Άλιμοσ, 4/11/2013 Αριθ. Πρωτ.:

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑ & ΘΡΗΚΕΤΜΑΣΩΝ ΠΕΡΙΥΕΡΕΙΑΚΗ Δ/ΝΗ Π. & Δ. ΕΚΠ/Η ΑΣΣΙΚΗ Δ/ΝΗ Α/ΘΜΙΑ ΕΚΠ/Η Δ ΑΘΗΝΑ ΦΟΛΙΚΕ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ Ταχ. Δ/νςη : Καλαμακύου 97 T.K : 174 55, Άλιμοσ Πληροφορύεσ: Ν. Στεφανόπουλοσ Τηλ. Data : 2109925518 FAX : 2109925518 e mail : mail@dipe-d-athin.att.sch.gr dperivallontiki@gmail.com Άλιμοσ, 4/11/2013 Αριθ. Πρωτ.: ΠΡΟ: 1) Δ/ντϋσ/ντριεσ των Δημοτικών Σχολεύων και Προώςταμϋνεσ Νηπιαγωγεύων Δ/νςησ Π.Ε. Δ Αθόνασ 2)Όλουσ τουσ εκπαιδευτικούσ, Δημοςύων και Ιδιωτικών ςχολεύων, Π.Ε. Δ Αθόνασ ΚΟΙΝ: κ.κ. Σχολικούσ Συμβούλουσ ΘΕΜΑ: «ΧΕΔΙΑΜΟ ΚΑΙ ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ» Θ Περιβαλλοντικι Εκπαίδευςθ, όπωσ αυτι ορίηεται από τα ςχετικά κείμενα τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ τθσ UNESCO και του Παγκόςμιου Οργανιςμοφ Τγείασ, απαιτεί επικαιροποίθςθ του περιεχομζνου των ςχετικϊν ςχολικϊν δράςεων προσ τθν κατεφκυνςθ τθσ δθμιουργίασ ατόμων, που αναπτφςςονται ςε υγιι φυςικά και κοινωνικά περιβάλλοντα τα οποία ενδιαφζρονται να κατανοιςουν καλφτερα, αλλά και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίεσ για τθν βελτίωςι τουσ (ενεργοί πολίτεσ). Κατά τθ ςχολικι χρονιά 2013-14 και για τον καλφτερο ςχεδιαςμό και υλοποίθςθ προγραμμάτων Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ ιςχφουν τα ακόλουκα: 1. ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ 1.1. χεδιαςμόσ Θ διαδικαςία ανάπτυξθσ Προγραμμάτων Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ ζχει ωσ εξισ: Με τθν ζναρξθ του ςχολικοφ ζτουσ ο Τπεφκυνοσ Π.Ε. ενθμερϊνει τουσ Διευκυντζσ και τουσ υλλόγουσ Διδαςκόντων των ςχολικϊν μονάδων, για τισ δυνατότθτεσ ανάπτυξθσ και τθ μεκοδολογία εφαρμογισ προγραμμάτων Π.Ε.. τθ ςυνζχεια ο Διευκυντισ, ςε ειδικι παιδαγωγικι ςυνεδρίαςθ, ενθμερϊνει ςχετικά τουσ εκπαιδευτικοφσ. Οι εκπαιδευτικοί που επικυμοφν να αναλάβουν τθν υλοποίθςθ προγράμματοσ ςυγκροτοφν εκελοντικι μακθτικι ομάδα, θ οποία μπορεί να αποτελείται:. από το ςφνολο των μακθτϊν ενόσ ςχολικοφ τμιματοσ. από μακθτζσ του ςχολείου ςε ςυνεργαςία με μακθτζσ άλλου ςχολείου. Όταν ςυγκροτθκεί θ ομάδα, ο εκπαιδευτικόσ επιλζγει ςε ςυνεργαςία με τουσ μακθτζσ/τριεσ το κζμα του προγράμματοσ. ε ό,τι αφορά τθν επεξεργαςία των κεμάτων, υπενκυμίηουμε τισ βαςικζσ αρχζσ που εφαρμόηονται ςτα προγράμματα των χολικϊν Δραςτθριοτιτων: θ διεπιςτθμονικι 1

