ιερεύνηση επιλογών 2012 Κων/νος Σταµατόγιαννης 7/1/2012 ιπλ. Μηχανολόγος-Οικονοµολόγος / Οικ. Αναλυτής Παγκόσµια χρηµατοοικονοµική κρίση: Οι βασικές ανισορροπίες του οικονοµικού συστήµατος στις ΗΠΑ ήταν ήδη εµφανείς κατά το 2007. Είχαµε οδηγηθεί σε υπερδανεισµό του οικονοµικού συστήµατος µετά από την σχεδόν πλήρη κατάργηση των αποθεµατικών ασφαλείας των τραπεζών το. Το σύνολο των δανείων στις ΗΠΑ (επιχειρήσεις-νοικοκυριά-κράτος και χρηµατοοικονοµικός τοµέας) κορυφώθηκε σε 381% του ΑΕΠ µε προφανή αδυναµία συντήρησης έστω και της απλής εξυπηρέτησης τόκων και µε συνέπεια τις συνεχώς αυξανόµενες επισφάλειες. 400% 375% 350% 325% 300% 275% 250% 225% 200% 175% 150% 1929 210% 163% Σύνολο χρεών ΗΠΑ σαν %ΑΕΠ 1931 265% 228% 210% 163% 1990 237% 1980 169% 319% 274% 381% 367,3% ΑΝΑΛΟΓΙΑ µεγεθυνσης Χρεους / ΑΕΠ KMO 4ετη 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 Μεταβολή συνόλου χρεών ΗΠΑ προς ΑΕΠ 125% 100% 1915 121% 1919 1923 1927 1931 1935 1939 136% 1943 1947 1951 129% 1951 1955 1959 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1995 2007 2011 1,0 1969 1972 1975 1978 1981 1984 1987 1990 1993 1996 2005 2011 Η ανωτέρω εξέλιξη αποδείχθηκε αναπόφευκτη µετά την διατάραξη της βασικής µακροχρόνιας χρηµατοοικονοµικής ισορροπίας : Εισόδηµα = Κατανάλωση + Αποταµίευση, η οποία µεσοπρόθεσµα συµβαδίζει µε επενδύσεις. Επί δεκαετία καταγράφεται σηµαντική υστέρηση του ιαθεσίµου Εισοδήµατος ως προς την Κατανάλωση που αυξήθηκε από 65% σε 71% του ΑΕΠ, η οποία ισοσκελιζόταν µέσω δανεισµού ιδιωτών (30% του ΑΕΠ εντός 8ετίας). Τα επιχειρηµατικά κέρδη παρουσίασαν συνεχή αυξητική τάση από 6,5% σε 14% σαν %ΑΕΠ 59% 58% 57% 56% 55% 54% 1985 1988 Κατανάλωση-Αµοιβές εργαζοµένων(αρ.κλ.) %ΑΕΠ 1994 2005q1 2005q4 q3 2007q2 q1 Compensation Employees % of GDP Consumption % of GDP q4 q3 2010q2 2011q1 2011q4 72% 71% 70% 69% 68% 67% 66% 65% 64% 63% 62% 14% 13% 12% 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% 1985 Επιχειρηµατικά κέρδη και αποταµίευση σαν %ΑΕΠ 1988 1994 2005q1 2005q4 q3 2007q2 Personal savings % of GDP Profits bef tax % of GDP q1 q4 q3 2010q2 2011q1 2011q4 Άµεσο επακόλουθο της στρεβλής κατανοµής του παραγόµενου πλούτου σε συνδυασµό µε την υπερκατανάλωση ήταν η παραγωγή φούσκας (asset bubbles) σε Ακίνητα, Μετοχές, Πρώτες Ύλες, Μεταφορές και Οµόλογα. Η υποχώρηση της αξίας κατοικιών (τελική φούσκα σε υπερδανεισµένο οικονοµικό σύστηµα), οδήγησε σε κατάρρευση δοµηµένων προϊόντων βασισµένων σε στοιχεία ενεργητικού και ζηµιές αποτίµησης µε εφαρµογή της λογιστικής αποτίµησης του mark to market,. Η µέθοδος αυτή είχε επεκταθεί παντού κατά την διάρκεια της παράλληλης ανόδου όλων των στοιχείων ενεργητικού προς δήθεν καλύτερη λογιστική απεικόνιση, αλλά στην πραγµατικότητα κυρίως προς εγγραφή υπεραξιών και επίτευξη µπόνους από την διοικητικά διεφθαρµένη κάστα των στελεχών που διοικούν πλέον τις επιχειρήσεις χωρίς ύπαρξη ιδιοκτήτη µεγαλοµετόχου. Η µετέπειτα υποχρεωτική διάσωση των Τραπεζών οδήγησε σε ανάληψη υποχρεώσεων από κράτη µε συνεπαγόµενη άνοδο ελλειµµάτων και ηµοσίου Χρέους που οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση επιβάρυνσης τόκων επόµενων κρατικών προϋπολογισµών. Η παρασχεθείσα ρευστότητα στις Τράπεζες ήταν σαφώς µη απαραίτητη, λόγω προφανούς έλλειψης εν δυνάµει νέων δανειοληπτών και θα µπορούσε να είχε υποκατασταθεί µε σύστηµα επιλεκτικών εγγυήσεων. Το αποτέλεσµα ήταν η διοχέτευση σε κερδοσκοπία µε άνοδο χρηµατιστηρίων και σε προορισµούς εκτός ΗΠΑ. Βραχυπρόθεσµο όφελος αποτελεί φυσικά η βελτίωση των αποτιµήσεων, καθώς και οι µικρότερες ανάγκες στήριξης του χρηµατοοικονοµικού κλάδου µε παράλληλη αύξηση όµως του συστηµικού κινδύνου σε νέα υποχώρηση των αποτιµήσεων µε ενδεχόµενες συνθήκες κραχ. Η συνεχής αρνητική απόκλιση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ΗΠΑ παράλληλα µε την διεύρυνση των κρατικών ελλειµµάτων (δίδυµα ελλείµµατα), µη ισοσκελιζόµενη από εγχώρια αποταµίευση αλλά και η δυσκαµψία στην προσαρµογή ισοτιµιών (Κίνα), δίνουν την εικόνα ισχυρότερης επερχόµενης κρίσης.
