πνπδάζηξηα: ΚΑΡΗΠΑ ΔΤΑΓΓΔΛΗΑ

ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΘ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΡΓΑΝΗΜΧΝ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Δπηβιέπσλ: ΦΔΡΧΝΑ ΑΝΓΡΔΑ πνπδάζηξηα: ΚΑΡΗΠΑ ΔΤΑΓΓΔΛΗΑ ΑΘΖΝΑ 2008

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο απηήο είλαη ε κειέηε ηεο ηειεξγαζίαο σο επέιηθηεο κνξθήο απαζρφιεζεο. Ζ ηειεξγαζία ζπλδέεηαη κε ηηο ζχγρξνλεο ηάζεηο αχμεζεο ηεο επειημίαο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη ηε ξαγδαία αλάπηπμε ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσλίαο, επηδξψληαο θαηαιπηηθά ζην επίπεδν ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο θνηλσλίαο γεληθφηεξα. ηφρνο ηεο εξγαζίαο είλαη λα δηεξεπλεζεί ην θαηά πφζνλ ε ηειεξγαζία κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο βειηίσζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηεο ηφλσζεο ηεο απαζρφιεζεο, ζε ζπλάξηεζε κε ηε δηαζθάιηζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ εξγαδφκελνπ θαη ηελ πξναγσγή φξσλ πνηφηεηαο ζηελ εξγαζία, ψζηε λα θαηαζηεί επσθειήο γηα ηελ επηρείξεζε, ηνλ εξγαδφκελν θαη ηελ θνηλσλία ηαπηφρξνλα. Παξάιιεια, επηρεηξείηαη ε δηεξεχλεζε ησλ αλαγθαίσλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ εμάπισζε ηεο εθαξκνγήο ηεο ηειεξγαζίαο ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν, ψζηε λα αμηνπνηεζνχλ ηα νθέιε πνπ πξνζθέξεη. Ζ κεζνδνινγία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο απηήο ζπλίζηαηαη ζηε ρξήζε πξσηνγελψλ πεγψλ (έξεπλεο, θείκελα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο) θαη δεπηεξνγελψλ (βηβιία, πεξηνδηθά). ην πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο παξνπζηάδεηαη ε έλλνηα ηεο ηειεξγαζίαο, νη κνξθέο κε ηηο νπνίεο εκθαλίδεηαη θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ επηθέξεη, ζεηηθά θαη αξλεηηθά, ζε επίπεδν επηρείξεζεο, εξγαδφκελνπ θαη θνηλσλίαο. Σν δεχηεξν κέξνο αθνξά ζηελ επξσπατθή δηάζηαζε ηεο ηειεξγαζίαο θαη πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε ηνπ επξσπατθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ θαη κηα ζπγθξηηηθή κειέηε ηνπ θαηλφκελνπ ζε επίπεδν θξαηψλ-κειψλ. ηφρνο είλαη ε δηεξεχλεζε ησλ παξαγφλησλ πνπ ζπληεινχλ ζηελ αλάπηπμε ηεο ηειεξγαζίαο ζε επξσπατθφ επίπεδν, νη νπνίνη ζα πξέπεη λα ζπλππνινγηζηνχλ γηα ηελ εμέηαζε ησλ πξνυπνζέζεσλ αλάπηπμεο ηεο ηειεξγαζίαο ζηελ Διιάδα. Σν ηειεπηαίν κέξνο ηεο εξγαζίαο εμεηάδεη ηελ ειιεληθή πεξίπησζε απνηππψλνληαο ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε φζνλ αθνξά ζηε ρξήζε ηεο ηειεξγαζίαο θαη ζην εζληθφ ζεζκηθφ πιαίζην, ψζηε λα δηαπηζησζεί ην επίπεδν αλάπηπμήο ηεο ζηελ Διιάδα. Σέινο, επηρεηξείηαη ε δηάγλσζε ησλ πξννπηηθψλ αλάπηπμεο ηεο ηειεξγαζίαο ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν θαη ησλ αλαγθαίσλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ πξνψζεζή ηεο. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ παξαπάλσ δηαπηζηψλεηαη φηη ε ηειεξγαζία αληαπνθξίλεηαη ζηηο ζχγρξνλεο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο πξνθιήζεηο, ηθαλνπνηψληαο επηρεηξεζηαθέο, αηνκηθέο θαη θνηλσληθέο αλάγθεο. Αλαγθαία πξνυπφζεζε φκσο απνηειεί ε δηακφξθσζε 2

ηνπ θαηάιιεινπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ ψζηε λα εμππεξεηεζνχλ ηφζν νη αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο γηα απμεκέλε αληαγσληζηηθφηεηα φζν θαη ηνπ εξγαδφκελνπ γηα πνηφηεηα ζηελ εξγαζία, κε ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ. ηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο, ε ηειεξγαζία κπνξεί λα ζπκβάιεη θαηαιπηηθά ζηελ ηφλσζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε δεδνκέλεο ηεο γεσκνξθνινγίαο ηεο, κε αλαγθαία πξνυπφζεζε ηε ράξαμε κηαο εζληθήο ζηξαηεγηθήο πξνψζεζεο ηεο εθαξκνγήο ηεο, κε ζθνπφ ηελ αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ εξγαδφκελσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ, ηε ζηήξημε ζε επίπεδν ππνδνκψλ, εθπαίδεπζεο, ζπκβνπιεπηηθήο, αιιά θαη ηελ θαηνρχξσζε ησλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ κέζα απφ ηε δηακφξθσζε ηνπ θαηάιιεινπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ. Λέξειρ κλειδιά: ηειεξγαζία, εξγαζία απφ απφζηαζε, επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο, Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο, ηερλνινγίεο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσλίαο, κείσζε θφζηνπο, ζπκθηιίσζε επαγγεικαηηθήο θαη ηδησηηθήο δσήο, πνηφηεηα εξγαζίαο, ηζφηεηα δηθαησκάησλ 3