κεϊρθςθ, θ βιωματικι προςζγγιςθ, θ ενκάρρυνςθ τθσ μακθτικισ πρωτοβουλίασ, το άνοιγμα του ςχολείου ςτθν κοινωνία, θ ανάπτυξθ δθμοκρατικοφ διαλόγου, θ καλλιζργεια τθσ κριτικισ ςκζψθσ και οι αρχζσ τθσ εκπαίδευςθσ για τθν αειφόρο ανάπτυξθ. Μετά τθν επιλογι του κζματοσ, ακολουκεί ο ςχεδιαςμόσ του προγράμματοσ που περιλαμβάνει τον τίτλο, τα υποκζματα, τουσ ςτόχουσ, το περιεχόμενο, τθ μεκοδολογία, το χρονοδιάγραμμα ανάπτυξθσ, τισ ενδεχόμενεσ ςυνεργαςίεσ, τα πεδία ςφνδεςθσ με τα αναλυτικά προγράμματα, το θμερολόγιο προγραμματιςμοφ δραςτθριοτιτων και τα ονοματεπϊνυμα των εκπαιδευτικϊν. τθ ςυνζχεια, ςυμπλθρϊνεται με τισ πλθροφορίεσ αυτζσ «χζδιο υποβολισ προγράμματοσ Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ», υπόδειγμα του οποίου επιςυνάπτεται. 1.2. Ζγκριςη Σα ςυμπλθρωμζνα ςχζδια εγκρίνονται από τον Διευκυντι και τον φλλογο Διδαςκόντων τθσ ςχολικισ μονάδασ ι των ςχολικϊν μονάδων, ςε περίπτωςθ ςυνεργαςίασ ςχολείων, και ςτθ ςυνζχεια υποβάλλονται ςτον Τπεφκυνο Π.Ε. των οικείων Διευκφνςεων Εκπαίδευςθσ, προκειμζνου οι τελευταίοι να ειςθγθκοφν τθν ζγκριςι τουσ ςτθν Επιτροπι χολικϊν Δραςτθριοτιτων. τθν Επιτροπι χολικϊν Δραςτθριοτιτων ςυμμετζχουν ςφμφωνα με τισ Τ.Α.: 1) Γ2/4867/28-8- 1992, (ΦΕΚ 629 τ. Β/23-10-1992 και 2) Γ1/377/865, (ΦΕΚ 577/23-9-1992) οι Τπεφκυνοι/νεσ χολικϊν Δραςτθριοτιτων και ςυγκεκριμζνα ςτισ Διευκφνςεισ Π/κμιασ και Δ/κμιασ Εκπαίδευςθσ Αϋ Ακινασ, Βϋ Ακινασ, Γϋ Ακινασ, Δϋ Ακινασ, Ανατολικισ Αττικισ, Δυτικισ Αττικισ, Πειραιά, Ανατολικισ Θεςςαλονίκθσ, Δυτικισ Θεςςαλονίκθσ και Αχαΐασ οι Τπεφκυνοι/νεσ Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ (ΠΕ), Αγωγισ Τγείασ (ΑΤ) Πολιτιςτικϊν Θεμάτων (ΠΘ) και ςε όλεσ τισ άλλεσ Διευκφνςεισ Π/κμιασ και Δ/κμιασ Εκπαίδευςθσ οι Τπεφκυνοι/εσ χολικϊν Δραςτθριοτιτων (Δ). Ο Τπ. Π.Ε. οφείλει να παρακολουκεί τθν ομαλι και με ενεργό παρουςία των ςυμμετεχόντων εξζλιξθ των προγραμμάτων, να υποςτθρίηει και να αξιολογεί τα υλοποιοφμενα προγράμματα ευκφνθσ του και μετά από ςχετικι ζγκριςθ από τθν αρμόδια Διεφκυνςθ (ΕΠΕΔ) του Τ.ΠΑΙ.Θ., να οργανϊνει επιμορφωτικζσ ςυναντιςεισ, ςεμινάρια, θμερίδεσ, κακϊσ και να επιμορφϊνει κατά προτεραιότθτα εκπαιδευτικοφσ, που δεν ζχουν προθγοφμενθ εμπειρία ςτθν υλοποίθςθ προγραμμάτων. Για όλα τα προαναφερόμενα μπορεί να ςυνεργάηεται με τμιματα Πανεπιςτθμίων, χολικοφσ υμβοφλουσ, ΚΠΕ (προγράμματα Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ), ΟΣΑ, Μουςεία, Βιβλιοκικεσ, Αρχεία, μθ κυβερνθτικοφσ φορείσ, ειδικοφσ επιςτιμονεσ, επαγγελματίεσ κ.