τα βιβλία των επιτυχιών

Τα βιβλία των Εκδόσεων Πουκαμισάς συμπυκνώνουν την πολύχρονη διδακτική εμπειρία των συγγραφέων μας και αποτελούν το βασικό εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν οι μαθητές των φροντιστηρίων μας. Μέσα από τη διαρκή τους αξιοποίηση στις τάξεις μας διασφαλίζουμε τον εμπλουτισμό τους, τη συνεχή τους βελτίωση και την επιστημονική τους αρτιότητα, καθιστώντας τα βιβλία των Εκδόσεών μας εγγύηση για την επιτυχία των μαθητών. τα βιβλία των επιτυχιών

ΜΑΡΙΑ ΓΚΥΡΤΗ ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΪΑΦΑ λατινικά Ανθρωπιστικών Σπουδών Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Κάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή ενός εκ των συγγραφέων Σειρά: Γε ν ι κ ο Λυκειο Γ Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών Λατινικά Μαρία Γκυρτή, Ειρήνη Καϊάφα ISBN: 978-618-5325-11-4 Διόρθωση κειμένου: Χαρά Παπαδοπούλου Στοιχειοθεσία-σελιδοποίηση: Μαλβίνα Κότο Σχεδιασμός εξωφύλλου: Αλέξανδρος Γιαννακούλιας Υπεύθυνη έκδοσης: Μαλβίνα Κότο Copyright 2018 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ, Μαρία Γκυρτή, Ειρήνη Καϊάφα για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο Κυκλοφορία έκδοσης: Μάιος 2018 Επικοινωνία με συγγραφείς: Μαρία Γκυρτή matkr223@gmail.com Ειρήνη Καϊάφα eir.bill@yahoo.gr Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο, μέσο και μέθοδο αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, θέση σε κυκλοφορία, παρουσίαση, διανομή και η εν γένει πάσης φύσεως χρήση και εκμετάλλευση του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμηματικά καθώς και της ολικής αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου (στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης κ.λπ.) και του εξωφύλλου του σύμφωνα με τις διατάξεις της υπάρχουσας νομοθεσίας περί προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων περιλαμβανομένων και των σχετικών διεθνών συμβάσεων. Σωτήρος και Αλκιβιάδου 132, ΤΚ 185 35 Πειραιάς Τ. 210 4112507 F. 210 4116752 www.ekdoseispoukamisas.gr info@ekdoseispoukamisas.gr

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κείμενο Ι 13 Κείμενο ΙI 15 Κείμενο ΙII 17 Κείμενο Μετάφραση 20 Γραμματική αναγνώριση 21 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 25 Συντακτική ανάλυση 30 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 33 Προτεινόμενες ασκήσεις 34 Κείμενο ΙV 37 Κείμενο V 39 Κείμενο Μετάφραση 42 Γραμματική αναγνώριση 43 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 47 Συντακτική ανάλυση 53 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 56 Προτεινόμενες ασκήσεις 57 Κείμενο VΙ 61 Κείμενο Μετάφραση 64 Γραμματική αναγνώριση 65 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 68 Συντακτική ανάλυση 73 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 76 Προτεινόμενες ασκήσεις 78 Κείμενο VIΙ 81 Κείμενο Μετάφραση 84 Γραμματική αναγνώριση 85 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 89 Συντακτική ανάλυση 94 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 97 Προτεινόμενες ασκήσεις 99 Κείμενο VIIΙ 103 Κείμενο ΙX 105 7

Κείμενο X 107 Κείμενο XI 109 Κείμενο Μετάφραση 112 Γραμματική αναγνώριση 113 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 118 Συντακτική ανάλυση 124 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 128 Προτεινόμενες ασκήσεις 130 Κείμενο XII 135 Κείμενο XIII 137 Κείμενο Μετάφραση 140 Γραμματική αναγνώριση 141 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 145 Συντακτική ανάλυση 152 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 155 Προτεινόμενες ασκήσεις 156 Κείμενο XIV 159 Κείμενο Μετάφραση 162 Γραμματική αναγνώριση 163 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 169 Συντακτική ανάλυση 177 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 181 Προτεινόμενες ασκήσεις 183 Κείμενο XV 187 Κείμενο Μετάφραση 190 Γραμματική αναγνώριση 191 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 196 Συντακτική ανάλυση 203 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 207 Προτεινόμενες ασκήσεις 208 Κείμενο XVI 211 Κείμενο XVII 213 Κείμενο XVIII 215 Κείμενο XIX 217 8