SUMMARY Object of this essay is the study of telework as a flexible form of employment. Telework development is linked to the rapid development of information and communication technologies and current trends of increasing flexibility of labour relations, having a great impact on labour relations, economy and society. The aim of this essay is to examine whether telework combines improvement of business competitiveness and reinforcement of employment with the guarantee of terms of quality of work, so that telework will be beneficial for the enterprise, the worker and society at the same time. Furthermore, the essay aims at exploring the necessary conditions for the spread of telework in Greece, so that its benefits will be utilized. The essay is based on primary data (researches, texts of the European Union) and secondary (books, magazines). The first part of the essay refers to telework definition and types of telework and analyses its effects, both positive and negative, to the enterprise, the worker and society. The second part concerns the European dimension of telework and includes an analysis of the European institutional framework and a comparative study of the phenomenon in the Member States. The objective is to explore the factors contributing to the growth of telework at European level, which should be taken into consideration in the case of promoting telework development in Greece. The last part of the essay examines the Greek case describing the current situation with regard to the use of telework and national institutional framework, so that the level of telework development in Greece will be determined. Finally, the essay attempts to diagnose the prospects for growth of telework in Greece and the necessary conditions for promoting the application of telework. The analysis of the above shows that telework meets modern economic and social challenges, satisfying business, individual and social needs. Necessary condition, however, constitutes the formulation of an appropriate regulatory framework, so that both the needs of business for increased competitiveness and worker for quality of work will be served. The active involvement of social partners is also needed. In the case of Greece, given that its landscape constitutes a crucial factor which facilitates telework use, telework can contribute to stimulating employment and economic growth. The necessary conditions for the spread of telework include a national strategy to promote its application, aiming at raising awareness among enterprises and workers, supporting 4

them in terms of technological infrastructure, education, and counseling, and ensuring labour rights through the establishment of an appropriate institutional framework. Key words: telework, work from α distance, flexible forms of employment, Information Society, Information and Communication Technologies (ICTs), cost reduction, reconciliation of professional and private life, quality of work, equal rights 5

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Πεπίληψη... 2 Summary 4 Διζαγωγή... 7 ΜΔΡΟ Α - ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΣΖΛΔΡΓΑΗΑ.. 11 Διζαγωγή... 12 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Ζ έλλνηα ηεο ηειεξγαζίαο. 14 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Μνξθέο ηεο ηειεξγαζίαο.. 16 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: Σα απνηειέζκαηα ηεο ηειεξγαζίαο.. 20 3.1 Σα απνηειέζκαηα ηεο ηειεξγαζίαο ζηελ επηρείξεζε... 20 3.1.1 Θεηηθά απνηειέζκαηα. 20 3.1.2 Αξλεηηθά απνηειέζκαηα 23 3.2 Σα απνηειέζκαηα ηεο ηειεξγαζίαο γηα ηνλ εξγαδφκελν.. 25 3.2.1 Θεηηθά απνηειέζκαηα. 25 3.2.2 Αξλεηηθά απνηειέζκαηα. 26 3.3 Σα απνηειέζκαηα ηεο ηειεξγαζίαο ζηελ θνηλσλία.. 40 3.3.1 Θεηηθά απνηειέζκαηα. 40 ΜΔΡΟ Β - Ζ ΣΖΛΔΡΓΑΗΑ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΔΝΧΖ... 42 Διζαγωγή... 43 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Σν επξσπατθφ ζεζκηθφ πιαίζην ηεο ηειεξγαζίαο. 46 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Ζ αλάπηπμε ηεο ηειεξγαζίαο ζηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο 50 ΜΔΡΟ Γ Ζ ΣΖΛΔΡΓΑΗΑ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ. 54 Διζαγωγή... 55 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Τθηζηάκελε θαηάζηαζε 56 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Σν εζληθφ ζεζκηθφ πιαίζην ηεο ηειεξγαζίαο 61 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: Πξννπηηθέο αλάπηπμεο ηεο ηειεξγαζίαο.. 65 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Πξνηάζεηο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ηειεξγαζίαο. 67 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ. 74 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 78 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ.. 83 6