α. ανάλογα με τισ κεματικζσ των προγραμμάτων. Οι Τπεφκυνοι/νεσ και ο/θ Διευκυντισ/ντρια τθσ ςχολικισ μονάδασ ελζγχουν τθν υλοποίθςθ των εγκεκριμζνων προγραμμάτων. Προτείνεται, όταν αυτό είναι εφικτό, θ αρχικι ενθμζρωςθ - επίςκεψθ ςτα ςχολεία να γίνεται από κοινοφ, από τουσ Τπευκφνουσ όλων των χολικϊν Δραςτθριοτιτων. Οι Διευκυντζσ/ντριεσ των ςχολείων παρακαλοφνται να διευκολφνουν τουσ Τπευκφνουσ, διακζτοντασ ικανό χρόνο, χωρίσ να διαταράςςεται το πρόγραμμα του ςχολείου. Διευκρινίηεται ότι οι όμιλοι των Πρότυπων Πειραματικϊν χολείων δεν υποβάλλονται για ζγκριςθ ωσ προγράμματα χολικϊν Δραςτθριοτιτων. 2

2. ΤΠΟΣΗΡΙΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ 2. 1. Δράςεισ Περιβαλλοντικήσ Εκπαίδευςησ Προγράμματα Π.Ε. δίμθνθσ ζωσ εξάμθνθσ διάρκειασ ςτθν Πρωτοβάκμια Εκπαίδευςθ. Προγράμματα μονοιμερα ζωσ τριιμερα Περιβαλλοντικισ Αγωγισ, που υλοποιοφνται ςτα Κζντρα Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ και Δ.Β.Μ. (ΚΠΕ) τθσ χϊρασ Θεματικά Δίκτυα Π.Ε. (τοπικά, περιφερειακά, εκνικά και διεκνι) Πρόγραμμα Π.Ε κακϊσ και λειτουργία Θεματικϊν Δικτφων μποροφν να υλοποιθκοφν και ςτο πλαίςιο εγκεκριμζνθσ ςυνεργαςίασ του Τ.ΠΑΙ.Θ. με άλλουσ κυβερνθτικοφσ ι μθ κυβερνθτικοφσ φορείσ, φορείσ νομαρχιακισ ι τοπικισ αυτοδιοίκθςθσ, Α.Ε.Ι., ερευνθτικά κζντρα κ.λπ., οι οποίοι μποροφν με τα δικά τουσ μζςα να ςτθρίξουν το ζργο των εκπαιδευτικϊν και των ςχολείων 2. 2. Μορφή Προγραμμάτων Περιβαλλοντικήσ Εκπαίδευςησ Τπενκυμίηουμε ότι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ςχολικι δραςτθριότθτα διαφοροποιείται από τθ ςυμβατικι διδαςκαλία, αφοφ δεν αναφζρεται ςε εφροσ γνωςτικοφ κλάδου. Σο πρόγραμμα χολικϊν Δραςτθριοτιτων δεν αποτελεί τυπικό μάκθμα και διακρίνεται ωσ προσ τον κεματικό - περιοριςμζνο χαρακτιρα του γνωςτικοφ αντικειμζνου, ωσ προσ τθν ομαδοςυνεργατικι μζκοδο εργαςίασ και ωσ προσ τθ δομι, κακότι περιλαμβάνει μελζτθ πεδίου και εργαςτιρια κεματικϊν δραςτθριοτιτων. Σα εργαςτιρια κεματικϊν δραςτθριοτιτων και οι μελζτεσ πεδίου αποτελοφν οργανωμζνεσ μακθςιακζσ διαδικαςίεσ των προγραμμάτων και όχι ψυχαγωγικά διαλείμματα ι απλοφσ περιπάτουσ, οι οποίεσ με βιωματικι παιδαγωγικι προςζγγιςθ κεφαλαιοποιοφν τουσ βαςικοφσ άξονεσ ςτόχουσ του κάκε προγράμματοσ. ΠΡΟΟΧΗ: Δεν κεωροφνται ωσ αυτοτελι προγράμματα Περιβαλλοντικισ Αγωγισ οι τριιμερεσ περιβαλλοντικζσ εκδρομζσ, οι επιςκζψεισ ςτα Κζντρα Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ, οι θμζρεσ τοπικϊν δράςεων, όπωσ κακαριςμόσ παραλιϊν, δενδροφυτεφςεισ, θμζρα αιμοδοςίασ, ςυμμετοχι ςε εκδθλϊςεισ φορζων κ.