ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ Κ. VITOR CALDEIRA, ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΤΗΣΙΑΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΤΟΣ 2007 ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ 10 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008 Το κείμενο που θα εκφωνηθεί είναι το μόνο αυθεντικό 1
Κύριε Πρόεδρε, Αξιότιμα Μέλη, Κυρίες και Κύριοι, Έχω την τιμή να σας παρουσιάσω τις ετήσιες εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου για το οικονομικό έτος 2007. Επιπλέον της Ετήσιας Έκθεσης σχετικά με την εκτέλεση του γενικού προϋπολογισμού για το οικονομικό έτος 2007 και της Ετήσιας Έκθεσης σχετικά με τα Ευρωπαϊκά Ταμεία Ανάπτυξης, το Συνέδριο ενέκρινε φέτος 29 ειδικές ετήσιες εκθέσεις σχετικά με τους οργανισμούς της ΕΕ και άλλους αποκεντρωμένους οργανισμούς. Το Συνέδριο ενέκρινε 11 ειδικές εκθέσεις έπειτα από την τελευταία διαδικασία χορήγησης απαλλαγής, οι οποίες παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των εργασιών μας στον τομέα του ελέγχου των επιδόσεων σχετικά με διάφορα θέματα, όπως η αποτελεσματικότητα της τεχνικής βοήθειας στο πλαίσιο της ανάπτυξης ικανοτήτων, τα συστήματα ελέγχου, επιθεώρησης και επιβολής κυρώσεων που αφορούν τους κανόνες διατήρησης των κοινοτικών αλιευτικών πόρων και η αξιολόγηση της Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης της ΕΕ (Ε&ΤΑ). Ομοίως, το Συνέδριο εξέδωσε 6 γνώμες σχετικά με διάφορα θέματα της δημοσιονομικής νομοθεσίας και με τροποποιήσεις του δημοσιονομικού κανονισμού. Επιπλέον, το Συνέδριο συνέβαλε στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Μεταρρύθμιση του προϋπολογισμού σε μια Ευρώπη που αλλάζει». Η ετήσια έκθεση για το 2007 έχει διαρθρωθεί με βάση ομάδες πολιτικών, οι οποίες αντιστοιχούν κατά μεγάλο μέρος, αλλά όχι πλήρως, στους τίτλους του δημοσιονομικού πλαισίου 2007-2013. Κατά συνέπεια, σε σύγκριση με τα προγενέστερα έτη, καθιερώθηκαν δύο νέες ειδικές εκτιμήσεις, μία όσον αφορά την εκπαίδευση και την ιδιότητα του πολίτη και μία σχετικά με τις οικονομικές και χρηματοδοτικές υποθέσεις (οι οποίες καλύπτονταν προηγουμένως από τις εσωτερικές πολιτικές), ενώ δύο προηγούμενες εκτιμήσεις (προενταξιακή βοήθεια και εξωτερικές δράσεις) συγχωνεύθηκαν σε μία, με τίτλο «Εξωτερική βοήθεια, Ανάπτυξη και Διεύρυνση». Θα ήθελα να χωρίσω την παρουσίασή μου σε τέσσερα μέρη: - βασικά μηνύματα της ετήσιας έκθεσης για το 2007 - ζητήματα που αφορούν την εποπτεία και τον έλεγχο - εξελίξεις που παρατηρήθηκαν το 2007 (αξιολόγηση ανά τομέα), και - προτεινόμενα μέτρα για το μέλλον. ΒΑΣΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ Το Συνέδριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ετήσιοι λογαριασμοί των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για το 2007 παρουσιάζουν πιστά, ως προς όλες τις ουσιαστικές πλευρές, την οικονομική κατάσταση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, καθώς και τα αποτελέσματα των πράξεών τους και τις ταμειακές ροές. Οι επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν στην περυσινή ετήσια έκθεση για τους λογαριασμούς του 2006 δεν είναι πλέον αναγκαίες, λόγω των