Κείμενο XX 219 Κείμενο Μετάφραση 222 Γραμματική αναγνώριση 223 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 228 Συντακτική ανάλυση 235 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 239 Προτεινόμενες ασκήσεις 240 Κείμενο XΧI 245 Κείμενο Μετάφραση 248 Γραμματική αναγνώριση 249 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 254 Συντακτική ανάλυση 260 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 264 Προτεινόμενες ασκήσεις 266 Κείμενο XΧII 271 Κείμενο XΧIII 273 Κείμενο XΧIV 275 Κείμενο Μετάφραση 278 Γραμματική αναγνώριση 279 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 285 Συντακτική ανάλυση 290 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 297 Προτεινόμενες ασκήσεις 299 Κείμενο XΧV 303 Κείμενο Μετάφραση 306 Γραμματική αναγνώριση 307 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 313 Συντακτική ανάλυση 319 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 325 Προτεινόμενες ασκήσεις 326 Κείμενο XΧVI 331 Κείμενο XXVII 333 Κείμενο Μετάφραση 336 Γραμματική αναγνώριση 337 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 344 Συντακτική ανάλυση 350 9

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 356 Προτεινόμενες ασκήσεις 358 Κείμενο XΧVIII 361 Κείμενο XΧIX 363 Κείμενο Μετάφραση 366 Γραμματική αναγνώριση 367 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 374 Συντακτική ανάλυση 381 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 387 Προτεινόμενες ασκήσεις 389 Κείμενο XΧX 393 Κείμενο XXXI 395 Κείμενο Μετάφραση 398 Γραμματική αναγνώριση 399 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 405 Συντακτική ανάλυση 411 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 417 Προτεινόμενες ασκήσεις 419 Κείμενο XXXIΙ 423 Κείμενο XXXIIΙ 425 Κείμενο XXXIV 427 Κείμενο Μετάφραση 430 Γραμματική αναγνώριση 431 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 437 Συντακτική ανάλυση 443 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 449 Προτεινόμενες ασκήσεις 450 Κείμενο XXXV 455 Κείμενο XXXVI 457 Κείμενο Μετάφραση 460 Γραμματική αναγνώριση 461 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 467 Συντακτική ανάλυση 473 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 478 Προτεινόμενες ασκήσεις 479 10

Κείμενο XXXVII 483 Κείμενο XXXVIII 485 Κείμενο Μετάφραση 488 Γραμματική αναγνώριση 489 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 494 Συντακτική ανάλυση 499 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 504 Προτεινόμενες ασκήσεις 506 Κείμενο XXXIX 509 Κείμενο XL 511 Κείμενο XLI 513 Κείμενο XLII 515 Κείμενο Μετάφραση 518 Γραμματική αναγνώριση 519 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 524 Συντακτική ανάλυση 529 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 535 Προτεινόμενες ασκήσεις 536 Κείμενο XLIII 539 Κείμενο Μετάφραση 542 Γραμματική αναγνώριση 543 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 550 Συντακτική ανάλυση 557 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 563 Προτεινόμενες ασκήσεις 565 Κείμενο XLIV 569 Κείμενο Μετάφραση 572 Γραμματική αναγνώριση 573 Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 578 Συντακτική ανάλυση 584 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 590 Προτεινόμενες ασκήσεις 592 Κείμενο XLV 595 Κείμενο Μετάφραση 598 Γραμματική αναγνώριση 599 11

Επεξεργασία γραμματικών φαινομένων 605 Συντακτική ανάλυση 611 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 618 Προτεινόμενες ασκήσεις 619 Κείμενο XLVIII 623 Κείμενο XLIX 625 Κείμενο L 627 Θεωρία γραμματικής 629 Κατάλογος ουσιαστικών, επιθέτων, αντωνυμιών & ρημάτων 735 Θεωρία συντακτικού 747 Απαντήσεις στις επαναληπτικές ασκήσεις του σχολικού βιβλίου 815 Κριτήρια αξιολόγησης 827 Aπαντήσεις στις προτεινόμενες ασκήσεις συντακτικού 853 Βιβλιογραφία 879 12

ΚΕΙΜΕΝΟ I o εξόριστος ποιητής ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ το λατινικό αλφάβητο, σελ. 631 / τονισμός λέξεων, σελ. 631-632 / κανόνες συλλαβισμού, σελ. 632-633 / πρώτη κλίση ουσιαστικών, σελ. 633-634 / οριστική ενεστώτα, Ε.Φ. ρημάτων 1ης συζυγίας και του ρήματος sum, σελ. 674-675 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ βασικές συντακτικές δομές, σελ. 749 / χρήση των πτώσεων, σελ. 749-750

ΚΕΙΜΕΝΟ II Διδώ και Αινείας ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ δεύτερη κλίση ουσιαστικών: αρσενικά σε -us, σελ. 634-638 / προσωπικές αντωνυμίες, σελ. 659 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ χρήση των πτώσεων, σελ. 749-750

ΚΕΙΜΕΝΟ III η περιπέτεια της Ανδρομέδας ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ οριστική ενεστώτα Ε.Φ. ρημάτων 2ης συζυγίας, σελ. 675 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ η δοτική ως συμπλήρωμα ρημάτων, σελ. 783-785 / αφαιρετική της αιτίας και του οργάνου, σελ. 787-788

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae incolis nocet. Oraculum incolis respondet: «regia hostia deo placet!». Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus calceis pennatis advolat; puellam videt et stupet forma puellae. Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent. 19