Το δηµοσιονοµικό Έλλειµµα των ΗΠΑ το 2011 υπερέβη το 9% του ΑΕΠ και το ηµόσιο Χρέος το 100% του ΑΕΠ. Ο υπερδανεισµός των ΗΠΑ µε βραχυπρόθεσµη διατήρηση της εµπιστοσύνης τόσο στο νόµισµα όσο και σε κρατικά χρεόγραφα µε προσφορά χαµηλών επιτοκίων εντυπωσιάζει, αλλά προϊδεάζει για πιθανή υποτίµηση και άρση εµπιστοσύνης σε ανύποπτο χρόνο, ή για βεβαιότητα αναπόδραστης επερχόµενης deflation. Οι ανακοινώσεις ανεργίας συντηρούνται δηµιουργικά κάτω από το 10% µε παρεµβάσεις στους επιθυµούντες εργασία. Υπάρχουν σοβαρές αµφιβολίες για την ύπαρξη πραγµατικού σχεδίου εξόδου από την παρούσα κρίση. Στον αντίποδα µπορεί να υποτεθεί ότι όλοι οι χειρισµοί αποτελούν προσπάθεια χρονικής εξοµάλυνσης του απαιτούµενου deleveraging, που εµφανίζεται πάντοτε σε περιπτώσεις αντίστοιχων κρίσεων χρέους στις οικονοµίες. Το ποσοστό µείωσης του ΑΕΠ σε περίπτωση µη επανάληψης του ελλείµµατος το 2012 δεν µπορεί να προσδιορισθεί. Η υποχρέωση µείωσης ελλειµµάτων θα προκύψει πιθανόν εκβιαστικά από την συµπεριφορά των αγορών κρατικών οµολόγων, ή την κορύφωση πολιτικών διαφωνιών κατά το προεκλογικό 2012 στις ΗΠΑ. Το πιθανότερο χρονικό διάστηµα αποτύπωσης του 2ου κύµατος της οικονοµικής πτώσης προσδιορίζεται στο 1 ο Εξάµηνο 2012, µε προσπάθεια επίρριψης ευθύνης στην κρίση της ΕΕ. Στην καλύτερη περίπτωση το ΑΕΠ σε ΗΠΑ και ΕΕ θα κυµανθεί µεταξύ 0 και 1% κατά το 2012. Οι συνεχείς διαβεβαιώσεις από όλους τους επίσηµους φορείς ότι τα χειρότερα πέρασαν και έπεται ανάκαµψη αποτελούν προφανώς προπαγανδιστική συµπεριφορά δηµιουργίας κλίµατος (βλ. Galbraith για περίοδο 1929-1932). Financial Year new debt y/y % Gdp US Publ Debt mil$ GDP new debt S-11 15100 1340 9,22% 14.900.000 S-10 14.526,5 1.651,8 11,85% 13.561.623 S-09 13.939,0 1.885,1 13,19% 11.909.829 S-08 14.291,5 1.017,1 7,25% 10.024.725 S-07 14.028,7 500,7 3,74% 9.007.653 S-06 13.377,2 574,3 4,55% 8.506.974 S-05 12.623,0 553,7 4,67% 7.932.710 S-04 11.853,3 595,8 5,35% 7.379.053 S-03 11.142,1 555,0 5,21% 6.783.231 S-02 10.642,3 420,8 4,09% 6.228.236 S-01 10.286,2 133,3 1,34% 5.807.463 S-00 9.951,5 17,9 0,19% 5.674.178 S-99 9.353,5 130,1 1,48% 5.656.271 S-98 8.793,5 113,0 1,36% 5.526.193 S-97 8.332,4 188,3 2,40% 5.413.146 S-96 7.838,5 250,8 3,20% 5.224.811 USA Public Debt total in mil$ US PUBLIC DEBT GDP 16.000.000 15.000.000 14.000.000 13.000.000 12.000.000 11.000.000 10.000.000 9.000.000 8.000.000 7.000.000 6.000.000 5.000.000 S-95 S-96 S-97 S-98 S-99 S-00 S-01 S-02 S-03 S-04 S-05 S-06 S-07 S-08 S-09 S-10 S-11 D-11 Παγκόσµιες εξελίξεις Οι διατυπούµενες προβλέψεις των διεθνών οργανισµών για παγκόσµια οικονοµική επιβράδυνση στα όρια της ύφεσης για τις ανεπτυγµένες χώρες κατά το 2012, αποτελούν συνήθως την ήπια διατύπωση ισχυρής επερχόµενης ύφεσης, όπως προκύπτει από ανάλογες διατυπώσεις του παρελθόντος (soft landing). Οι πιθανότητες αρκετών κρατικών χρεοκοπιώναναδιαρθρώσεων χρεών είναι εξαιρετικά αυξηµένες για τα έτη 2012-2013 και ήταν σχεδόν προδιαγραµµένες από την εποχή της φούσκας ιδιωτικών χρεών στις ανεπτυγµένες οικονοµίες και των επιλογών χειρισµού των επισφαλειών που προκύπτουν. Οι προϋπολογισµοί των κρατών βασίσθηκαν στα τελευταία χρόνια σε φούσκα εσόδων που προέκυπταν από την µεγέθυνση των ΑΕΠ εξαιτίας της πιστωτικής επέκτασης (non sustainable sources). Η πιστωτική επιβράδυνση (deleveraging), σε συνδυασµό µε τις αναγκαίες διασώσεις οδηγούν µε βεβαιότητα στο 2 ο και ισχυρότερο σκέλος της κρίσης που ξεκίνησε το. Βραχυπρόθεσµα είναι πιθανή η περαιτέρω φυγή προς το $ και τα Αµερικανικά οµόλογα κυρίως λόγω µεγέθους και ρευστότητας και όχι λόγω µακροοικονοµικών στοιχείων, τα οποία διαµορφώνονται σε πολύ χειρότερα επίπεδα από αυτά της Ευρωζώνης. Η επιδίωξη είναι η επίτευξη σχετικά υψηλού πληθωρισµού σε περιβάλλον µέτριας ανάπτυξης ώστε να διευκολυνθεί η αποµείωση των χρεών σαν % των ΑΕΠ, στόχος εξαιρετικά δύσκολος σε αντιπληθωριστικό περιβάλλον. Πιθανόν να επιδιωχθεί ενεργειακή κρίση ή πολεµικές εµπλοκές για τεχνητή δηµιουργία πληθωρισµού. Οι πιθανές εξελίξεις σε επανεµφάνιση ύφεσης διατυπώνονται παρακάτω. 