βελτιώσεων που πραγματοποιήθηκαν. Πρόκειται για θετική εξέλιξη: για πρώτη φορά έπειτα από την καθιέρωση της λογιστικής σε δεδουλευμένη βάση, το Συνέδριο διατυπώνει γνώμη χωρίς επιφύλαξη σχετικά με τους ενοποιημένους λογαριασμούς. Όσον αφορά τη νομιμότητα και κανονικότητα των υποκειμένων στους λογαριασμούς πράξεων, για το 2007 το Συνέδριο διατύπωσε γνώμες χωρίς επιφύλαξη σχετικά με τα έσοδα, τις αναλήψεις υποχρεώσεων και τις πληρωμές στον τομέα των οικονομικών και χρηματοδοτικών υποθέσεων, καθώς και στον τομέα των δαπανών διοικητικής λειτουργίας και λοιπών δαπανών. Στους εν λόγω τομείς, το Συνέδριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι πράξεις δεν εμφανίζουν ουσιώδη σφάλματα, 2
καθώς και ότι τα συστήματα εποπτείας και ελέγχου εφαρμόζονται κατά τρόπο που διασφαλίζει επαρκή διαχείριση του κινδύνου της μη νομιμότητας και της παρατυπίας. Όσον αφορά τη γεωργία και τους φυσικούς πόρους, τη συνοχή, την ενέργεια και τις μεταφορές, την εξωτερική βοήθεια, την ανάπτυξη και τη διεύρυνση, καθώς και την εκπαίδευση και την ιδιότητα του πολίτη, το Συνέδριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι πληρωμές εξακολουθούν να εμφανίζουν ουσιώδη σφάλματα, αλλά σε διαφορετικό βαθμό. Τα συστήματα εποπτείας και ελέγχου που καλύπτουν τους εν λόγω τομείς κρίνονται αποτελεσματικά μόνον εν μέρει. Η Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τα λοιπά δικαιούχα κράτη πρέπει να καταβάλουν περαιτέρω προσπάθειες για τη βελτίωση της διαχείρισης του κινδύνου. Στον τομέα της έρευνας, της ενέργειας και των μεταφορών, το Συνέδριο σημειώνει ορισμένες βελτιώσεις στα συστήματα εποπτείας και ελέγχου. Το ίδιο ισχύει, σε επίπεδο Επιτροπής, για τα συστήματα εποπτείας και ελέγχου που καλύπτουν την εξωτερική βοήθεια, την ανάπτυξη και τη διεύρυνση. Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις, οι αλλαγές αυτές δεν είναι αρκετά σημαντικές ώστε να μεταβάλουν τη φύση της γνώμης που διατυπώνεται. Συνολικά, η ελεγκτική γνώμη του Συνεδρίου σχετικά με τους λογαριασμούς της ΕΕ δεν περιλαμβάνει επιφυλάξεις αυτή τη φορά, ενώ η γνώμη σχετικά με τις υποκείμενες πράξεις παραμένει κατά μείζονα λόγο όμοια με τη γνώμη που διατυπώθηκε το προηγούμενο έτος. Προκειμένου να γίνουν κατανοητοί οι λόγοι για τους οποίους εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά επίπεδα σφαλμάτων νομιμότητας και κανονικότητας, είναι αναγκαίο να εξετάσουμε τις αδυναμίες που αφορούν την ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ. Ο έλεγχος του Συνεδρίου κατέδειξε, συν τω χρόνω, ότι σημαντικού ύψους κεφάλαια της ΕΕ που υπόκεινται σε επιμερισμένη διαχείριση δαπανώνται παράτυπα. Στους εν λόγω τομείς, τα κεφάλαια της ΕΕ εκταμιεύονται προς εκατομμύρια δικαιούχους σε ολόκληρη την Ένωση, βάσει δηλώσεων που υποβάλλουν οι ίδιοι οι αποδέκτες των κεφαλαίων η πρακτική αυτή περιλαμβάνει εγγενή κίνδυνο. Κατά γενικό κανόνα, τα σφάλματα συμβαίνουν διότι οι τελικοί δικαιούχοι υποβάλλουν δηλώσεις που περιλαμβάνουν υπέρογκο κόστος, καθώς και διότι παρερμηνεύουν ή εφαρμόζουν λανθασμένα τους συχνά πολύπλοκους κανόνες και κανονισμούς που διέπουν τα κεφάλαια της ΕΕ. Η πολυπλοκότητα αυτή μπορεί επίσης να οδηγήσει