Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας Διεύθυνση Γ - Σχέσεις με τους Πολίτες Βρυξέλλες, 24 Ιουλίου 2009 ΜΕΤΕΚΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ 2009 Ευρωβαρόμετρο, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Πρότυπο EB 71.3) - Άνοιξη 2009 Αναλυτική συγκεφαλαίωση Πληθυσμός: ΕΕ 18+ (Αυστρία 16+) Κάλυψη: ΕΕ 27 (26 830 ευρωπαίοι πολίτες) Έργο πεδίου: 12 Ιουνίου - 6 Ιουλίου 2009 TNS Opinion Πλαίσιο Η έρευνα αυτή, η οποία διεξήχθη μία εβδομάδα μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου 2009, είχε ως στόχο να γίνουν καλύτερα κατανοητοί οι λόγοι οι οποίοι οδήγησαν τους ευρωπαίους ψηφοφόρους να συμμετάσχουν ή να απόσχουν από τη συγκεκριμένη ψηφοφορία. Όπως συμβαίνει πάντα με αυτό το είδος έρευνας, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το διεθνές πλαίσιο στο οποίο διεξήχθη η έρευνα: τα γεγονότα στο Ιράν μετά την προεδρική εκλογή, τη σύλληψη της Aung San Suu Kyi και τη συνεχιζόμενη οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση. Η ερμηνεία αυτής της συγκεφαλαίωσης βασίζεται κατά κύριο λόγο σε κοινωνικοδημογραφικούς παράγοντες. Πράγματι, αυτοί οι παράγοντες είναι που βοηθούν καλύτερα στην κατανόηση του προφίλ του ψηφοφόρου (το φύλο, η κοινωνική και επαγγελματική κατάσταση και η ηλικία αποτελούν καθοριστικά στοιχεία της ψήφου). Ως προς τις εθνικές παραλλαγές, παραπέμπεται ο αναγνώστης στο σημείωμα σχετικά με τα πρόχειρα αποτελέσματα. Το δείγμα σταθμίστηκε προκειμένου να είναι αντιπροσωπευτικό τόσο σε πολιτικό όσο και σε κοινωνικοδημογραφικό επίπεδο. Κυρίαρχες τάσεις Η συμμετοχή ανέρχεται στο 43%. Ωστόσο, αυτός ο μέσος όρος για την ΕΕ των 27 θα πρέπει να διαβαστεί με βάση τα αποτελέσματα ανά χώρα. Έτσι, διαπιστώνεται μια σημαντική αύξηση της συμμετοχής σε οκτώ χώρες, μια σχετική σταθερότητα σε οκτώ άλλες και μια πολύ χαρακτηριστική πτώση στις 11 υπόλοιπες.
Η έρευνα αυτή χαρακτηρίζεται και πάλι από πραγματικούς διαχωρισμούς ανάμεσα στους διάφορους τύπους προφίλ των ψηφοφόρων: οι γυναίκες ψηφίζουν λιγότερο από τους άνδρες, οι νέοι λιγότερο από τους ηλικιωμένους, οι άνεργοι λιγότερο από τα ανώτερα στελέχη, τα άτομα που εγκατέλειψαν νωρίς τη σχολική τους φοίτηση λιγότερο από όσους συνέχισαν τις σπουδές τους, οι κάτοικοι των μεγάλων πόλεων κατά τι λιγότερο από τους κατοίκους των αγροτικών περιοχών. Το 67% των Ευρωπαίων θυμούνται πως είδαν ή διάβασαν στα μέσα ενημέρωσης μια εκστρατεία παρακίνησης για να ψηφίσουν. Είναι αδύνατον να διακρίνει κανείς την έκθεσή τους στις διάφορες εκστρατείες, την ευρωπαϊκή και τις εθνικές, το σίγουρο όμως είναι ότι υπήρξε έκθεση. Αντιθέτως, το ένα τρίτο των ψηφοφόρων που δηλώνει ότι ψήφισε στις εθνικές εκλογές ισχυρίζεται ότι δεν ψήφισε στις ευρωεκλογές. Πρέπει άραγε αυτό να ερμηνευθεί ως σημάδι ότι οι ευρωεκλογές εξακολουθούν να θεωρούνται υποδεέστερες; Έχει ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι, από όσους απέσχον (57%), το ένα τρίτο το αποφάσισε "την τελευταία στιγμή": αποφασίζουν να μην πάνε να ψηφίσουν λίγες εβδομάδες ή μέρες πριν από την ψηφοφορία, ή ακόμα και την ίδια ημέρα της ψηφοφορίας. Κατά