1. Επανάκαµψη παγκόσµιας κρίσης ύφεσης Εµφάνιση της δεύτερης φάσης της Παγκόσµιας Οικονοµικής κρίσης µε εµπλοκή Κίνας και Ιαπωνίας ως πιστωτών των ΗΠΑ, η κάλυψη των διδύµων ελλειµµάτων των οποίων δεν προκύπτει από εγχώρια αποταµίευση. Εµφάνιση πολιτικών προστατευτισµού, αναταραχή ισοτιµιών, έκρηξη χρυσού, βαθύτατη ύφεση Deflation 2 α. Επιτυχής Ευρωπαϊκός συντονισµός Αύξηση συνοχής / Πολιτικές Ευρωπαϊκής ενοποίησης. Κοινή δηµοσιονοµική πολιτική και Ευρωοµόλογο Ενεργοποίηση της πρόβλεψης της ΕΕ κατά την δηµιουργία του Ευρώ για κοινή ηµοσιονοµική πολιτική το 2011. Επιλογή Υπουργού Ευρωπαϊκής Οικονοµίας (γερµανικής νοοτροπίας), ο οποίος θα είναι και ο µοναδικός αρµόδιος για τον δανεισµό σε Ευρωοµόλογα των χωρών (Νοµαρχιών) εντός Ευρωζώνης. Ο εκάστοτε Υπουργός Οικονοµικών των επιµέρους χωρών, ως καλύτερος γνώστης των τοπικών συνθηκών, θα είναι υπεύθυνος για την συλλογή των φόρων (εσόδων) και την διανοµή αυτών συν τα εγκεκριµένα και κεντρικά εκταµιευθέντα δάνεια. Τα Ευρωοµόλογα υπό οποιεσδήποτε άλλες συνθήκες θα αύξαναν την ήδη υψηλή φορολογική επιβάρυνση των Γερµανών και θα οδηγούσαν σε Αντιευρωπαική πλειοψηφία. Το ανωτέρω σενάριο αποτελεί την ιδανική λύση για το σύνολο της Ελλάδας και όλους τους κατοίκους, πλην των κοµµάτων και του κοµµατικού / συνδικαλιστικού τους στρατού. 2β) Παγκόσµιος αποσυντονισµός Αυστηρές εθνικές προστατευτικές πολιτικές Αυτόνοµες πολιτικές που οδηγούν τις πλέον αδύναµες χώρες (πιθανόν το σύνολο των PIIGS) σε ακραίες κοινωνικές αναταραχές - βέβαιη χρεοκοπία και έξοδο από την Ευρωζώνη. Στην περίπτωση αυτή διατήρηση στην Ελλάδα του Ελάχιστου = Αναγκαίου Κεφαλαίου ιασπορά των υπολοίπων. Αγορά µετοχών στο βάθος της κρίσης.
Ελληνική Υποπερίπτωση της Παγκόσµιας Χρηµατοοικονοµικής κρίσης Η Πολιτική επιλογή της επιτάχυνσης εισόδου στο Ευρώ οδήγησε σε υποχρεωτική αποδοχή υψηλής ισοτιµίας (µη υποτίµησης, η οποία θα οδηγούσε σε υψηλότερο πληθωρισµό) ώστε να πληρωθούν τα κριτήρια του Maastricht (πλην ηµοσίου Χρέους) µε αποτέλεσµα την αδυναµία ανταγωνιστικής παραγωγής στους περισσότερους κλάδους, αλλά σε αντιστάθµισµα πολύ χαµηλά επιτόκια εκτοκισµού ηµοσίου Χρέους (όφελος 3-4% του ΑΕΠ ετησίως). Πέραν των µειονεκτηµάτων τα ανωτέρω άφηναν επαρκές πεδίο αναπτυξιακής δηµοσιονοµικής µόχλευσης σε συνδυασµό µε το πλεονέκτηµα του πολύ χαµηλού επιπέδου ιδιωτικού χρέους. Αιτίες αποτυχίας σύγκλισης: 1.Εκρηξη αµοιβών δηµόσιου τοµέα και δαπανών ασφάλισης και περίθαλψης µε αποτέλεσµα τα ανωτέρω κονδύλια να παρουσιάσουν εντός δεκαετίας - απόκλιση από τα προσαρµοσµένα ως προς τον πληθωρισµό επίπεδα κατά 9,7 και 12,5 ις Ευρώ αντίστοιχα 2.Εκρηξη δηµόσιου και ιδιωτικού δανεισµού, µε συµπεριφορά πεινασµένων για χλιδή και επίδειξη, παροτρυνόµενη δυστυχώς τόσο από τις κυβερνήσεις, όσο και από το παγκόσµιο χρηµατοοικονοµικό σύστηµα. Ο µέσος όρος νέου δανεισµού για το - ανήλθε σε 24% του ΑΕΠ κατ έτος. 3.Συνεχές άνοιγµα ελλείµµατος τρεχουσών συναλλαγών από 5,5% κατά την είσοδο στο Ευρώ σε 14,4% του ΑΕΠ κατά το Γ!