στη διάπραξη σφαλμάτων από αυτούς που καταβάλλουν τα κεφάλαια. Για το 2007, οι έλεγχοι του Συνεδρίου στους τομείς της γεωργίας και των φυσικών πόρων, της συνοχής, της έρευνας, της ενέργειας και των μεταφορών, καθώς και της εκπαίδευσης και της ιδιότητας του πολίτη, καταδεικνύουν ότι η εν λόγω πολυπλοκότητα έχει σημαντικό αντίκτυπο στη νομιμότητα και κανονικότητα των πληρωμών. Για τον περιορισμό των εν λόγω κινδύνων, υπάρχουν αρκετά στάδια εποπτείας και ελέγχου των κεφαλαίων της ΕΕ: πρωτοβάθμιοι έλεγχοι σε επίπεδο δικαιούχων, δευτεροβάθμιοι έλεγχοι προκειμένου να εξεταστεί ο αποτελεσματικός σχεδιασμός και η αποτελεσματική λειτουργία των πρωτοβάθμιων ελέγχων και, τέλος, εποπτεία εκ μέρους της Επιτροπής για τη διασφάλιση της λειτουργίας των συστημάτων συνολικά. Εντούτοις, δεδομένου ότι η πλειονότητα των σφαλμάτων εμφανίζονται σε επίπεδο τελικού δικαιούχου, συχνά μπορούν να ανιχνευθούν μόνο από τους πρωτοβάθμιους επιτοπίους ελέγχους. Οι επιτόπιοι έλεγχοι συνήθως καλύπτουν μικρό μόνον ποσοστό των επιμέρους αιτήσεων, κατά μείζονα λόγο εξαιτίας του κόστους. Το Συνέδριο διαπίστωσε ότι οι αδυναμίες όσον αφορά τους ελέγχους στον τομέα της γεωργίας και των πολιτικών συνοχής οφείλονται σε αδυναμίες των 3
αρμόδιων διοικητικών αρχών στα κράτη μέλη. Περιπτώσεις πρωτοβάθμιων ελέγχων μέτριας ποιότητας εντοπίστηκαν και στον τομέα της άμεσης διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένων ελέγχων από την Επιτροπή σχετικά με απόδοση δαπανών σε δικαιούχους στον τομέα της έρευνας που δεν λειτουργούσαν ικανοποιητικά και ελέγχων μέτριας ποιότητας που διενεργήθηκαν από ανεξάρτητους ελεγκτές σχετικά με επιμέρους αιτήσεις. Η μέτρια ποιότητα των πρωτοβάθμιων ελέγχων δεν μπορεί να αντισταθμιστεί άμεσα από τους δευτεροβάθμιους ελέγχους. Η αποτελεσματικότητα των τελευταίων καθορίζεται, επομένως, από την ικανότητά τους να προάγουν την εφαρμογή επαρκών ρυθμίσεων σε ό, τι αφορά τον πρωτοβάθμιο έλεγχο, παρά από την ικανότητά τους να εντοπίζουν και να διορθώνουν μεμονωμένα σφάλματα. Με το ελεγκτικό έργο του για το οικονομικό έτος 2007, το Συνέδριο διαπίστωσε εκ νέου ότι οι δευτεροβάθμιοι έλεγχοι των κρατών μελών και της Επιτροπής δεν επιτυγχάνουν το επιθυμητό επίπεδο αποτελεσματικότητας. Παραδείγματος χάρη, το Συνέδριο διαπίστωσε αδυναμίες στην εκκαθάριση ως προς τη συμμόρφωση της Επιτροπής στον τομέα της γεωργίας, στους ελέγχους των δαπανών στον τομέα της συνοχής και στους κατασταλτικούς δημοσιονομικούς ελέγχους στον τομέα της έρευνας, της ενέργειας και των μεταφορών. Οι μέτριας ποιότητας πρωτοβάθμιοι και δευτεροβάθμιοι έλεγχοι δεν μπορούν να αντισταθμιστούν από την εποπτεία της Επιτροπής. Ο σκοπός της εν λόγω εποπτείας είναι να διασφαλίζεται ότι υφίστανται και λειτουργούν αποτελεσματικά επαρκείς ρυθμίσεις για τους πρωτοβάθμιους και δευτεροβάθμιους ελέγχους. Οι αδυναμίες στις χαμηλότερες βαθμίδες πρέπει να εντοπίζονται (παραδείγματος χάρη στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων) και να λαμβάνονται μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Σε πολυάριθμους τομείς του προϋπολογισμού, υπάρχουν μηχανισμοί ανάκτησης αχρεωστήτως καταβληθεισών πληρωμών ή, στις