Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων 2010/0323(NLE) 13.9.2016 ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων προς την Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου σχετικά με το σχέδιο απόφασης του Συμβουλίου για τη σύναψη πρωτοκόλλου της συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας μεταξύ των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και των κρατών μελών τους, αφενός, και της Δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν, αφετέρου, για την τροποποίηση της συμφωνίας προκειμένου να επεκταθούν οι διατάξεις της συμφωνίας στο διμερές εμπόριο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, δεδομένης της λήξης της διμερούς συμφωνίας για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα (16384/1/2010 C7-0097/2011 2010/0323(NLE)) Συντάκτρια γνωμοδότησης: Ulrike Lunacek PA\1103225.docx PE587.749v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
PA_Leg_Consent PE587.749v01-00 2/5 PA\1103225.docx
ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ Η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων κλήθηκε να γνωμοδοτήσει στο πλαίσιο της διαδικασίας έγκρισης (άρθρο 99) σχετικά με την ενδεχόμενη επέκταση της συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας ΕΕ-Ουζμπεκιστάν, του 1999, στο διμερές εμπόριο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων. Στο ενδιάμεσο ψήφισμά του, της 15ης Δεκεμβρίου 2015, σχετικά με το θέμα αυτό 1, το Κοινοβούλιο κατέληγε στο συμπέρασμα ότι «θα εξετάσει την περίπτωση έγκρισης μόνον εάν επιτραπεί από τις αρχές του Ουζμπεκιστάν η πρόσβαση σε παρατηρητές της ΔΟΕ, προκειμένου να προβούν σε εκ του σύνεγγυς και απρόσκοπτη παρακολούθηση και εφόσον αυτοί επιβεβαιώσουν ότι έχουν εφαρμοσθεί συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις και έχουν παραχθεί ουσιαστικά αποτελέσματα ούτως ώστε η πρακτική της καταναγκαστικής εργασίας και της παιδικής εργασίας να ευρίσκεται πράγματι στο στάδιο της εξάλειψης σε επίπεδο κράτους, επαρχίας και σε τοπικό επίπεδο». Το Κοινοβούλιο επιβεβαίωσε τη θέση του αυτή στο ψήφισμά του, της 13ης Απριλίου 2016, σχετικά με την εφαρμογή και την αναθεώρηση της στρατηγικής της ΕΕ για την Κεντρική Ασία 2, μέχρις ότου «επιβεβαιωθεί ότι έχουν εφαρμοστεί συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις και ότι έχουν επιτευχθεί ουσιώδη αποτελέσματα, διασφαλίζοντας επίσης ότι, μαζί με την παιδική εργασία, πρόκειται να τεθεί όντως υπό εξάλειψη και η πρακτική της καταναγκαστικής εργασίας στο Ουζμπεκιστάν». Σε γενικές γραμμές, η συντάκτρια αποδοκιμάζει τη συνεχιζόμενη καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων στο Ουζμπεκιστάν, την απουσία κράτους δικαίου, τον διωγμό της κοινωνίας των πολιτών, των δημοσιογράφων και και των ακτιβιστών των μειονοτήτων και τη φυλάκιση χιλιάδων μελών της αντιπολίτευσης. Το Κοινοβούλιο εξέφρασε πρόσφατα τη σοβαρή ανησυχία του, τόσο στο ψήφισμά του της 13ης Απριλίου 2016 που προαναφέρθηκε, όσο και σε εκείνο της 23ης Οκτωβρίου 2014 σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Ουζμπεκιστάν 3. Η συντάκτρια παρατηρεί με λύπη ότι η χώρα αυτή, στα 25 έτη που μεσολάβησαν από την ανεξαρτησία της, διοικήθηκε από τον ίδιο πάντα Πρόεδρο, και μάλιστα με τρόπο αυταρχικό. Ο ξαφνικός θάνατός του άφησε ένα πολιτικό κενό και, εφόσον δεν υπήρξε μια γνήσια εκλογική διαδικασία, δεν υφίστανται οι συνθήκες που θα επέτρεπαν μια ελεύθερη, δίκαιη και διαφανή μεταβίβαση της εξουσίας. Η χρηματοδοτική βοήθεια που παρέσχε η ΕΕ τα τελευταία χρόνια, με στόχο τη δρομολόγηση μεταρρυθμίσεων και τον εξορθολογισμό του έργου του κοινοβουλίου του Ουζμπεκιστάν, δεν είχε κανένα αποτέλεσμα. Ο τομέας της κλωστοϋφαντουργίας, και ιδίως η παραγωγή βαμβακιού, αποτελεί τον κύριο τομέα του εμπορίου μεταξύ ΕΕ και Ουζμπεκιστάν. Η συντάκτρια πιστεύει ότι, λόγω της τρέχουσας μεταβατικής περιόδου που διανύει η χώρα, μετά τον ξαφνικό θάνατο του Προέδρου, η επέκταση της συμφωνίας πρέπει να χρησιμοποιηθεί από την ΕΕ με στόχο τη διευκόλυνση της μεταπολιτευτικής διαδικασίας και την εφαρμογή των αναγκαίων δημοκρατικών αλλαγών. Η συντάκτρια υπενθυμίζει ότι το Ουζμπεκιστάν δεν έχει παρά ελάχιστα εκπληρώσει την υποχρέωσή του να σεβαστεί τη δημοκρατία, τις αρχές του διεθνούς δικαίου και τα ανθρώπινα 1 ΕΕ C 168E, 14.6.2013, σ. 195. 2 Κείμενα που εγκρίθηκαν, P8_TA-PROV(2016)0121. 3 Κείμενα που εγκρίθηκαν, P8_TA(2014)0040. PA\1103225.docx 3/5 PE587.749v01-00