Τρ. Η χρηµατοδότηση του ελλείµµατος έγινε κυρίως µε εξωτερικό δανεισµό. Η εξέλιξη του ελλείµµατος υποδήλωνε πιθανή πτώχευση εντός πενταετίας, ακόµη και αν δεν είχε εµφανισθεί η κρίση ηµοσίου χρέους Οι ανωτέρω εξελίξεις οδήγησαν φυσικά σε καταγραφή µεγεθυνόµενου ΑΕΠ κατά 4,2% (σε σταθερές τιµές) ετησίως για την δεκαετία - και αίσθηση ευηµερίας. Η ανωτέρω µεγέθυνση όµως είναι συγκριτικά πολύ µικρή προς το ύψος νέων µη παραχθέντων (δανειακών) κεφαλαίων (υπεραξιών) που εισέρεαν ετησίως στην οικονοµική διαδικασία, στον µεγαλύτερο βαθµό προς ικανοποίηση καταναλωτικών αναγκών. Η παγκόσµια χρηµατοοικονοµική κρίση που ξέσπασε το αποτέλεσε φυσικό επακόλουθο των πολιτικών που είχαν εφαρµοσθεί παγκοσµίως και είχε σαν µοναδικό άγνωστο το χρονικό σηµείο της εκδήλωσης της. Η µέχρι τότε µικρή ωραιοποίηση των ελληνικών στατιστικών µεγεθών παράλληλα µε την άνοδο του ΑΕΠ και το πλεόνασµα ρευστότητας στο παγκόσµιο σύστηµα επέτρεπε την απρόσκοπτη πρόσβαση σε δανεισµό εξωτερικού. Η παγκόσµια ύφεση συνεπακόλουθο της χρηµατοοικονοµικής κρίσης οδήγησε όλες τις χώρες σε αύξηση των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων, µε προεξάρχουσες όσες είχαν βασίσει την ανάπτυξη τους σε υπερδανεισµό (ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Χώρες Βαλτικής). Η επιδείνωση της Ελληνικής Οικονοµίας υπήρξε λόγω του προϋπάρχοντος υψηλού ηµοσίου χρέους σαφώς ταχύτερη Η πολιτική που ακολούθησε η Ελλάδα µετά την είσοδο στο Ευρώ φέρει συνεπώς το σύνολο των χαρακτηριστικών της µακροοικονοµικής πολιτικής των ΗΠΑ και Μ. Βρετανίας σε ένα νοµισµατικό περιβάλλον σαφώς συντηρητικότερων επιλογών, όπως αυτό της Ευρώπης που οριοθετείται από τις Γερµανογαλλικές επιλογές. Αφορµή κατάρρευσης : Η πολιτικά κουτοπόνηρη και οικονοµικά βλακώδης επιλογή, αφενός καταγγελίας της προηγούµενης κυβέρνησης στην ΕΟΚ για παραποίηση δηµοσιονοµικών στοιχείων και υπερβολικό έλλειµµα µε την αφετέρου κατάθεση του ΠΥ2010 µε πρόβλεψη αύξησης µισθοδοσίας, διατήρησης υψηλών ελλειµµάτων και έκρηξη δηµοσίου χρέους οδήγησε στην αδυναµία πρόσβασης στις αγορές για ανακύκλωση δανείων και νέο δανεισµό. Συνεπακόλουθο αυτού υπήρξε η ουσιαστική χρεοκοπία και προσφυγή στον µηχανισµό στήριξης. Η αδυναµία δανεισµού πιθανόν να είχε αποφευχθεί αν είχε κατατεθεί εξαρχής ένας εξαιρετικά σφικτός προϋπολογισµός στο σκέλος των δαπανών, που αποκλείσθηκε προς αποφυγή πολιτικού κόστους. 30% 28% 26% 24% 22% 20% 18% 16% 14% 12% 10% Νέα Ετήσια Χρέη GR % ΑΕΠ 10,1% 11,7% 1998 24,6% 18,3% 14,9% 17,5% 23,7% 20,3% 21,0% 23,1% 24,8% 19,9% 350.000 325.000 300.000 275.000 250.000 225.000 200.000 175.000 150.000 125.000 100.000 Χρέος Γενικής Κυβέρνησης (Εκ.Ε) 122.447 130.281 151.011 162.215 172.268 183.679 205.738 216.854 227.802 240.043 262.071 1998 298.524 340.278 2010 0% -1% -2% -3% -4% -5% -6% -7% -8% -9% -10% -11% -12% -13% -14% -15% -16% ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛ / ΑΕΠ % 2001 2005 Β Β 2007 2007 Β Β Β 2010 2010 Β 2011-3,8% -2,9% -3,9% -6,1% -5,6% -5,5% -5,7% -4,5% -6,5% -8,2% -9,2% -9,4% -9,9% -9,5% -10,2% -11,3% -12,4% -12,7% -14,1% -14,5% -13,1% -12,5% -10,9%-9,9% ΜΝΗΜΟΝΙΟ I. M. F. / E.U. Η αναλυτική µελέτη της εισήγησης του ΝΤ για την Ελληνική Οικονοµία αποτελεί µια εξαιρετική από χρηµατοοικονοµική άποψη πανεπιστηµιακή µελέτη, η οποία πιστοποιεί όµως και ιδιαίτερη άγνοια των συντακτών της όσον αφορά τις ιδιαιτερότητες της Ελληνικής Οικονοµίας και των επιµέρους στοιχείων που συνθέτουν το ΑΕΠ της χώρας, όπως και των συνθηκών που οδήγησαν στην µεγέθυνση του ΑΕΠ κατά 100% κατά την τελευταία δεκαετία. Η αυθαίρετη υπόθεση δυνατότητας ενίσχυσης των εσόδων µέσω πάταξης της φοροδιαφυγής, αγνοεί την σχεδόν άµεση και πλήρη ενσωµάτωση των εισοδηµάτων φοροαποφυγής των ελευθέρων επαγγελµατιών στην κατανάλωση και συνεπώς στο ΑΕΠ της χώρας. Παρατηρεί δηλαδή τα φορολογικά έσοδα σαν ανεξάρτητη µεταβλητή της οικονοµικής δραστηριότητας. Επίσης αγνοεί την τεράστια ανισορροπία µεταξύ ευρύτερου ηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα, τόσο σε επίπεδο αριθµού εργαζοµένων και εργασιακών σχέσεων, όσο και σε επίπεδο αµοιβών. Το αποτέλεσµα του ανωτέρω είναι η διεύρυνση της ψαλίδας µεταξύ του παραγόµενου πλούτου (Ιδιωτικός τοµέας) και του αναλισκόµενου ( ηµόσιος Τοµέας), όπου ο πρώτος εµφανίζει άµεση αύξηση της ανεργίας, ο δε δεύτερος την απλή απώλεια κάποιων επιδοµάτων. -11,5% -12,8% -11,8% -11,4% -9,7%-8,6% -9,3% -8,9%