ΔΗΑΓΧΓΖ Απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 θαη κεηά ε νηθνλνκία πθίζηαηαη κεηαβνιέο, γεγνλφο πνπ επηδξά θαη επί ηεο αγνξάο εξγαζίαο κε ηελ ακθηζβήηεζε ηεο «ηππηθήο» εξγαζηαθήο ζρέζεο ζχκβαζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο, αφξηζηεο δηάξθεηαο, πιήξνπο θαη ζηαζεξνχ σξαξίνπ - πνπ απνηέιεζε ην εξγαζηαθφ πξφηππν γηα καθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, ηδηαίηεξα κεηά ην Β παγθφζκην πφιεκν. Οη πεηξειατθέο θξίζεηο, ε ρακειή θεξδνθνξία ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ν ζπλερήο αγψλαο γηα πεξηζζφηεξε αληαγσληζηηθφηεηα πξνθάιεζε κία ξνπή γηα ζπγθξάηεζε ηνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο απφ ηηο επηρεηξήζεηο. Ζ πίεζε ηνπ δηεζλνχο νηθνλνκηθνχ αληαγσληζκνχ θαη θπξίσο νη ζπλζήθεο πεξαηηέξσ απειεπζέξσζεο ηεο θίλεζεο ησλ θεθαιαίσλ θαη αλάδπζεο ησλ νηθνλνκηθψλ «ζαπκάησλ» ηεο Ηλδίαο θαη ηεο Κίλαο, νηθνλνκηψλ πνπ βαζίδνπλ ηελ αλάπηπμή ηνπο ζηε ζπκπίεζε ηνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο, ζπλζέηνπλ ηε λέα εηθφλα ηεο νηθνλνκίαο. Σν πνξηξέην ηεο επνρήο καο ζπλζέηνπλ ζπλ ηνηο άιινηο ε ηερλνινγηθή εμέιημε θαη ε επαλάζηαζε ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο πνπ επαλαθαζφξηζαλ ην ρψξν θαη ηνλ ηξφπν ηεο παξαγσγήο, ε αλάδπζε ηεο νηθνλνκίαο ηεο γλψζεο κε ηηο λέεο απαηηήζεηο θαη ηνπο λένπο νξηζκνχο ηνπ αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο πνπ επηβάιιεη, θαζψο θαη νη αιιαγέο ζε επίπεδν θαζεκεξηλήο δσήο πνπ επήιζαλ κε ηελ είζνδν ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηε ζπλαθφινπζε αχμεζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Δλφςεη φζσλ πξναλαθέξζεθαλ, αλαγθαία ζεσξήζεθε ε πξνψζεζε πνιηηηθψλ επειημίαο ηεο απαζρφιεζεο ζηελ θαηεχζπλζε ηεο βειηίσζεο ηεο ηθαλφηεηαο πξνζαξκνγήο ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο αλάγθεο πνπ δεκηνπξγνχλ νη θαλφλεο ηνπ αληαγσληζκνχ. Ζ επειημία έρεη πνιπδηάζηαην ραξαθηήξα κε πνιιαπιέο εθαξκνγέο. ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε ζα επηθεληξσζνχκε ζηελ επειημία ηεο εξγαζίαο, ε νπνία λνείηαη σο πξνζαξκνγή ηεο ζπγθξφηεζεο, ηεο δηαζεζηκφηεηαο, ηεο θηλεηηθφηεηαο, ηεο ρξήζεο θαη ηεο αλαπαξαγσγήο ηεο εξγαηηθήο δχλακεο ζηηο εθάζηνηε αλάγθεο θαη ζπλζήθεο ηεο θαπηηαιηζηηθήο παξαγσγήο θαη αλαπαξαγσγήο (Γεσξγαθνπνχινπ Β., 1996: 90). Δπίζεο, ε επειημία λνείηαη θαη σο επειημία ηεο επηρείξεζεο θαη ηεο παξαγσγήο κε ηελ έλλνηα ηεο πξνζαξκνγήο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο (αιιά θαη ησλ ζπλδεφκελσλ κε απηήλ κεζφδσλ νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο) ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο, δίλνληαο έκθαζε ζε νιφθιεξν ην επηρεηξεζηαθφ ζχζηεκα (Γεσξγαθνπνχινπ Β., 1996: 16). 7

