ικηγόρος Αθηνών -Νοµικοτεχνικός Σύµβουλος Χαρίτων 15-17, 14121 Ηράκλειο Αττικής, τηλ: 210-2850281 GSM: 693-7322570, e-page: www.sioulis.gr, e-mail: CSioulis@dsa.gr Προς: Οµάδα Εργασία 1 του E-BUSINESS FORUM.gr Θεσµικό Πλαίσιο & Ηλεκτρονικό Επιχειρείν στην Ελλάδα Αλληλεπίδραση & Προοπτικές ΥΠΑΝ / ΓΓΒ Κοινοπ: Συντονιστική Επιτροπή E-BUSINESS FORUM Θέµα: Συµµετοχή στις εργασίες της Οµάδας Εργασίας, απόψεις και προτάσεις. Αξιότιµα µέλη της Οµάδας Εργασίας 1, καταρχήν ζητάω συγγνώµη από όλα τα µέλη -και κυρίως από την Συντονιστική Επιτροπή της Ο.Ε.- για την πολύ καθυστερηµένη αποστολή της παρούσας γραπτής συµµετοχής µου, αλλά, πραγµατικά, λόγοι ανωτέρας βίας δεν µου επέτρεψαν τελικά να ανταποκριθώ στην εύλογη ανάγκη για έγκαιρη κατάθεση των απόψεων πριν από την σηµερινή συνάντηση. Παρ όλα αυτά θα επιθυµούσα, έστω και καθυστερηµένα 1, να αποστείλω γραπτώς (στην mailing-list της οµάδας) κάποιες απόψεις µου -τις οποίες θα αναπτύξω, βέβαια, και προφορικά κατά τις προβλεπόµενες συναντήσεις µαςσχετικά µε τη προσδιορισµένη θεµατολογία της συγκεκριµένης Ο.Ε., τον τρόπο εργασίας της και τα παραδοτέα της. Συγκεκριµένα: 1: Έχει γίνει πλέον φανερό 2, ότι τα ζητήµατα των (αναγνωρισµένων & µη) ηλεκτρονικών υπογραφών, των ηλεκτρονικών πιστοποιητικών (και κατά συνέπεια, των ηλεκτρονικών ταυτοτήτων (e-ids)) και της λειτουργίας των «Παρόχων Υπηρεσιών Πιστοποίησης» (οργάνωση υποδοµής δηµοσίου κλειδιού (PKI), ευθύνη προς τρίτους, διαλειτουργικότητα, διαπίστευση, κ.λ.π.), απασχολούν έντονα τόσο σύσσωµη την αγορά, όσο και αρκετά στελέχη του ηµοσίου 3, και ότι θα έπρεπε ήδη 4 να είχε δηµιουργηθεί, στα πλαίσια του ebusinessforum, σχετική Οµάδα Εργασίας. Η αναφορά στην Αποδεικτική δύναµη των ηλεκτρονικών εγγράφων στην θεµατολογία της συγκεκριµένης Ο.Ε., χωρίς να έχει προηγουµένως συζητηθεί και αναλυθεί το κύρος των ηλεκτρονικών υπογραφών, ήταν φυσικό να πυροδοτήσει όλη αυτήν αντίδραση και να (επανα)φέρει στο επίκεντρο τα σχετικά ζητήµατα, µιας και είναι ολίγον άτοπο να µιλάµε για κύρος των ηλεκτρονικών εγγράφων χωρίς να µπορεί κανείς να αποδείξει τον Εκδότη ή Υπογράψαντα 5! Με τα υφιστάµενα δεδοµένα, η παρούσα Ο.Ε. θα βρεθεί στην δύσκολη θέση να προσπαθήσει να καλύψει παράλληλα τόσο τα πολύ σηµαντικά ζητήµατα της εµπορικής e-επικοινωνίας και e-διαφήµισης, & της νόµιµης online 1 Έχοντας, βέβαια, και το προνόµιο να έχω διαβάσει όλες τις συµµετοχές των µελών τις οµάδας έως τώρα! 2 Τόσο από τις αρχικές αναδράσεις των µελών αυτής της Ο.Ε., όσο και από τα πορίσµατα άλλων σχετικών Οµάδων (όπως στις Β1 και Γ3 στις οποίες και συµµετείχα) προηγούµενων Κύκλων Εργασιών του ebf.gr 3 που σε αντίθεση µε τα ελληνικά έως τώρα- δεδοµένα, έχουν παραγάγει και παράγουν σηµαντικό έργο αναµόρφωσης του τρόπου λειτουργίας της ελληνικής ηµόσιας ιοίκησης, το οποίο αρχίζει πλέον να παράγει αποτελέσµατα, όπως π.