Άλλη παράµετρος που διαφοροποιεί την Ελλάδα από τις λοιπές χώρες υψηλού κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι η πληρωµή των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας, παιδείας, ασφάλειας εκ µέρους της ανώτερης µεσοαστικής τάξης εξ ιδίων, καθότι οι δηµόσια δωρεάν παρεχόµενες υπηρεσίες υστερούν τραγικά, καθώς και ο µη σεβασµός της περιουσίας του πολίτη και της επιχειρηµατικής δραστηριότητας εκ µέρους του κράτους. Η αυθαίρετη υπόθεση εµφάνισης ανάπτυξης το 2013 χωρίς Κεϋνσιανές εφαρµογές υποστήριξης επιχειρηµατικότητας, παρά την αποστράγγιση ρευστότητας και αποταµιεύσεων, υποθέτει µια παραγωγική βάση σε ύπνωση, η οποία είναι δυνατόν να ενεργοποιηθεί µε θεωρητική αναβάθµιση του ηµόσιου τοµέα. Η υπόθεση πλεονάζουσας παραγωγικής δυναµικότητας σε αδράνεια προς αύξηση των εξαγωγών άνω του 50% εντός 5ετίας µε σταθερές εισαγωγές υποδηλώνει πλήρη άγνοια της δοµής της ελληνικής οικονοµίας ή εσκεµµένη παράβλεψη εάν η εξισορρόπηση του ισοζυγίου συναλλαγών προβλέπετε εξ αρχής να γίνει σε περιβάλλον νέου νοµίσµατος. Υπάρχει απόλυτη απουσία πρόβλεψης των συνεπειών του ασφαλιστικού και της ανεργίας στα έτη 2012-13 µε την συνεπαγόµενη επιδείνωση σχέσης ασφαλισµένων / συνταξιούχων τόσο λόγω των επιταχυνόµενων αποχωρήσεων στο ηµόσιο, όσο και λόγω της αύξησης ανεργίας στον ιδιωτικό τοµέα. Τρέχουσα οικονοµική κατάσταση µε βάση τις δηµοσιευόµενες στατιστικές. Το ΑΕΠ του 2011 θα διαµορφωθεί σε -6% σε πραγµατικούς όρους και -4,5% σε ονοµαστικούς (<217 ιςευρώ). Το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών 2011 θα διαµορφωθεί σε 23 ιςε ή 10,5% του ΑΕΠ σε συνθήκες ύφεσης, κρίσιµη απόδειξη της βέβαιης επερχόµενης χρεοκοπίας αν δεν εφαρµοσθούν πολιτικές άµεσης απόδοσης που να αυξάνουν το εγχώρια παραγόµενο προϊόν είτε προς αύξηση εξαγωγών είτε προς υποκατάσταση εισαγωγών, ακόµη και αν τιθασευθούν τα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα. Το έλλειµµα 11µήνου 2011 ανέρχεται σε 20,5 ις Ευρώ ή 9,5% του ΑΕΠ, αυξηµένο έναντι του 2010, χωρίς συνυπολογισµό των 5,4 ις Ευρώ εκτάκτων δαπανών παρελθόντος και των 6,67 ις Ευρώ ληξιπροθέσµων οφειλών (συνολικά 5,6% του ΑΕΠ). Ο δανεισµός της Ελληνικής Οικονοµίας πλην Χρηµατοοικονοµικού κλάδου έχει ξεπεράσει τα 610 ις Ευρώ (281% ΑΕΠ), µη συµπεριλαµβανοµένων δανείων επιχειρήσεων και νοικοκυριών απευθείας από εξωτερικό. Το ύψος των καταθέσεων ιδιωτών και επιχειρήσεων 10/2011 ανέρχεται σε 176 ις Ευρώ ή 81% του ΑΕΠ, δηµιουργώντας ένα έλλειµµα ισοζυγίου χορηγήσεων/καταθέσεων της τάξης των 434 ις Ευρώ ή 200% του ΑΕΠ. Το ύψος φυγής καταθέσεων νοικοκυριών στο εξωτερικό αν συνυπολογισθεί ο εκτοκισµός υπαρχουσών, αλλά και η τρέχουσα αποταµίευση ανέρχεται σε >25 ις Ευρώ. Το ακαθάριστο εξωτερικό χρέος σύµφωνα µε ΤτΕ ανέρχεται το 2010 σε 186% του ΑΕΠ ή 404 ις. Η πιστωτική συρρίκνωση 10µ 2011 πλην κράτους κινήθηκε στα επίπεδα του -2%, το δε ποσοστό διαγραφής δανείων (0,34% των δανείων 10µηνο 2011) βρίσκεται σε προφανή αναντιστοιχία µε τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια (11-13%), µε αποτέλεσµα εικονικούς ισολογισµούς Τραπεζών. Η πτώση λιανικών πωλήσεων κατά το 10µ 2011 ανέρχεται σε 10% κατ' όγκο υποδηλώνει µεγάλο πρόβληµα τόσο στην λειτουργία καταστηµάτων λιανικής και στην αλυσίδα χρηµατοδότησης, όσο και στην τελική καταγραφή του ΑΕΠ. Η πτώση βιοµηχανικής παραγωγής κυλιόµενου 12µηνου προς το καλύτερο 12µηνο(12/07) ανέρχεται σε 24%, η δε πτώση κύκλου εργασιών κυλιοµένου τριµήνου σε τρέχουσες τιµές σε 15% προς