ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Κάποιοι φίλοι με έχουν ρωτήσει αν υπάρχει κάποια κυρίαρχη ιδέα πίσω από τα γραφτά μου. Υποθέτω πως ναι, αν και πάντα δυσκολευόμουν να την εντοπίσω. Εκ των υστέρων, και με την ευκαιρία αυτού του βιβλίου, ίσως μπορώ να αποτολμήσω μια απάντηση. Επιχειρώντας ένα αφαιρετικό «άλμα», θα έλεγα ότι τρεις έννοιες διαπλέκονται στον προβληματισμό που εκφράζεται στις σελίδες που ακολουθούν. Η πρώτη είναι η Λογική με την έννοια του Ορθολογισμού. Πιστεύω ότι ο άνθρωπος δεν έχει ελπίδα αν δεν κυριαρχήσει στις σκοτεινές πλευρές του εαυτού του. Η λογική είναι το ένα από τα όπλα που μπορεί να χρησιμοποιήσει, ως απαραίτητη αλλά όχι ικανή συνθήκη επιτυχίας. Η Ηθική είναι η άλλη έννοια, ως απαραίτητο συμπλήρωμα της λογικής. Ένα σύστημα κανονιστικών αξιών ή αρχών που συγκροτούν το πλαίσιο αναφοράς για τη δραστηριότητα του homo economicus διαμορφώνει την κοινωνία. Ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος σχηματοποιεί και πραγματώνει την οργάνωση της κοινωνίας του, δηλαδή η Πολιτική, με όπλα τη Λογική και την Ηθική είναι η τρίτη θεμελιώδης έννοια. Η διαπλοκή Λογικής, Ηθικής και Πολιτικής στη διαμόρφωση του κόσμου στον οποίο ζούμε είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο βλέπω να ζωγραφίζεται το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας μας. Το κείμενο που ακολουθεί στηρίζεται σε δύο άρθρα μου που δημοσιεύτηκαν με σχεδόν ένα χρόνο διαφορά. Το πρώτο, «Η λογική στην πολιτική» στο Περιοδικό ΜΕΤΑΡ- ΡΥΘΜΙΣΗ στις 21/2/12 και το δεύτερο «Κρίση και επιβίωση της κοινωνίας» στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στις 6-12-12.
ΟΙ ΕΠΤΑ ΠΛΗΓΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΛΙΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Ας φαντασθούμε ένα τρίγωνο, με κορυφή την Λογική (Λ) και δύο πόδια, τη δεξιά (Δ) και την αριστερή (Α) πολιτική. Ας ορίσουμε ως Δεξιά την πολιτική που στοχεύει κυρίως στην παραγωγή εισοδήματος και ως Αριστερά την πολιτική που ενδιαφέρεται κυρίως για τη διανομή του. Ξεκινώντας από τα δεξιά της βάσης του τριγώνου προς τα αριστερά, το μείγμα πολιτικής αλλάζει έμφαση, από την παραγωγή εισοδήματος στη διανομή του. Στο κέντρο (Κ) αυτής της πορείας Δ Α είναι αυτό που αποκαλούμε στην πολιτική το Κέντρο. Η Γεωμετρία μας λέει ότι το Κ, το Κέντρο, βρίσκεται κοντύτερα προς το Λ, τη Λογική, από ό,τι το Α ή το Δ. Όσο απομακρυνόμαστε από το Κέντρο, στον άξονα δεξιά - αριστερά, μεγαλώνει η απόσταση, δηλαδή αδυνατίζει η σχέση των δεξιών και αριστερών πολιτικών με τη λογική. