ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΕΞΕΡΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ

81 ΚEΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΕΞΕΡΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ

82

83 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΕΞΕΡΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ 5.1. Εισαγωγή Επισηµαίνεται εκ προοιµίου ότι η µελέτη του εισερχόµενου τουρισµού στη Ρωσία που επιχειρείται στην παρούσα εργασία, ευρίσκεται εκτός του βασικού σκοπού αυτής της µελέτης η οποία επικεντρώνεται κυρίως στον εξερχόµενο ρωσικό τουρισµό. Η µελέτη του εισερχόµενου τουρισµού εκπονείται σε περιορισµένη έκταση και όσο χρειάζεται για να φανεί η σχέση του µε τον εξερχόµενο τουρισµό. Η Ρωσία είναι χώρα µε εξαιρετικό τουριστικό ενδιαφέρον. Αξιοση- µείωτοι τουριστικοί προορισµοί είναι: α) Η Αγία Πετρούπολη η οποία ήδη προσελκύει µεγάλο αριθµό τουριστών. Είναι πόλη µε εντυπωσιακά κτίρια κλασικής αρχιτεκτονικής, ευρείς δρόµους και διασχίζεται από πλήθος καναλιών. Από το Μάιο έως τον Ιούλιο εµφανίζονται οι λεγόµενες «λευκές νύχτες» που οφείλονται στη µεγάλη σχετικά διάρκεια της ηµέρας. Σηµαντικά αξιοθέατα είναι: το Παλάτι των Τσάρων και το θέατρο Maryinsky (γνωστό για το µπαλέτο του Κίρωβ) 59. β) Η Μόσχα µε σηµαντικά αξιοθέατα, όπως το Κρεµλίνο (µε την ονοµαστή Μητρόπολη του Αγίου Βασιλείου), το Θέατρο Μπολσόι, τις συλλογές έργων τέχνης Πούσκιν και Τρετυάκωφ, την τεχνολογική Έκθεση Οικονοµικών Επιτευγµάτων, την Αγορά του Ισµαήλοβο και πολλά άλλα αξιοθέατα. γ) Η µεγάλη Τουριστική Διαδρομή-Δρόμος- του Βόλγα κατά µήκος του οποίου συναντώνται διάφορες πόλεις τουριστικού ενδιαφέροντος. δ) Ο Αρχάγγελος στο βορρά. ε) Η Σιβηρία µε σηµαντικά οικολογικού περιεχοµένου στοιχεία που προσφέρεται για αθλητικό τουρισµό (π.χ. Ράφτινγκ), κρου- 59 Brian Boniface and Chris Cooper, (2001) Worldwide Destinations, Butterworth and Heinemann. 83

84 αζιέρες στον Αρκτικό Ωκεανό και σε διάφορους ποταµούς. Ση- µαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης η Λίμνη Βαϊκάλη, η περιοχή της Καμτσιάτκας και πόλεις όπως η Αικατερινούπολη και το Νοβοσιμπίρσκ 60. Σήµερα στη Ρωσία είναι αναπτυγµένος µόνο ο τουρισµός των δυτικών περιοχών ενώ ο τουρισµός των υπολοίπων αναµένεται να αναπτυχθεί στο απώτερο µέλλον, καθώς τα τρία σηµαντικότερα προβλήµατα είναι οι µέτριες ως κακές µεταφορές, το κλίµα και η χαµηλή ποιότητα των υπηρεσιών διαµονής. 5.2. Υποδομή για Εισερχόμενο Τουρισμό Η Ρωσία διαθέτει µε βάση επίσηµα στοιχεία 61, περί τις 190.000 κλίνες σε ξενοδοχεία και όµοια καταλύµατα, που παρουσιάζουν πληρότητα κατά 33% (έτος 1999). Πρόκειται για µικρό αριθµό κλινών και κρίνονται ανεπαρκείς για να υποδεχτούν τα 21 εκ. επισκέπτες που δέχτηκε (το έτος 2000) η χώρα αυτή. Ο µεγάλος αριθµός επισκεπτών και η µικρή πληρότητα συνδυαζόµενα σηµαίνουν ότι οι περισσότεροι επισκέπτες δεν έµειναν σε ξενοδοχεία και άλλα όµοια καταλύµατα αλλά ότι µάλλον φιλοξενήθηκαν από συγγενείς και φίλους. Σηµαίνει επιπλέον ότι πρόκειται για Ρώσους που άλλαξαν υπηκοότητα και ονοµάστηκαν π.χ. Έλληνες ή ό,τιδήποτε άλλο. Έχουµε επίσης και π.χ. Ουκρανούς οι οποίοι ζούσαν στη Ρωσία και άλλαξαν εθνικότητα µετά το διαχωρισµό της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Όλοι αυτοί οι επισκέπτες µάλλον φιλοξενούνται από συγγενείς και φίλους και παρουσιάζουν ως εκ τούτου µικρό άµεσο τουριστικό ενδιαφέρον. Ως προς το µέσο χρόνο παραµονής των τουριστών στη Ρωσία παρατηρείται έλλειψη στοιχείων. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τον αριθµό των διανυκτερεύσεων. Οι αφίξεις αν θεωρηθούν κατά µέσο µεταφοράς, έγιναν κατά µεγάλο ποσοστό από χερσαία µέσα µεταφοράς (κυρίως οδικώς-8,5 εκ. το 1999). Ακολουθούν οι δια σιδηροδρόµου γινόµενες (7,0 εκ.), ενώ οι εναέριες ανήλθαν µόνο σε 2,2 εκ. 60 Brian Boniface and Chris Cooper, ε.α. 61 Στοιχεία ΠΟΤ. 84