το. Συνεχής υποχώρηση πωλήσεων οχηµάτων επί 2ετία ( > 51%) µε πιθανή σταθεροποίηση στα χαµηλά αυτά επίπεδα. Αύξηση Τουρισµού 2011/10 κατά 9% σε αφίξεις και 11% σε επίπεδο εισροής συναλλάγµατος µε αρνητική όµως απόκλιση προς 2007 και. Ραγδαία άνοδος ανεργίας στο 18% (8-9/2011), αν συνυπολογισθεί και το µεγάλο ποσοστό απασχολούµενων στον δηµόσιο τοµέα και το πολύ µικρό ποσοστό απασχολούµενων στο σύνολο του ενήλικου πληθυσµού (43,3%) σε σύγκριση µε ΗΠΑ (58%) και Γερµανία (68%). Η οικοδοµική δραστηριότητα εµφανίζει εικόνα αποσύνθεσης µε µειώσεις της τάξης του 65% από την κορυφή του 2005 τόσο σε επιφάνειες όσο και σε όγκους και µε παράλληλη ύπαρξη αδιάθετων ακινήτων. Αντίστοιχα εµφανίζονται µε χρονική υστέρηση µειώσεις σε εργασία, φόρους µεταβιβάσεων και εισφορές ΙΚΑ. Η υποχώρηση 8µήνου 2011 έναντι του 2010 ανέρχεται σε 42% σε επιφάνειες και 38% σε όγκους. Παρουσίαση Σχολιασµός Προϋπολογισµού 2012 Η αύξηση των εσόδων τόσο του τακτικού προϋπολογισµού, όσο και του προϋπολογισµού ηµοσίων Επενδύσεων σε περιβάλλον πραγµατικής αλλά και ονοµαστικής συρρίκνωσης του ΑΕΠ, όπως επίσης και συρρικνούµενης ρευστότητας και καταθέσεων κατά το ποσοστό που προβλέπεται εµφανίζεται υπερβολική και δεν θα επιτευχθεί. Πιθανή απόκλιση κατά 2,5 ις Ευρώ. Σε επίπεδο δαπανών ο στόχος του ΠΥ εµφανίζεται πιθανόν επιτεύξιµος µε αρνητική απόκλιση περί το 1 ις Ευρώ. Το ύψος του ΑΕΠ πιθανόν υπερεκτιµάται και είναι πιθανή η εµφάνιση ύφεσης ύψους 4,0% ονοµαστικά και 5,5% σε πραγµατική βάση µε περαιτέρω επιδείνωση της σχέσης ελλείµµατος και χρέους προς ΑΕΠ. Το ύψος των τόκων ηµοσίου χρέους έχει πιθανόν υποεκτιµηθεί αν υποθέσουµε ότι θα παραστεί ανάγκη για εκδόσεις τρίµηνων και εξάµηνων εντόκων γραµµατίων. Αν επιτευχθεί η οµαλή λειτουργία της χώρας κατά το 2012 και υλοποιηθεί το PSI οι πιθανότερες αποκλίσεις του ΠΥ θα διαµορφωθούν ως εξής: Ελλειµµα 16 ις ή 7,7% του ΑΕΠ έναντι προβλέψεων 13,3 ις και 6,3% του ΑΕΠ, προ της εξόφλησης των ληξιπροθέσµων ύψους 6,5 ις (3%ΑΕΠ) και το ηµόσιο χρέος σε 325 ις ή 156% µετά την εφαρµογή του PSI. Ο νέος δανεισµός της Γενικής Κυβέρνησης θα ανέλθει σε 22 ις. Προτάσεις αναγκαίων περαιτέρω χειρισµών παρεµβάσεων Προσπάθεια επαρκούς εξήγησης στον λαό των ανισορροπιών της Ελληνικής Οικονοµίας που οδήγησαν στην σηµερινή κατάσταση, έστω και αν αυτό σηµαίνει απόρριψη της κοσµοθεωρητικής προσέγγισης του ΠΑΣΟΚ, καθώς και των συνεπειών της αποτυχίας συµµόρφωσης µας µε το Μνηµόνιο. Μόνον µετά από εξήγηση του τρόπου λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς µπορεί να επιτευχθεί-εκβιασθεί η συµφωνία των κοινωνικά εµπλεκοµένων για τον επιµερισµό του κόστους προσαρµογής και οι αναγκαίες ανακατανοµές. Άµεση εφαρµογή ασφαλιστικής µεταρρύθµισης και αυστηρότατος έλεγχος δαπανών περίθαλψης / ποινικές διώξεις γιατρώνδιοικητών νοσοκοµείων. Αποφυγή οποιονδήποτε περιοριστικών ή φορολογικών µέτρων στον ιδιωτικό τοµέα προς πρόληψη καθοδικού σπιράλ στο ΑΕΠ. Αναπτυξιακά κίνητρα για οποιαδήποτε µορφή επενδύσεων. ιακοπή οποιασδήποτε εκφοβιστικής πολιτικής προς το κεφάλαιο που θα αποτελούσε αιτία επιτάχυνσης εκροής κεφαλαίων και κατάρρευσης Τραπεζών. Προσέλκυση ξένων επενδύσεων σε υποδοµές και τουρισµό µε σαφή εγκατάλειψη των δογµατικών αντιλήψεων µίζας, µε παροχή πάσης φύσεως διευκολύνσεων, επιτάχυνση διαδικασιών και άµεση και βίαιη νοµοθετική κατάργηση αντιαναπτυξιακών - αριστερίστικων - οικολογικών ευαισθησιών φορέων και τοπικών αρχόντων µε σκοπό την κωλυσιεργία και εν συνεχεία υποχώρηση µε το αζηµίωτο. Εφαρµογή πολιτικών Καραµανλή δεκαετίας 1950 µε αυθαίρετες εξαιρέσεις υποστήριξης επενδύσεων και ειδικά για επενδύσεις µε εξαγωγικό προσανατολισµό λόγω συρρίκνωσης εσωτερικής κατανάλωσης. Πωλήσεις και ενοικιάσεις κρατικής περιουσίας µε ταχύρυθµη διαδικασία.