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, η πολιτική τα τελευταία 35 χρόνια έδινε την εικόνα τριγώνου με έντονη εξόγκωση προς τα αριστερά. Τώρα, μόλις, αναγνωρίζεται ότι η πολιτική αυτή δεν είχε σχέση με τη λογική και προκάλεσε την κρίση παραγωγής και χρέους που βιώνουμε. Πολλοί θεωρούν τη σχέση της λογικής με την παραγωγή πλούτου πιο ισχυρή από τη σχέση της με τη διανομή του, την οποία συχνά συνδέουν με την ηθική. Πράγματι, εύκολα αναγνωρίζουμε τη σχέση της λογικής διεργασίας με την οργάνωση της παραγωγής, τη συσσώρευση κεφαλαίου και την κερδοφορία των επιχειρήσεων. Η διανομή του πλούτου, όμως, συχνά ανάγεται στη σφαίρα της ηθικής, και της δικαιοσύνης, ακόμη και της θρησκείας και της φιλανθρωπίας. Σε ομαλές συνθήκες, τα ζητήματα διανομής φαίνεται να υπερισχύουν σε περιόδους ευημερίας και να υποχωρούν σε περιόδους κρίσης. Ο λόγος είναι ότι η διανομή πρέπει στη δημοκρατία να γίνεται εθελοντικά. Πρέπει να συναινέσω στη φορολόγησή μου για να ενισχύσω τους αδύνατους (κοινωνική αλληλεγγύη). Αυτή η συναίνεση μπορεί να υπάρξει μόνο όταν η λογική συνυπάρχει με την ηθική στην πολιτική. Θα συναινέσω, όχι επειδή είμαι φιλάνθρωπος, αλλά γιατί αντιλαμβάνομαι ότι το συμφέρον μου ταυτίζεται με αυτό της κοινωνίας. [10]
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Η σχέση της λογικής με την πολιτική σχετίζεται άμεσα με το δισυπόστατο της ανθρώπινης φύσης. Από τον Freud γνωρίζουμε τη συνύπαρξη στον άνθρωπο της ικανότητας για το καλό και το κακό. Ο Niall Ferguson, στο μνημειώδες έργο του Ο Πόλεμος στον Κόσμο, αναλύει το «παράδοξο του 20 ού αιώνα». Ένας λαός με την ισχυρότερη, ίσως, συνεισφορά στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτισμό επέλεξε να αιματοκυλίσει την ανθρωπότητα και, μάλιστα, δύο φορές. Αν, όμως, ο πόλεμος είναι «πολιτική με άλλα μέσα», το ίδιο είναι και η πολιτική του Μαχάτμα Γκάντι και του Νέλσον Μαντέλα. Τα χειρότερα ένστικτα της απληστίας και του μίσους συνυπάρχουν με τα κορυφαία επιτεύγματα του ρομαντισμού, του αλτρουισμού και του ανθρωπισμού. Η πιθανότητα, συνεπώς, το τρίγωνο να είναι ισοσκελές και το πολιτικό εκκρεμές να ταλαντεύεται κοντά στο κέντρο είναι μεγάλη μόνο όταν το δισυπόστατο της ανθρώπινης φύσης είναι σε σχετική ισορροπία. Όταν η ισορροπία διαταράσσεται, η σχέση λογικής και πολιτικής αδυνατίζει και αναπτύσσονται κεντρόφυγες δυνάμεις είτε προς τα δεξιά είτε προς τα αριστερά. Όταν η πλεονεξία, η ανασφάλεια και ο φόβος συνδυάζονται με μειωμένες αντιδράσεις σε πολιτικές εκτροπές, η λογική υποχωρεί και ο άνθρωπος μοιάζει περισσότερο με άγριο θηρίο παρά με τη Μητέρα Τερέζα. Στην Αμερική της ανεργίας και της φτώχειας, ο πολυεκατομμυριούχος υποψήφιος Πρόεδρος πληρώνει στην εφορία μικρότερο μέρος του εισοδήματός του από τη γραμματέα του. Αφού φόρτωσαν τρεις γενιές με τεράστια χρέη για έναν ανήθικο και άχρηστο πόλεμο οι Ρεπουμπλικάνοι αρνήθηκαν το 2012 να τον πληρώσουν. Το σύνθημα «η απληστία είναι αρετή» είναι το ηθικό δίδαγμα των Οικονομικών που πρυτανεύει μετά το 2000 στην παγκόσμια οικονομική σκέψη. Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό στην Ευρώπη μετά το 1950 ήταν η οικονομική μεγέθυνση, με παράλληλη οικοδόμηση εθνικών συστημάτων υγείας, κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής αλληλεγγύης. Υπήρξε, δηλαδή, μια σχετική ισορροπία μεταξύ λογικής και ηθικής ως καθοριστικών παραγόντων διαμόρφωσης πολιτικής. Η οικονομική καθίζηση της 10ετίας του 1930 ανάμεσα σε δύο παγκόσμιους πολέμους, έφερε την απόφαση των κοινωνιών να μην ξαναζήσουν [11]
ΟΙ ΕΠΤΑ ΠΛΗΓΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΛΙΑΡΟΠΟΥΛΟΣ πολέμους και φτώχεια, που υλοποιείται με την ίδρυση της ΕΟΚ το 1960. Ταυτόχρονα, η θυσία των λαών αναγνωρίζεται με την ίδρυση της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας στη Μ. Βρετανία το 1947, με ισχυρό συμβολικό αντίκτυπο και μιμητές σε πολλές χώρες. Το Κοινωνικό Κράτος σηματοδοτεί την απόφαση της κοινωνίας για διάθεση μέρους της οικονομικής ανάπτυξης στην επίτευξη κοινωνικών στόχων σε κλίμα ισοτιμίας. Όλα αυτά μέχρι το 1990 και την οριστική ήττα του αντίπαλου δέους του υπαρκτού σοσιαλισμού. Εκεί η ισορροπία χάθηκε, αφού η ηθική πλευρά άρχισε να χάνει έδαφος στη λογική της αγοράς. Από το 2000 και μετά, το οικονομικό μοντέλο της Σχολής του Σικάγου εκδικείται με κύριο στόχο-θύμα το Κοινωνικό Κράτος. Το τρίγωνο παραγωγής-διανομής εξογκώνεται προς τα δεξιά, απομακρυνόμενο από το Κέντρο και τη Λογική. Αποτέλεσμα, η οικονομική κρίση ως συνέπεια της άνισης κατανομής του εισοδήματος και της πτώσης της κατανάλωσης. Το τρέχον σκηνικό είναι η διαφαινόμενη κρίση του καπιταλισμού λόγω μειωμένης ζήτησης, που δεν μπορούν να καλύψουν νέοι παίκτες, όπως οι BRIC, αλλά και άλλες μικρότερες οικονομικές δυνάμεις. Το ζητούμενο, συνεπώς, σήμερα είναι η επαναφορά της παγκόσμιας οικονομίας στο σημείο ισορροπίας μεταξύ λογικής, ηθικής και πολιτικής. Με άλλα λόγια, τίθεται το ερώτημα αν θα γίνει η οικονομική κρίση αιτία για επιστροφή προς τη Χομπσιανή κοινωνία που οδήγησε στους δύο μεγάλους πολέμους, ή αν θα αποδειχθεί το μεταπολεμικό κοινωνικό κεκτημένο πιο ανθεκτικό από ό,τι φαίνεται τώρα. Είναι, με άλλα λόγια, η στροφή της 50ετίας 1950-2000 προς την Ενωμένη Ευρώπη και το Κοινωνικό Κράτος μια κίνηση με μόνιμα χαρακτηριστικά, ή είναι άλλο ένα βραχύβιο πολιτικό και κοινωνικό πείραμα; Αυτό είναι το μεγάλο ζητούμενο σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην Ελλάδα, όμως, όταν σκεπτόμαστε ή μιλούμε για την Κρίση, η συνήθης αναφορά είναι σε σχέση με το επίπεδο ζωής που «χάσαμε» το 2008. Ενδόμυχη επιθυμία και στόχος η επάνοδος στον «δανεικό» κόσμο που φτιάξαμε με τα ψέματα όλων και όχι μόνο των πολιτικών. Όταν σκεφτόμαστε τη σημερινή κατάσταση, με απώλεια του ΑΕΠ 27%, [12]