85 Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν την άποψη ότι ο εισερχόµενος ρωσικός τουρισµός έχει ευρωπαϊκό κυρίως χαρακτήρα και σε µεγάλο ποσοστό γίνεται από χώρες της πρώην ΕΣΣ (κυρίως από την Ουκρανία µε ποσοστό 35% περίπου). 5.3. Χώρες από τις οποίες Προέρχονται οι Εισερχόμενοι Τουρίστες Ο εισερχόµενος τουρισµός της Ρωσίας προέρχεται σε πολύ µεγάλο ποσοστό από ευρωπαϊκές χώρες (κατά 90%) και ιδιαίτερα από τις χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης (σε ποσοστό 78,1% του συνόλου -έτος 2000). Η Ουκρανία και το Καζακστάν είναι οι δύο κύριες πηγές προέλευσης του εισερχόµενου ρωσικού τουρισµού. Η πρώτη µε ποσοστό 35% και η δεύτερη µε 10%. Από τη βόρεια Ευρώπη, η Φινλανδία είναι µια χώρα οι κάτοικοι της οποίας προτιµούν την Ρωσία για τουρισµό. Πάλι πρέπει να πρόκειται κυρίως για επίσκεψη συγγενών και φίλων. Ο εισερχόµενος τουρισµός στη Ρωσία προσπορίζει ετησίως ένα ποσό ξένου συναλλάγµατος ίσου µε $7,5 εκ. περίπου. Αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι για τον εξερχόµενο από τη Ρωσία τουρισµό δαπανάται ένα ποσό περίπου ίσον µε εκείνο που η χώρα αντλεί από τον εισερχόµενο τουρισµό. 5.4. Επίδραση του Εισερχόμενου Τουρισμού στον Εξερχόμενο Ρωσικό Τουρισμό Είναι γεγονός αναµφισβήτητο ότι ο εισερχόµενος τουρισµός (inbound tourism) επιδρά αποτελεσµατικά στον πληθυσµό της χώρας (imitation effect) και του δηµιουργεί επιθυµίες για ταξίδια µε σκοπό την αναψυχή, τη διασκέδαση, τη µόρφωση, τον αθλητισµό, τη θρησκευτική εµπειρία, ή, τέλος, την περιπέτεια. Ό,τι, δηλαδή, βλέπουν οι ντόπιοι τους ξένους να κάνουν, παρακινούνται και αυτοί να κάνουν παρομοίως. Έχει, βέβαια, παρατηρηθεί ότι η τάση μίμησης αυτή των ξένων, έχει μια χρονική υστέρηση που συναρτάται και µε το ρυθµό ανόδου των εισοδηµάτων, το επίπεδο παιδείας και το βαθµό αστικοποίησης του ντόπιου πληθυσµού. Μπορεί, δηλαδή, να δηµιουργείται η επιθυµία για ταξίδια αλλά οι παραπάνω παράγοντες να µην επιτρέπουν την πραγ- µατοποίησή τους. 85