λπ. Όλεσ αυτζσ οι χριςιμεσ δραςτθριότθτεσ μποροφν να εγκρίνονται, μόνο αν αποτελοφν μικρό τμιμα ενόσ κανονικοφ πολφμθνου παιδαγωγικοφ προγράμματοσ. 2. 3. Η Τποςτήριξη των Προγραμμάτων Π.Ε. Σο Τ.ΠΑΙ.Θ. ςτθρίηει το ζργο των εκπαιδευτικϊν ςτο ςχολείο μζςω των Τπευκφνων χολικϊν Δραςτθριοτιτων/Τπευκφνων Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ ςτισ Δ/νςεισ Εκπαίδευςθσ και με τα Κζντρα Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ (ΚΠΕ). Οι Τπεφκυνοι Π.Ε. παρακολουκοφν και υποςτθρίηουν τα αντίςτοιχα προγράμματα των ςχολικϊν μονάδων τθσ Δ/νςισ τουσ: -ενθμερϊνουν τουσ εκπαιδευτικοφσ και τουσ Δ/ντζσ ςχολικϊν μονάδων για τισ δυνατότθτεσ υλοποίθςθσ προγραμμάτων, ςφμφωνα με το κεςμικό πλαίςιο και ενκαρρφνουν τθ ςυμμετοχι τουσ ςε αυτά -λειτουργοφν ωσ πολλαπλαςιαςτζσ: επιςκζπτονται τισ ςχολικζσ μονάδεσ και οργανϊνουν ςυναντιςεισ ομάδων εκπαιδευτικϊν, με ςκοπό τθν ενθμζρωςθ των εκπαιδευτικϊν ςε ηθτιματα βιβλιογραφίασ, μεκοδολογίασ, αλλά και για τθν μετάδοςθ / διάχυςθ των πλθροφοριϊν και 3

γνϊςεων από τα κάκε είδουσ επιμορφωτικά ςεμινάρια και ςυναντιςεισ ςτα οποία ςυμμετζχουν οι ίδιοι -βοθκοφν τουσ εκπαιδευτικοφσ ςτον ςχεδιαςμό του προγράμματοσ, ενκαρρφνοντασ καινοτόμεσ προςεγγίςεισ -ενθμερϊνουν τουσ εκπαιδευτικοφσ για επιςτθμονικζσ ςυναντιςεισ, ςεμινάρια, θμερίδεσ κ.ά. των τομζων ευκφνθσ τουσ -ςυντονίηουν δράςεισ παρουςίαςθσ - προβολισ των προγραμμάτων των ςχολείων τθσ Δ/νςθσ ςτο τζλοσ τθσ ςχολικισ χρονιάσ -ενθμερϊνουν τουσ εκπαιδευτικοφσ για τισ δυνατότθτεσ ςυνεργαςιϊν με τα Κ.Π.Ε. τθσ περιφερειακισ Δ/νςθσ ςτθν οποία ανικουν, όπωσ και για τισ δυνατότθτεσ παρακολοφκθςθσ εκπαιδευτικοφ προγράμματοσ ςε άλλα Κ.Π.Ε. -ενθμερϊνουν για τα κεματικά ςχολικά δίκτυα και τθ δυνατότθτα ςυμμετοχισ ςε αυτά -οργανϊνουν ςεμινάρια θμερίδεσ και επιμορφϊνουν τουσ εκπαιδευτικοφσ, με τθν ζγκριςθ του Σμιματοσ Βϋ ΑΤ & ΠΑ τθσ Διεφκυνςθσ ΕΠΕΔ του Τ.ΠΑΙ.Θ. -οργανϊνουν το πρόγραμμα επιςκζψεϊν τουσ ςε όλα τα ςχολεία ευκφνθσ τουσ και παρακολουκοφν τθν πορεία υλοποίθςθσ των προγραμμάτων τουσ 2.4 ΘΕΜΑΣΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ Αειφόρο χολείο - Αυλή ςχολείου Οι πθγζσ ενζργειασ ςτο ςχολείο και θ ςυμπεριφορά τθσ ςχολικισ κοινότθτασ για εξοικονόμθςθ ενζργειασ.πρωτοβουλίεσ για τθν αναβάκμιςθ τθσ ποιότθτασ των ςχζςεων των μελϊν τθσ ςχολικισ κοινότθτασ και του περιβάλλοντοσ ςτο ςχολείο. Θ ςιμανςθ για τθν κακαριότθτα. Θ φροντίδα και θ ευκφνθ για τθν αυλι και τθν αίκουςα, Οραματίηομαι το ςχολείο του μζλλοντοσ κ.