ΚΕΙΜΕΝΟ IIΙ ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Cepheus et Cassiope habent Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν Andromedam filiam. την Ανδρομέδα κόρη. Cassiope, superba Η Κασσιόπη, περήφανη forma sua, για την ομορφιά της, comparat se συγκρίνει τον εαυτό της cum Nymphis. με τις Νηρηίδες. Neptunus iratus Ο Ποσειδώνας οργισμένος 1 urget στέλνει ad oram Aethiopiae στην ακτή της Αιθιοπίας marinam beluam, θαλάσσιο κήτος, quae nocet incolis. το οποίο αφανίζει τους κατοίκους. Oraculum respondet incolis: Το μαντείο απαντά στους κατοίκους: «regia hostia «βασιλικό σφάγιο για θυσία placet deo!» αρέσει στον θεό!» Tum Cepheus adligat Τότε ο Κηφέας δένει Andromedam ad scopulum; την Ανδρομέδα σε βράχο belua movet se το κήτος κινείται ad Andromedam. προς την Ανδρομέδα. Repente Perseus Ξαφνικά ο Περσέας advolat καταφτάνει πετώντας pennatis calceis; με φτερωτά σανδάλια videt puellam βλέπει την κοπέλα et stupet και θαμπώνεται forma puellae. από την ομορφιά της κοπέλας. Perseus hasta Ο Περσέας με το δόρυ delet beluam σκοτώνει το κήτος et liberat Andromedam. και ελευθερώνει την Ανδρομέδα. Cepheus, Cassiope et incolae Ο Κηφέας, η Κασσιόπη και οι κάτοικοι Aethiopiae valde gaudent. της Αιθιοπίας χαίρονται πάρα πολύ. 1 ή: επειδή οργίστηκε 20

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ 1. 2. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent Cepheus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Cepheus -i, αρσ. β Κηφέας et: συμπλεκτικός σύνδεσμος και Cassiope: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Cassiope -es, θηλ. α Κασσιόπη Andromedam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Andromeda -ae, θηλ. α Ανδρομέδα filiam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού filia -ae, θηλ. α κόρη habent: γ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος habeo, habui, habitum, habere (2) έχω Cepheus, Cassiope, Andromedam: τα ουσιαστικά δεν σχηματίζουν πληθυντικό αριθμό, αφού αποτελούν κύρια ονόματα. Πρόκειται για ουσιαστικά με ιδιομορφία στην κλίση τους. filiam: το ουσιαστικό σχηματίζει τη δοτική και αφαιρετική πληθυντικού (filiis) σε -abus, όταν είναι ανάγκη να γίνει διάκριση από τις όμοιες πτώσεις του αρσενικού ουσιαστικού της β κλίσης filius (filiis et filiabus ή filiis filiabusque τοῖς υἱοῖς καὶ ταῖς θυγατράσι). Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat Cassiope: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Cassiope -es, θηλ. α Κασσιόπη superba: ονομαστική ενικού θηλυκού γένους του επιθέτου superbus -a -um, β κλίσης υπερήφανος -η -ο forma: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού forma -ae, θηλ. α ομορφιά sua: αφαιρετική ενικού θηλυκού γένους της κτητικής αντωνυμίας γ προσώπου για έναν κτήτορα suus, sua, suum δικός -ή -ό της cum: πρόθεση + αφαιρετική (μαζί) με Nymphis: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού Nympha -ae, θηλ. α Νύμφη se: αιτιατική ενικού θηλυκού γένους της προσωπικής αντωνυμίας γ προσώπου τον εαυτό της comparat: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος comparo, comparavi, comparatum, comparare (1) συγκρίνω Nymphis: ουσιαστικό με ιδιομορφία στην κλίση του. superba θετικός: superbus -a -um / επίρρημα: superbe συγκριτικός: superbior -ior -ius superbius υπερθετικός: superbissimus -a -um superbissime 21