συνέπεια, ο πληθυσμός αυτός είναι ο πλέον ευμετάβλητος και, άρα, αυτός του οποίου η ψήφος θα πρέπει να γίνει προσπάθεια, κατά προτεραιότητα, να οριστεί εκ των προτέρων. Αντίθετα απ' ό,τι θα μπορούσε να πιστεύει κανείς, η ανάλυση αυτή δείχνει επίσης ότι μια πλειοψηφία των όσων απέχουν αποφασίζει να μην ψηφίσει για λόγους που αφορούν κατά κύριο λόγο μια έλλειψη εμπιστοσύνης στην πολιτική εν γένει και όχι από έλλειψη εμπιστοσύνης ή ενημέρωσης για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Έτσι ο ένας στους δύο απέχοντες δηλώνει υποστηρικτής της Ευρώπης. Σε ό,τι αφορά τους λόγους που οδηγούν τον ψηφοφόρο να ψηφίσει, υπαγορεύονται ως επί το πλείστον, και σε απόσταση σε σχέση με τους άλλους λόγους, από το δημοκρατικό καθήκον. Η ευρωπαϊκή διάσταση της απόφασης αυτής βρίσκεται μόλις στην 4η θέση, μετά τη στήριξη ενός συγκεκριμένου κόμματος. I. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Α. Εξέλιξη της συμμετοχής Κάτω από το 50% των Ευρωπαίων προσήλθε στις κάλπες Στις εκλογές του Ιουνίου του 2009 προσήλθε στις κάλπες το 43% των Ευρωπαίων. Το 57% των Ευρωπαίων δεν ψήφισε. Πέραν των τριών χωρών στις οποίες η ψήφος είναι υποχρεωτική, η πιο αυξημένη συμμετοχή σημειώθηκε στη Μάλτα (78,8%), την Ιταλία (65%) και τη Δανία (59,5%). Η μεγαλύτερη αποχή σημειώθηκε στη Σλοβακία (80,4%), στη Λιθουανία (79%) και στην Πολωνία (75,5%). 2/13
Β. Επιβράδυνση της μείωσης της συμμετοχής Αν και η συμμετοχή σημειώνει μείωση κατά δύο μονάδες στο επίπεδο των 27, η έκταση αυτής της μείωσης είναι μικρότερη από ό,τι σε προηγούμενες ψηφοφορίες. Επιπλέον, ο κοινοτικός μέσος όρος θα πρέπει να συμπληρωθεί με τα δεδομένα ανά κράτος μέλος. Συνολική ανάλυση: 1994 1999 2004 2009 Συμμετοχή 56,67% 49,51% 45,47% 43% Αποχή 43,33% 50,49% 54,53% 57% Εθνική ανάλυση: Η εξέλιξη σε σχέση με το 2004 είναι η ακόλουθη: Σημαντική αύξηση της συμμετοχής σε 8 κράτη μέλη (πάνω από 2,5 ποσοστιαίες μονάδες αύξηση): Κατά φθίνουσα σειρά και σε εκατοστιαίες μονάδες, η συμμετοχή σημείωσε αύξηση στα εξής κράτη: EE (+17, 07), LV (+12,36), DK (+11,65), BG (+9,77), SE (+7,68), PL (+3,66), AT (+3,54) και SK (+2,67). Σταθερότητα της συμμετοχής σε 8 κράτη μέλη (κάτω από μία εκατοστιαία μονάδα πάνω ή κάτω): - Αύξηση: FI (+0,87), DE (+0,30) και IE (+0,06). - Μείωση: LU (-0,59), BE (-0,42), ES (-0,27), CZ (-0,10), SI (-0,02). Μείωση της συμμετοχής σε 11 κράτη μέλη: Η έκταση της μείωση παρουσιάζει πολύ σημαντικές διαφορές ανάλογα με τη χώρα: - σε 4 χώρες, η μείωση κυμαίνεται ανάμεσα στις 27 και στις 6 ποσοστιαίες μονάδες: LT (-27,40), CY (-13.10), EL (-10,61), IT (-6,67), - σε 7 χώρες, η μείωση είναι μικρότερη από 4 μονάδες: UK (-3,82), MT (-3,60), NL (-2,51), HU (-2,19), FR (-2,13), PT (-1,82), RO (-1,80). Γ. Συμμετοχή στις εθνικές και στις ευρωπαϊκές εκλογές Το ένα τρίτο όσων ψηφίζουν στις εθνικές εκλογές δεν κινητοποιούνται στις ευρωεκλογές Διαπιστώνεται ότι, σε σχέση με το 2004, το προφίλ των ψηφισάντων και όσων απέσχον είναι αρκετά παρεμφερές. 3/13