δικαιώματα, καθώς και τις αρχές της οικονομίας της αγοράς, όπως ορίζεται στο άρθρο 2 της συμφωνίας. Όσον αφορά την παραγωγή βαμβακιού στο Ουζμπεκιστάν, η συντάκτρια υποστηρίζει την περαιτέρω απομάκρυνση από τη μονοκαλλιέργειά του και τη μείωση της εξάρτησης από τις εξαγωγές του προϊόντος αυτού, μέσω της διαφοροποίησης της οικονομίας, που θα μπορούσε σταδιακά να ανακουφίσει την καταστροφική κατάσταση του περιβάλλοντος, ιδίως σε σχέση με ό,τι έχει απομείνει από την Αράλη και τους ποταμούς που την τροφοδοτούν. Η συντάκτρια τονίζει την ανάγκη να βελτιωθεί η διαφάνεια και να περιληφθούν τα έσοδα από την βαμβακοπαραγωγή στον κρατικό προϋπολογισμό. Η συντάκτρια αναγνωρίζει ότι έχει συντελεστεί ουσιαστική πρόοδος από το 2013, όσον αφορά την παιδική εργασία στο Ουζμπεκιστάν. Αυτό είναι κατά κύριο λόγο αποτέλεσμα των διπλωματικών προσπαθειών της ΕΕ και, ειδικότερα, του ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του 2011, που ανέστειλε τη συμφωνία και οδήγησε στην ενεργό συμμετοχή της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας και, ιδίως, σε νομοθετικές και εφαρμοστικές προσπάθειες εκ μέρους της κυβέρνησης του Ουζμπεκιστάν, από κοινού με την ένωση εργοδοτών και το συμβούλιο της ομοσπονδίας εργατικών συνδικάτων της χώρας. Το γεγονός ότι η παιδική εργασία έγινε κοινωνικά απαράδεκτη σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα αποτελεί από μόνο του μεγάλο επίτευγμα. Ωστόσο, η συντάκτρια είναι της γνώμης ότι, αν και έχει σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά τον περιορισμό της καταναγκαστικής εργασίας γενικά, η τάση αυτή δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί πλήρως. Ο αριθμός των ανθρώπων που εξαναγκάζονται άμεσα να πάρουν μέρος στη συγκομιδή βαμβακιού έχει βέβαια περιοριστεί τα τελευταία χρόνια, από τότε που η ΔΟΕ άρχισε την παρακολούθηση, φαίνεται όμως ότι κυριαρχούν πιο έμμεσοι και αφανείς τρόποι εξαναγκασμού, όπως όταν οι άνθρωποι νιώθουν υποχρεωμένοι ή υπό κοινωνική πίεση. Η καταναγκαστική εργασία ενηλίκων φαίνεται πως αντισταθμίζει την απώλεια ανήλικων εργατών. Επιπλέον, σύμφωνα με εκθέσεις ανεξάρτητων παρατηρητών (οι οποίες δεν επιτρέπονται από το καθεστώς του Ουζμπεκιστάν) και μέσων ενημέρωσης σχετικά με τις εργασίες πριν από τη συγκομιδή του 2016 δείχνουν μια μαζική κινητοποίηση των πολιτών υπό την ηγεσία του κράτους, περιλαμβανομένης της καταναγκαστικής εργασίας των δημοσίων υπαλλήλων και των φοιτητών στο ξεχορτάριασμα και τον αερισμό των βαμβακοφυτειών Υπό τις παρούσες συνθήκες, με τις υπάρχουσες αντικρουόμενες πληροφορίες σχετικά με τα επίπεδα της καταναγκαστικής εργασίας ενηλίκων στη χώρα, η άποψη της συντάκτριας είναι πως πρέπει να αναμένουμε την έκθεση της ΔΟΕ για τη φετινή συγκομιδή βαμβακιού στο Ουζμπεκιστάν, που θα είναι διαθέσιμη πριν από το τέλος του έτους. Το χρονικό αυτό διάστημα θα επιτρέψει επίσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να σχηματίσει μια πλήρη εικόνα της μεταπολιτευτικής διαδικασίας στο Ουζμπεκιστάν μετά τον θάνατο του, μέχρι τώρα, μοναδικού Προέδρου του. Η παροχή έγκρισης χωρίς συγκεκριμένα και επαληθευμένα στοιχεία θα ήταν πράξη ανεύθυνη, που θα αποδυνάμωνε την πίεση που συνέβαλε στην πρόοδο που έχει επιτύχει το Ουζμπεκιστάν μέχρι στιγμής, και θα υπονόμευε τους στόχους της κοινής εμπορικής πολιτικής της ΕΕ, η οποία πρέπει να σέβεται τις αρχές και τις αξίες της ΕΕ. PE587.749v01-00 4/5 PA\1103225.docx
****** Η Επιτροπή Εξωτερικών υποθέσεων καλεί την Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου, που είναι αρμόδια επί της ουσίας, να συστήσει στο Κοινοβούλιο να αρνηθεί να εγκρίνει το σχέδιο απόφασης του Συμβουλίου για τη σύναψη πρωτοκόλλου της συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας μεταξύ των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και των κρατών μελών τους, αφενός, και της Δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν, αφετέρου, για την τροποποίηση της συμφωνίας προκειμένου να επεκταθούν οι διατάξεις της συμφωνίας στο διμερές εμπόριο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, δεδομένης της λήξης της διμερούς συμφωνίας για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. PA\1103225.docx 5/5 PE587.749v01-00