ΚΕΙΜΕΝΟ IIΙ 3. 4. 5. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae incolis nocet Neptunus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Neptunus -i, αρσ. β Ποσειδώνας iratus: ονομαστική ενικού αρσενικού γένους της μετοχής παθητικού παρακειμένου του ρήματος irascor, iratus sum (suscensui), irasci (αποθετικό, 3) οργίζομαι (λειτουργεί και ως δευτερόκλιτο επίθετο iratus -a -um = οργισμένος) ad: πρόθεση + αιτιατική προς oram: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού ora -ae, θηλ. α ακτή Aethiopiae: γενική ενικού του ουσιαστικού Aethiopia -ae, θηλ. α Αιθιοπία urget: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος urgeo, ursi,, urgere (2) στέλνω, σπρώχνω beluam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού belua -ae, θηλ. α κήτος marinam: αιτιατική ενικού θηλυκού γένους του επιθέτου marinus -a -um, β κλίσης θαλάσσιος -α -ο quae: ονομαστική ενικού θηλυκού γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod ο οποίος -α -ο incolis: δοτική πληθυντικού του ουσιαστικού incola -ae, αρσ. α κάτοικος nocet: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος noceo, nocui, nocitum, nocere (2) αφανίζω, βλάπτω Neptunus, Aethiopiae: τα ουσιαστικά δεν σχηματίζουν πληθυντικό αριθμό, αφού αποτελούν κύρια ονόματα. iratus θετικός: iratus -a -um συγκριτικός: iratior -ior -ius υπερθετικός: iratissimus -a -um marina: το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά. incolis: το ουσιαστικό είναι αρσενικού γένους α κλίσης. Oraculum incolis respondet oraculum: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού oraculum -i, ουδ. β μαντείο incolis: δοτική πληθυντικού του ουσιαστικού incola -ae, αρσ. α κάτοικος respondet: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος respondeo, respondi, responsum, respondere (2) απαντώ regia hostia deo placet regia: ονομαστική ενικού θηλυκού γένους του επιθέτου regius -a -um, β κλίσης βασιλικός -ή -ό hostia: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού hostia -ae, θηλ. α σφάγιο για θυσία deo: δοτική ενικού του ουσιαστικού deus -i, αρσ. β θεός 22

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ 6. 7. 8. placet: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος placeo, placui, placitum, placere (2) αρέσω regius: το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά. deo: ουσιαστικό με ανωμαλίες στην κλίση του (βλ. κλίση ουσιαστικών). Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat tum: χρονικό επίρρημα τότε Cepheus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Cepheus -i, αρσ. β Κηφέας Andromedam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Andromeda -ae, θηλ. α Ανδρομέδα ad: πρόθεση + αιτιατική προς scopulum: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού scopulus -i, αρσ. β βράχος adligat: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος adligo, adligavi, adligatum, adligare (1) δένω belua ad Andromedam se movet belua: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού belua -ae, θηλ. α κήτος ad: πρόθεση + αιτιατική προς Andromedam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Andromeda -ae, θηλ. α Ανδρομέδα se: αιτιατική ενικού θηλυκού γένους της προσωπικής αντωνυμίας γ προσώπου τον εαυτό της movet: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος moveo, movi, motum, movere (2) κινώ Repente Perseus calceis pennatis advolat repente: τροπικό επίρρημα ξαφνικά Perseus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Perseus -i, αρσ. β Περσέας calceis: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού calceus -i, αρσ. β υπόδημα, σανδάλι pennatis: αφαιρετική πληθυντικού αρσενικού γένους του επιθέτου pennatus -a -um, β κλίσης φτερωτός -ή -ό advolat: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος advolo, advolavi, advolatum, advolare (1) καταφτάνω πετώντας Perseus: το ουσιαστικό δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό, αφού αποτελεί κύριο όνομα. Πρόκειται για ουσιαστικό με ιδιομορφία στην κλίση του. pennatis θετικός: pennatus -a -um συγκριτικός: pennatior -ior -ius υπερθετικός: 23

ΚΕΙΜΕΝΟ IIΙ 9. 10. 11. 24 puellam videt et stupet forma puellae puellam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού puella -ae, θηλ. α κοπέλα videt: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος video, vidi, visum, videre (2) βλέπω et: συμπλεκτικός σύνδεσμος και stupet: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος stupeo, stupui,, stupere (2) θαμπώνομαι forma: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού forma -ae, θηλ. α ομορφιά puellae: γενική ενικού του ουσιαστικού puella -ae, θηλ. α κοπέλα Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat Perseus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Perseus -i, αρσ. β Περσέας hasta: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού hasta -ae, θηλ. α δόρυ beluam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού belua -ae, θηλ. α κήτος delet: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος deleo, delevi, deletum, delere (2) σκοτώνω et: συμπλεκτικός σύνδεσμος και Andromedam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Andromeda -ae, θηλ. α Ανδρομέδα liberat: γ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος libero, liberavi, liberatum, liberare (1) ελευθερώνω Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent Cepheus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Cepheus -i, αρσ. β Κηφέας Cassiope: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Cassiope -es, θηλ. α Κασσιόπη et: συμπλεκτικός σύνδεσμος και incolae: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού incola -ae, αρσ. α κάτοικος Aethiopiae: γενική ενικού του ουσιαστικού Aethiopia -ae, θηλ. α Αιθιοπία valde: ποσοτικό επίρρημα πάρα πολύ gaudent: γ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του ρήματος gaudeo, gavisus sum, (gavisum), gaudere (ημιαποθετικό, 2) χαίρομαι Aethiopiae: το ουσιαστικό δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό, αφού αποτελεί κύριο όνομα. gaudent: ημιαποθετικό ρήμα. Σχηματίζει ενεστώτα και απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής και παρακείμενο παθητικής φωνής. Επομένως ο ενεστώτας, ο παρατατικός και ο μέλλοντας σχηματίζονται κατά την ενεργητική φωνή και οι υπόλοιποι χρόνοι κατά την παθητική φωνή. valde θετικός: valde (προέρχεται από το επίθετο validus -a -um) συγκριτικός: valdius υπερθετικός: valdissime