Πιθανές εξελίξεις εποµένου 12µηνου στην Ελλάδα Εφαρµογή µνηµονίου κατά το επόµενο τρίµηνο µε πρόσθεση και όποιων νέων µέτρων περικοπών δαπανών και αύξησης φορολόγησης. Μετά από µακιγιάρισµα των στοιχείων του 2011 επίτευξη εκταµίευσης της δόσης Μαρτίου και εφαρµογή του PSI. Πιθανή έναρξη ταχέως αποπληθωρισµού. Συνεχείς κοινωνικές αναταραχές - ισχυρή άνοδος ανεργίας (Άνοιξη 2012). Πιθανή πλέον η άγρια φορολόγηση περιουσιών προς επίτευξη των προϋπολογισθέντων εσόδων σε περιβάλλον ύφεσης, καθότι ο δανεισµός είναι προσδιορισµένος και µη επεκτάσιµος. Συνεπώς αποµένει σαν µοναδική ανεξάρτητη πηγή εσόδων η εγχώρια περιουσιακή βάση, το µεγαλύτερο µέρος της οποίας αποτελούν τα ακίνητα. Θα συνεχισθεί η εκροή καταθέσεων, ισχυρή πτώση Χρηµατιστηρίου, πιθανές ευκαιρίες σε ακίνητα λόγω εκποιήσεων. Ανάλογα µε την πορεία των οικονοµικών στοιχείων µέχρι τον Μάρτιο 2012 διακρίνονται οι κατωτέρω πιθανές εκβάσεις σε καθαρά Ελληνική βάση (θεώρηση σταθερού διεθνούς µακροοικονοµικού περιβάλλοντος): 1. ιαπίστωση σχετικής επιτυχίας προγράµµατος κατά το Α! Τρίµηνο 2012. Προσαρµογή της πορείας του ελλείµµατος προς <8%, Ύφεση < 4%, µε καθυστέρηση δαπανών και αποδεκτές κοινωνικές αντιδράσεις. Πρόβλεψη καταγραφής περιουσιών στην φορολογική δήλωση 2012. (Υποχρεωτική καταγραφή συνόλου ακινήτων / καταθέσεων / χρεογράφων). Προκήρυξη εκλογών µε τελικό στόχο την δηµιουργία Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. Βραχυπρόθεσµη αναµονή ΕΕ/ ΝΤ ως προς την συνέχιση προγράµµατος στήριξης. Οικονοµικοί χειρισµοί: ιατήρηση στην Ελλάδα ικανού µέρους της περιουσίας. Αγορά µετοχών στο βάθος της κρίσης (ύφεσης) περί το καλοκαίρι του 2012. Πιθανά οφέλη από την κατοχή Ελληνικών Οµολόγων υψηλής απόδοσης, ακόµη και στην περίπτωση επιµήκυνσης του χρέους. Το επίπεδο διαβίωσης σε σύγκριση µε την υπόλοιπη Ευρώπη θα συνεχίσει να υποχωρεί µε τελικό πιθανό στόχο του 75% του. Η πιστωτική επέκταση θα παραµείνει µηδενική ή και αρνητική κατά το 2012, οι επισφάλειες των Τραπεζών θα αυξηθούν, αλλά θα συνεχισθεί απρόσκοπτα η χορήγηση ρευστότητας από ΕΚΤ. 2. Οικονοµικός αποσυντονισµός και έξοδος από Ευρώ Αναδιάρθρωση χρέους Μετά από διαπίστωση αδυναµίας χειρισµού διπλού ελλείµµατος ( ηµοσιονοµικό + Ισοζύγιο), σοβαρή απόκλιση όλων των οικονοµικών στόχων και πρόταση ΝΤ / ΕΕ ευθέως ή συγκεκαλλυµένα µε σκοπό την παρουσίαση σαν επιλογή δήθεν εθνικά υπερήφανης πολιτικής, αποφασίζεται η έξοδος από Ευρωζώνη κατά το Α Εξάµηνο του 2012. Θετικά : Μειώσεις κόστους παραγωγής µέσω συνεχούς υποτίµησης νέου νοµίσµατος και εµφάνισης πληθωρισµού αλλά και αύξησης αµοιβών µε σαφώς µικρότερα ποσοστά φυσικά, αλλά εκµετάλλευση του µακροοικονοµικού τρικ της money illusion. Μεσοπρόθεσµη αποκατάσταση ανταγωνιστικότητας (3-5έτη), η οποία θα επιτρέψει τον περιορισµό ή και µηδενισµό του ελλείµµατος τρεχουσών συναλλαγών σε πολύ χαµηλότερο φυσικά επίπεδο διαβίωσης. Επιµήκυνση πολιτικής ανηθικότητας µε αποφυγή διαρθρωτικών αλλαγών (θετικό µόνον για τα κόµµατα εξουσίας). ιατήρηση του βιοτικού επιπέδου του φτωχότερου 40% του πληθυσµού µε ραγδαία όµως επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου της µεσαίας τάξης και άνοιγµα της ψαλίδας προς το ανώτερο οικονοµικά 2% της χώρας. Αρνητικά: Υποτίµηση, υποχώρηση κατά πολλές θέσεις του ΑΕΠ της χώρας στην παγκόσµια κατάταξη µε εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις σε βιοτικό επίπεδο και γεωπολιτική ισχύ. Το ΑΕΠ είναι πιθανόν να ισορροπήσει σε επίπεδα περίπου 50% του τρέχοντος. Άνοδος πληθωρισµού και επιτοκίων. Αύξηση κόστους συναλλαγών (οι συναλλαγές θα αφορούν πλέον συνάλλαγµα). Αύξηση Country risk στις αποτιµήσεις των χρηµατοοικονοµικών οίκων και για αρκετά χρόνια ανασφάλεια ισοτιµίας Το χρέος σε Ευρώ µετατρέπεται σε συναλλαγµατικό χρέος και αυξάνει λόγω υποτίµησης µε παράλληλη όµως έγκριση για Haircut και διακριτική