ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Η ΦΑ & Ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ & ΤΙΣ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ Morela Eri, PhD
Αποσαφήνιση των όρων Ρατσισμός: Είναι η θεωρία της διάκρισης των φυλών (λαών-εθνών) σε ανώτερες και κατώτερες. Σύγχρονη προσέγγιση: είναι η άνιση μεταχείριση (διάκριση) που δέχονται κάποιοι άνθρωποι επειδή είτε είναι διαφορετικοί (κάνουν διαφορετικές επιλογές) είτε ανήκουν στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (άτομα με διαφορετικό θρήσκευμα, μετανάστες, από διαφορετικό κοινωνικοοικονομικό στρώμα, ΑΜΕΑ, μειονότητες (π.χ. ρομά), άτομα με διαφορετικές σεξουαλικές προτιμήσεις κτλ). Ο αποκλεισμός αυτών των ανθρώπων από αγαθά και υπηρεσίες ονομάζεται ρατσισμός. Ξενοφοβία: Η ξενοφοβία είναι η αρνητική αντιμετώπιση οποιουδήποτε ξένου. Η τάση, δηλαδή, για αποφυγή του ξένου τρόπου ζωής, των ξένων παραδόσεων και εθίμων.
Μορφές ρατσισμού φυλετικός θρησκευτικός κοινωνικός Βιολογικές διαφορές μεταξύ των φυλών (ανώτερες-κατώτερες) Θρησκευτικές επιλογές Η αντιμετώπιση κοινωνικών ομάδων ή φυλών με μεροληπτικό τρόπο
Πως εκδηλώνεται ο ρατσισμός Κατηγοριακή αντίληψη του άλλου Στερεότυπο (σύνολα πεποιθήσεων που αφορούν τα προσωπικά χαρακτηριστικά μιας ομάδας ανθρώπων) Προκατάληψη (η στάση, αρνητική προδιάθεση απέναντι σε άτομα ή ομάδες ή οποία στηρίζεται σε στερεότυπα) Διάκριση (άδικη μεταχείριση ατόμων/ομάδων με βάση κάποιο στερεότυπο) Κοινωνικός στιγματισμός (υποτίμηση της κοινωνικής ταυτότητας μια ομάδας σε συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες)
Αιτίες Οικονομικοί λόγοι (οι άνθρωποι που έχουν χρήματα εκμεταλλεύονται τους φτωχούς) Πολιτικά προβλήματα μιας κοινωνίας (βία, εγκληματικότητα, ανεργία) Έλλειψη παιδείας/μόρφωσης. Πολλές φορές δημιουργούνται με την έλλειψη μόρφωσης αισθήματα κατωτερότητας που οδηγούν στην εκμετάλλευση αυτών των ανθρώπων. Μη αποδοχή της διαφορετικότητας Οικονομικά συμφέροντα. Ενισχύεται το φαινόμενο του ρατσισμού όταν κάποιοι άνθρωποι μπορούν να βγάλουν χρήματα (εκμετάλλευση μεταναστών) Oικονομική κρίση (ανεργία) Προκαταλήψεις, στερεότυπα Καταναλωτισμός, ανταγωνιστικά πρότυπα στην κοινωνία Επιρροή των θρησκειών. (κατευθύνουν και χρησιμοποιούν ανάλογα τους πιστούς τους)
Παραδείγματα ρατσισμού στην παγκόσμιο Ιστορία Ρατσισμός στις χώρες του Νέου Κόσμου Οι ευρωπαίοι θεώρησαν ότι οι ιθαγενείς των αποικιών είναι κατώτεροι. Μαύρος και Ιθαγενής = δούλος. Ομάδες οπλισμένων λευκών με την ανοχή της πολιτείας, προέβαιναν μέχρι την δεκαετία του 1960 σε μαζικές και ατομικές δολοφονίες μαύρων (Παπαδημητρίου, 2000)
Παραδείγματα ρατσισμού στην παγκόσμιο Ιστορία Ναζισμός Υπηρετώντας το δόγμα της «φυλετικής καθαρότητας» εκατοντάδες χιλιάδες εβραίοι, τσιγγάνοι, άτομα με ειδικές ανάγκες, ομοφυλόφιλοι θανατώθηκαν. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί πέθαναν συνολικά 6.000.000 Εβραίοι, περισσότεροι από 200.000 Τσιγγάνοι, δεκάδες χιλιάδες Σλάβοι, άτομα με ειδικές ανάγκες, καθώς και ένας άγνωστος μέχρι τώρα αριθμός ομοφυλόφιλων (Παπαδημητρίου, 2000)
Παραδείγματα ρατσισμού στην παγκόσμιο Ιστορία Απαρτχάιντ πολιτική λευκών που καθόριζε και επέβαλλε τη φυλετική διαίρεση του πληθυσμού της χώρας σε λευκούς, μαύρους και έγχρωμους. Οι λευκοί παντός είδους οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά προνόμια, οι υπόλοιποι δεν είχαν ίσα δικαιώματα στη μόρφωση, την υγεία, την εργασία και το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι (Παπαδημητρίου, 2000)
Ο ρατσισμός στην σύγχρονη Ευρώπη Δεκάδες εκατομμύρια μετανάστες ή πρόσφυγες ζουν στην Ευρώπη Χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Ελλάδα και η Πορτογαλία που στο παρελθόν υπήρξαν χώρες αποστολής μετατράπηκαν σε χώρες υποδοχής μεταναστών. Μετανάστες και πρόσφυγες υφίστανται σοβαρές διακρίσεις με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές αντιδράσεις και βίαια επεισόδια ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΑ ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ 2003-2004 Μ. Βρετανία: 52.694 Γερμανία: 26.474 Γαλλία: 15.659
Ο ρατσισμός στην Ελλάδα Ρατσιστική επίθεση σε εργάτες στη Μηχανιώνα (2010) Ρατσιστική επίθεση σε Αιγύπτιους ψαράδες στο Πέραμα (2012) Ρατσιστική επίθεση σε αλλοδαπούς στα φραουλοχώρια της Μανωλάδας (2013) Δολοφονία του πακιστανού Σαχζάτ Λουκμάν (2013) Ρατσιστικά επεισόδια στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης για την φοίτηση προσφυγόπουλων στα σχολεία (2016) Ρατσιστική επίθεση στον Αμίρ για την κλήρωση στην παρέλαση (2017) To be continued..