Από τον παρακάτω πίνακα διαπιστώνεται ότι πάνω από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων δηλώνει ότι ψηφίζει τόσο στις εθνικές όσο και στις ευρωπαϊκές εκλογές, ενώ το ένα τρίτο δηλώνει ότι ασκεί το δικαίωμα ψήφου του στις εθνικές εκλογές αλλά όχι στις ευρωεκλογές. ΕΕ-27 ΕΕ-15 ("Παλαιά" ΚΜ) ΝΚΜ-12 ("Νέα" ΚΜ) Ψήφος στις εθνικές 2009 39% 2009 43% 2009 26% εκλογές και στις ευρωεκλογές 2004 40% 2004 44% 2004 23% Ψήφος στις εθνικές 2009 33% 2009 32% 2009 35% εκλογές αλλά όχι στις ευρωεκλογές 2004 31% 2004 30% 2004 33% Αποχή και στις 2009 22% 2009 19% 2009 33% εθνικές εκλογές και στις ευρωεκλογές 2004 23% 2004 20% 2004 39% Αποχή στις εθνικές εκλογές αλλά ψήφος στις ευρωεκλογές 2009 3% 2009 3% 2009 2% 2004 5% 2004 5% 2004 4% Άραγε, κυρίως στην ομάδα των Ευρωπαίων που ψηφίζουν στις εθνικές εκλογές αλλά όχι στις ευρωεκλογές (σκιασμένα στον πίνακα) δεν βρίσκονται οι δυνητικά κινητοποιήσιμοι ψηφοφόροι; Ψήφος μόνον στις εθνικές εκλογές Ψήφος στις εθνικές εκλογές και στις ευρωεκλογές Ψήφος μόνον στις ευρωεκλογές 33% 39% 3% Τα άτομα που συνθέτουν αυτή την ομάδα έχουν ένα αρκετά παρεμφερές προφίλ, ανεξαρτήτως εάν προέρχονται από τα "παλαιά" ή από τα "νέα" κράτη μέλη. Δ. Προφίλ των ψηφισάντων Οι κοινωνικοδημογραφικές μεταβλητές καθορίζουν με τρόπο ακριβή το προφίλ των ψηφισάντων. Επιβεβαιώνουν τις τάσεις που έχουν ήδη παρατηρηθεί στις προεκλογικές έρευνες και τις έρευνες που διεξήχθησαν στη διάρκεια προηγούμενων ευρωπαϊκών εκλογών: Φύλο: Το 44% των ψηφισάντων ήταν άνδρες και το 42% γυναίκες. Όπως και το 2004, μικρή διαφορά παρατηρείται στις στάσεις ψήφου μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ηλικία: Οι διαφορές εμφανίζονται πιο έντονες περισσότερο στο επίπεδο των ηλικιακών ομάδων. Όσο μεγαλύτερη η ηλικία, τόσο μεγαλύτερη και η συμμετοχή. 4/13
- Οι ηλικίες 18-24 ψήφισαν σε ποσοστό 29%, ποσοστό μικρότερο κατά 14 μονάδες σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, και κατά 4 μονάδες σε σχέση με το 2004. - 21 μονάδες χωρίζουν τη συμμετοχή των ηλικιών 18-24 (29%) από τη συμμετοχή των ηλικιών 55+, οι οποίες προσήλθαν στις κάλπες σε ποσοστό 50%. (Το 2004, το ποσοστό των νέων που προσήλθαν στις κάλπες ήταν 33%). Σπουδές: Όσο υψηλότερο το επίπεδο σπουδών, τόσο μεγαλύτερη και η συμμετοχή: - Οι ερωτηθέντες που συνέχισαν τις σπουδές τους και μετά το 20ό έτος της ηλικίας τους προσήλθαν στις κάλπες σε μεγαλύτερο ποσοστό (52%). - Όσοι σπουδάζουν ακόμη, ψήφισαν σε ποσοστό 34%. Επαγγελματική δραστηριότητα: Μια πολύ μεγάλη απόκλιση χωρίζει τους ερωτηθέντες ανάλογα με την επαγγελματική τους δραστηριότητα. Με βάση το κριτήριο του επαγγέλματος οι ερωτηθέντες χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες: Κατηγορίες στις οποίες η συμμετοχή είναι η χαμηλότερη: - οι άνεργοι ψήφισαν σε ποσοστό 28% - οι φοιτητές σε ποσοστό 33,9% - οι εργάτες σε ποσοστό 35,9%. Κατηγορίες στις οποίες η συμμετοχή ήταν η πιο υψηλή: - στελέχη και διευθυντές: 53,5% - αυτοαπασχολούμενοι: 51% - σε ό,τι αφορά τους συνταξιούχους, στις κάλπες προσήλθε το 49%, επιβεβαιώνοντας έτσι, όπως σημειώθηκε και σε όλη τη διάρκεια της έρευνας, ότι οι πιο ηλικιωμένοι κινητοποιούνται περισσότερο για τις εκλογές. Τόπος διαβίωσης: Η συμμετοχή μειώνεται όταν ο