α. Αειφόροσ κατοικία χεδιαςμόσ κτθρίων, οικιςμϊν, πόλεων μζςα ςτθ φζρουςα ικανότθτα του πλανιτθ, Βιοκλιματικι αρχιτεκτονικι, Αςφάλεια & επικινδυνότθτα υλικϊν π.χ. επίπλων, ελαιοχρωμάτων, κλπ. Ενεργειακό ηιτθμα -Οικολογικό / Ενεργειακό αποτφπωμα ςτο ςχολείο και ςτο ςπίτι Οι κακθμερινζσ μασ μετακινιςεισ, Οι μεταφορζσ, Οι εναλλακτικζσ μορφζσ ενζργειασ για κζρμανςθψφξθ, Σι ξοδεφουμε για ενζργεια, κλπ. Σοπικό Περιβάλλον : το ςπίτι, το ςχολείο, θ κοινότθτα Γνωριμία με το τοπικό οικοςφςτθμα, Θ διαχείριςθ απορριμμάτων ςτθ πόλθ που ηω, Θ προςωπικι και ςυλλογικι ευκφνθ τθσ διατιρθςθσ του πράςινου ςτο άμεςο περιβάλλον, Οι δραςτθριότθτεσ και κακθμερινζσ ςυνικειεσ που επθρεάηουν τθν φζρουςα ικανότθτα ςε άλςθ, δάςθ, παραλίεσ, κλπ. Ελεφκεροι χϊροι: Αξιοποίθςθ Διαμόρφωςθ - Προςταςία Παιδικζσ Χαρζσ - Χϊροι άκλθςθσ ψυχαγωγίασ, Καταλλθλότθτα των χϊρων ωσ προσ τθν κακαριότθτα, τα υλικά, τθν φροντίδα, τθν εκελοντικι προςφορά ςτον ζλεγχο και τθ διατιρθςι τουσ, Τιοκετϊ και προςτατεφω ζνα άλςοσ, μία παραλία του τόπου μου. Διατιρθςθ και προςταςία αςτικοφ και περιαςτικοφ πραςίνου Αλλαγι χριςεων γθσ (Αςτυφιλία και ανεργία, Οικολογικι επιβάρυνςθ, Θ ςθμαςία του κτθματολογίου ςτθν διαχείριςθ των χριςεων γθσ). Βιοτεχνολογικζσ Εφαρμογζσ και Περιβάλλον 4

Γενετικά Σροποποιθμζνοι Οργανιςμοί (ΓΣΟ) : Παραγωγι τροφισ από γενετικά τροποποιθμζνουσ οργανιςμοφσ (Τβρίδια, Άγριεσ ποικιλίεσ φυτϊν, Γενετικά τροποποιθμζνα φυτά, Επιπτϊςεισ των ΓΣΟ ςτο περιβάλλον, τθν υγεία, τθν οικονομία, τθν κοινωνία), Παραδοςιακζσ τοπικζσ καλλιζργειεσ και θ ςχζςθ τουσ με τθν τοπικι οικονομία και το περιβάλλον. Διαχείριςη Φυςικών Πόρων Εντατικζσ μορφζσ εκμετάλλευςθσ φυςικϊν πόρων Δάςθ, Αποδάςωςθ, διάβρωςθ εδαφϊν -Τδάτινοι Πόροι -Γεωργία, Κτθνοτροφία, Τπερεκμετάλλευςθ θ ςχζςθ οικονομίασ και προςταςίασ του τοπικοφ περιβάλλοντοσ, Ανάδειξθ τοπικϊν παραδειγματικϊν χριςεων γθσ οικονομικισ κλίμακασ με ςεβαςμό ςτα περιβάλλον Η ζννοια τησ Διατήρηςησ του Φυςικοφ Περιβάλλοντοσ Οικοςυςτιματα : Δομι και λειτουργία χερςαίων και υδατικϊν οικοςυςτθμάτων Βιοποικιλότθτα: Απειλοφμενα είδθ προςτατευόμενεσ περιοχζσ Θ ζννοια τθσ Τποβάκμιςθσ του Περιβάλλοντοσ Ατμόςφαιρα - Ρφπανςθ του αζρα φαινόμενο κερμοκθπίου, Σρφπα όηοντοσ Ρφπανςθ υδάτων -Ρφπανςθ εδαφϊν -Ραδιενεργόσ ρφπανςθ Απόβλθτα και Διαχείριςθ των απορριμμάτων Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι -Κλιματικζσ Αλλαγζσ- Φυςικζσ καταςτροφζσ και ανκρϊπινθ παρζμβαςθ- Περιβάλλον και πόλεμοσ Χώροσ, Οργάνωςη και Χρήςη Αςτικά περιβάλλοντα: Αςτικι ανάπτυξθ, χριςεισ, αςτικό και περιαςτικό πράςινο, Οδικά δίκτυα, Θχθτικι ρφπανςθ, Περιβάλλον ςχολικϊν και εςωτερικϊν χϊρων Οικιςτικι ανάπτυξθ, Δθμόςιοσ χϊροσ και περιβάλλον Φυςικό Περιβάλλον, χεδιαςμόσ του διακζςιμου χϊρου, Αγροτικι ανάπτυξθ, Σουριςμόσ, Εναλλακτικόσ και οικολογικόσ τουριςμόσ, Τιοκεςίεσ περιοχϊν Περιβάλλον και Μνθμεία, Αρχαιολογικοί χϊροι και ιςτορικοί τόποι Σοπίο και κατοίκθςθ, Τποβάκμιςθ του τοπίου Γεωλογικά μνθμεία και μνθμεία τθσ φφςθσ Ανθρωπογενζσ Περιβάλλον Παράμετροι & Τποβάθμιςη Περιβάλλον και Επικοινωνία: Μονοπάτια- φυςικζσ διαδρομζσ, Μεταφορζσ, ςυγκοινωνίεσ Περιβάλλον και Ιςτορία: Σοπικι ιςτορία, Ιςτορία μετακινιςεων, Φυςικι ιςτορία, Ιςτορία πόλεων και αγροτικϊν εγκαταςτάςεων, Φυςικά τοιχεία: Μυκολογία, Λαογραφία Σο Περιβάλλον ωσ πηγή ζμπνευςησ και πεδίο διαλόγου: Περιβάλλον και Σζχνθ Σο περιβάλλον ωσ ζκθεμα: Μουςεία φυςικϊν επιςτθμϊν και τεχνολογίασ, φυςικισ ιςτορίασ, υλλογζσ εκκζματα, Περιβαλλοντικά ςτοιχεία ςε ςυλλογζσ, Μόνιμεσ και περιοδικζσ εκκζςεισ μουςειακϊν οργανιςμϊν Σο περιβάλλον ωσ αφήγηςη: Θ φφςθ και τα περιβαλλοντικά ηθτιματα ςτθ λογοτεχνία Περιβάλλον, Αντιλιψεισ και Ιδζεσ: o Φφςθ και Θρθςκεία o Περιβαλλοντικι Θκικι o Δθμοκρατία, Περιβαλλοντικζσ δράςεισ και περιβαλλοντικι ςυνείδθςθ o Καταναλωτιςμόσ και Περιβάλλον Σο Περιβάλλον ωσ πεδίο ςυνάντηςησ των πολιτιςμών Διαπολιτιςμικζσ Αναφορζσ -Ποιότθτα Ηωισ Καταλλθλότθτα-επικινδυνότθτα υλικϊν και καταςκευϊν Αςφάλεια ςτο ςχολείο και ςτο ςπίτι ςε ςχζςθ με τα αντικείμενα 5

Τλικά φιλικά προσ το περιβάλλον-σρόποι προφφλαξθσ Βιομθχανικι ρφπανςθ Γεωργικι ρφπανςθ Βαρζα μζταλλα - Εντομοκτόνα - Φυτοφάρμακα - Βιοςυςςϊρευςθ Θλιακι ακτινοβολία. Θλεκτρομαγνθτικζσ ακτινοβολίεσ Θχορφπανςθ - Ζνταςθ ιχου - Χάρτθσ κορφβου Κρυμμζνθ ρφπανςθ: Άρρωςτα κτίρια - Ρφπανςθ εςωτερικϊν χϊρων: ςυςτιματα καφςθσ, κάπνιςμα, καταςκευαςτικά υλικά, ραδιενεργό ραδόνιο, υλικά κακαριότθτασ Ανθρώπινα Δικαιώματα Δημοκρατία: Προβλιματα Φτϊχειασ, Αναλφαβθτιςμοφ, Δθμοκρατικά δικαιϊματα, δικαιϊματα του πολίτθ & του παιδιοφ, Κοινωνικόσ αποκλειςμόσ, Ιςότθτα ευκαιριϊν, Ιςότθτα φφλων, Ρατςιςμόσ, ξενοφοβία κ.ά. 2.5 Δαπάνεσ υλοποίηςησ Για το τρϋχον ςχολικό ϋτοσ δεν προβλϋπεται από τον κρατικό προώπολογιςμό κϊλυψη δαπανών για υπερωρύεσ εκπαιδευτικών. Διάρκεια και ωράριο υλοποίηςησ προγραμμάτων ςυμμετοχή των Εκπαιδευτικών Η διϊρκεια ενόσ προγρϊμματοσ Περιβαλλοντικόσ Εκπαύδευςησμπορεύ να εύναι από 2 ϋωσ 6 μόνεσ για την Π/θμια Εκπ/ςη. Τα προγρϊμματα Π.