Ο ρατσισμός στην Ελλάδα Οι Έλληνες: Παρουσιάζονται ως οι πιο ξενόφοβοι σε όλη την Ευρώπη αφού αντιδρούν σε ποσοστό 87,5% στη μετανάστευση και θεωρούν ότι οι ξένοι αποτελούν εθνική απειλή (Δεληθανάση, 2005). Το 60% ζητά να φύγουν οι μετανάστες από την Ελλάδα και το 72% θα ήθελε αυστηρότερη μεταχείριση των μεταναστών εκ μέρους των αρχών (Νανούρης, 2005) Θεωρούν ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες είναι η κύρια αιτία της αυξημένης εγκληματικότητας στην Ελλάδα, ότι κινδυνεύουν οι θέσεις εργασίας και ότι απειλείται η πολιτισμική ταυτότητα του ελληνικού έθνους (Τσιάκαλος, 2000)
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ως αντιρατσιστικό μέσο Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν η μόνη κοινωνική δραστηριότητα που έδωσε από την πρώτη στιγμή τη δυνατότητα συμμετοχής όλων, ανεξαρτήτως καταγωγής, θρησκείας ή γλώσσας Οι έγχρωμοι και οι ιθαγενείς πρώτα κέρδισαν την καταξίωση μέσα στα στάδια και στη συνέχεια μέσα στην κοινωνία Το ολυμπιακό κίνημα απέκλεισε χώρες λόγω της ρατσιστικής τους πρακτικής (π.χ. Νότιος Αφρική)
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ως αντιρατσιστικό μέσο ΟΑ Βερολίνου 1936 Ο σταρ στης αθλητικής ομάδας της ναζιστικής Γερμανίας Lutz Lang δίνει συμβουλές στον αφροαμερικάνο Jesse Owens. Στην διάρκεια των αγώνων ο Owens έσπασε 11 ολυμπιακά ρεκόρ και κέρδισε τον Lang. O Lang ήταν ο πρώτος που τον συνεχάρη μετά το τέλος τους αγώνα
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ως αντιρατσιστικό μέσο ΟΑ Μεξικό 1968 Οι νικητές των 200μ ανεβαίνουν στο βάθρο. Ο Τόμι Σμίθ στην 1 η θέση, ο Τζον Κάρλος στην 3 η..οι ολυμπιονίκες που ήταν μέλη του αντιρατσιστικού και αντιιμπεριαλιστικού κινήματος «Μαύροι Πάνθηρες» ανέβηκαν στο βάθρο χωρίς παπούτσια και εκεί μπροστά σε χιλιάδες κόσμου, υψώνουν τη γροθιά σε μαύρο γάντι, και καταγγέλλουν σε ολόκληρη την ανθρωπότητα τον ρατσισμό στις ΗΠΑ
Η σφαγή του Μονάχου ΟΑ Μόναχο 1972 Η Παλαιστινιακή οργάνωση Μαύρος Σεπτέμβρης απήγαγε 12 Ισραηλινούς αθλητές και παράγοντες και ζητήσουν ως αντάλλαγμα την απελευθέρωση 200 ων Παλαιστινίων από τις φυλακές του Ισραήλ. Οι Γερμανικές αρχές προσπάθησαν να τους ελευθερώσουν προκαλώντας την αντίδραση των παλαιστινίων οι οποίοι εκτέλεσαν τους 12 Ισραηλινούς.