χ. το περιεχόµενο της ηλεκτρονικής πύλης της ηµόσια ιοίκησης (=ΚΕΠ: www.kep.gov.gr) 4 Τουλάχιστον εγώ προσωπικά, -µε κίνδυνο µάλιστα να χαρακτηριστώ και ως γραφικός!-, θέτω διαρκώς το θέµα της δηµιουργίας σχετικής Ο.Ε. για τις ηλεκτρονικές υπογραφές σε όλες τις (σχετικές) οµάδες εργασίας που συµµετείχα ως τώρα. 5 Αντιγράφω και σχόλιο του πολύ καλού ενθέτου της «Ηµερησίας του (περασµένου) Σαββατοκύριακου» (στην στήλη @-Politics ), όπου αναφέρεται: «Είναι δυνατόν να συζητάµε ότι θα γίνεται ηλεκτρονική διακίνηση εγγράφων, χωρίς πριν να έχει διασφαλιστεί ότι ο φέρων το έγγραφο δεν το έχει πλαστογραφήσει;» Σελ. 1 από 5
παρουσίας µιας επιχείρησης 6 όσο και των θεµάτων της ηλεκτρονικής υπογραφής, παροχής υπηρεσιών πιστοποίησης, αποδεικτικότητας/εγκυρότητας e-εγγράφων 7, και πολύ φοβάµαι (λόγω πλήθους της ύλης σε περιορισµένο εκ των κανόνων του ebusinessforum- χρόνο) ότι δεν θα τα καταφέρει να παράξει ικανοποιητικό και επαρκές παραδοτέο για όλα τα θέµατα αυτά. Για αυτό θα πρότεινα, σε συνεργασία µε την Συντονιστική Επιτροπή του ebusinessforum, η Ο.Ε. µας να αποφανθεί από την αρχή, για το αν υπάρχει, ή όχι, ανάγκη για την άµεση δηµιουργία (στα πλαίσια του Κύκλου Εργασιών, π.χ. ως «Ο.Ε. 6») µιας νέας παράλληλης και σχετικής Οµάδας Εργασίας που θα αντιµετώπιζε διεξοδικότερα το θέµα των «ηλεκτρονικών υπογραφών, κ.λ.π». 2 α : Όσον αφορά, τώρα, τις ηλεκτρονικές υπογραφές, από την άποψη του υφιστάµενου θεσµικού πλαισίου & της νοµικοτεχνικής εξειδίκευσής του, (τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη 8 ), τα πράγµατα, κατά την άποψή µου, έχουν ως εξής: Πέραν από την γνωστή και γενική Οδηγία 99/93/EC για τις ηλεκτρονικές υπογραφές, (που και η Ελλάδα ενσωµάτωσε µε το π.δ. 150/2001), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία µε την Επιτροπή ηλεκτρονικής υπογραφής που προβλέπεται στο άρθρο 9 της Οδηγίας 9, υποστήριξαν και παρατηρούν την υποστηριζόµενη από το ICT Standardization Board (ICTSB) πρωτοβουλία European Electronic Signature Standardization Initiative (EESSI) η οποία έχει αναθέσει στους αναγνωρισµένους ευρωπαϊκούς οργανισµούς European Telecommunication Standardization Institute (ETSI) και Comité Européen de Normalisation (CEN) την ορθή νοµικοτεχνική εξειδίκευση των απαιτήσεων της Οδηγίας 10, και την έκδοση σχετικών προτύπων που θα επιτρέψουν την ανάπτυξη συµβατών προϊόντων ηλεκτρονικής υπογραφής (που θα διαλειτουργούν ), αλλά και που θα προσδιορίσουν επακριβώς τις ελάχιστες εκείνες πολιτικές που θα πρέπει να ακολουθηθούν από όλους για να παρασχεθούν οι σχετικές υπηρεσίες µε τρόπο τέτοιο που ΕΝ θα παραβιάζονται οι απαιτήσεις της Οδηγίας για προστασία του