περιπτώσεις όπου τα κράτη μέλη διαχειρίστηκαν λανθασμένα ορισμένα καθεστώτα δαπανών, μηχανισμοί «απόρριψης της χρηματοδότησης» ορισμένων δαπανών, ήτοι άρνησης της χρηματοδότησής τους από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Σε ορισμένες περιπτώσεις, προβάλλεται το επιχείρημα ότι, συν τω χρόνω, οι εν λόγω διορθωτικές δράσεις διορθώνουν ή αντισταθμίζουν τα σφάλματα στις πληρωμές που ανιχνεύει το Συνέδριο. Με τον έλεγχο του Συνεδρίου επισημάνθηκε ότι η Επιτροπή δεν διαθέτει ακόμη αξιόπιστες πληροφορίες ούτε σχετικά με τον αντίκτυπο των διορθωτικών δράσεων ούτε σχετικά με τις επιπτώσεις τους για τους δικαιούχους και για τους προϋπολογισμούς της ΕΕ και των κρατών μελών. Οι πληροφορίες που παρασχέθηκαν σχετικά με τους διορθωτικούς μηχανισμούς που εφαρμόστηκαν στον τομέα των πολιτικών συνοχής σε επίπεδο κρατών μελών είναι ελλιπείς και αναξιόπιστες. Το Συνέδριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι διορθωτικές δράσεις επί του παρόντος δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι μετριάζουν αποτελεσματικά τα σφάλματα και δεν διασφαλίζουν πάντοτε ότι τα κεφάλαια ανακτώνται με επιβάρυνση αυτών που τα εισέπραξαν αχρεωστήτως. Πρέπει να αναγνωριστεί ότι η Επιτροπή έχει καταβάλει σημαντικές προσπάθειες από το 2000 και εξής για την αντιμετώπιση των υπαρχουσών αδυναμιών στα συστήματα εποπτείας και ελέγχου, κυρίως μέσω της ανάπτυξης και εφαρμογής ενός μεταρρυθμιστικού προγράμματος για τη βελτίωση της διαχείρισης του προϋπολογισμού της ΕΕ, το οποίο είναι επικεντρωμένο κυρίως στις δικές της αρμοδιότητες. Στις αρχές του 2006, η Επιτροπή προέβη στην έναρξη ενός σχεδίου δράσης για περαιτέρω βελτίωση των συστημάτων εποπτείας και ελέγχου της Ένωσης. Για το 2007, το Συνέδριο διαπίστωσε ότι πραγματοποιήθηκε περαιτέρω πρόοδος στα συστήματα εποπτείας και ελέγχου της Επιτροπής, ιδιαίτερα στον τομέα της παρακολούθησης και της κατάρτισης εκθέσεων. Όσον αφορά τις θέσεις των Γενικών Διευθύνσεων της Επιτροπής, η πλειονότητα των ετησίων εκθέσεων δραστηριοτήτων και των δηλώσεων, συμπεριλαμβανομένων όσων αφορούν τη συνοχή 4
και τη γεωργία, είναι τώρα περισσότερο ευθυγραμμισμένη με τις εκτιμήσεις του Συνεδρίου. Ο οικονομικός αντίκτυπος των επιφυλάξεων είναι σημαντικότερος σε σύγκριση με το παρελθόν. Εντούτοις, φαίνεται ότι η εμβέλεια και η κλίμακα ορισμένων επιφυλάξεων εξακολουθεί να υποεκτιμά τα προβλήματα. Στη συγκεφαλαιωτική έκθεσή της, η Επιτροπή αναγνωρίζει την αναγκαιότητα περαιτέρω προσπαθειών προκειμένου να αντιμετωπιστούν ορισμένες αδυναμίες στα συστήματα εσωτερικού ελέγχου, όχι μόνον αυτές που επισημαίνουν οι Γενικές Διευθύνσεις της αλλά και άλλες, οι οποίες αφορούν τομείς που δεν θεωρούνται ικανοποιητικοί από το Συνέδριο. Εντούτοις, η αξιολόγηση εκ μέρους της Επιτροπής της προόδου που έχει σημειώσει όσον αφορά τη βελτίωση των συστημάτων ελέγχου διαφέρει από την αξιολόγηση του Συνεδρίου, κατά κύριο λόγο διότι το Συνέδριο εστιάζει στην αποτελεσματικότητα των μέτρων παρά στη θέσπισή τους. Όσον αφορά το σχέδιο δράσης της για το 2006, η Επιτροπή θεωρεί ότι, στο τέλος του 2007, είχαν εφαρμοστεί τα δύο τρίτα των επιμέρους δράσεων του σχεδίου. Ωστόσο, το Συνέδριο