Ο ρατσισμός στα γήπεδα Οι παίκτες της Εθνικής ομάδας Ελπίδων της Αγγλίας ταξίδεψαν στην Σερβία για να αγωνιστούν με την αντίστοιχη ομάδα της χώρας για την πρόκριση στο Euro 2013. Μετά τη νίκη τους με 1-0 δέχτηκαν επίθεση από τους Σέρβους οπαδούς αλλά και ρατσιστικές ύβρεις με κύριο στόχο τον Ντάνι Ρόουζ, ο οποίος όποτε έπαιρνε την μπάλα άκουγε κραυγές πιθήκων από τους φανατισμένους οπαδούς. Στο τέλος ο παίκτης δεν άντεξε και κλώτσησε την μπάλα στην κερκίδα με αποτέλεσμα να δεκτή την κόκκινη κάρτα και το γήπεδο να μετατραπεί σε ρίγκ. 27 Μαρτίου 2011 και η Εθνική ομάδα της Βραζιλίας αγωνίζεται στο Emirates Stadium με την αντίστοιχη ομάδα της Σκωτίας. Ο Νεϊμάρ μπαίνει στην περιοχή και στην προσπάθεια που κάνει για να σκοράρει, στα πόδια του βρίσκεται μια μπανάνα
Ο ρατσισμός στα γήπεδα 22 Ιουνίου 2011 και το φαινόμενο με τις μπανάνες συνεχίζεται, αφού ακόμα και ο θρύλος Ρομπέρτο Κάρλος δεν γλιτώνει από τις ορέξεις των ρατσιστών. Στο μάτς του Ρωσικού πρωταθλήματος μεταξύ της Anzhi και της Kryala Sovetov Samara, οι οπαδοί της τελευταίας έριξαν μια μπανάνα στον μεγάλο αυτό ποδοσφαιριστή, κατά την στιγμή της αλλαγής του Στην Ιταλία τώρα, ο Γκανέζος μέσος της Μίλαν, Κέβιν Πρινς Μπόατενγκ απηύδησε από τα ρατσιστικά συνθήματα των οπαδών της γηπεδούχου Προ Πάτρια και αποφάσισε να φύγει από το γήπεδο, με τους συμπαίκτες του να τον ακολουθούν. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών τίμησε τον Μπόατενγκ για αυτή του την κίνηση.
Η ΦΑ ως αντιρατσιστικό μέσο Είναι το μόνο γνωστικό αντικείμενο που απαιτεί από τους μαθητές μέσα από το παιχνίδι συνεργασία, ομαδικότητα, αλληλοσεβασμό ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή Το πρόβλημα της γλώσσας δεν αποτελεί εμπόδιο και δεν επηρεάζει την απόδοση στο μάθημα Η Φ.Α. χρησιμοποιεί ως μέσα τις αθλητικές δραστηριότητες που είναι παγκοσμίως γνωστές Χρησιμοποιώντας παιχνίδια απ όλο τον κόσμο και χορούς η Φ.Α. λειτουργεί ως ισχυρό διαπολιτισμικό μέσον.
Σκοποί της αντιρατσιστικής εκπαίδευσης Να ευαισθητοποιηθούν τα παιδιά σε θέματα ρατσισμού και ξενοφοβίας. Να καταπολεμήσουν στάσεις ξενοφοβίας στερεότυπα και προκαταλήψεις Να κατανοήσουν ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι αλλά έχουν και διαφορές Να γνωρίσουν συνθήκες διαβίωσης, κοινωνικού αποκλεισμού και φυλετικού ρατσισμού Να πληροφορηθούν για κινήσεις, πρωτοβουλίες και διακηρύξεις Διεθνών Οργανισμών ενάντια στο ρατσισμό Να μάθουν να ερευνούν (σε βιβλιοθήκες, εφημερίδες, περιοδικά), να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες και να ερμηνεύουν γεγονότα και πράξεις με ρατσιστικό περιεχόμενο
Διαπολιτισμικές επιδιώξεις του ΚΦΑ στα πλαίσια αντιρατσιστικής εκπαίδευσης ο Κ.Φ.Α. στα πλαίσια των αντιρατσιστικών προγραμμάτων θα πρέπει να επιδιώκει: 1. Να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση, την αυτογνωσία και την ταυτότητα των μαθητών. 2. Να προαγάγει την εκτίμηση και αναγνώριση των πολιτισμικών διαφορών σε τέτοιο σημείο, ώστε να εξετάζονται περισσότερο με έναν ισότιμο τρόπο, παρά με το δίπολο ανωτερότητας/κατωτερότητας και να αποδίδεται σημασία στις ομοιότητες αντί τις διαφορές.
Διαπολιτισμικές επιδιώξεις του ΚΦΑ στα πλαίσια αντιρατσιστικής εκπαίδευσης 3. Να αυξήσει τη συναίσθηση και την επίγνωση της ιστορίας, του πολιτισμού και των μορφών όλων των εθνικών και φυλετικών ομάδων. Η χρησιμοποίηση παιχνιδιών και χορών απ όλο τον κόσμο από τον Κ.Φ.Α. βοηθά προς αυτήν την κατεύθυνση. 4. Να αναπτύξει την κατανόηση της πολυπολιτισμικής συνύπαρξης και του αλληλοεξαρτώμενου κόσμου (Gay, 2000). Προς την κατεύθυνση αυτή βοηθά ιδιαίτερα η πρόσκληση ως ομιλητών γνωστών αθλητών ή προπονητών διαφορετικής καταγωγής που απασχολούνται στη χώρα μας