Ζ επειημία ηεο εξγαζίαο ζηνλ επξσπατθφ θαη επξχηεξν γεσγξαθηθφ ρψξν εθδειψλεηαη ζε ηξεηο βαζηθνχο άμνλεο: ζηελ απαζρφιεζε, ζηηο απνδνρέο θαη ζην ρξφλν εξγαζίαο (Κνπδήο Γ., 2001: 44-59): Ζ επειημία ηεο απαζρόιεζεο δηαθξίλεηαη: α) ηελ επειημία ηνπ κεγέζνπο απαζρφιεζεο, κε ηελ έλλνηα ηεο κείσζεο ηνπ νηθνλνκηθνχ θφζηνπο ησλ απνιχζεσλ θαη ηνπ πεξηνξηζκνχ ησλ εκπνδίσλ πνπ αθνξνχλ ζηελ εθαξκνγή ησλ νκαδηθψλ απνιχζεσλ γηα νηθνλνκνηερληθνχο ιφγνπο. β) ηελ επειημία ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο απαζρφιεζεο, ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηελ αλάπηπμε ησλ επέιηθησλ ή εηδηθψλ κνξθψλ απαζρφιεζεο, θπξίσο κεησκέλνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο, πνπ δηαθνξνπνηνχληαη έλαληη ηεο ηππηθήο εξγαζηαθήο ζρέζεο. Σέηνηεο κνξθέο απνηεινχλ, γηα παξάδεηγκα, ε πξνζσξηλή απαζρφιεζε (ζχκβαζε εξγαζίαο νξηζκέλνπ ρξφλνπ, επνρηθή απαζρφιεζε), ε κεξηθή απαζρφιεζε, ν δαλεηζκφο εξγαδφκελσλ, ε απαζρφιεζε πξνζσπηθνχ εξγνιαβηθήο επηρείξεζεο, ε παξνρή «έξγνπ» εθηφο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηνπ εξγνδφηε, εηδηθφηεξεο εθθάλζεηο ηεο νπνίαο είλαη ε απαζρφιεζε κε ζχζηεκα θαζφλ θαη ε ηειεξγαζία. Ζ επειημία ηωλ απνδνρώλ δηαθξίλεηαη: α) ηελ επειημία ηνπ άκεζνπ κηζζνινγηθνχ θφζηνπο, ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηηο δηαθνξνπνηήζεηο έλαληη ηνπ ηξφπνπ δηακφξθσζεο ησλ ακνηβψλ θαζψο θαη κε ηηο αιιαγέο πνπ επέξρνληαη ζην ξφιν θαη ηα ζπζηήκαηα ζπιινγηθήο δηαπξαγκάηεπζεο 1. β) ηελ επειημία ηνπ έκκεζνπ κηζζνινγηθνχ θφζηνπο πνπ ζπλίζηαηαη ζε πνιηηηθέο ειαθξχλζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ απφ ην νηθνλνκηθφ θφζηνο ησλ «ππνρξεσηηθψλ θνηλσληθψλ θφξσλ» γηα ηελ απαζρφιεζε ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο 2. Ζ επειημία ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο εθθξάδεηαη κέζα απφ ηηο πξνζαξκνγέο ηεο παξερφκελεο εξγαζίαο ζηηο θπκάλζεηο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο κε επηκέξνπο κεηαβνιέο ζηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, δηαηεξψληαο ην κέγεζνο ηεο απαζρφιεζεο. Λακβάλεη ηηο αθφινπζεο εθθξάζεηο: ππεξσξηαθή απαζρφιεζε, ζπλνιηθή 1 Βαζηθέο πξαθηηθέο ηεο είλαη ε απνθέληξσζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ζην ηνπηθφ θαη επηρεηξεζηαθφ επίπεδν, ε δπλαηφηεηα δηάβξσζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο σο πξνο ην φξην ησλ θαηψηαησλ ακνηβψλ, ν επαλαπξνζδηνξηζκφο ηεο ζρέζεο θιαδηθψλ θαη γεληθψλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ, ν πεξηνξηζκφο ηεο δηνηθεηηθήο ηνπο επέθηαζεο θαη ε εηζαγσγή ξήηξαο επαλαδηαπξαγκάηεπζεο κε θαηψηεξν πεξηερφκελν ακνηβήο ηνπ ήδε ηζρχνληνο. 2 Δηδηθφηεξεο εθθξάζεηο απηήο ηεο κνξθήο επειημίαο είλαη ε κείσζε ησλ εξγνδνηηθψλ αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ πνπ εθδειψλεηαη ζηε βάζε ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ απαζρνινχκελνπ (π.ρ. αλεηδίθεπηνπ) ή ηνπ γεσγξαθηθνχ ρψξνπ ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο θαη ε κείσζε ησλ εξγνδνηηθψλ εηζθνξψλ πνπ ζπληζηνχλ θνξνιφγεζε γηα ηα εξγαηηθά αηπρήκαηα θαη ηελ πεξίπησζε αθεξεγγπφηεηαο ηνπ εξγνδφηε. 8