ψηφοφόρος κατοικεί σε μεγάλη πόλη: Αγροτικό χωριό: 44,1%, πόλη μικρού και μέσου μεγέθους: 43%, μεγάλη πόλη: 41,4%. Οικονομική κατάσταση: Όσοι δηλώνουν ότι τις περισσότερες φορές δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους απέχουν σε μεγαλύτερο ποσοστό (66,1% αποχή). Να θυμίσουμε ότι στη γενική έρευνα EB 71 περί εκλογών του Ιανουαρίου 2009, η ανεργία ήταν, μακράν, το πρωταρχικό θέμα της εκστρατείας που οι Ευρωπαίοι ήθελαν να συζητηθεί κατά τη διάρκεια του διαλόγου για τις ευρωεκλογές. Το αποτέλεσμα αυτό επιβεβαιώνει το αποτέλεσμα της έρευνας σχετικά με την οικονομική και τη χρηματοπιστωτική κρίση (EB71), το οποίο έδειχνε μια πολύ μεγάλη ανησυχία των Ευρωπαίων για την παρούσα και τη μελλοντική κατάσταση. Στήριξη της ευρωπαϊκής ιδέας: Αντίθετα από ό,τι αναμενόταν, οι "αντι-ευρωπαίοι" δεν κινητοποιήθηκαν μαζικά. 5/13
- Πράγματι, από το 32% των ανθρώπων που δεν στηρίζουν την ευρωπαϊκή ιδέα, ψήφισε μόνο το ένα τρίτο (33,5%). Το υπόλοιπο 66,5% δεν μετακινήθηκε και άρα δεν χρησιμοποίησε την ψήφο του, προτιμώντας την αδιαφορία από την αξιοποίηση της ψήφου του ως μέσου διαμαρτυρίας. - Αντιθέτως, από το 64% όσων δηλώνουν ότι στηρίζουν την ευρωπαϊκή ιδέα, το 49% πήγε να ψηφίσει και το 51% δεν πήγε να ψηφίσει. II. ΕΝΘΥΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Οι εκστρατείες παρακίνησης για συμμετοχή στην ψηφοφορία είχαν σημαντικό αντίκτυπο στους Ευρωπαίους Θυμούνται οι Ευρωπαίοι να άκουσαν, να διάβασαν ή να είδαν μια εκστρατεία που να τους παρακινεί να προσέλθουν στις κάλπες τον Ιούνιο του 2009; Ναι, κατά μεγάλη πλειοψηφία: το 67% όσων απάντησαν δηλώνουν ότι ενθυμούνται κάτι τέτοιο έναντι του 30% που δηλώνει ότι δεν έχει κάποια τέτοια ανάμνηση. Κοινωνικοδημογραφική ανάλυση: Η ηλικιακή ομάδα δεν επηρεάζει τα αποτελέσματα σε αυτή την ερώτηση: το 66% των 18-24 θυμούνται την εκστρατεία, όπως και το 67% των 55 και άνω. Το ίδιο συμβαίνει και με το είδος του μέσου ενημέρωσης: το 71% των καθημερινών χρηστών του Διαδικτύου θυμούνται την εκστρατεία, όπως και το 68% αυτών οι οποίοι δεν χρησιμοποιούν ποτέ το Διαδίκτυο. Όσοι ψήφισαν στις ευρωπαϊκές εκλογές (43%) θυμούνται την εκστρατεία σε ποσοστό 73%, έναντι 25% που δηλώνουν ότι δεν θυμούνται τέτοια εκστρατεία. Οι απέχοντες θυμούνται την εκστρατεία σε ποσοστό 61%, έναντι 36% που δεν έχουν καμία τέτοια ανάμνηση. III. ΨΗΦΙΣΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΑΠΕΧΟΝΤΕΣ: ΠΡΟΦΙΛ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Οι Ευρωπαίοι ερωτήθηκαν για τη στιγμή κατά την οποία επέλεξαν να ψηφίσουν ή να μην ψηφίσουν. Α. Στάση των ψηφισάντων Το 70% αποφάσισε από πολύ πριν ποιον θα ψηφίσει (Ερώτηση που τέθηκε στο 43% των ψηφισάντων) Πράγματι, ένας στους δύο ψηφίσαντες (50%) δηλώνει ότι ψηφίζει πάντα για το ίδιο πολιτικό κόμμα ή τον ίδιο υποψήφιο. Το ένα πέμπτο (21%) δηλώνει ότι πήρε την απόφασή του μερικούς μήνες πριν από τις εκλογές. 6/13