καταναλωτή-χρήστη και, ταυτοχρόνως, θα εξασφαλίζεται η ασφάλεια και η εγκυρότητα των σχετικών ηλεκτρονικών συναλλαγών! Τα συγκεκριµένα πρότυπα, καθώς και συνδέσµους (links) για την µεταφόρτωσή τους (download), δηµοσιεύονται στις σχετικές σελίδες της (αρµόδιας) ΕΕΤΤ για τις ηλεκτρονικές υπογραφές, εκ των οποίων, τα πιο σηµαντικά είναι, τουλάχιστον κατά την γνώµη µου, τα: - ETSI TS 101 733 Electronic Signature Formats - ETSI TS 101 456 Policy requirements for certification authorities issuing qualified certificates - ETSI TS 102 042 Policy requirements for certification authorities issuing public key certificates - ETSI TS 101 862 Qualified Certificate Profile - ETSI TS 102 023 Policy requirements for time-stamping authorities - CEN CWA 14365 Guide on the use of Electronic Signatures - CEN CWA 14167-1 Security Requirements for Trustworthy Systems Managing Certificates for Electronic Signatures (Part 1: System Security Requirements) - CEN CWA 14170 Security Requirements for Signature Creation Systems 6 Που εµπεριέχοντας τις υποχρεώσεις για την προστασία προσωπικών δεδοµένων, τις υποχρεώσεις προστασίας του καταναλωτή κατά την σύναψη e-συµβάσεων και τις φορολογικές-διοικητικές υποχρεώσεις των e-επιχειρήσεων θα µπορούσε να χαρακτηριστεί ως το «ουσιαστικό Εµπορικό & Καταναλωτικό e- ίκαιο της ΚτΠ»! [ µε την επιφύλαξη και της επόµενης υποσηµείωσης.] 7 που ορίζοντας προδιαγραφές για τα χρησιµοποιούµενα µέσα, θέµατα λειτουργίας και ευθύνης των τρίτων έµπιστων οντοτήτων, απαιτήσεις διαλειτουργικότητας και εποπτείας των υποδοµών, κ.λ.π., θα µπορούσε κανείς να το χαρακτηρίσει κάτι σαν «δικονοµικό ηµόσιο e- ίκαιο της ΚτΠ», αλλά fitting new models into old forms δεν είναι, πράγµατι, σωστή µέθοδος! Βλ. και σχετικά και Λ. Μήτρου, «το δίκαιο στην Κοινωνία της Πληροφορίας, σελ. 30, όλη τη παράγραφο µε τίτλο: «Η αµφισβήτηση ορίων και κατηγοριών των επιµέρους κλάδων του δικαίου». 8 Μιας και τα θέµατα αυτά, -κατά το µεγαλύτερο ποσοστό-, ρυθµίζονται πλέον κεντρικά, για όλα τα κράτη-µέλη της Ε.Ε. Βλέπε και Λ. Μήτρου, όπ. π., σελ. 44, όπου κάνει λόγο για «ενιαίο ευρωπαϊκό νοµικό χώρο». 9 Η οποία «επιτροπή», σύµφωνα µε το άρθρο 10 της Οδηγίας, «διευκρινίζει,, τις απαιτήσεις που ορίζονται στα παραρτήµατα της παρούσας οδηγίας, τα κριτήρια που αναφέρονται στο άρθρο 3 παράγραφος 4 και τα γενικώς αναγνωρισµένα πρότυπα για προϊόντα ηλεκτρονικής υπογραφής, που καθορίστηκαν και δηµοσιεύθηκαν σύµφωνα µε το άρθρο 3 παράγραφος 5» 10 Με σκοπό τα παραγόµενα από αυτούς πρότυπα, να αποτελέσουν τα σχετικά γενικώς αναγνωρισµένα πρότυπα που θα δηµοσιευθούν στην Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων βλ. άρθρο 3 5 της Οδηγίας. Σελ. 2 από 5