δηεπζέηεζε ηνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ, επέιηθην θαη θπθιηθφ σξάξην, δηαθεθνκκέλν εκεξήζην σξάξην θαη απαζρφιεζε θαηά βάξδηεο. Ζ ηειεξγαζία εγγξάθεηαη ζην πιαίζην ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο πξνζθέξνληαο επειημία σο πξνο ηνλ ηφπν παξνρήο ηεο εξγαζίαο θαη ηελ νξγάλσζε ηνπ ρξφλνπ. Ζ αλάπηπμε ηνπ ηξηηνγελνχο ηνκέα ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηδηαίηεξα απηψλ πνπ κπνξνχλ λα παξέρνληαη κε ειεθηξνληθά κέζα, ε αλάπηπμε ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ηειεπηθνηλσληαθήο ηερλνινγίαο πνπ έρνπλ νδεγήζεη ζηελ εθκεδέληζε ησλ απνζηάζεσλ θαη ηνπ ρξφλνπ, ε ζπλερήο βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο ηαρχηεηαο ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ θαη ησλ κέζσλ ειεθηξνληθήο επηθνηλσλίαο θαη ε κείσζε ηνπ θφζηνπο γηα πιεξνθνξηαθφ θαη ηειεπηθνηλσληαθφ εμνπιηζκφ έδσζαλ ψζεζε ζηελ αλάπηπμε ηνπ θαηλφκελνπ ηεο ηειεξγαζίαο. Ζ εκθάληζε θαη αλάπηπμε ηεο λέαο απηήο κνξθήο εξγαζίαο ζπκβαδίδεη, βέβαηα, θαη κε ηελ εθαξκνγή ηεο σο κέζν γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δηεζλψο απμαλφκελεο αλεξγίαο κέζσ ηεο πξνζαξκνγήο ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο απαηηήζεηο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ζχγρξνλεο επνρήο. Απηφ πνπ πξέπεη λα επηζεκαλζεί είλαη φηη ελψ ε ηειεξγαζία σο επέιηθηε κνξθή απαζρφιεζεο ζηνρεχεη ζηε κείσζε ηνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο ζηα πιαίζηα ησλ δηεζλψλ απαηηήζεσλ αληαγσληζηηθφηεηαο, παξάιιεια πξνσζεί θαη ηηο πνηνηηθέο δηαζηάζεηο ηεο επειημίαο. Οη κνξθέο επειημίαο ηεο εξγαζίαο πνπ έρνπλ αλαθεξζεί παξαπάλσ, επηθεληξψλνληαη ζηα πνζνηηθά ζηνηρεία ηεο επειημίαο, κε ηελ έλλνηα φηη ζρεηίδνληαη κε ακπληηθέο θαη ζπγθπξηαθέο επηινγέο κείσζεο ηνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο. Μέζσ ηεο ηειεξγαζίαο φκσο πξνσζείηαη ν ηερλνινγηθφο, νξγαλσηηθφο, δηνηθεηηθφο εθζπγρξνληζκφο θαη ε αλαβάζκηζε ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα, ζηνηρεία πνπ ζπλεηζθέξνπλ νπζηαζηηθά ζηελ παξαγσγηθή πνξεία ηεο επηρείξεζεο θαη ζπλδένληαη κε ηε δπλαηφηεηα θαηλνηφκσλ παξεκβάζεσλ ζηελ αγνξά. Οη ζχγρξνλεο ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ θαζηζηνχλ πξνβιεκαηηθή ηελ επηδίσμε βειηίσζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο κε έιεγρν ζηα εξγαηηθά θφζηε θαηά θχξην ιφγν, αθνχ έρεη γίλεη κεηαζηξνθή ηνπ αληαγσληζκνχ απφ ηηο ηηκέο ζηε δηαθνξνπνίεζε, ηελ πνηφηεηα, ηελ εηζαγσγή λέσλ ηερλνινγηψλ, ηελ θαηλνηνκία, ην πςειφ επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ησλ εξγαδφκελσλ. Δμάιινπ, ε ζπλερήο ζπκπίεζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο κε ζθνπφ ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ αληαγσληζκνχ απφ ηηο ρψξεο ρακεινχ εξγαηηθνχ θφζηνπο ζπληζηά κηα αδηέμνδε πνιηηηθή, θαζψο ε απφζηαζε ησλ ακνηβψλ θαη ησλ φξσλ εξγαζίαο κε ηηο ρψξεο απηέο είλαη ηεξάζηηα. 9

ηφρνο ηεο εξγαζίαο απηήο είλαη αθνχ εμεηάζεη ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο ηειεξγαζίαο θαη ηελ εθαξκνγή ηεο ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν, λα δηεξεπλήζεη θαηά πφζνλ ε ηειεξγαζία κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο αχμεζεο ηεο απαζρφιεζεο παξάιιεια κε ηε δηαζθάιηζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ εξγαδφκελνπ θαη ηελ πξναγσγή φξσλ πνηφηεηαο ζηελ εξγαζία, ψζηε λα ηθαλνπνηεί ηφζν ηηο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο φζν θαη ηνπ εξγαδφκελνπ θαη ηεο θνηλσλίαο. 10