σημειώνει ότι είναι ακόμη πολύ νωρίς για να γίνει αισθητός ο αντίκτυπός τους στη νομιμότητα και κανονικότητα των υποκειμένων πράξεων. Η Συνθήκη ζητεί από τα κράτη μέλη να συνεργάζονται με την Επιτροπή κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι τα κεφάλαια χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης. Υπάρχει μια τάση ενίσχυσης του ρόλου των κρατών μελών, συχνά και των εθνικών ΑΟΕ, όσον αφορά την εποπτεία και τον έλεγχο των κεφαλαίων της ΕΕ. Παραδείγματος χάρη, το 2007 ήταν το πρώτο έτος για το οποίο ζητήθηκε από τα κράτη μέλη να διαβιβάσουν ετήσια περίληψη των διαθέσιμων ελέγχων και δηλώσεων. Οι ετήσιες περιλήψεις, καθώς και οι εθελοντικές πρωτοβουλίες ορισμένων κρατών μελών όσον αφορά την έκδοση εθνικών δηλώσεων, μπορούν να προωθήσουν τη βελτίωση της διαχείρισης και του ελέγχου των κεφαλαίων της ΕΕ, όπως επισημαίνεται στη γνώμη του Συνεδρίου αριθ. 6/2007. Μολονότι η Επιτροπή άσκησε κατάλληλη εποπτεία όσον αφορά τη διαδικασία, οι ετήσιες περιλήψεις δεν παρέχουν ακόμη (π.χ. λόγω των διαφορών στην παρουσίαση) αξιόπιστη αξιολόγηση της λειτουργίας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων. Το Συνέδριο προτίθεται να χρησιμοποιήσει τις ελεγκτικές εργασίες των εθνικών ΑΟΕ σχετικά με τις εθνικές δηλώσεις, υπό τις προϋποθέσεις που επισημαίνονται στη γνώμη του αριθ. 6/2007. Το Συνέδριο στοχεύει γενικά στη βελτίωση της συνεργασίας με τα εθνικά ΑΟΕ, τόσο αναπτύσσοντας σε συνεργασία μαζί τους κοινά ελεγκτικά πρότυπα προσαρμοσμένα στο περιβάλλον της ΕΕ, όσο και προβαίνοντας σε διμερείς συνεργασίες με επιμέρους ΑΟΕ. Επιτρέψτε μου να εστιάσω τώρα στις ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΘΗΚΑΝ το 2007 στις κύριες ομάδες πολιτικών. Τι διαπιστώσαμε λοιπόν; Εν συντομία, η εικόνα που απεκόμισε το Συνέδριο ήταν μικτή, όπως μπορείτε να δείτε στο τρίχρωμο διάγραμμα. Ας δούμε τις επιμέρους ειδικές εκτιμήσεις. Στον τομέα της συνοχής, οι διαπιστώσεις ελέγχου του Συνεδρίου για το 2007 αφορούσαν πληρωμές της περιόδου 2000-2006, δεδομένου ότι οι δαπάνες του 2007 για την περίοδο 2007-2013 έχουν μόνον τη μορφή προκαταβολών. Για το λόγο αυτό, οποιεσδήποτε βελτιώσεις στα συστήματα ελέγχου για τη νέα περίοδο θα καταστούν εμφανείς μόνον κατά τα επόμενα έτη. Το Συνέδριο προέβη σε εκτίμηση βάσει δείγματος, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον 11 % του συνολικού ποσού των δαπανών που αποδόθηκαν δεν θα έπρεπε να είχε αποδοθεί. Στις περιπτώσεις που ελέγχθηκαν φέτος από το Συνέδριο, οι συχνότερες αιτίες 5
λανθασμένης απόδοσης δαπανών στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων ήταν η ενσωμάτωση μη επιλέξιμων δαπανών, οι δηλώσεις υπέρογκων δαπανών, καθώς και σοβαρές περιπτώσεις μη τήρησης των κανόνων σύναψης συμβάσεων. Η εκτίμηση του Συνεδρίου όσον αφορά το συνολικό επίπεδο σφαλμάτων στον τομέα της γεωργίας και των φυσικών πόρων δεν διαφέρει σημαντικά από την αξία του προηγούμενου έτους αλλά δεν λαμβάνει υπόψη ορισμένα σοβαρά σφάλματα που δεν ήταν δυνατόν να προσδιοριστούν ποσοτικά. Στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης αντιστοιχεί δυσανάλογα μεγάλο τμήμα του συνολικού ποσοστού σφάλματος, ενώ για τις