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ συρρίκνωση αποδοχών και συντάξεων 40% και ανεργία 27%, η επιβίωση δείχνει ζήτημα δεικτών και εξόχως οικονομικό. Μακάρι να ήταν. Η μεγέθυνση του ΑΕΠ είναι ευκολότερη από την αύξηση της συνολικής ευημερίας που συνεπάγεται αλλαγή της κοινωνίας. Αντί για τον χαμένο παράδεισο, στόχος τώρα πρέπει να είναι η επιβίωση όχι μόνον ατόμων και οικογενειών αλλά της ίδιας της κοινωνίας. Η επιβίωση είναι η διάσωση των βασικών χαρακτηριστικών και κατακτήσεων, που σηματοδοτούν την κοινωνία του 21 ου αιώνα και κινδυνεύουν λόγω της κρίσης. Αυτές είναι η δέσμευση για ελευθερία και αυτοδιάθεση, η πίστη στη δημοκρατία, ο σεβασμός στον «άλλο» και στα ανθρώπινα δικαιώματα, το αδιαπραγμάτευτο της αξίας της ζωής και το αυτονόητο της υπακοής στο νόμο. Η επιβίωση, με την έννοια αυτή, δεν είναι θέμα οικονομικό, αλλά πολιτισμικό και ηθικό. Η Ελλάδα δεν κινδυνεύει μόνο με οικονομική κατάρρευση, αλλά και με πολιτισμική οπισθοχώρηση και ηθική υποβάθμιση. Η Ελλάδα σήμερα είναι μια πολύ πιο «εχθρική» χώρα για όσους κατοικούν εδώ, Έλληνες και ξένους, από ό,τι ήταν το 1990. Ο κίνδυνος είναι η συνεχής υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής, η διάψευση προσδοκιών και η μαζική μετανάστευση. Οι κίνδυνοι αυτοί αποτελούν πολύ πιο σοβαρά και μακροχρόνια προβλήματα από την οικονομική ύφεση. Πάνω από όλα, όμως, είναι το Χρέος. Για να γίνει το χρέος βιώσιμο πρέπει να αυξηθεί ο παρονομαστής και μάλιστα πολύ. Αυτό χρειάζεται παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, για υποκατάσταση εισαγωγών και εξαγωγές, δηλαδή ανάπτυξη με ρυθμό Κίνας για τουλάχιστον 10 χρόνια. Ετούτο το ευλογημένο κομμάτι της Γης, έχει δυνατότητες που δεν έχουν άλλες χώρες με προβλήματα, όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία. Γεωργία, Τουρισμός, η Ναυτιλία, η γεωγραφική θέση, οι φυσικοί πόροι, η ενέργεια, είναι πλεονεκτήματα ανεκμετάλλευτα. Η αξιοποίησή τους, όμως, έχει τρεις βασικές προϋποθέσεις. Σκληρή και συλλογική προσπάθεια, πολλές και μεγάλες επενδύσεις και ριζική αλλαγή του πολιτισμικού, πολιτικού και ηθικού μας υποδείγματος. Δυστυχώς, αυτή τη στιγμή έχει τρωθεί η ίδια η «μήτρα» της κοινωνίας μας. Η επιβίωση της χώρας, συνεπώς, εξαρτάται από την [13]