Ε. ςτην Πρωτοβϊθμια Εκπαύδευςη υλοποιούνται εντόσ ωρολογίου προγράμματοσ : ςτο πλαύςιο τησ ευϋλικτησ ζώνησ με διϊχυςη ςε όλα τα μαθόματα ςτο ολοόμερο ςχολεύο ςτα μαθόματα ειδικοτότων Στα ολοόμερα Δημοτικϊ ςχολεύα με το αναμορφωμϋνο διδακτικό ωρϊριο, ςτην ευϋλικτη ζώνη αναφϋρονται ςυγκεκριμϋνα θεματικϊ προγρϊμματα που εφαρμόζονται μύα ώρα την εβδομϊδα, ωσ εξόσ: Α τϊξη: Αγωγό Υγεύασ, Β τϊξη: Διατροφικϋσ ςυνόθειεσ, Γ τϊξη: Κυκλοφοριακό Αγωγό, Δ τϊξη: Περιβαλλοντικό Εκπαύδευςη. Οι εκπαιδευτικού οι οπούοι θα αναλϊβουν αυτϊ τα προγρϊμματα τησ Ευϋλικτησ Ζώνησ μπορούν να τα υποβϊλουν εκτόσ από το Σχολικό Σύμβουλο και ςτον αντύςτοιχο Υπεύθυνο Σχολικών Δραςτηριοτότων τησ Διεύθυνςησ Πρωτοβϊθμιασ Εκπαύδευςησ, ώςτε να ενημερώνονται για επιπρόςθετο υλικό και θεματικϋσ επιμορφωτικϋσ εκδηλώςεισ. Κϊθε μαθητόσ και εκπαιδευτικόσ τησ Π/θμιασ Εκπ/ςησ μπορεύ να ςυμμετϋχει μϋχρι και ςε τρύα (3) προγρϊμματα. Οι Διευθυντϋσ/ντριεσ των Σχολικών Μονϊδων, οι Διευθύνςεισ Π/θμιασ Δ/θμιασ Εκπαύδευςησ, καθώσ επύςησ και οι Υπεύθυνοι (ΠΕ, ΑΥ, ΠΘ, ΣΔ, ΚΕΣΥΠ) οφεύλουν να διευκολύνουν και να υποςτηρύζουν τουσ εκπαιδευτικούσ οι οπούοι υλοποιούν προγρϊμματα, εξαςφαλύζοντασ κατϊ το δυνατόν τον κατϊλληλο χώρο και τα απαραύτητα εργαλεύα για τη διεξαγωγό του/των προγρϊμματοσ/των. 6

Ολοκλήρωςη προγραμμάτων χολικών Δραςτηριοτήτων Βεβαιώςεισ Τλοποίηςησ Προγράμματοσ Αμϋςωσ μετϊ την ολοκλόρωςη των προγραμμϊτων ϋκαςτησ ςχολικόσ μονϊδασ, ο Διευθυντόσ τησ ενημερώνει εγγρϊφωσ τον ΥπεύθυνοΠ.Ε. για την ολοκλόρωςη ό μη των προγραμμϊτων του ςχολεύου ςύμφωνα με το Σχϋδιο Υποβολόσ Προγρϊμματοσ που εύχε υποβληθεύ ςτην αρχό του ςχολικού ϋτουσ. Στη ςυνϋχεια λαμβϊνοντασ υπόψη την παραπϊνω ενημϋρωςη χορηγεύται Βεβαιώςη Υλοπούηςησ Προγρϊμματοσ με τισ υπογραφϋσ του Διευθυντό Εκπ/ςησ και του Υπευθύνου Π.Ε.. Στο τϋλοσ τησ ςχολικόσ χρονιϊσ για όλεσ τισ Σχολικϋσ Δραςτηριότητεσ ορύζεται ημϋρα/ημϋρεσ παρουςύαςησπροβολόσ των προγραμμϊτων (γιορτϋσ μαθητικόσ δημιουργύασ) ςε τοπικό επύπεδο. υνεργαςίεσ με άλλουσ φορείσ Προγρϊμματα Π.Ε. μπορούν να υλοποιηθούν, ςύμφωνα με τισ προαναφερθεύςεσ προώποθϋςεισ και διαδικαςύεσ, ςτο πλαύςιο οποιουδόποτε προγρϊμματοσ εγκεκριμϋνησ ςυνεργαςύασ του Υ.ΠΑΙ.Θ. με ϊλλουσ κυβερνητικούσ ό μη κυβερνητικούσ φορεύσ, δημόςιουσ οργανιςμούσ, φορεύσ τοπικόσ ό νομαρχιακόσ αυτοδιούκηςησ, ΑΕΙ, ΤΕΙ κ.