Συνεπώς, μια μειοψηφία του εκλογικού σώματος αποφασίζει τις εβδομάδες (13%) ή τις μέρες (9%) που προηγούνται των εκλογών, ή ανήμερα των εκλογών (6%). Εκτιμάται ότι αυτό το 28% όσων ψηφίζουν είναι αυτοί που ευαισθητοποιούνται περισσότερο στις προεκλογικές εκστρατείες, με την κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης να εντείνεται κατά τις ημέρες που προηγούνται της ψηφοφορίας. Κοινωνικοδημογραφική ανάλυση: Η ηλικία είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας στις απαντήσεις. Το 59% των 55 ετών και πλέον που προσήλθαν στις κάλπες δηλώνει ότι ψηφίζει πάντα με τον ίδιο τρόπο. Ο αριθμός αυτός μειώνεται αναλογικά με την ηλικία όσων απαντούν: οι ψηφίζοντες των ηλικιών 18-24 ετών ψηφίζουν πάντα το ίδιο κόμμα ή τον ίδιο υποψήφιο σε ποσοστό μόλις 30%. Επαγγελματική δραστηριότητα: Η πρώτη κατηγορία η οποία αποφάσισε να ψηφίσει ανήμερα των εκλογών είναι οι άνεργοι (12%) - αυτή η οποία αποφάσισε να πάει να ψηφίσει μερικές ημέρες (18%) ή μερικές εβδομάδες (20%) πριν τις εκλογές είναι οι φοιτητές - όσοι δηλώνουν ότι ψηφίζουν πάντα με τον ίδιο τρόπο είναι κατά πλειοψηφία οι συνταξιούχοι (60%), οι νοικοκυρές (57%) και οι αυτοαπασχολούμενοι (52%). Β. Στάση των απεχόντων Το ένα τρίτο των απεχόντων (το 57% του εκλογικού σώματος) αποφασίζουν την τελευταία στιγμή να μην πάνε να ψηφίσουν. Πράγματι, το 32% των απεχόντων δηλώνει ότι αποφάσισε να μην ψηφίσει, είτε μερικές ημέρες πριν τις εκλογές (16%) είτε ανήμερα των εκλογών (16%). Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, για αυτούς, τίποτε δεν είναι σίγουρο την εβδομάδα η οποία προηγείται της ψηφοφορίας, κάτι που καθιστά τη συγκεκριμένη ομάδα κινητοποιήσιμη. Τέλος, ένας στους πέντε απέχοντες (22%) δηλώνει ότι δεν πάει ποτέ να ψηφίσει. Το γεγονός ότι ορισμένοι απέχοντες είναι υπέρμαχοι της ευρωπαϊκής ιδέας ενώ άλλοι όχι θέτει το ζήτημα της απουσίας ευρωπαϊκού διαλόγου. Μεταξύ των όσων απέσχον (57%), το 22% λέει ότι δεν ψηφίζει ποτέ. Αυτοί δηλώνουν: - σε ποσοστό 27% ότι δεν στηρίζουν την ευρωπαϊκή ιδέα - σε ποσοστό 18% ότι στηρίζουν την ευρωπαϊκή ιδέα. Ένας στους δύο απέχοντες δηλώνει υπέρμαχος της Ευρώπης. Από αυτούς: - το 18% αποφασίζει να απόσχει ανήμερα των εκλογών 7/13
- το 18% αποφασίζει να απόσχει μερικές ημέρες πριν από τις εκλογές. Μπορούμε να αναρωτηθούμε μήπως αυτοί οι απέχοντες που δηλώνουν υπέρμαχοι της Ευρώπης αποτελούν επίσης ένα εκλογικό σώμα που θα μπορούσε να πειστεί να πάει να ψηφίσει. III. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΑΙ ΑΠΟΧΗ: ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ Α. Λόγοι Η αποχή οφείλεται περισσότερο σε μια έλλειψη εμπιστοσύνης στην πολιτική εν γένει Οι κύριοι λόγοι που οδήγησαν όσους απέσχον (57%) να μην ψηφίσουν αφορούν πρωτίστως μια έλλειψη εμπιστοσύνης στην πολιτική εν γένει, και όχι τόσο μια έλλειψη εμπιστοσύνης στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ή σε μια ελλιπή γνώση αυτών των θεσμών και του ΕΚ. Λόγοι πολιτικής φύσεως υπό την ευρεία έννοια του όρου: - η έλλειψη εμπιστοσύνης ή ικανοποίησης έναντι της πολιτικής εν γένει (28%), - το γεγονός ότι πιστεύουν ότι η ψήφος τους δεν έχει συνέπειες (17%), - η έλλειψη ενδιαφέροντος για την πολιτική (17%). Λόγοι που συνδέονται με την ΕΕ: - η ελλιπής γνώση για την ΕΕ, το ΕΚ και τις εκλογές (10%), - η αδιαφορία για τα ευρωπαϊκά ζητήματα (9%), - η δυσαρέσκεια για το ΕΚ ως θεσμικό όργανο (8%), - και η έλλειψη προεκλογικής εκστρατείας (6%). Η συμμετοχή υπαγορεύεται πρωτίστως από παράγοντες οι οποίοι συνδέονται περισσότερο με το δημοκρατικό καθήκον παρά με την ευρωπαϊκή διάσταση του γεγονότος Μεταξύ των λόγων που επικαλείται το 43% των ψηφισάντων, το δημοκρατικό καθήκον είναι αυτό που κυριαρχεί έναντι των άλλων λόγω πολιτικής φύσεως. Συνεπώς, η ψήφος υπαγορεύεται περισσότερο από το καθήκον δημοκρατικής συμμετοχής και δεν αποτελεί τόσο κάποια στάση διαμαρτυρίας ή στήριξης της Ευρώπης. Η λεγόμενη ψήφος διαμαρτυρίας είναι πολύ ισχνή. Καθήκον δημοκρατικής συμμετοχής: - το 47% των ψηφισάντων δήλωσε ότι ψήφισε για λόγους δημοκρατικού καθήκοντος - το 40% από αυτούς, διότι ψηφίζει συστηματικά. Αν και, όπως είδαμε πιο πάνω, η συμμετοχή αυξάνεται με την ηλικία, πρέπει να σημειωθεί ότι, στην προκειμένη περίπτωση, ούτε η ηλικία ούτε η επαγγελματική κατάσταση επηρεάζει το αίσθημα του καθήκοντος για συμμετοχή στα κοινά. Πολιτική στήριξη: 8/13
- το 24% δηλώνει ότι ψήφισε για να στηρίξει ένα πολιτικό κόμμα που προτιμά, - το 9% για να στηρίξει την κυβέρνησή του. Ψήφος δυσαρέσκειας: - το 11% δηλώνει ότι ψήφισε για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του, - το 5% για να τιμωρήσει την κυβέρνησή του. Ευρωπαϊκή ψήφος: Η ευρωπαϊκή διάσταση είναι λιγότερο παρούσα στην ανάλυση των κινήτρων των ψηφισάντων. - το 19% ψήφισε διότι εκτιμά ότι η ψήφος του στις ευρωεκλογές μπορεί να αλλάξει τα πράγματα, - το 16% ψήφισε διότι είναι υπέρ της ΕΕ, - το 13% ψήφισαν διότι αισθάνονται Ευρωπαίοι, - το 5% ψήφισε διότι δηλώνει ότι ενδιαφέρεται πολύ για τα ευρωπαϊκά θέματα, - και το 5% διότι εκτίμησε πως η ενημέρωση που έλαβε κατά την προεκλογική εκστρατεία το έπεισε να πάει να ψηφίσει. Σημείωση: Δεδομένου ότι μπορούσαν να αναφερθούν πάνω από ένας λόγοι, το συνολικό ποσοστό των απαντήσεων υπερβαίνει το 100%. Β. Διακυβεύματα Τα κύρια διακυβεύματα που ώθησαν τους ψηφίσαντες να εκφραστούν με την ψήφο τους είναι πρωτίστως οικονομικής φύσεως. Συναντούμε και εδώ τα θέματα προτεραιότητας που ήθελαν οι Ευρωπαίοι να συζητηθούν κατά την εκστρατεία, βάσει των διαφόρων προεκλογικών ερευνών. Διακυβεύματα της ψήφου Ιούλιος 2009 Θέματα προτεραιότητας της εκστρατείας Μάρτιος 2009 41% Οικονομική ανάπτυξη 52% Οικονομική ανάπτυξη 37% Ανεργία 57% Ανεργία 22% Μέλλον των συντάξεων 32 % Μέλλον των συντάξεων 22% Ρόλος της ΕΕ στη διεθνή σκηνή IV. ΓΝΩΜΗ ΚΑΙ ΣΤΑΣΗ ΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Α. Έναντι του ΕΚ: Η πλειοψηφία όσων απάντησαν θεωρεί επαρκή την ενημέρωση για την ψηφοφορία. Το 53% όσων απάντησαν εκτιμά ότι διέθετε επαρκείς πληροφορίες για να κάνει την επιλογή του στις εκλογές του Ιουνίου 2009, έναντι 42% που εκτιμά ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Κοινωνικοδημογραφική ανάλυση: 9/13