δαπάνες του ΕΓΤΕ το Συνέδριο εκτιμά ότι η αξία του ποσοστού σφάλματος είναι ελαφρώς χαμηλότερη από το όριο σημαντικότητας (2 %). Το Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου για τη γεωργία (ΟΣΔΕ) εξακολουθεί να είναι αποτελεσματικό για τον περιορισμό του κινδύνου παράτυπων δαπανών όταν εφαρμόζεται ορθά και όταν εισάγονται ακριβή και αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με τα δικαιώματα. Η πρόσφατη ενσωμάτωση στο καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης (ΚΕΕ) μέτρων στήριξης όπως αυτά που αφορούν το ελαιόλαδο αποτελεί θετική εξέλιξη, μολονότι συνεπάγεται νέους κινδύνους που ενδέχεται να οδηγήσουν βραχυπρόθεσμα σε μεγαλύτερη συχνότητα σφαλμάτων. Το Συνέδριο φρονεί ότι τα συστήματα υπολογισμού των δικαιωμάτων υπήρξαν εν μέρει μόνον αποτελεσματικά και δεν παρέχουν ακόμη εύλογη διασφάλιση σχετικά με την ορθότητα των ετήσιων πληρωμών στο πλαίσιο του ΚΕΕ. Για τις δαπάνες που αφορούν την εξωτερική βοήθεια, την ανάπτυξη και τη διεύρυνση, το Συνέδριο διαπίστωσε σφάλματα επιλεξιμότητας και έλλειψης δικαιολογητικών. Επιπλέον, οι αντιπροσωπείες στις δικαιούχους χώρες εξακολουθούν να αποτυγχάνουν στην πρόληψη των αδυναμιών σε επίπεδο έργων, ενώ το σύστημα ελέγχου της Επιτροπής σχετικά με τις δικές της πληρωμές και συμβάσεις υπήρξε γενικά αποτελεσματικό. Το Συνέδριο διαπίστωσε βελτιώσεις στο σύστημα ελέγχου της Επιτροπής για τα έργα, μολονότι η ποιότητα των ελέγχων αυτών εξακολουθεί να μην είναι πάντοτε επαρκής. Οι διαδικασίες πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω, προκειμένου να αποκομίζεται πλήρως το όφελος από τους πρόσθετους ελέγχους των έργων βάσει ανάλυσης κινδύνου. Όσον αφορά τον τομέα δαπανών έρευνα, ενέργεια και μεταφορές, το Συνέδριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, παρά την ύπαρξη ορισμένων βελτιώσεων, η εποπτεία και ο έλεγχος της Επιτροπής είναι εν μέρει μόνον αποτελεσματικοί στο να μετριάζουν τον κίνδυνο δήλωσης υπέρογκων έμμεσων δαπανών (γενικά έξοδα) και δαπανών προσωπικού, κυρίως λόγω ενός πολύπλοκου νομικού πλαισίου, με μεγάλο αριθμό κριτηρίων επιλεξιμότητας. Το Συνέδριο διαπίστωσε ότι η πιστοποίηση του ελέγχου δεν έχει επιλύσει τα προβλήματα και ότι οι κυρώσεις δεν εφαρμόζονται επαρκώς. Οι συστάσεις εστιάζονται στην πιθανή καθιέρωση ενός συστήματος χρηματοδότησης βάσει αποτελεσμάτων, παρά βάσει εισροών. Όσον αφορά τις πληρωμές της ομάδας πολιτικών εκπαίδευση και ιδιότητα του πολίτη, το Συνέδριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εμφανίζουν σημαντικό επίπεδο σφαλμάτων νομιμότητας και κανονικότητας. Από την αξιολόγησή του σχετικά με τα συστήματα εποπτείας και ελέγχου προκύπτει ότι αυτά είναι εν μέρει μόνον αποτελεσματικά για την ομάδα πολιτικών συνολικά. Το Συνέδριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι πράξεις στον τομέα των δαπανών διοικητικής λειτουργίας δεν εμφανίζουν ουσιώδη σφάλματα, καθώς και ότι τα συστήματα εποπτείας και ελέγχου που έχουν θεσπιστεί είναι σύμφωνα με τις απαιτήσεις του δημοσιονομικού κανονισμού. Το Συνέδριο σημειώνει τις αποφάσεις και τα μέτρα που έλαβαν τα διάφορα θεσμικά όργανα, συμπεριλαμβανομένου του Κοινοβουλίου, βάσει προγενέστερων συστάσεων του Συνεδρίου. 6