ϊ. (βλ. και Γ7/47587/16-5-2003), καθώσ επύςησ και ςτο πλαύςιο υλοπούηςησ πρότυπων προγραμμϊτων ό διεθνών ςυνεργαςιών. Για οποιαδόποτε ςυνεργαςύα με φορεύσ ό φυςικϊ πρόςωπα μϋςα ςτισ ςχολικϋσ μονϊδεσ Πρωτοβϊθμιασ και Δευτεροβϊθμιασ Εκπαύδευςησ, θα πρϋπει να υπϊρχει: -ϋγκριςη του φορϋα από τη Δ/νςη ΣΕΠΕΔ (οι εγκρύςεισ ιςχύουν για ϋνα ςχολικό ϋτοσ), -η ςύμφωνη γνώμη του Διευθυντό τησ ςχολικόσ μονϊδασ. Προθεςμία υποβολήσ Προγραμμάτων Τα ςχϋδια προγραμμϊτων πρϋπει να υποβληθούν μϋχρι την Παραςκευό 29 Νοεμβρίου 2013, ςτην τοπικό Διεύθυνςη Εκπαύδευςησ. Οι Διευθύνςεισ Εκπαύδευςησ πρϋπει να ϋχουν ολοκληρώςει τισ διαδικαςύεσ ϋγκριςησ των υποβληθϋντων ςχεδύων προγραμμϊτων μϋχρι τισ 06 Δεκεμβρίου 2013. Σο πλαίςιο αναφοράσ τησ Εκπαίδευςησ για την Αειφορία και οι χολικέσ Δραςτηριότητεσ Θεματικό έτοσ 2013-14: Ενεργόσ Πολίτησ Τα κεύμενα και τησ Ευρωπαώκόσ Ένωςησ και τησ UNESCO για τισ ςύγχρονεσ κατευθύνςεισ τησ εκπαύδευςησ, αναφϋρονται ςτον κρύςιμο ρόλο τησ ςτην διαμόρφωςη τησ ϋννοιασ και του περιεχομϋνου τησ Αειφόρου Ανϊπτυξησ (η διευρυμϋνη ϋννοια του περιβϊλλοντοσ που πϋρα από το αναντικατϊςτατο οικολογικό απόθεμα, ςε μύα ςυνολικό θεώρηςη οποιουδόποτε θϋματοσ, περιλαμβϊνει και το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιςτικό απόθεμα). Σύμφωνα με την UNESCO, τα ϋτη 2005-2014 ϋχουν οριςτεύ ωσ η «Δεκαετύα τησ εκπαύδευςησ για την Αειφόρο Ανϊπτυξη». Σύμφωνα και με τη 106553/Γ7/13-10-2006 «Το πλαύςιο Αναφορϊσ τησ εκπαύδευςησ για τη Αειφορύα και οι Σχολικϋσ δραςτηριότητεσ», το ϋτοσ 2013-14 εύναι αφιερωμϋνο ςτην ϋννοια του Ενεργού Πολύτη. Η θεματολογύα των ςχετικών 7

προγραμμϊτων Σχολικών Δραςτηριοτότων περιλαμβϊνει την Αγωγό του Ενεργού Πολύτη, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Δημοκρατύα. Ειδικότερα: -Ενεργόσ Πολύτησ για το Περιβϊλλον και την Αειφορύα -Ενεργόσ Πολύτησ για την Υγεύα -Ενεργόσ Πολύτησ για τον Πολιτιςμό -Τα δημοκρατικϊ δικαιώματα, τα δικαιώματα του πολύτη, την ιδιότητα του πολύτη -Τα δικαιώματα του παιδιού, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα κοινωνικϊ δικαιώματα -Τον κοινωνικό αποκλειςμό και την ιςότητα ευκαιριών -Προβλόματα φτώχειασ, αναλφαβητιςμού κ.ϊ. -ιςότητα φύλων -τον ρατςιςμό, την ξενοφοβύα, την ετερότητα, την ανοχό Ενδεικτικϋσ ιςτοςελύδεσ για θϋματα βαςικών αρχών και περιεχομϋνου τησ εκπαύδευςησ για την αειφόρο ανϊπτυξη: Η Διακόρυξη τησ Χιλιετύασ : http://www.unric.org/el/human-rights-greek. Ιςτοςελύδα τησ UNESCO για την εκπαύδευςη για την Αειφόρο ανϊπτυξη www.unesco.org Ο Τπεύθυνοσ Περιβαλλοντικήσ Εκπαίδευςησ: Νίκοσ τεφανόπουλοσ Ο Διευθυντήσ Π.Ε. Δ Αθήνασ Ευςτράτιοσ Φατζηδημητρίου 8