Τα παραπάνω πρότυπα 11, συνοδεύουν και εξειδικεύουν τις απαιτήσεις της υπάρχουσας σχετικής Οδηγίας (και του ελληνικού π.δ.) καθώς και του Κανονισµού Παροχής Υπηρεσιών Πιστοποίησης Ηλεκτρονικής Υπογραφής 12 της ΕΕΤΤ (ΦΕΚ Β 603/16-5-2002) που αποτελούν το υπάρχον σήµερα ρυθµιστικό πλαίσιο στην Ελλάδα 13, και το οποίο, (όπως σε όλο το σχετικό ενιαίο ευρωπαϊκό νοµικό χώρο ) έχει τα εξής κύρια χαρακτηριστικά: i) Έκδοση ξεχωριστού κρυπτογραφικού ζεύγους κλειδιών (για χρήση µόνο σε συνειδητές non repudiation υπογραφές) και ειδικού ( αναγνωρισµένου ) πιστοποιητικού, καθώς και υποχρεωτική χρήση ασφαλούς διατάξεως δηµιουργίας υπογραφής (SSCD) 14 για την δηµιουργία αναγνωρισµένης ηλεκτρονικής υπογραφής η οποία αποκτά έτσι ex lege την ισοδυναµία της µε την συµβατική ιδιόχειρη υπογραφή. ii) Αναγνώριση όλων των άλλων ψηφιακών υπογραφών (που χρησιµοποιούνται π.χ. για ταυτοποίηση σε συστήµατα ελεγχόµενης πρόσβασης, ή για την υπογραφή αυθεντικότητας προέλευσης των ηλεκτρονικών µηνυµάτων, κ.ά.) ως αποδεικτικών στοιχείων τα οποία κρίνονται ελεύθερα, µαζί µε τυχών άλλα σχετικά δεδοµένα, από τον ελέγχοντα δικαστή, iii) Ανάπτυξη κεντρικού (σε κάθε κράτος) συστήµατος ελέγχου (διαπίστωση συµµόρφωσης) εποπτείας και εθελοντικής διαπίστευσης για τα χρησιµοποιούµενα προϊόντα ηλεκτρονικής υπογραφής και τους παρόχους υπηρεσιών πιστοποίησης. 2 β : Οι λόγοι, όµως, που -παρά το παραπάνω ικανοποιητικό, προς το παρόν, επίπεδο σχετικής ρύθµισης- παρατηρείται ακόµη σήµερα τόσο µεγάλη σύγχυση, παραπληροφόρηση & καθυστέρηση στην ελληνική (αλλά και ευρωπαϊκή) αγορά, σχετικά µε τα θέµατα των ηλεκτρονικών υπογραφών και των εφαρµογών τους, είναι, -πάντα κατά την γνώµη µου-, οι εξής: i) Η άγνοια ή/και η επιφανειακή αντιµετώπιση 15 από τους περισσότερους ειδικούς συµβούλους των επιχειρήσεων και του ηµοσίου για την υπάρχουσα σχετική Ευρωπαϊκή νοµοθεσία & προτυποποίηση 16, (και, πολλές φορές, διαπιστώνεται µια γενικότερη άγνοια και για την ευρύτερη σχετική ευρωπαϊκή στρατηγική προς την ΚτΠ, καθώς και για τα σχετικά προγράµµατα δράσης της Ε.Ε.!) ii) Η πολυπλοκότητα της απαραίτητης υποδοµής και το σχετικό µεγάλο κόστος που απαιτείται για την ικανοποίηση όλων των προδιαγραφών ασφαλείας που ορίζουν τα παραπάνω πρότυπα, σε συνδυασµό και µε την διαχεόµενη αµφιβολία για την µελλοντική επάρκεια και συµµόρφωσή τους, iii) Η καθυστέρηση -ιδίως στην Ελλάδα- στην ανάπτυξη των εθνικών φορέων εποπτείας, ελέγχου και διαπίστευσης των προϊόντων ηλεκτρονικής υπογραφής και των παρόχων υπηρεσιών πιστοποίησης. 11 Μαζί µε αυτά που ετοιµάζονται στο τελευταίο στάδιο προτυποποίησης στην Ευρώπη, και που αφορούν τα πιστοποιητικά ιδιοτήτων (attribute certificates βλ και διεθνές πρότυπο IETF RFC 3281), την διαβίβαση πληροφοριών κατάστασης των πιστοποιητικών, και την τυποποιηµένη ανάπτυξη των απαραίτητων πολιτικών υπογραφής. 