86 ιακρίνουµε διάφορους τρόπους επηρεασµού του εξερχόµενου ρωσικού τουρισµού από τον εισερχόµενο τουρισµό: Ο αµιγής εξερχόµενος τουρισµός συναρτάται µε τον εισερχόµενο αµιγή τουρισµό µε χρονική υστέρηση τουλάχιστον ενός έτους. Ο εισερχόµενος επαγγελµατικός τουρισµός συναρτάται µε τον αλλοδαπό επαγγελµατικό τουρισµό τόσο άµεσα όσο και µε χρονική υστέρηση. Πρόκειται για επαγγελµατικές σχέσεις µεταξύ εγχωρίων και ξένων επιχειρήσεων. Οι παραπάνω όµως σχέσεις και αλληλεπιδράσεις δεν είναι ξεκάθαρες διότι συνεπιδρούν και άλλοι παράγοντες. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν οι αυξήσεις των εισοδηµάτων, η αναβληµένη τουριστική ζήτηση και η παγιωµένη τάση του ρωσικού πληθυσµού για εσωτερικό τουρισµό. Στον πίνακα που ακολουθεί (Πίν. 5.1) φαίνεται η εξέλιξη του εισερχόµενου τουρισµού στη Ρωσία. Στις εισόδους, το µεγαλύτερο ποσοστό (περί το 70%) αφορά λοιπές κατηγορίες ατόµων (µη αµιγώς τουριστών και επαγγελµατιών). Τούτο πρέπει να οφείλεται στα µεγάλα µεταναστευτικά ρεύµατα που προκλήθηκαν στη Ρωσία από την αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος και πρέπει να αφορούν, ως ένα βαθµό σε επισκέψεις συγγενών και φίλων. Σηµειώνεται ότι η επίσκεψη συγγενών και αποτελεί τουριστική δραστηριότητα αν και οι οικονοµικές επιπτώσεις αυτών των, είναι σχετικά περιορισµένες. Σήµερα επισκέπτεται τη Ρωσία µικρός αριθµός Ελλήνων (1997: 23.326 αφίξεις, 1998: 20.197, 1999: 21.422) 62. Ας σηµειωθεί ότι δεν επισκέπτονται τη Ρωσία µόνο Έλληνες αλλά και οι ελληνοποιηθέντες Ρώσοι (κυρίως Ρωσοπόντιοι). Πρόκειται για µη σηµαντικό τουριστικό ρεύµα και όσον αφορά τους Έλληνες πρόκειται κυρίως για επαγγελματικό τουρισμό όπου συνδυάζεται η αναγκαία επαγγελµατική επίσκεψη και µε περιορισµένης έκτασης πολιτισµικού χαρακτήρα τουρισµό, ενώ στην περίπτωση των Ρωσοπόντιων πρόκειται για επίσκεψη συγγενών και φίλων. Όµως δεν παύουν αυτά τα δύο είδη ρευµάτων να προκαλούν στους Ρώσους την επιθυµία για επίσκεψη της Ελλάδας. 62 εν υπάρχουν πρόσφατα στοιχεία (µετά το 1999). 86

87 5.5. Άλλα Είδη Ρωσικού Τουρισμού με Συγκριτικό Πλεονέκτημα για την Ελλάδα 5.5.1. Τουρισμός Πόλεων και Παραχείμασης Αφορά κυρίως τουρισµό από άτοµα τρίτης ηλικίας τα οποία ελάχιστα είχαν στο παρελθόν ακούσει για τα πολιτιστικά στοιχεία της Ελλάδας. Έχουν σήµερα έντονη την επιθυµία επίσκεψης αλλά πρόκειται κυρίως για συνταξιούχους με πενιχρές συντάξεις που δεν τους επιτρέπουν το σχετικό ταξίδι. Ο τουρισµός αυτός αναµένεται να αναπτυχθεί σηµαντικά ύστερα από τουλάχιστον µια 5-ετία µε την έξοδο από την επαγγελ- µατική τους δραστηριότητα ατόµων που σήµερα µετέχουν στο οικονοµικό γίγνεσθαι της Ρωσίας και σταδιακά βελτιώνουν την οικονοµική τους κατάσταση. Αυτά τα άτοµα αναµένεται να επισκέπτονται την Ελλάδα µε σκοπό όχι µόνο τον τουρισµό θερινών διακοπών αλλά και άλλα είδη τουρισµού. Στο θέµα αυτό, το Υπουργείο Τουρισµού µπορεί, σε συνεργασία µε το Υπουργείο Πολιτισµού, να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν από κοινού, ειδικά προγράµµατα πολιτισµικού τουρισµού κατάλληλα για Ρώσους τουρίστες, συνδυάζοντας αυτά και µε παραχείµαση των Ρώσων ατόµων της τρίτης ηλικίας 63 στην Ελλάδα. 5.5.2. Θρησκευτικός και άλλα είδη Τουρισμού Η Ελλάδα µπορεί να εκµεταλλευτεί, επιπρόσθετα µε τον πολιτισµικό τουρισµό και το θρησκευτικό τουρισμό δεδοµένου ότι αργά αλλά σταθερά έρχεται στην επιφάνεια και το καταπιεσµένο θρησκευτικό συναίσθηµα το οποίο είχε κηρυχθεί παράνοµο και είχε, ως εκ τούτου, απαγορευτεί στο λαό η εµφανής άσκησή του από το 1917 µέχρι πρόσφατα. Μπορούν, συνεπώς, να καταρτιστούν ειδικά προγράµµατα από το Υπουργείο Τουρισµού σε συνεργασία µε την Εκκλησία της Ελλάδας, για προώθηση αυτού του είδους τουρισµού. Μπορούν επίσης να θεσµοθετηθούν απλούστερες διαδικασίες για την απόκτηση της βίζας schengen όταν πρόκειται για θρησκευτικό τουρισµό. Αν πράγµατι γίνει αυτό τότε θα διευκολυνθεί το συνολικό τουριστικό ρεύµα προς την Ελλάδα. 63 Αφού η πλειονότητα των ατόµων αυτών δεν έχει επαρκές εισόδηµα για να κάνουν το ποθούµενο ταξίδι. 87