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α κλίση αρσενικά αρσενικά incola -ae Cepheus -i θηλυκά Neptunus -i Cassiope -es deus -i Andromeda -ae scopulus -i filia -ae Perseus -i forma -ae calceus -i Nympha -ae ουδέτερα ora -ae oraculum -i Aethiopia -ae belua -ae hostia -ae puella -ae hasta -ae Β κλίση ΕΠΙΘΕΤΑ Β κλίση superbus -a -um iratus -a -um marinus -a -um regius -a -um pennatus -a -um ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ suus, sua, suum se qui, quae, quod ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ tum et cum + αφαιρετική repente ad + αιτιατική valde 25

ΚΕΙΜΕΝΟ IIΙ ΡΗΜΑΤΑ 1η ΣΥΖΥΓΙΑ comparo, comparavi, comparatum, comparare adligo, adligavi, adligatum, adligare advolo, advolavi, advolatum, advorare libero, liberavi, liberatum, liberare 2η ΣΥΖΥΓΙΑ habeo, habui, habitum, habere urgeo, ursi,, urgere noceo, nocui, nocitum, nocere respondeo, respondi, responsum, respondere placeo, placui, placitum, placere moveo, movi, motum, movere video, vidi, visum, videre stupeo, stupui,, stupere deleo, delevi, deletum, delere gaudeo, gavisus sum, (gavisum), gaudere (ημιαποθετικό) 3η ΣΥΖΥΓΙΑ irascor, iratus sum (suscensui), irasci (αποθετικό) ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΗΜΙΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ irascor, iratus sum (suscensui), irasci (αποθετικό, 3) gaudeo, gavisus sum (gavisum), gaudere (ημιαποθετικό, 2) ΚΛΙΣΗ ΣΥΝΕΚΦΟΡΩΝ Ενικός αριθμός Ονομ forma sua belua marina regia hostia calceus pennatus Γεν formae suae beluae marinae regiae hostiae calcei pennati Δοτ formae suae beluae marinae regiae hostiae calceo pennato Αιτ formam suam beluam marinam regiam hostiam calceum pennatum Κλ (forma) belua marina regia hostia calcee pennate Αφαιρ forma sua belua marina regia hostia calceo pennato 26

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ Πληθυντικός αριθμός Ονομ formae suae beluae marinae regiae hostiae calcei pennati Γεν formarum beluarum regiarum calceorum suarum marinarum hostiarum pennatorum Δοτ formis suis beluis marinis regiis hostiis calceis pennatis Αιτ formas suas beluas marinas regias hostias calceos pennatos Κλ (formae) beluae marinae regiae hostiae calcei pennati Αφαιρ formis suis beluis marinis regiis hostiis calceis pennatis ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ Ενικός αριθμός Ονομ Cepheus Cassiope Andromeda (Andromede) Perseus Γεν Cephei (Cepheos) Cassiopes Andromedae Persei (Andromedes) (Perseos) Δοτ Cepheo Cassiopae Andromedae Perseo Αιτ Cepheum (Cephea) Cassiopen Andromedam Perseum (Andromedan/ -en) (Persea) Κλ Cepheu Cassiope Andromeda (Andromede) Perseu Αφαιρ Cepheo Cassiope Andromeda (Andromede) Perseo Ενικός αριθμός Ονομ filia deus Nympha/Nymphe incola ora Γεν filiae dei Nymphae/Nymphes incolae orae Δοτ filiae deo Nymphae incolae orae Αιτ filiam deum Nympham/Nymphen incolam oram Κλ filia [dee], dive, deus Nympha/Nymphe incola ora Αφαιρ filia deo Nympha/Nymphe incola ora Πληθυντικός αριθμός Ονομ filiae dei, dii, di Nymphae incolae orae Γεν filiarum deorum, deum Nympharum incolarum orarum Δοτ filiis/filiabus deis, diis, dis Nymphis incolis oris Αιτ filias deos Nymphas incolas oras Κλ filiae dei, dii, di Nymphae incolae orae Αφαιρ filiis/filiabus deis, diis, dis Nymphis incolis oris 27