12 Ο οποίος, αναφέροντας στο άρθρο του 3 4 ως ικανή προϋπόθεση για έκδοση αναγνωρισµένων πιστοποιητικών την συµµόρφωση µε τα παραπάνω πρότυπα του ETSI και του CEN, τους προσδίδει και αναγνωρισµένο εθνικό κύρος! 13 Μιας και τα σχετικά νοµοθετήµατα: «άρθρο 14 του ν. 2672/98» και το πρόσφατο «π.δ. 342/2002» µάλλον ως «ατελείς προσπάθειες δηµιουργίας υποτυπώδους πολιτικής ηλεκτρονικής υπογραφής της ηµόσιας ιοίκησης» θα πρέπει να αντιµετωπίζονται, και όχι ακριβώς σαν ρυθµιστικό πλαίσιο για τις ηλεκτρονικές υπογραφές γενικά! 14 Για τις οποίες, τουλάχιστον στην Ευρώπη και στα πλαίσια του προγράµµατος δράσης eeurope 2005, υπάρχει σαφής τάση για καθολική υιοθέτηση των smart-cards ως το απαραίτητο σχετικό token ) 15 Ή, ακόµη και µια δεινοσαυρική τάση και επιµονή ορισµένων συναδέλφων νοµικών, να προσπαθούν να αναφερθούν και να αναλύσουν τα θέµατα ηλεκτρονικών υπογραφών (και εγγράφων) µε αναγωγές σε παραδοσιακούς θεσµούς και σε σχετικές διατάξεις του υφιστάµενου Α.Κ. και του Κ.Πολ.., π.χ. αναφέροντάς τες ως µηχανικές απεικονίσεις του άρθρου 444 3 Κ.Πολ.., ή θεωρώντας τον Π.Υ.Π. ως διαιτητικό πραγµατογνώµονα κ.λ.π.! 16 της οποίας, δυστυχώς, τα παραγόµενα κείµενα πολλοί συνάδελφοι νοµικοί τα θεωρούν πολύ τεχνικά για να ασχοληθούν µαζί τους, ενώ, αντιθέτως, οι τεχνικοί που αναλαµβάνουν να χτίσουν ένα σχετικό µηχανογραφικό σύστηµα, και που τους ρίχνουν µια µατιά, τα θεωρούν πολύ νοµικά για να τους αφορούν! Σελ. 3 από 5
iv) Η έλλειψη ευρέως διαδεδοµένου σχετικού λογισµικού (software) που να χειρίζεται µε τον πρέπον τρόπο την χρήση ηλεκτρονικών υπογραφών, σύµφωνα µε τις ευρωπαϊκές ιδιαιτερότητες και απαιτήσεις (π.χ. µε διάκριση αναγνωρισµένων και µη πιστοποιητικών, µε διασφάλιση των όρων του Παραρτήµατος IV της οδηγίας κατά την διαδικασία επελήθευσης της υπογραφής, κ.ά), v) Η -αντιθέτως µε τα παραπάνω- έντονη δραστηριοποίηση των υπεραντλατικής προέλευσης, νοοτροπίας & συµφερόντων- διεθνών Leaders στο χώρο των ψηφιακών υπογραφών, που, υποβοηθούµενες από την υποστήριξη που τους παρέχουν τα -οµοίας προελεύσεως- ευρέως διαδεδοµένα λειτουργικά συστήµατα και λογισµικά γραφείου 17, παρέχουν έτοιµες-πρακτικές λύσεις -αρκετά διαφορετικές όµως από αυτές που απαιτεί η Ευρωπαϊκή Οδηγία για την δηµιουργία αναγνωρισµένων ηλεκτρονικών υπογραφών (ιδίως έτσι όπως αυτή εξειδικεύεται από τα σχετικά ευρωπαϊκά πρότυπα)! Από τα παραπάνω γίνεται φαντάζοµαι σαφές, ότι το θέµα των ηλεκτρονικών υπογραφών, (όπως άλλωστε και τα θέµατα της προστασίας προσωπικών δεδοµένων καθώς και τα θέµατα της προστασίας των καταναλωτών κατά την χρήση εµπορικής e-επικοινωνίας & e-διαφήµισης ), αποτελεί άλλο ένα σηµείο έντονης αντιπαράθεσης αρχών & συµφερόντων µεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ, και φανερώνουν, τελικά, έναν µεγάλο «τεχνολογικό (και όχι µόνο) πόλεµο» που συντελείται ανάµεσα στους δύο αυτούς «διαφορετικούς νοµικούς πολιτισµούς»! Η µεγάλη διαφοροποίηση που υπάρχει ανάµεσα στα συστήµατα-µοντέλα της Ευρώπης και της Αµερικής 18 για τα θέµατα ηλεκτρονικών υπογραφών στηρίζεται στην ανάγκη υποστήριξης δύο διαφορετικών νοµικών συστηµάτων ( civlil law common law ) που στην νοµοθετική-ρυθµιστική διάστασή τους 19 παρατηρούµε πάλι µια prescriptive προσέγγιση από την πλευρά της Ευρώπης (αν και αποδεχόµενη, µε το άρθρο 5 2, την νοµική αξία έστω και ως απλών αποδεικτικών στοιχείων- και όλων των άλλων ηλεκτρονικών υπογραφών, χαρακτηρίζεται µάλλον ως two tier προσέγγιση!) και, αντίστοιχα, µια minimalistic προσέγγιση από πλευράς ΗΠΑ, γεγονός που συνάδει απόλυτα στον τρόπο της γενικότερης προσέγγισης των σχετικών θεµάτων από τους δύο αυτούς πόλους-συστήµατα! Πιστεύω όµως, ότι η υπάρχουσα ευρωπαϊκή στρατηγική & προοπτική για την τεχνολογική απεξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ & της παντοδύναµης βιοµηχανίας λογισµικού της, η οποία απεξάρτηση, όπως φαίνεται, θα στηριχθεί στην υιοθέτηση του Ανοικτού Λογισµικού/Λογισµικού Ανοικτού Κώδικα ( ΕΛ/ΛΑΚ - Free and Open Source software) από όλα τα κράτη µέλη της Ε.Ε. 20, θα ξεδιαλύνει σιγά-σιγά τις παραπάνω αµφιβολίες και διαστρεβλώσεις για το ισχύον ρυθµιστικό πλαίσιο των ηλεκτρονικών υπογραφών στην Ευρώπη, που, να µην ξεχνάµε, θα επιφέρει και την πολύτιµη διαλειτουργικότητα ανάµεσα στα σχετικά συστήµατα της δηµόσια διοίκησης όλων των κρατών µελών(βλ. πρόγραµµα IDA), και άρα θα συµβάλει και στην περαιτέρω ανάπτυξη και αύξηση της ανταγωνιστικότητας όλης της Ευρώπης! 3. Όσον αφορά την «Κωδικοποιηµένη παρουσίαση (Οδηγό) του θεσµικού πλαισίου που διέπει τις επιµέρους πτυχές του ηλεκτρονικού επιχειρείν στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση» που προβλέπεται -σωστά- ως 1 ο Παραδοτέο αυτής της οµάδας, θα ήθελα να προτείνω (µιας και δεν µπορώ να φανταστώ µια πιο βέλτιστη πρακτική ) την υιοθέτηση, περαιτέρω υποστήριξη & προβολή της πάρα πολύ καλής 21 -τόσο από άποψη δόµησης περιεχοµένου όσο και από άποψη πληρότητας- ειδικής Τράπεζας Νοµικών Κειµένων Ηλεκτρονικού Εµπορίου του ΕΒΕΑ για την επίτευξη του στόχου αυτού! Με προϋπόθεση την αποδοχή της πρότασης αυτής από το ΕΒΕΑ, θα µπορούσαµε όλοι οι νοµικοί που 17 Τα οποία παρέχουν προεγκαταστηµένα τα πιστοποιητικά ρίζας (Root CA certificates) των αδελφών Leaders σε κάθε (ευρωπαϊκό) προσωπικό υπολογιστή που τα χρησιµοποιεί! 