στήριξη νοµίσµατος, έναντι του ότι παύουµε να αποτελούµε πρόβληµα του Ευρώ. Ισχυρές περιουσιακές ανακατατάξεις ανάλογα µε την στιγµιαία ύπαρξη περιουσιών των κατοίκων σε Ελλάδα ή εξωτερικό. Το σύνολο του τραπεζικού συστήµατος προχωρά σε ελεγχόµενη χρεοκοπία. Το σύνολο των καταθέσεων και χορηγήσεων µετατρέπεται στο νέο νόµισµα, ακριβώς όπως έγινε κατά την µετάβαση στο Ευρώ. Τα επιτόκια θα ακολουθήσουν πλέον την πορεία του πληθωρισµού. Αυστηροί έλεγχοι συναλλάγµατος, όριο ηµερησίων αναλήψεων, άδειες εισαγωγών, πιθανό δελτίο καυσίµων, αγορανοµικές παρεµβάσεις στις τιµές, έλεγχος θυρίδων, Οικονοµικοί χειρισµοί: Μηδενική διατήρηση περιουσιακών στοιχείων στην Ελλάδα. Το σύνολο της µετακινήσιµης περιουσίας σε ασφαλείς χώρες σεβασµού της περιουσίας (Germany-Swiss-Austria-Holland-Skandinavia) ή/και χρυσό αν και έχει µεσολαβήσει άνοδος άνω του 500% στην 10ετία. Μέγιστη ευκαιρία αγοράς µετοχών και ακινήτων στο βάθος της κρίσης σε επίπεδα χαµηλότερα των 500 µονάδων Γενικού είκτη. Αποφυγή Ελληνικών οµολόγων πάσης φύσεως. Πιθανά µεγάλα οφέλη από αποπληρωµή δανείων µετά την µεταπήδηση µε κεφάλαια που είχαν διατηρηθεί επί τούτου στο Εξωτερικό. Να επισηµανθεί ότι είναι παντελώς αδύνατη η αποδοχή αυθαίρετης χρεοκοπίας στα πλαίσια του Ευρώ µε παράλληλη αποδοχή στήριξης εκ µέρους των άλλων συµµετεχουσών χωρών και κατ εξοχήν αυτών που αντιµετωπίζουν παρόµοια προβλήµατα ηµοσίου Χρέους και θα συνεχίσουν να τα εξυπηρετούν κανονικά. Η προοπτική επιβάρυνσης των ιδιωτών θα µπορούσε φυσικά να γίνει αποδεκτή ή να εκβιασθεί, αλλά µόνον εάν δεν απαιτείται περαιτέρω δανεισµός, κάτι που προϋποθέτει τόσο πρωτογενές πλεόνασµα προϋπολογισµού όσο και θετικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, ή πολιτική απόφαση της ΕΕ για πλήρη χρηµατοδότηση στην συνέχεια από τα λοιπά κράτη µέλη. Η προσωπική µου εκτίµηση δίνει µεγαλύτερες πιθανότητες στο δεύτερο σενάριο. Επενδυτικές επιλογές ιατήρηση υψηλού ποσοστού άµεσης ρευστότητας σε Τραπεζικά ιδρύµατα εξωτερικού προς εκµετάλλευση ευκαιριών εντός του 2012, αποδεχόµενοι τον σχεδόν µηδενικό εκτοκισµό ως ασφάλιστρο κινδύνου. Σε επίπεδα δεικτών Dow 12300, Dax 6100 (6/1/2012), πιθανή τοποθέτηση µέρους των διαθεσίµων σε προιόντα Short των δεικτών, ενόψει της µη προεξοφληθείσας παγκόσµιας επιβράδυνσης και αποφυγή πρώτων υλών. Έξοδος µετά από πτώση δεικτών >20%, ή µε ζηµίες σε περίπτωση επιλογής µαζικής παγκόσµιας εκτύπωσης νοµισµάτων και τροφοδότησης του χρηµατοοικονοµικού κλάδου. Πώληση ακινήτων που µπορούν να εκποιηθούν σε επαρκώς αποδεκτή τιµή. Αναµονή αντίστοιχων αγορών κατά το 2013 σε περιβάλλον πανικού πωλήσεων εκµεταλλευόµενων ακινήτων. Σε περίπτωση υποχώρησης του Γενικού είκτη Ελλάδος κάτω από τις 500 µονάδες, όπου η συνολική αξία των εταιρειών θα ανέρχεται σε 20 ις Ε και θα υπολείπεται του 10% του ΑΕΠ, αγορά µετοχών βασικών υποδοµών και εξαγωγικών εταιρειών µε αποδεκτό επίπεδο δανεισµού. Μεγάλη διασπορά και ισόποσες τοποθετήσεις ώστε να επιτευχθεί στατιστική διάχυση των αναµενόµενων χρεοκοπιών. Τα πιθανά κέρδη 3ετίας από αυτές τις επιλογές µπορούν να ανέλθουν σε 200-400%. Μικρό ποσοστό τοποθετήσεων σε Τραπεζικές µετοχές λόγω άγνοιας επιλογής διαχείρισης της απαραίτητης ανακεφαλαιοποίησης. Μετοχές που θα διερευνηθούν και θα προκύψουν οι προτάσεις κατά το επόµενο 3µηνο είναι οι εξής: Υψηλή κεφαλαιοποίηση : Coca Cola, ΟΠΑΠ, ΕΛΠΕ, ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ, ΤΙΤΑΝ, ΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥ ΑΠ, ΕΥΑΘ, ΟΛΠ, ΟΛΘ, ΚΑΕ, ΒΑΡΥΤΙΝΗ, ΕΧΑΕ, ΤΕΝΕΡΓ, ΒΙΟΧΑΛΚΟ, ΕΛΒΑΛ, FRIGOGLAS, ΦΟΥΡΛΗΣ, ΙΝΤΡΑΛΟΤ, ΕΘΝΙΚΗ, ΑΛΦΑ. Μικρή κεφαλαιοποίηση Αυξηµένο ρίσκο : Σαράντης, ΓΕΚ, Αβαξ, Autohellas, Ιασώ, Ιατρικό, Κρι-Κρι, Πλ.Θράκης, Klemann, Elton, Λύκος, Revoil, Κανάκης, Ελβε, Καραµολέγκος, Intertech, Κυριακίδης, Eurodrip, Ελτρακ.