατών μελών και των αποτελεσμάτων των ελέγχων που διενήργησε, η οποία θα υποβληθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο και θα δημοσιευθεί. Κοινοτικοί έλεγχοι στα κράτη μέλη Έως σήμερα οι κοινοτικοί έλεγχοι στα κράτη μέλη οργανώνονταν βάσει των «εντολών» που ανατίθονταν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή από τις διάφορες οδηγίες. Η δημιουργία μιας ενιαίας νομικής βάσης με την παρόντα κανονισμό και η θέσπιση των σχεδίων ελέγχου θα επιτρέψουν στις κοινοτικές υπηρεσίες 27
ελέγχου να πραγματοποιήσουν μια γενική και πλήρη έρευνα των συστημάτων ελέγχου των κρατών μελών. Εάν χρειαστεί, αυτές οι εθνικές επιθεωρήσεις και έρευνες του Food and Veterinary Office (FVO) της Επιτροπής μπορούν να συμπληρωθούν από πιο ειδικές έρευνες και επιθεωρήσεις για έναν συγκεκριμένο τομέα ή πρόβλημα. Η Επιτροπή εκπονεί για κάθε έρευνα που διενεργείται έκθεση σχετικά με τα πορίσματά της. Η έκθεση αυτή περιέχει, όταν κρίνεται απαραίτητο, συστάσεις προς τα κράτη μέλη στις οποίες πρέπει αυτά να δίνουν την κατάλληλη συνέχεια. Ο παρών κανονισμός προβλέπει επίσης ότι οι εμπειρογνώμονες της Επιτροπής διενεργούν ελέγχους στις τρίτες χώρες και απαιτεί να διαθέτουν οι χώρες αυτές για τα προϊόντα που εξάγουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση σχέδια ελέγχου παρόμοια με εκείνα που προβλέπονται για τα κράτη μέλη. Τα σχέδια αυτά πρέπει να είναι εφικτά από τεχνική και οικονομική άποψη, λαμβάνοντας υπόψη την ειδική κατάσταση και τη δομή της τρίτης χώρας καθώς και τη φύση των εξαγόμενων προϊόντων. Έλεγχοι σε τρίτες χώρες Οι τρίτες χώρες που επιθυμούν να εξαγάγουν προϊόντα στην Ε.Ε πρέπει να παρέχουν στην Επιτροπή πληροφορίες σχετικά με τη γενική οργάνωση και διαχείριση των συστημάτων υγειονομικών ελέγχων. Όταν οι πληροφορίες αυτές είναι ανεπαρκείς, η Επιτροπή μπορεί να λάβει προσωρινά μέτρα, ύστερα από διαβουλεύσεις με την ενδιαφερόμενη τρίτη χώρα. Κατάρτιση του προσωπικού που διενεργεί τους ελέγχους Πρέπει να υπάρξει ένα κοινοτικό πλαίσιο για την κατάρτιση του προσωπικού που διενεργεί τους ελέγχους στα κράτη μέλη, ώστε να εξασφαλιστεί ότι το προσωπικό αυτό λαμβάνει αποφάσεις ομοιόμορφα. Η Επιτροπή δύναται να οργανώνει κύκλους κατάρτισης σχετικά με τη νομοθεσία, τις μεθόδους και τις τεχνικές ελέγχου, παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας ζωοτροφών και τροφίμων. 28
Έλεγχοι τρίτων χωρών στα κράτη μέλη Οι αρχές των τρίτων χωρών δικαιούνται να διοργανώνουν ελέγχους στα κράτη μέλη και να συνοδεύονται, ενδεχομένως, από εκπροσώπους του FVO που μπορούν να συνδράμουν τα κράτη μέλη παρέχοντας δεδομένα που είναι διαθέσιμα σε κοινοτικό επίπεδο και μπορεί να είναι χρήσιμα για τον έλεγχο που διενεργεί η τρίτη χώρα. Εθνικά μέτρα επιβολής Εάν κατά τους επίσημους ελέγχους η αρμόδια αρχή διαπιστώσει μη συμμόρφωση, λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα λαμβάνοντας υπόψη τη φύση της μη συμμόρφωσης και το ιστορικό του υπευθύνου όσον αφορά τη μη συμμόρφωση. Μπορεί να πρόκειται για διοικητικές κυρώσεις (απόσυρση από την αγορά ή καταστροφή του προϊόντος, κλείσιμο της επιχείρησης ή ανάκληση της έγκρισης της εγκατάστασης, πρόστιμο κτλ) ή/και ποινικές κυρώσεις. Οι κυρώσεις πρέπει να είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές. Κοινοτικά μέτρα επιβολής Ο παρών κανονισμός προσθέτει μια νέα διάσταση στα υφιστάμενα μέτρα διασφάλισης του κανονισμού 178/2002. Έτσι, η Επιτροπή μπορεί να λάβει μέτρα όταν διαθέτει αποδείξεις για σοβαρή παράλειψη στα συστήματα ελέγχου ενός κράτους μέλους. Τα μέτρα αυτά μπορούν να περιλαμβάνουν την αναστολή της διάθεσης στην αγορά ορισμένων προϊόντων ή τον καθορισμό ειδικών όρων για τη διανομή τους. Τα μέτρα αυτά λαμβάνονται όταν αποδειχθεί μέσω κοινοτικών ελέγχων η μη συμμόρφωση με την κοινοτική νομοθεσία και το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος δεν επανόρθωσε την κατάσταση κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής και εντός της χρονικής προθεσμίας που αυτή είχε ορίσει. 29