18 Και η οποία επιφέρει όλη αυτήν την αναστάτωση και την δυστοκία κατά την ανάπτυξη σχετικών και συµβατών εφαρµογών ηλεκτρονικών υπογραφών, σ αυτήν την πρώτη φάση της ανάπτυξης του ευρωπαϊκού µοντέλου, 19 ήτοι: στην Ευρωπαϊκή Οδηγία του 1999 για τις ηλεκτρονικές υπογραφές από την µια, και στο Electronic Signatures Act του 2000, από την άλλη 20 Αρκεί να δείτε χαρακτηριστικά το λογότυπο : «Created and maintained by Free and Open Software που φιγουράρει µε περισσή περηφάνεια στο κάτω µέρος της κάθε ιστοσελίδας του δικού µας ebusinessforum, κάτω µάλιστα από ένα σωρό εθνικκά και ευρωπαϊκά σύµβολα-links! 21 Και για το λόγο αυτό αξίζουν πραγµατικά συγχαρητήρια στη συνάδελφο κ. Πασσά και στους συνεργάτες της στο ΕΒΕΑ! Σελ. 4 από 5
συµµετέχουµε σ αυτήν την οµάδα να εντοπίσουµε και να συµπληρώσουµε πιθανές ελλείψεις της σε σχετικά νοµικά κείµενα, αλλά και, όλοι οι υπόλοιποι, να προτείνουν & να υποστηρίξουν την διεύρυνσή της και σε άλλες σχετικές πληροφορίες όπως π.χ. την προσθήκη και των σχετικών νοµικοτεχνικών προτύπων που εκδίδονται από αναγνωρισµένους 22 Ευρωπαϊκούς Οργανισµούς Προτυποποίησης για κάθε θέµα/ υπο-κατηγορία της Τράπεζας (Ηλ. Υπογραφές, Ηλ. Χρήµα, Προστασία Προσωπικών εδοµένων, e-φορολογία, κ.λ.π.), και, αν είναι δυνατόν, µεταφρασµένα στην ελληνική γλώσσα! (-ώστε να µπορούν να τα διαβάσουν όλοι οι ενδιαφερόµενοι!) 4. Κλείνοντας αυτήν την πρώτη επιστολή, θα ήθελα να εκφράσω την προτροπή µου προς την Οµάδα, να εξετάσουµε τα συγκεκριµένα ζητήµατα από µία πιο προωθηµένη βάση από αυτές που έχουν έως τώρα συζητηθεί στους διάφορους κύκλους, πχ, ΑΝΤΙ να συζητήσουµε (ξανά) για το εάν ένας δικηγόρος µπορεί να επικυρώνει µε την σφραγίδα του και την υπογραφή του µια εκτύπωση ενός ηλεκτρονικού αρχείου κειµένου ως ακριβές αντίγραφο του πρωτοτύπου(!) του, ΘΑ ΗΜΟΥΝ ΕΥΤΥΧΗΣ αν µπορούσαµε να συζητήσουµε για το πότε & υπό ποιους όρους θα µπορεί ο δικηγόρος (της ΚτΠ ) να υπογράφει µε την χρήση της ηλεκτρονικής υπογραφής του (και πιθανώς και του συνηµµένου ηλεκτρονικού πιστοποιητικού της ιδιότητάς του (=attribute certificate) ως ικηγόρος 23 ) το ηλεκτρονικό αντίγραφο -µέσω σάρωσης (scanning) ή ανάγνωσης χαρακτήρων (OCR)- ενός συµβατικού (χάρτινου) εγγράφου που περιέχει ιδιόχειρες υπογραφές! Μόνο τότε (όταν προβλέπουµε και προδιαγράφουµε το µέλλον) θα µπορούµε να µην είµαστε αποσπασµατικοί και αντι-δραστικοί νοµοθέτες 24! Με τιµή, Χρήστος Σιουλής. 22 Όπως είναι οι ETSI, CEN, & CENELEC, αλλά και τα πορίσµατα-οδηγίες σχετικών ευρωπαϊκών φορέων και πρωτοβουλιών, όπως π.χ. του eeurope SmartCard Charter (www.eeurope-smartcards.org) 23 που θα εκδίδει π.χ. ο σχετικός ικηγορικός του Σύλλογος, λειτουργώντας ως Attribute Authority, εκδίδοντας (πιθανώς σε συνεργασία µε κάποιον Π.Υ.Π. µε µορφή outsourcing ) τα σχετικά ηλεκτρονικά πιστοποιητικά ικηγορικής Ιδιότητας που θα δένονται µε τα πιστοποιητικά δηµοσίου κλειδιών του ικηγόρου! 24 Βλ. Λ. Μήτρου, οπ.π., σελ. 42. Σελ. 5 από 5