ΜΔΡΟ Α ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΣΖΛΔΡΓΑΗΑ 11

ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ ηειεξγαζία έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηνλ επξχηεξν ρψξν ησλ ηειεπηθνηλσληψλ. Ο «παηέξαο» ηεο ηειεξγαζίαο θαη ησλ ηειεπηθνηλσληψλ ζεσξείηαη ν Jack Nilles, εξεπλεηήο ζην Παλεπηζηήκην ηεο Ν. Καιηθφξληαο. Σν 1973 ν Nilles εθάξκνζε ην πξψην ηνπ project ζηνλ ηνκέα ηεο ηειεξγαζίαο µε επηηπρία θαη ζηε ζπλέρεηα πξαγκαηνπνηήζεθαλ πνιιέο παξεκθεξείο δξαζηεξηφηεηεο, µε πξσηνπφξα δηάθνξα Παλεπηζηεκηαθά Ηδξχκαηα θαη αξγφηεξα ην δεκφζην θαη ηνλ ηδησηηθφ ηνµέα. Ο φξνο ηειεξγαζία ρξεζηκνπνηείηαη γηα πξψηε θνξά ζηελ Δπξψπε θαη εηδηθφηεξα ζηηο θαλδηλαβηθέο ρψξεο, φπνπ θαη πξσηνεκθαλίδεηαη ν φξνο telecottage 3. Σν πξψην ζνπεδηθφ telecottage δεκηνπξγήζεθε γχξσ ζηα 1985 ζην Vemdalen θαη ζηε ζπλέρεηα πηνζεηήζεθε απφ ηνπο Βξεηαλνχο γχξσ ζηα 1989. Ο δηάδνρνο ηνπ telecottage είλαη ην «θέληξν ηειεξγαζίαο» 4, ην νπνίν δεκηνπξγήζεθε θαη εθαξµφζηεθε αξρηθά ζηηο αγγινζαμνληθέο ρψξεο. Σν θαηλφκελν ηεο εξγαζίαο απφ απφζηαζε άξρηζε λα µειεηάηαη αλαιπηηθφηεξα θαη λα ρξεζηκνπνηείηαη επξχηεξα θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 80. Έλα απφ ηα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαηλφκελνπ απηνχ ηελ δεθαεηία ηνπ 80 ήηαλ φηη ε εμ απνζηάζεσο εξγαζία ηαπηηδφηαλ µε ηελ θαη νίθνλ εξγαζία. Οη εξγνδφηεο αληηδξνχζαλ έληνλα ιφγσ ηεο πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηαο επηηήξεζεο ησλ εξγαδφκελσλ. Δπηπιένλ, θαη νη εξγαηηθέο ελψζεηο ηεξνχζαλ αξλεηηθή ζηάζε, θαζψο θαη ηα Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο, πνπ παξνπζίαδαλ ηελ ηειεξγαζία σο αλαβίσζε ηεο παξαδνζηαθήο µνξθήο ηεο θαη νίθνλ εξγαζίαο, µε ζαθείο ζπζρεηηζµνχο µε ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη ηδηαίηεξα ησλ γπλαηθψλ. Ζ εμ απνζηάζεσο εξγαζία ρξεζηκνπνηνχληαλ ζε πεξηνξηζκέλν θάζκα επαγγεικάησλ θαη εξγαζηψλ, θπξίσο ιφγσ ηερλνινγηθψλ πεξηνξηζκψλ. Σέινο, νη επηρεηξήζεηο δελ εµθαλίζηεθαλ ηδηαίηεξα πξφζπµεο λα πηνζεηήζνπλ ηε ζπγθεθξηµέλε µνξθή εξγαζίαο, θαζψο πξνυπέζεηε αιιαγέο ζηνλ ηξφπν νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπο. Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 90 δφζεθε ηδηαίηεξε έµθαζε ζηελ αλάπηπμε ηεο εμ απνζηάζεσο εξγαζίαο µέζσ ηεο ρξήζεο λέσλ ηερλνινγηψλ επηθνηλσλίαο. Ζ εθαξµνγή µεζφδσλ εξγαζίαο µέζσ ηεο ρξήζεο λέσλ ηερλνινγηψλ ζεσξήζεθε φηη ζπµβάιιεη ζεηηθά ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ. Ζ απμεµέλε θνηλσληθή βνχιεζε γηα 3 Πξφθεηηαη γηα μχιηλεο θαιχβεο, κηθξά ζπίηηα, παιηά ζρνιεία ή άιια θηίξηα ηεο ππαίζξνπ εμνπιηζκέλα κε ηα απαξαίηεηα εξγαιεία ηεο ηειεξγαζίαο θαη εγθαηεζηεκέλα ζε άγνλεο θαη απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο κε ζθνπφ ηελ νηθνλνκηθή αλαγέλλεζε ηεο ππαίζξνπ. 4 Σα «θέληξα ηειεξγαζίαο» απνηεινχλ ρψξνπο ζηνπο νπνίνπο ζπγθεληξψλνληαη ειεθηξνληθνί εμνπιηζκνί πνπ ηνπο κνηξάδνληαη δηάθνξνη ρξήζηεο νη νπνίνη κπνξεί λα είλαη ππάιιεινη δηαθφξσλ επηρεηξήζεσλ ή αλεμάξηεηνη επαγγεικαηίεο. 12

ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο επέδξαζε ζεηηθά ζηελ αλάπηπμε λέσλ µνξθψλ νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο. Δπηπιένλ, νη αληηδξάζεηο ησλ εξγαηηθψλ ελψζεσλ εμαιείθζεθαλ, θαζψο ζεσξήζεθε φηη ε εμ απνζηάζεσο εξγαζία ζα µπνξνχζε λα απνηειέζεη παξάγνληα µείσζεο ηνπ θφξηνπ εξγαζίαο θαη λα βειηηψζεη ηελ θαηάξηηζε ησλ εξγαδφκελσλ. Ζ εμάπισζε ηεο ηειεξγαζίαο ζε ρψξεο µέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (εθεμήο θαινχκελεο Δ.Δ.) ήηαλ πεξηνξηζµέλε µέρξη ην 1994, µε εμαίξεζε ηε Μεγάιε Βξεηαλία, ελψ απφ ηφηε θαη κεηά παξαηεξείηαη κηα ζαθήο επξσπατθή ηάζε πξνο ηελ αχμεζε ηεο πηνζέηεζήο ηεο. 13

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ ΣΖΛΔΡΓΑΗΑ Ο φξνο ηειεξγαζία πιαηζηψλεηαη απφ έλα πιήζνο νξηζκψλ πνπ δίλνληαη αλάινγα κε ηε ρξήζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο ζηηο εθάζηνηε πεξηζηάζεηο. Έλαο ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλνο νξηζκφο ηεο ηειεξγαζίαο είλαη ν αθφινπζνο: «Ζ ηειεξγαζία είλαη έλαο επέιηθηνο ηξφπνο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο, ρσξίο λα είλαη απαξαίηεηε ε θπζηθή παξνπζία ηνπ εξγαδφκελνπ ζην ρψξν εξγαζίαο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ σξαξίνπ ηνπ. Ζ εθαξκνγή ηεο ηειεξγαζίαο πξνυπνζέηεη ηε ζπρλή ρξήζε ηερληθψλ ειεθηξνληθήο επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηψλ θαη ηελ εθηεηακέλε ρξήζε ηειεπηθνηλσληαθνχ εμνπιηζκνχ (π.ρ. ηειεθψλνπ, απηφκαηνπ ηειεθσλεηή, θαμ, ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ κε πξφζβαζε ζε δίθηπν), αιιά θαη άιισλ πξνεγκέλσλ ηειεπηθνηλσληαθψλ ππεξεζηψλ, φπσο ISDN, θσλεηηθφ mail, ηειεδηάζθεςε, εθηξνπή θιήζεσλ, θηλεηή ηειεθσλία θ.ά.» (Gray M., Hodson N., Gordon G., 1993: 2). Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξφηεηλε έλαλ επξχηεξν νξηζµφ γηα ηελ ηειεξγαζία πνπ έρεη σο εμήο: «Ζ ηειεξγαζία είλαη κηα κέζνδνο νξγάλσζεο θαη εθηέιεζεο ηεο εξγαζίαο, ζχµθσλα µε ηελ νπνία ζεµαληηθφ µέξνο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο πξαγµαηνπνηείηαη εθηφο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο επηρείξεζεο θαη ησλ ρψξσλ φπνπ παξαδίδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο εξγαζίαο, ελψ ε ίδηα ε εξγαζία εθηειείηαη µε ηε ρξήζε πιεξνθνξηθήο ηερλνινγίαο θαη ηεο ηερλνινγίαο µεηαθνξάο δεδνµέλσλ (Internet)» (Johnston P., Nolan J., 2002: 13). χκθσλα κε ηνλ θαζεγεηή Κνπθηάδε Η. «ε ηειεξγαζία λνείηαη σο ε εξγαζία απφ απφζηαζε κε ζχκβαζε εξγαζίαο, εμαξηεκέλεο ή αλεμάξηεηεο, πνπ πξνζθέξεηαη άκεζα ζε κία επηρείξεζε κε ηε ζπλδπαζκέλε ρξήζε ηεο πιεξνθνξηθήο, ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη θάζε άιιεο δπλαηφηεηαο πνπ έρνπλ ηα κέζα πνιιαπιήο επηθνηλσλίαο (Κνπθηάδεο Η., 1996: 12). ηελ πξνζπάζεηά καο λα νξίζνπκε κε ζαθήλεηα ηελ έλλνηα ηεο ηειεξγαζίαο, παξαζέηνπκε νξηζκέλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο: Ζ ηειεξγαζία είλαη εξγαζία πνπ εθηειείηαη εμ απνζηάζεσο, δειαδή εθηφο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο επηρείξεζεο (δελ αθνξά, δειαδή, κφλν ζηελ πεξίπησζε ηεο θαη νίθνλ ηειεξγαζίαο). Ζ ηειεξγαζία βαζίδεηαη ζηε ρξήζε ηεο πιεξνθνξηθήο σο κέζνπ εθηέιεζεο ηεο εξγαζίαο θαη ηεο ειεθηξνληθήο επηθνηλσλίαο σο κέζνπ κεηαθνξάο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο εξγαζίαο. Με απηφ ηνλ πεξηνξηζκφ δελ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηελ 14