Τέλος, για τις πράξεις που αφορούν τα έσοδα και την ομάδα πολιτικών οικονομικές και χρηματοδοτικές υποθέσεις, το Συνέδριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν εμφανίζουν ουσιώδη σφάλματα και τα σχετικά συστήματα εποπτείας και ελέγχου αξιολογούνται ως αποτελεσματικά, μολονότι το Συνέδριο εφιστά την προσοχή σε ορισμένες αδυναμίες. Έτσι έχει η παρούσα κατάσταση. Αλλά, ατενίζοντας το μέλλον, πρέπει να αναρωτηθούμε τι επιπλέον πρέπει να γίνει, ποια ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ πρέπει να εξετασθούν. Για οποιαδήποτε τέτοια μέτρα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ακόλουθες αρχές. Ένα υψηλό επίπεδο εποπτείας και κατάρτισης εκθέσεων, μολονότι είναι σημαντικό, δεν μπορεί να αντισταθμίσει ανεπαρκείς ελέγχους στις χαμηλότερες βαθμίδες. Εντούτοις, τα οφέλη της αύξησης του αριθμού των επιτοπίων ελέγχων πρέπει να σταθμιστούν σε σχέση με το κόστος. Όλοι οι μετέχοντες στη διαδικασία του προϋπολογισμού πρέπει να αναγνωρίσουν ότι δεν μπορούν να διενεργούνται επιτόπιοι έλεγχοι για το σύνολο των τελικών δικαιούχων και, συνεπώς, θα υπάρχει πάντοτε κάποιο ποσοστό εναπομένοντος κινδύνου σφάλματος. Συνεπώς, ένα βασικό ζήτημα είναι η διαχείριση του κινδύνου προκειμένου να διατηρείται σε κατάλληλο (ανεκτό) επίπεδο. Το κόστος των ελέγχων αποτελεί σημαντικό ζήτημα, τόσο για τον προϋπολογισμό της ΕΕ όσο και για τον προϋπολογισμό των κρατών μελών ή των δικαιούχων κρατών. Η εξισορρόπηση του κόστους και του κινδύνου στους διάφορους τομείς είναι τόσο σημαντική που θα πρέπει να εγκριθεί σε πολιτικό επίπεδο (ήτοι από την αρμόδια για τον προϋπολογισμό/για την απαλλαγή αρχή) στο όνομα των πολιτών της Ένωσης. Εάν ένα καθεστώς δεν μπορεί να εφαρμοστεί ικανοποιητικά σε αποδεκτό επίπεδο κόστους και με ανεκτό κίνδυνο, τότε θα πρέπει να επανεξετάζεται. Η θέσπιση ενός πλαισίου εσωτερικού ελέγχου με βάση τις εν λόγω αρχές θα καθιστούσε δυνατό τον καθορισμό των συστημάτων ελέγχου σύμφωνα με όσα πρέπει αυτά να επιτύχουν (στόχοι υλοποιήσεων), καθώς και τη θέσπιση συμπεφωνημένων κριτηρίων βάσει των οποίων θα κρίνονται και θα ελέγχονται οι επιδόσεις τους. Το Συνέδριο ενθαρρύνει την Επιτροπή να ολοκληρώσει την ανάλυσή της σχετικά με το κόστος των ελέγχων, καθώς και σχετικά με τα διάφορα επίπεδα του εγγενούς σε κάθε τομέα δαπανών κινδύνου. Κατά την άποψη του Συνεδρίου, μία ορθολογική προσέγγιση της διαχείρισης κινδύνου που να χαρακτηρίζεται από διαφάνεια και να βασίζεται τόσο στην πραγματικότητα όσο και στη σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας θα απέβαινε επωφελής τόσο για τους εισφορείς όσο και για τους δικαιούχους. Το Συνέδριο συνιστά στην Επιτροπή να εξακολουθήσει να εφαρμόζει τα μέτρα και τις δράσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της παρακολούθησης και της κατάρτισης εκθέσεων εκ μέρους της. Η Επιτροπή πρέπει να διασφαλίζει ότι οι ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων και οι δηλώσεις παρουσιάζουν συνεκτική αξιολόγηση των συστημάτων, συμβατή με τις επιφυλάξεις που διατυπώνονται. Επίσης, πρέπει να συνεργάζεται με τα κράτη μέλη για τη βελτίωση των πληροφοριών που