88 Στα προγράµµατα αυτά µπορεί να συµµετέχει και το Υπουργείο Παιδείας για προσέλκυση Ρώσων µαθητών µε σκοπό τις θερινές διακοπές στην Ελλάδα σε παραθαλάσσιες κατασκηνώσεις. Στα προγράµµατα αυτά µπορούν να περιέχονται και περιηγήσεις σε αρχαιολογικούς και θρησκευτικούς χώρους ώστε η ρωσική νεολαία να ενηµερώνεται για τον ελληνικό πολιτισµό και το συγγενή θρησκευτικό πλούτο και έτσι να δηµιουργείται µέσα της η επιθυµία επανεπίσκεψης. Πίνακας 5.1 Αλλοδαπός (εισερχόμενος) Τουρισμός (Inbound Tourism) στη Ρωσία Έτος Σύνολο Επισκεπτών (χιλ.) Τουρίστες (χιλ.) Είσοδος για επιχειρηματικούς σκοπούς (χιλ.) Λοιποί λόγοι εισόδου (χιλ.) Ετήσια αύξηση % (1) (2) (3) (4) (2) + (3) 1997 17.463 2.515 3.375 11.573 1998 15.805 2.885 3.011 9.909 14,7 1999 18.496 3.059 4.009 11.427 6,0 2000 21.169 2.598 3.218 15.353-15,0 2001 ΝΑ* ΝΑ* ΝΑ* ΝΑ* 2002 ΝΑ* ΝΑ* ΝΑ* ΝΑ* Πηγή: ΠΟΤ: Compendium of Tourism Statistics. * ΝΑ: Μη διαθέσιµα στοιχεία. 88

89 5.6. Συμπερασματικές Παρατηρήσεις Πέμπτου Κεφαλαίου 1. Ο εισερχόµενος τουρισµός, ιδιαίτερα το τµήµα που αφορά σε αµιγή τουρισµό και σε επαγγελµατικές επαφές και σχέσεις, συναρτάται θετικά µε τον εξερχόµενο (αλλοδαπό) τουρισµό από τη Ρωσία. Η συσχέτιση αυτή οπωσδήποτε παρουσιάζει κάποια χρονική υστέρηση και δεν µπορεί να εξειδικευτεί από τα λιγοστά διαθέσιµα στατιστικά στοιχεία. 2. Ο εισερχόµενος τουρισµός, θα µπορούσε να προκαλέσει την επιθυµία στους εγχώριους κατοίκους για διάφορα είδη τουρισµού στην Ελλάδα, όπως θρησκευτικό (λόγω θρησκευτικής οµοδοξίας), πολιτισµικό (λόγω πληθώρας πολιτιστικών και ιστορικών στοιχείων), πόλεων, παραχείµασης (λόγω εύκρατου κλίµατος). Αυτά τα είδη τουρισµού θα αναπτυχθούν σε βάθος χρόνου διότι σήµερα και οι συντάξεις που αποτελούν παράγοντα προώθησης του πολιτισµικού τουρισµού και του τουρισµού πόλεων, είναι πενιχρές, αλλά και η είσόδος Ρώσων τουριστών στις δυτικές χώρες τελεί υπό έλεγχο και περιορισµό (συνθήκη Schengen). 89

90 90