ΟΙ ΕΠΤΑ ΠΛΗΓΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΛΙΑΡΟΠΟΥΛΟΣ απάντηση της χώρας στις επτά θανάσιμες απειλές, που αναδεικνύονται στις επτά Ενότητες και στα 78 άρθρα που ακολουθούν. Το αν θα επιλέξει η κοινωνία μας να επιβιώσει θα εξαρτηθεί από την απάντηση στις προκλήσεις. Τα 19 άρθρα που ιχνηλατούν την αγωνιώδη αναζήτηση της ελπίδας και ψάχνουν για απαντήσεις βρίσκονται στην όγδοη Ενότητα αυτού του βιβλίου. Αναγκαστικά, όμως, πρέπει να δώσω και το δικό μου στίγμα, περιγράφοντας την Ελλάδα του σήμερα, όπως τη βλέπω, που καλείται να μεταβληθεί σε σύγχρονη Ευρωπαϊκή χώρα. Καλύτερα από οτιδήποτε άλλο, περιγράφεται σε άρθρο μου που δημοσιεύθηκε στη ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ στις 12/11/2012, με τίτλο QUO VADIS ΕΛΛΑΔΑ» και παρατίθεται στη συνέχεια. QUO VADIS ΕΛΛΑ Α Αν κάποιος είχε την παραμικρή αμφιβολία, τώρα πια ξέρει ποιος κάνει κουμάντο στην Ευρώπη. Με μια προσεκτικότερη ματιά, ξέρουμε όχι μόνο ότι είναι η Γερμανία, αλλά και ότι είναι μια Γερμανία πολιτικά χριστιανοδημοκρατική και οικονομικά φιλελεύθερη. Οι σοσιαλιστές χάνουν συνεχώς έδαφος και το Die Linke, στην ε- κλογική του επιρροή μοιάζει με ΚΚΕ, όχι με ΣΥΡΙΖΑ. Με αυτήν τη Γερμανία καλούμαστε να συμπλεύσουμε, όπως έχει κάνει η υπόλοιπη Ευρώπη, ακόμη και η Γαλλία του Ολάντ. Σε αυτήν την οικονομία καλούμαστε να προσαρμοσθούμε. Αυτή η Γερμανία και αυτή η Ευρώπη θα μας δώσει, αν μας δώσει, την «τρίτη δόση». Αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι πρέπει να γίνουμε Γερμανία, αλλά σίγουρα σημαίνει ότι οι απόψεις μας για την οικονομία δεν μπορεί να είναι απόλυτα αντιθετικές. Η αντίληψή μας για το ρόλο του Κράτους του ιδιωτικού τομέα και της Αγοράς πρέπει να συγκλίνει στα πολύ βασικά με αυτήν της Γερμανίας και της υπόλοιπης Ευρώπης. Αν πιστέψουμε τις δημοσκοπήσεις, όμως, η Ελλάδα οσονούπω μεταβάλλεται σε σοσιαλιστικό κρατικό παράδεισο, όνειρο του Μαρξισμού-Λενινισμού. Η αριστερή φυλή με τις φράξιες της και τα «ορφανά» του ΠΑΣΟΚ μετρούν δημοσκοπικά 50%. Τα δύο πρώην «μεγάλα» κόμματα, ίσως φτάνουν το 30%, αλλά δεν διαφέρουν πολύ στη σχέση τους με το Κράτος. Μένει ένα 15%, εθνικιστές πα- [14]
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ τριδολάτρες και ξενοφοβικοί ρατσιστές. Για τους φιλελεύθερους, με την όποια έννοια του όρου, είναι ζήτημα αν μένει 2-3%. Απίστευτο και ίσως όχι αληθινό, το φαινόμενο είναι μοναδικό για ευρωπαϊκή χώρα με δημοκρατικό πολίτευμα και ελεύθερες ε- κλογές. Οι μισοί Έλληνες φαίνονται έτοιμοι να παραδοθούν σε κάποια «σοβιετική» κομματική γραφειοκρατία, ενώ κάτι ανάλογο α- ποδέχονται έμμεσα και αρκετοί οπαδοί των δύο πρώην κομμάτων εξουσίας. Μια φοβισμένη (ή φοβική) κοινωνία εναποθέτει πάλι στο Κράτος τις τύχες των παιδιών της. Πολλοί θα το απέδιδαν στην κρίση και την ανασφάλεια. Η βίαιη και απότομη απώλεια της πρόσφατης ευμάρειας προκαλεί επιθυμία