ΚΕΙΜΕΝΟ IIΙ Ενικός αριθμός Ονομ puella hasta scopulus oraculum Γεν puellae hastae scopuli oraculi Δοτ puellae hastae scopulo oraculo Αιτ puellam hastam scopulum oraculum Κλ puella hasta scopule oraculum Αφαιρ puella hasta scopulo oraculo Πληθυντικός αριθμός Ονομ puellae hastae scopuli oracula Γεν puellarum hastarum scopulorum oraculorum Δοτ puellis hastis scopulis oraculis Αιτ puellas hastas scopulos oracula Κλ puellae hastae scopuli oracula Αφαιρ puellis hastis scopulis oraculis ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός superba superbior superbissima iratus iratior iratissimus pennatis pennatioribus valde valdius valdissime ΧΡΟΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΤΥΠΩΝ Ενσ habent comparat urget nocet respondet Πρτ habebant comparabat urgebat nocebat respondebat Μελλ habebunt comparabit urgebit nocebit respondebit Πρκ habuerunt/-ere comparavit ursit nocuit respondit Υπερσ habuerant comparaverat urserat nocuerat responderat Σ.μελλ habuerint comparaverit urserit nocuerit responderit Ενσ placet adligat movet advolat videt Πρτ placebat adligabat movebat advolabat videbat Μελλ placebit adligabit movebit advolabit videbit Πρκ placuit adligavit movit advolavit vidit Υπερσ placuerat adligaverat moverat advolaverat viderat Σ.μελλ placuerit adligaverit moverit advolaverit viderit 28

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ Ενσ stupet delet liberat gaudent (1) irascens Πρτ stupebat delebat liberabat gaudebant Μελλ stupebit delebit liberabit gaudebunt iraturus Πρκ stupuit delevit liberavit gavisi sunt iratus Υπερσ stupuerat deleverat liberaverat gavisi erant Σ.μελλ stupuerit deleverit liberaverit gavisi erunt (1) Ημιαποθετικό ρήμα ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ gaudeo ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΜΕΤΟΧΗ Ενσ gaudere gaudens Μελλ gavisurum -am -um esse gavisuros -as -a esse gavisurus -a -um Πρκ gavisum -am -um esse gavisos -as -a esse gavisus -a -um Σ.μελλ gavisum -am -um fore gavisos -as -a fore ΣΟΥΠΙΝΟ ΓΕΡΟΥΝΔΙΟ Γεν gaudendi Δοτ gaudendo Αιτ gavisum gaudendum Αφαιρ gavisu gaudendo ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΟ gaudendus -a -um 29

ΚΕΙΜΕΝΟ IIΙ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 1. Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent: κύρια πρόταση κρίσεως habent: ρήμα Cepheus (et) Cassiope: υποκείμενα στο habent Andromedam: αντικείμενο στο habent filiam: κατηγορούμενο στο Andromedam 2. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat: κύρια πρόταση κρίσεως comparat: ρήμα Cassiope: υποκείμενο στο comparat se: αντικείμενο στο comparat (ευθεία αυτοπάθεια) cum Nymphis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει παραβολή και προσδιορίζει το comparat superba: επιρρηματικό κατηγορούμενο που δηλώνει τρόπο και προσδιορίζει το comparat αναφέρεται στο υποκείμενο στο Cassiope forma: απρόθετη αφαιρετική οργανική που δηλώνει αιτία και, συγκεκριμένα, το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο προσδιορίζει το superba sua: επιθετικός προσδιορισμός στο forma 3. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam: κύρια πρόταση κρίσεως urget: ρήμα Neptunus: υποκείμενο στο urget beluam: αντικείμενο στο urget marinam: επιθετικός προσδιορισμός στο beluam iratus: επιρρηματική αιτιολογική μετοχή, συνημμένη (υποκείμενό της το Neptunus) εκφράζει το προτερόχρονο ad oram: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση προς τόπο και προσδιορίζει το urget Aethiopiae: γενική κτητική στο oram Αν το iratus θεωρηθεί επίθετο, λειτουργεί ως επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου και αποδίδεται στο υποκείμενο. Ο εμπρόθετος προσδιορισμός δηλώνει συγκεκριμένα την προσέγγιση. 4. quae incolis nocet: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο beluam nocet: ρήμα quae: υποκείμενο στο nocet incolis: δοτική ως συμπλήρωμα (αντικείμενο) στο nocet 30

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ 5. Oraculum incolis respondet: κύρια πρόταση κρίσεως respondet: ρήμα οraculum: υποκείμενο στο respondet incolis: έμμεσο αντικείμενο στο respondet 6. regia hostia deo placet: κύρια πρόταση κρίσεως placet: ρήμα hostia: υποκείμενο στο placet regia: επιθετικός προσδιορισμός στο hostia deo: δοτική ως συμπλήρωμα (αντικείμενο) στο placet 7. Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat: κύρια πρόταση κρίσεως adligat: ρήμα Cepheus: υποκείμενο στο adligat Andromedam: αντικείμενο στο adligat ad scopulum: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο και προσδιορίζει το adligat tum: επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει χρόνο και προσδιορίζει το adligat 8. belua ad Andromedam se movet: κύρια πρόταση κρίσεως movet: ρήμα belua: υποκείμενο στο movet se: αντικείμενο στο movet (ευθεία αυτοπάθεια) ad Andromedam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση προς πρόσωπο και προσδιορίζει το movet 9. Repente Perseus calceis pennatis advolat: κύρια πρόταση κρίσεως advolat: ρήμα Perseus: υποκείμενο στο advolat calceis: απρόθετη αφαιρετική οργανική που δηλώνει όργανο (ή μέσο) και προσδιορίζει το advolat pennatis: επιθετικός προσδιορισμός στο calceis repente: επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει τρόπο και προσδιορίζει το advolat 10. puellam videt: κύρια πρόταση κρίσεως videt: ρήμα Perseus: εννοούμενο υποκείμενο στο videt puellam: αντικείμενο στο videt 31