Οι γυναίκες δηλώνουν σε ποσοστό 50% αρκετά ενημερωμένες έναντι ποσοστού 57% για τους άνδρες. Οι νέοι είναι αυτοί που δηλώνουν σε μεγαλύτερο ποσοστό (50%) ότι δεν διαθέτουν επαρκή ενημέρωση. Οι απαντώντες που δηλώνουν υπέρμαχοι της Ευρώπης θεωρούν ότι ήταν επαρκώς ενημερωμένοι σε ποσοστό 62%, έναντι 35% που θεωρούν ότι δεν διέθεταν όλες τις πληροφορίες που τους ήταν απαραίτητες για να ψηφίσουν. Το 69% των ψηφισάντων δηλώνει ότι διέθετε όλες τις πληροφορίες που χρειαζόταν για να πάρει την απόφασή του. Οι απέχοντες δηλώνουν σε ποσοστό 56% ότι δεν διέθεταν όλες τις πληροφορίες που χρειάζονταν για να ψηφίσουν. Λαμβάνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεόντως υπόψη τις ανησυχίες των ευρωπαίων πολιτών; Τα αποτελέσματα ήταν μοιρασμένα. Από το σύνολο των ερωτηθέντων, το 46% εκτιμά ότι οι ανησυχίες του ελήφθησαν δεόντως υπόψη από το ΕΚ, το 41% πιστεύει το αντίθετο, και το 13% δεν εκφράζει άποψη. Κοινωνικοδημογραφική ανάλυση: Η ηλικία τέλους των σπουδών έχει αντίκτυπο στην εκλογική συμπεριφορά: τα άτομα που συνέχισαν τις σπουδές και μετά το 20ό έτος της ηλικίας τους πιστεύουν κατά 55% ότι το ΕΚ λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες των πολιτών, ποσοστό που ανέρχεται στο 60% για όσους εξακολουθούν να σπουδάζουν και στο 38% για όσους σταμάτησαν τις σπουδές τους πριν από το 15ο έτος της ηλικίας τους. Μεταξύ των Ευρωπαίων που δηλώνουν υπέρμαχοι της Ευρώπης, το 61% πιστεύει ότι το ΕΚ λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες των πολιτών, έναντι του 28% που πιστεύει το αντίθετο. Τα άτομα που δηλώνουν μη υπέρμαχοι της Ευρώπης πιστεύουν σε ποσοστό 69% ότι το ΕΚ δεν λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες των πολιτών. Οι ψηφίσαντες στις ευρωεκλογές δηλώνουν σε ποσοστό 56% ότι οι ανησυχίες των πολιτών λαμβάνονται υπόψη από το ΕΚ, έναντι του 34% που πιστεύει το αντίθετο. Οι απέχοντες πιστεύουν κατά 48% ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες των πολιτών. Το 37% όσων απέσχον πιστεύει το αντίθετο. B. Έναντι της ΕΕ εν γένει: Ο ένας στους δύο Ευρωπαίους εμπιστεύεται τους ευρωπαϊκούς θεσμούς 10/13
Από το σύνολο των ερωτηθέντων, το 50% δηλώνει ότι εμπιστεύεται τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, έναντι 40% που δεν τους εμπιστεύεται. Κοινωνικοδημογραφική ανάλυση: Οι γυναίκες έχουν λίγο μικρότερη εμπιστοσύνη στους ευρωπαϊκούς θεσμούς έναντι των ανδρών (48% έναντι 53%). Οι νέοι είναι αυτοί που εκφράζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό την εμπιστοσύνη τους στους ευρωπαϊκούς θεσμούς (54%). Η ηλικία ολοκλήρωσης των σπουδών είναι σημαντική: όσο πιο πολύ έχει σπουδάσει κανείς τόσο μεγαλύτερη είναι και η εμπιστοσύνη του στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Τα άτομα που σπούδασαν και πέραν του 20ού έτους της ηλικίας τους δηλώνουν κατά 60% ότι τους εμπιστεύονται, και όσα σπουδάζουν ακόμα εκφράζουν την εμπιστοσύνη αυτή σε ποσοστό 69%. Αντίθετα, τα άτομα που σταμάτησαν τις σπουδές τους πριν από το 15ο έτος της ηλικίας τους εμπιστεύονται τους ευρωπαϊκούς θεσμούς κατά 43%. Εθνική ανάλυση: Οι Ευρωπαίοι που δείχνουν τη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη είναι οι Φινλανδοί (67%), ενώ έπονται οι Βέλγοι, οι Εσθονοί και οι Κύπριοι (όλοι με ποσοστό 66%), και στη συνέχεια οι Μαλτέζοι (65%). Οι Ευρωπαίοι που δείχνουν τη μεγαλύτερη δυσπιστία για τους θεσμούς είναι οι