διατήρησης «κεκτημένων». Καθώς αυτό φαίνεται αδύνατο, το άτομο στρέφεται όπου έχει συνηθίσει. Στην έννοια του Κράτους-Αφέντη και στην προστασία, τις παροχές και τα ρουσφέτια. Οι Έλληνες που πιστεύουν στις δικές τους δυνάμεις, που διεκδικούν το δικαίωμα να καθορίσουν τις τύχες τους, έχουν μόνο δύο επιλογές. Να φύγουν στο εξωτερικό ή να παλέψουν έναν αγώνα φαινομενικά χαμένο από χέρι. Οι πρόσφατες εκλογές έδειξαν μια ζαλισμένη κοινωνία να οδεύει στην καταστροφή χωρίς στοιχειώδες αίσθημα αυτοσυντήρησης. Όπως και στο παρελθόν, η Ελλάδα έδειξε να πάσχει από μια ανίατη ασθένεια, ένα αυτοάνοσο νόσημα, που «κόλλησε» πριν ακόμη τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους. Στα νοσήματα αυτά ο οργανισμός στρέφεται κατά του εαυτού του, προκαλώντας ανικανότητα και συχνά το θάνατο. Η ασθένεια από την οποία πάσχει η νεοελληνική κοινωνία, ιστορικά, είναι η «εξάρτηση από άλλους». Η ανικανότητα που αυτό προκαλεί είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης στις δυνάμεις του ατόμου και της κοινωνίας και η εξάρτηση από «κηδεμόνες» για τη διασφάλιση ατομικής ευημερίας και κοινωνικής συνοχής. Στην εποχή της Τουρκοκρατίας, οι «άλλοι» ήταν οι τοπικοί κοτζαμπάσηδες. Μετά τη σύσταση του Νεοελληνικού κράτους, κηδεμόνες ήταν οι τρεις μεγάλες δυνάμεις που μας προμήθευσαν Βασιλείς και κάποια υποτυπώδη άρχουσα τάξη. Στον 20 ό αιώνα περνάμε στην εξάρτηση από το Παλάτι και τον «ξένο παράγοντα», με εκπροσώπους τη μικρή εμπορική τάξη και την ελαφρά βιομηχανία. [15]
ΟΙ ΕΠΤΑ ΠΛΗΓΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΛΙΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Μετά τον Εμφύλιο, στην άρχουσα τάξη προστίθενται οι μαυραγορίτες της Κατοχής, αφού «ξεπλύθηκαν» από τη νικήτρια Δεξιά, που διαχειρίζεται το Σχέδιο Μάρσαλ σε συνεργασία με το Παλάτι. Η περίοδος μετά τον Εμφύλιο χωρίζεται σε δύο περιόδους. Από το 1950 μέχρι το 1974, η Δεξιά κυριαρχεί πολιτικά και εκλογικά, αλλά όχι ιδεολογικά. Αν και νικήτρια, δεν επιδιώκει ιδεολογική κυριαρχία του φιλελεύθερου προτύπου στην οικονομία, αξιοποιώντας και τη σημαντική οικονομική ανάπτυξη, έναντι του κομμουνιστικού μοντέλου που έχασε τον πόλεμο. Αντίθετα, προτίμησε να χωρίσει μια φτωχή, δυστυχισμένη και αποδεκατισμένη κοινωνία σε «πατριώτες» και «μιάσματα» που διώκονται αλύπητα, σε συνεργασία με τον ξένο «παράγοντα». Είναι τραγικό αλλά αληθινό ότι η περίοδος της Χούντας και της διεθνούς απομόνωσης, είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα διαχειρίζεται, μόνη, τις τύχες της, με τα γνωστά αποτελέσματα. Το 1974 η Δεξιά επιχειρεί τη μεταμόρφωση σε σύγχρονο Ευρωπαϊκό συντηρητικό κόμμα χωρίς, όμως, επιτυχία. Η χώρα παραμένει χωρίς εσωτερική