ΚΕΙΜΕΝΟ IIΙ 11. [et] stupet forma puellae: κύρια πρόταση κρίσεως stupet: ρήμα Perseus: εννοούμενο υποκείμενο στο stupet forma: απρόθετη αφαιρετική οργανική που δηλώνει αιτία και, συγκεκριμένα, το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο προσδιορίζει το stupet puellae: γενική κτητική στο forma 12. Perseus hasta beluam delet: κύρια πρόταση κρίσεως delet: ρήμα Perseus: υποκείμενο στο delet beluam: αντικείμενο στο delet hasta: απρόθετη αφαιρετική οργανική που δηλώνει όργανο και προσδιορίζει το delet 13. [et] Andromedam liberat: κύρια πρόταση κρίσεως liberat: ρήμα Perseus: εννοούμενο υποκείμενο στο liberat Andromedam: αντικείμενο στο liberat 14. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent: κύρια πρόταση κρίσεως gaudent: ρήμα Cepheus, Cassiope (et) incolae: υποκείμενα στο gaudent Aethiopiae: γενική κτητική στο incolae valde: επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει ποσό και προσδιορίζει το gaudent ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ quae incolis nocet: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο beluam Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με έγκλιση οριστική, γιατί εκφράζει το πραγματικό συγκεκριμένα χρόνου ενεστώτα (nocet), γιατί αναφέρεται στο παρόν. 32

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Ι. Να συμπληρωθούν και να τονιστούν οι σωστοί τύποι της οριστικής του ενεστώτα: Nos filiam habe.. Beluae incolis noce. Vos puellam vide.. Ego forma puellae stupe Tu beluam hasta dele Ille valde gaude.. Deis hostiae place Nos scopulum vide Tu Andromedam vide. Vos filiam habe Απαντηση habémus vidétis déles plácent vídes nócent stúpeo gáudet vidémus habétis ΙΙ. Να συμπληρωθούν οι σωστοί τύποι των ουσιαστικών και επιθέτων: Nymph Cassiopen (αιτ.) nοn amant. Belua Νeptun incol.. nocet. Incolae (αρσ.) barbar sunt. Deo regi hosti dant (do = δίνω). Perseus calce (πληθ.) pennat. habet. Απαντηση Nymphae / Neptuni incolis / barbari / regiam hostiam / calceos pennatos ΙΙΙ. Να τονιστούν τα ονόματα: Cepheus, Cassiope, Andromeda, Perseus, Aethiopia. (Για τον τονισμό των ονομάτων με ελληνική προέλευση βλ. το μάθημα V, παρατ. 4.) Απαντηση Cépheus, Cassíope, Αndrómeda, Pérseus, Αethiópia IV. Να γίνει συντακτική αναγνώριση των τύπων: ad oram, puellae, hasta. Απαντηση Βλ. συντακτική ανάλυση V. Να μεταφραστεί στα λατινικά η πρόταση: Ο Περσέας καταφθάνει πετώντας στην Αιθιοπία και ελευθερώνει την κόρη του Κηφέα. Απαντηση Perseus in Aethiopiam advolat et filiam Cephei liberat. 33

ΚΕΙΜΕΝΟ IIΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. Να μεταφέρετε τα προσηγορικά ουσιαστικά του κειμένου στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. 2. filiam, incolis (το 1ο του κειμένου), oraculum, scopulum, calceis, hasta: να αναγνωρίσετε γραμματικά τα παραπάνω ουσιαστικά και να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις τους στον άλλο αριθμό. 3. regia hostia, calceis pennatis: να γράψετε τις παραπάνω συνεκφορές στις πλάγιες πτώσεις στον άλλο αριθμό. 4. Να γράψετε τη γενική και τη δοτική ενικού αριθμού των κύριων ονομάτων του κειμένου. 5. Να γράψετε τον ίδιο τύπο των ρημάτων του κειμένου στον άλλο αριθμό. 6. quae incolis nocet / oraculum incolis respondet / regia hostia deo placet: να μεταφέρετε τις παραπάνω προτάσεις στον άλλο αριθμό. 7. Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων του κειμένου που ανήκουν στην α συζυγία. 8. Να κλίνετε τα ρήματα της β συζυγίας του κειμένου στην οριστική ενεστώτα ενεργητικής φωνής. 9. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις του κειμένου: filiam: τη δοτική πληθυντικού αριθμού superba: τον ίδιο τύπο στο αρσενικό γένος Nymphis: την αιτιατική του ίδιου αριθμού beluam marinam: τη γενική πληθυντικού αριθμού incolis (το 2ο του κειμένου): τη γενική ενικού αριθμού deo: την κλητική ενικού και τη γενική πληθυντικού αριθμού scopulum: τον ίδιο τύπο στον άλλο αριθμό calceis pennatis: την ονομαστική και την κλητική ενικού αριθμού puellae: τον ίδιο τύπο στον άλλο αριθμό sua: τον ίδιο τύπο στα υπόλοιπα γένη quae: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένος se (το 2ο του κειμένου): τη γενική πληθυντικού αριθμού στο α πρόσωπο 34