περιλαμβάνονται στις ετήσιες περιλήψεις, και να καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται οι εν λόγω πληροφορίες για την αύξηση της διασφάλισης ή της προστιθέμενης αξίας στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων. Επιπλέον, πρέπει να ολοκληρώνει κατάλληλη παρακολούθηση των σχετικών μέτρων του σχεδίου δράσης, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων ανάκτησης. Το Συνέδριο διατυπώνει ορισμένες συστάσεις για τη βελτίωση των πληροφοριών σχετικά με τις εν λόγω πολυετείς διορθώσεις και τον αντίκτυπό τους. Επίσης, το Συνέδριο διατυπώνει έκκληση να ληφθεί επαρκώς υπόψη το ζήτημα της απλοποίησης. Οι καλοσχεδιασμένοι κανόνες και κανονισμοί, που παρέχουν τη δυνατότητα σαφούς ερμηνείας και απλής εφαρμογής, μειώνουν τον κίνδυνο σφάλματος, εξορθολογίζουν τους απαιτούμενους ελέγχους και, κατά συνέπεια, μειώνουν επίσης το κόστος τους. Σε τομείς όπως η αγροτική 7
ανάπτυξη και η έρευνα, το Συνέδριο έχει συμβουλεύσει επανειλημμένα τις πολιτικές αρχές να εξετάσουν το ενδεχόμενο απλοποίησης του κανονιστικού πλαισίου. Συμπερασματικά, κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας στην ευρύτερης κλίμακας προσέγγιση που υιοθέτησε το Συνέδριο κατά τη συμβολή του στην τρέχουσα αναθεώρηση του προϋπολογισμού της ΕΕ, στην έναρξη της οποίας προέβη η Επιτροπή το 2007. Η εν λόγω αναθεώρηση θα αφορά την ποιότητα των πράξεων του προϋπολογισμού της ΕΕ νομιμότητα, κανονικότητα και βέλτιστη σχέση κόστους-οφέλους καθώς και τις προτεραιότητες στον τομέα των δαπανών και τα ίδια κεφάλαια. Το Συνέδριο τονίζει τις βασικές αρχές που πρέπει εφαρμόζονται κατά το σχεδιασμό των ρυθμίσεων που αφορούν τις δαπάνες της ΕΕ: σαφήνεια των στόχων, απλοποίηση, στήριξη στην πραγματικότητα, διαφάνεια και υποχρέωση λογοδοσίας. Επίσης, το Συνέδριο συνιστά στις πολιτικές αρχές να προετοιμαστούν για ριζική αναθεώρηση του σχεδιασμού των προγραμμάτων δαπανών, παραδείγματος χάρη αναμορφώνοντάς τα όσον αφορά τις υλοποιήσεις, προβαίνοντας σε κριτική εξέταση του ενδεδειγμένου επιπέδου διακριτικής ευχέρειας που πρέπει να διαθέτουν οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές κατά τη διαχείριση των προγραμμάτων και εφαρμόζοντας ορθότερα την έννοια του ανεκτού κινδύνου. Είναι προτιμότερη η θέσπιση καθεστώτων που λειτουργούν με σχετική ευχέρεια παρά η προσπάθεια αντιστάθμισης πολύπλοκων διαδικασιών επιλεξιμότητας με πολύπλοκες διοικητικές και διαχειριστικές ρυθμίσεις. Κύριε Πρόεδρε, Αξιότιμα Μέλη, Σε εποχές οικονομικής αναταραχής και αστάθειας, ο ρόλος του Συνεδρίου καθίσταται ακόμη σημαντικότερος. Αποτελεί υποχρέωση του Συνεδρίου, ως εξωτερικού ελεγκτή της ΕΕ, να δρα ως ανεξάρτητος θεματοφύλακας των οικονομικών συμφερόντων των πολιτών της Ένωσης. Κατά την παρουσίαση της φετινής ετήσιας έκθεσής μας, στόχος μας είναι να συμβάλουμε στη διαφάνεια και να προωθήσουμε την υποχρέωση λογοδοσίας και οι δύο αυτοί παράγοντες είναι ουσιώδεις για την εξασφάλιση της συνεχιζόμενης εμπιστοσύνης των πολιτών της ΕΕ στα θεσμικά όργανα, τα οποία παρέχουν τη βάση της λειτουργίας της Ένωσης και κατευθύνουν τη συνέχιση της ύπαρξής της στο μέλλον. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. 8