δυναμική κάτι που διαπίστωσε ο Κων. Καραμανλής εντάσσοντας τη χώρα, σχεδόν εκβιαστικά, για να «μάθει να κολυμπάει», στην τότε ΕΟΚ. Φαινομενικά, η κατάσταση αλλάζει με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1981. Το σύνθημα «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» συναρπάζει και φουσκώνει τις τάξεις του, αλλά δεν θεραπεύει την εθνική μας αρρώστια. Ο Έλληνας μπορεί να «κέρδισε» την Ελλάδα, αλλά δεν κέρδισε τη μοίρα του. Πολύ πρόθυμα, σαν έτοιμος από καιρό, έσπευσε πάλι να εκχωρήσει την εξουσία, αυτή τη φορά στο Κόμμα. Η εξάρτηση από κοτζαμπάσηδες με κομματική ταυτότητα ΠΑΣΟΚ, ή ΝΔ αργότερα, συνεχίζεται. Τριάντα χρόνια και πέντε «πακέτα» μετά την είσοδο στην ΕΟΚ, δεν έφεραν την αυτόνομη ανάπτυξη. Ο Έλληνας ακόμη αναζητά δανεικά και προστασία οπουδήποτε αλλού εκτός από τη δική του δημιουργική και ανεξάρτητη πορεία. Όπως στο αυτοάνοσο νόσημα, ο Έλληνας εξακολουθεί να στρέφεται κατά του εαυτού του. Η σχέση του πρότερου ΠΑΣΟΚ με την παραγωγή ήταν θλιβερή. Εξαρχής ασχολήθηκε με τη διανομή προϊόντος και, ελλείψει παραγωγής, τη διανομή δανεικών και χρεοκοπημένων ιδιωτικών [16]
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ επιχειρήσεων που ο Γερ. Αρσένης δώρισε σε πράσινους τιτλούχους. Έγιναν φύλλο και φτερό εν ριπή οφθαλμού και πολλοί καλοπέρασαν με τα λείψανα. Τότε μπήκαν οι βάσεις της διαπλοκής, αναδείχθηκαν οι εθνικοί προμηθευτές και πέθανε η όποια υγιής επιχειρηματικότητα. Ένα σατανικό πλέγμα νομικών και θεσμικών ρυθμίσεων σχημάτισε τείχος αδιαπέραστο χωρίς κομματικά διαπιστευτήρια ή γερό λαδωτήρι. Πράσινα stop shop δημιουργούνται σε Οργανισμούς και Υπουργεία, όπου ο αφελής επενδυτής πληρώνει «διόδια». Εξοβελίσθηκε η ιδεολογία που θα στήριζε την παραγωγική μηχανή της κοινωνίας. Η έννοια του κέρδους δαιμονοποιήθηκε όσο τίποτε άλλο και η επιχειρηματικότητα έγινε συνώνυμο της κλεψιάς. Το δικαίωμα του εργαζομένου προστατεύτηκε, αλλά ξεχάσαμε ότι εργασία σημαίνει επιχειρήσεις, επενδύσεις και επιχειρηματίες. Στο όνομα διεκδικήσεων, εκδιώχθηκαν μεγάλες ξένες επιχειρήσεις. Η επιχειρηματικότητα περιορίσθηκε σε μικρομάγαζα και φασονάδικα που εύκολα μετακόμισαν όταν το εργατικό κόστος και η κρατική βουλιμία για έσοδα και μίζες τις έπνιξαν. Κανείς δεν έκλαψε για τον επιχειρηματία που έπρεπε να «λαδώσει» για να επιβιώσει και «έκλεβε» ΦΠΑ και εισφορές. Το σκηνικό διαμορφώθηκε σε σοσιαλδημοκρατικό περιβάλλον, αλλά συνέπλευσε άνετα η συντηρητική, θεωρητικά φιλελεύθερη, ΝΔ, όποτε κυβέρνησε. ΕΠΙΛΟΓΟΣ για το Μέλλον, αν υπάρξει: Για να υπάρξει διανομή πρέπει πρώτα να υπάρξει παραγωγή. Για να υπάρξουν παραγωγή και δουλειές, σε μια ευρωπαϊκή χώρα, χρειάζεται ελευθερία του επιχειρείν και κατάλληλο επενδυτικό περιβάλλον. Η κοινωνία πρέπει να πάψει να θεωρεί την επιχειρηματικότητα έγκλημα και τον επιχειρηματία κλέφτη. Μόνο έτσι θα υπάρξει καινοτομία, επένδυση, δουλειές και εξαγωγές. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον και στην αναδιοργάνωση της παραγωγικής μηχανής στοχεύουν οι φιλελεύθεροι, αλλά και η σύγχρονη Αριστερά που αποτελεί το απαραίτητο ιδεολογικό και πολιτικό αντίβαρο. Ο κοινός τόπος μεταξύ φιλελεύθερων και σοσιαλδημοκρατών απασχολεί όλη την Ευρώπη και βρίσκεται, πάντα, στο συμφέρον της χώρας. Στην κατάσταση που βρίσκεται η χώρα και η οικονομία σήμερα, αυτό που έχει ανάγκη είναι [17]
ΟΙ ΕΠΤΑ ΠΛΗΓΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΛΙΑΡΟΠΟΥΛΟΣ η δημοκρατική σύνθεση απόψεων με στόχο την παραγωγή πρώτα και τη δίκαιη κατανομή μετά. Δεν χρειάζεται άλλο ένα Μαρξιστικό «πείραμα», αλλά ένα σύγχρονο φιλελεύθερο κόμμα. Αυτή η Ελλάδα μπορεί να αξιώσει και όχι να επαιτεί τη βοήθεια της Ευρώπης. Μια κρατικιστική Ελλάδα δεν μπορεί ούτε καν να επαιτεί. Κλείνω το προλογικό αυτό σημείωμα με ένα σχόλιο που μου ζητήθηκε από ΤΑ ΝΕΑ στις 23/2/12. Το ερώτημα ήταν: «τι σημαίνει η συμφωνία της Κυβέρνησης Παπαδήμου με τους εταίρους (και δανειστές μας) στο Eurogroup; Το σχόλιο είχε τον τίτλο «Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ». Η συμφωνία που επετεύχθη είναι η τελευταία σημαντική ευκαιρία για την Ελλάδα να συμμετάσχει με ίσους όρους στην περίπλοκη πραγματικότητα του 21 ου αιώνα. Η απεμπλοκή από την πολιτική χίμαιρα της τελευταίας 30ετίας ότι ευημερία και ανισότητα μπορούν να συνυπάρξουν, και ότι η διανομή του πλούτου προηγείται της δημιουργίας του είναι το απαραίτητο διαβατήριο για την είσοδο στην Ευρώπη του 21 ου αιώνα. Στο πλαίσιο αυτό, μια δημιουργική Ελλάδα, χωρίς ψευδαισθήσεις και, επιτέλους, απαλλαγμένη από τις Οθωμανικές της επιρροές μετά από 200 χρόνια, μπορεί να διεκδικήσει τη θέση που ιστορικά της ανήκει. Για να το πετύχει, πρώτα η πολιτική της τάξη και μετά η διανόηση θα πρέπει να παίξουν το ρόλο τους. Στόχος η δημιουργία του κλίματος μέσα στο οποίο η επιχειρηματική ανησυχία του Έλληνα και η πνευματική του παράδοση θα βρουν το χώρο για να δημιουργήσουν τη βάση πάνω στην οποία θα οικοδομηθεί η νέα ανεξάρτητη Ελλάδα της τρίτης εκατονταετίας. Όλα αυτά προσπάθησα να τα εξετάσω στα 100, συνολικά, άρθρα που περιλαμβάνονται σε αυτό το βιβλίο. Όταν τα έγραφα, η στόχευση ήταν σε κάθε ένα από τα θέματα της επικαιρότητας, αλλά φαίνεται ότι πάντα υπήρχε και μια υποβόσκουσα ανησυχία αλλά και ελπίδα. Ο φίλος Πέτρος Παπασαραντόπουλος, με την κριτική ματιά του εκδότη, έκρινε ότι άξιζε να συγκεντρώσουμε όλα τα άρθρα εδώ. Ο αναγνώστης θα κρίνει αν είχε δίκιο. [18]