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ 10. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους (για τους περιφραστικούς τύπους να λάβετε υπόψη το υποκείμενο): habent: τον ίδιο τύπο στον παρατατικό, μέλλοντα και παρακείμενο comparat: τον ίδιο τύπο στην υποτακτική και τους ονοματικούς τύπους της ίδιας φωνής urget: το β πληθυντικό πρόσωπο οριστικής υπερσυντελίκου στην ίδια φωνή nocet: το γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής συντελεσμένου μέλλοντα και το β ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή respondet: το σουπίνο placet: το απαρέμφατο παρακειμένου στην ενεργητική φωνή adligat: το γ ενικό πρόσωπο οριστικής και προστακτικής μέλλοντα στην παθητική φωνή movet: τον ίδιο τύπο στον παρακείμενο και τους ονοματικούς τύπους της άλλης φωνής advolat: το β πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ενεργητική φωνή videt: το απαρέμφατο μέλλοντα και στις δύο φωνές stupet: το α πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού στην ενεργητική φωνή delet: το απαρέμφατο παρακειμένου και στις δύο φωνές liberat: το β ενικό πρόσωπο υποτακτικής παρατατικού στην παθητική φωνή gaudent: το α πληθυντικό πρόσωπο οριστικής υπερσυντελίκου ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 1. Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent / regia hostia deo placet: να αναγνωρίσετε συντακτικά τους βασικούς όρους (ρήμα, υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο) των παραπάνω προτάσεων. 2. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae inocolis nocet: να χαρακτηρίσετε τις παραπάνω προτάσεις και τους όρους τους. 3. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις αντωνυμίες του κειμένου. 4. Tum Cepheus Andromedam ad scopulum agligat / repente Perseus calceis pennatis advolat / Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent: Στις παραπάνω προτάσεις να βρείτε τους βασικούς όρους τους, αφού ξεχωρίσετε με αγκύλες τους εμπρόθετους και επιρρηματικούς προσδιορισμούς. 35

ΚΕΙΜΕΝΟ IIΙ 5. Να γράψετε την επιρρηματική σχέση που δηλώνουν οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί του κειμένου και τον όρο που προσδιορίζουν. 6. Να αναγνωρίσετε τους ονοματικούς ομοιόπτωτους προσδιορισμούς του κειμένου και να δηλώσετε τον όρο που προσδιορίζουν. 7. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις δοτικές του κειμένου. 8. Να μετατρέψετε την αναφορική πρόταση σε μετοχή: Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae incolis nocet. 9. Να αναλυθεί η μετοχή iratus στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση, ώστε να δηλώνεται αντικειμενική αιτιολογία. 10. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη των παρακάτω προτάσεων σε παθητική: Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae incolis nocet. Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; belua ad Andromedam se movet. puellam videt Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. 11. Να αλλάξει η σύνταξη των κύριων προτάσεων του κειμένου σε απαρεμφατική με ρήμα εξάρτησης Scriptor narrat (αρκτικός χρόνος) / narrabat (ιστορ. χρόνος). Υπάρχει κάποια διαφορά στις αλλαγές που επιφέρατε ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης; 12. se movet: να γραφεί με ισοδύναμο τρόπο. 13. Cassiope, superba forma sua: Να αποδώσετε το superba με δευτερεύουσα αναφορική πρόταση. 14. forma sua: Να γράψετε τη φράση έτσι, ώστε να δηλώνεται κτήση χωρίς αυτοπάθεια. 15. Η πρόταση με τα έντονα γράμματα να μεταβληθεί σε δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent. 16. Cassiope, superba se comparat : Να εκφραστεί η αυτοπάθεια σε α και β ενικό πρόσωπο και σε όλα τα πρόσωπα του πληθυντικού αριθμού. 17. Repente Perseus calceis pennatis advolat: Να μετατρέψετε τον ομοιόπτωτο ονοματικό προσδιορισμό σε αναφορική προσδιοριστική πρόταση. 36

ΚΕΙΜΕΝΟ IV τα ήθη των αρχαίων Ρωμαίων ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ δεύτερη κλίση ουσιαστικών: ουδέτερα σε -um, σελ. 634-638 / οριστική παρατατικού Ε.Φ. ρημάτων 1ης συζυγίας και του ρήματος sum, σελ. 674-675 / η αντωνυμία is ea id, σελ. 663 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ αλληλοπάθεια, σελ. 752-753 / χρήσεις της αφαιρετικής, σελ. 786-788