Βρετανοί (60%), ακολουθούμενοι από τους Λετονούς (52%) και τους Τσέχους (50%). Πάνω από έξι στους δέκα Ευρωπαίους αισθάνονται Ευρωπαίοι Από το σύνολο των όσων απάντησαν, το 64% αισθάνονται πολίτες της ΕΕ, έναντι 32% που δηλώνουν ότι δεν έχουν αυτό το αίσθημα. Κοινωνικοδημογραφική ανάλυση: Η παράμετρος αυτή σχετίζεται με την ηλικία τέλους των σπουδών: όσο πιο μεγάλη ήταν η διάρκεια των σπουδών κάποιου, τόσο περισσότερο αισθάνεται πολίτης της ΕΕ: - τέλος σπουδών πριν από το 15ο έτος: 54% αισθάνονται πολίτες της ΕΕ - τέλος σπουδών μετά το 20ό έτος: 75% αισθάνονται πολίτες της ΕΕ - εξακολουθούν να σπουδάζουν: 77% αισθάνονται πολίτες της ΕΕ Ανάλυση της προσχώρησης και της προσήλωσης στην Ευρώπη Το 69% των Ευρωπαίων εκτιμά ότι η ένταξη της χώρας τους στην ΕΕ είναι κάτι θετικό. Το 22% πιστεύει ότι αυτό δεν ισχύει. Η ερώτηση τέθηκε σε όλους όσοι συμμετείχαν στην έρευνα. 11/13
Εθνική ανάλυση: Οι Λουξεμβουργιανοί (85%), οι Ολλανδοί (84%) και οι Βέλγοι (83%) παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά από όσους πιστεύουν ότι η προσχώρηση είναι θετική. Οι Λετονοί (49%), οι Βρετανοί (45%) και οι Ούγγροι (36%) έχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά όσων πιστεύουν ότι η ένταξη της χώρας τους στην ΕΕ δεν είναι κάτι θετικό. Η προσήλωση στη χώρα υπερισχύει της προσήλωσης στην Ευρώπη Προσήλωση στη χώρα : Το 91% των Ευρωπαίων αισθάνονται προσηλωμένοι στη χώρα τους, έναντι 7% που δηλώνουν το αντίθετο. Από αυτό το 91%, το 96% όσων απάντησαν δηλώνουν προσηλωμένοι στην Ευρώπη. Προσήλωση στην Ευρώπη : Το 64% όσων απάντησαν αισθάνονται προσηλωμένοι στην Ευρώπη, έναντι 32% που δηλώνουν το αντίθετο. Από αυτό το 64%, το 67% των ατόμων δηλώνουν προσηλωμένοι στη χώρα τους. V. ΣΗΜΑΣΙΑ ΠΟΥ ΔΙΔΕΤΑΙ ΣΤΗ ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι οι ερωτηθέντες πολίτες δίνουν κάποια σημασία στη γνώση των εκλεγέντων υποψηφίων και των κομμάτων που νίκησαν. Εκλεγέντες υποψήφιοι: Από το σύνολο των όσων απάντησαν, το 49% εκτιμά ότι είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει ποιοι είναι οι υποψήφιοι που εξελέγησαν ευρωβουλευτές στη χώρα τους. Το 44% δεν πιστεύει ότι αυτό είναι κάτι σημαντικό. Μεταξύ των ψηφισάντων στις ευρωεκλογές (43% του πληθυσμού), το 68% πιστεύει ότι είναι σημαντικό να γνωρίζει ποιος εξελέγη, έναντι 28% των ψηφισάντων που δεν θεωρούν σημαντικό να γνωρίζουν ποιος εξελέγη. Κόμματα που νίκησαν: Από το σύνολο των όσων απάντησαν, το 50% εκτιμά ότι είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει ποιο πολιτικό κόμμα εξέλεξε τους περισσότερους ευρωβουλευτές στις ευρωεκλογές στη χώρα τους. Το 43% δεν πιστεύει ότι αυτό είναι κάτι σημαντικό. Μεταξύ των ψηφισάντων στις ευρωεκλογές (43% του πληθυσμού), το 71% πιστεύει ότι είναι σημαντικό να γνωρίζει ποιο κόμμα εξέλεξε τους περισσότερους ευρωβουλευτές, έναντι 25% 12/13
των ψηφισάντων που δεν θεωρούν σημαντικό να γνωρίζουν ποιο κόμμα εξέλεξε τους περισσότερους ευρωβουλευτές. Μονάδα Παρακολούθησης της Κοινής Γνώμης Για περαιτέρω πληροφορίες: Jacques Nancy (+32 2 284 24 85) Nives Zun Elise Defourny Jonas Trifot (+32 2 284 06 55) 13/13