ηειεξγαζία παξαδνζηαθέο κνξθέο εξγαζίαο θαη νίθνλ, φπσο είλαη ην θαζφλ ζηελ θισζηνυθαληνπξγία. Ζ ηειεξγαζία, κε ηελ απζηεξή ηεο έλλνηα, πξνυπνζέηεη ηελ εθηέιεζε ηεο εξγαζίαο εθηφο ησλ ρψξσλ ηεο επηρείξεζεο ζε ηαθηηθή βάζε θαη φρη πεξηζηαζηαθά. Απηφ, βέβαηα, δελ ζεκαίλεη φηη απνθιείνληαη κηθηέο κνξθέο ηειεξγαζίαο θαη εξγαζίαο ζην εζσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο, ζην βαζκφ πνπ ε ηειεξγαζία εθηειείηαη θαηά ζπλήζε ηξφπν. Γελ κπνξεί, φκσο, λα ζεσξεζεί σο ηειεξγαδφκελνο θάπνηνο πνπ επί δχν ή ηξεηο εβδνκάδεο ζηελ θαινθαηξηλή πεξίνδν εξγάδεηαη καθξηά απφ ην γξαθείν ηνπ. Ζ ηειεξγαζία δελ απνηειεί επάγγεικα, αιιά κνξθή νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο. Απηφ δελ ζεκαίλεη, βέβαηα, φηη θάζε επάγγεικα ζα κπνξνχζε λα αζθεζεί κέζσ ηειεξγαζίαο. Ζ ηειεξγαζία είλαη εζεινληηθή κνξθή εξγαζίαο (ηφζν γηα ηνλ εξγαδφκελν φζν θαη γηα ηνλ εξγνδφηε). Με ηελ αλάπηπμε ηεο πιεξνθνξηαθήο θαη ηειεπηθνηλσληαθήο ηερλνινγίαο θάζε εξγαζία πνπ ζπλίζηαηαη ζηελ παξαγσγή, επεμεξγαζία, δηαρείξηζε θαη δηαλνκή ηεο πιεξνθνξίαο κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί απφ απφζηαζε κε ηα ηερλνινγηθά κέζα, φπσο αλαθέξεη ν Λεμνπξηψηεο (Λεμνπξηψηεο Η., 1998: 262-263). Αλαιπηηθά, νη απαζρνιήζεηο ή ηα επαγγέικαηα πνπ κπνξνχλ λα παξαζρεζνχλ κε ηειεξγαηηθφ ηξφπν αλαθέξνληαη αξρηθά ζηελ παξαγωγή ηεο πιεξνθνξίαο, πνπ αθνξά ζηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ, ζε ζπκβνπιεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζε επηζηεκνληθά ή ηερληθά επαγγέικαηα. ηε ζπλέρεηα, ε ηειεξγαζία κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε εξγαζίεο επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο, πνπ αθνξνχλ ηφζν ζε εξγαζίεο ρακειήο εμεηδίθεπζεο, φπσο είλαη ε απνζηνιή θαη ιήςε δεδνκέλσλ, ε δηαρείξηζε θαθέισλ, ε ηειεγξακκαηεία, ε ηειεκεηάθξαζε, φζν θαη ζε εξγαζίεο πνπ απαηηνχλ πςειή εμεηδίθεπζε, φπσο είλαη ν πξνγξακκαηηζκφο θαη ε πιεξνθνξηαθή αλάπηπμε. Δπξεία ρξήζε ηεο ηειεξγαζίαο ζην επίπεδν ηεο επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο ζπλαληάηαη ζηηο ηξαπεδηθέο, αζθαιηζηηθέο εξγαζίεο θαη ζην ρψξν ηνπ ηχπνπ θαη ησλ εθδφζεσλ. Δπηπξφζζεηα, ε ηειεξγαζία κπνξεί λα αθνξά ζε εθαξκνγέο δηαλνκήο ηεο πιεξνθνξίαο, φπσο ε ηειεθπαίδεπζε, ε ηειεθαηάξηηζε θαη ην telemarketing. Σέινο, ν ηνκέαο ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη ζπληήξεζεο ηωλ ζπζηεκάηωλ πιεξνθόξεζεο κπνξεί λα γίλεη αληηθείκελν εθαξκνγήο ηειεξγαηηθψλ πξαθηηθψλ. 15

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΜΟΡΦΔ ΣΖ ΣΖΛΔΡΓΑΗΑ Ζ ηειεξγαζία εκθαλίδεηαη κε πνηθίιεο κνξθέο, ηηο νπνίεο κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε κε δηάθνξα θξηηήξηα, κέζα απφ ηελ επηζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο (Λεμνπξηψηεο Η., 1998: 261-262, Τπνπξγείν Απαζρφιεζεο & Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο, 2004: 26-28). Σν θχξην θξηηήξην πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ν ρψξνο ζηνλ νπνίν παξέρεηαη ε ηειεξγαζία, νπφηε δηαθξίλεηαη ζηηο παξαθάησ κνξθέο. Ζ βαζηθή θαη πην δηαδεδνκέλε κνξθή ηειεξγαζίαο είλαη ε θαη νίθνλ ηειεξγαζία (home-based teleworking) πνπ παξέρεηαη ζην ρψξν θαηνηθίαο ηνπ εξγαδφκελνπ. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε είλαη έλαο ρψξνο ηνπ ζπηηηνχ λα κεηαηξαπεί ζε ηππηθφ γξαθείν, κε ηνλ θαηάιιειν εμνπιηζκφ (ππνινγηζηή, κφληεκ, ινγηζκηθφ θηι.) θαη ηε ζηνηρεηψδε ηειεπηθνηλσληαθή ππνδνκή. Δπηπιένλ, ε ηειεξγαζία κπνξεί λα είλαη θηλεηή (mobile teleworking) φηαλ δελ ππάξρεη έλα ζηαζεξφ ρσξηθφ ζεκείν εξγαζίαο. Ο ηφπνο εξγαζίαο κπνξεί λα είλαη ν πξφζθαηξνο ηφπνο δηακνλήο (π.ρ. μελνδνρείν), ηα κέζα κεηαθνξάο, ν ηφπνο εγθαηάζηαζεο ησλ πειαηψλ θηι. ηελ αλάπηπμε ηεο θηλεηήο ηειεξγαζίαο έρεη ζπκβάιεη αξθεηά ε ρξήζε θηλεηψλ ηειεθψλσλ θαη θνξεηψλ ππνινγηζηψλ. Έρεη κάιηζηα ρξεζηκνπνηεζεί θαη ε έλλνηα ηεο λνκαδηθήο ηειεξγαζίαο (nomadic teleworking), πνπ αλαθέξεηαη ζε επαγγεικαηίεο ησλ νπνίσλ ε εξγαζία απαηηεί ζπλερείο κεηαθηλήζεηο θαη πνπ, ιφγσ ησλ ηειεπηθνηλσληαθψλ κέζσλ, κπνξνχλ λα ζπλδένληαη κε ηηο επηρεηξήζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο (π.ρ. αληηπξφζσπνη πσιήζεσλ, επηζεσξεηέο, επηζθέπηεο πγείαο θηι.). Ζ ηειεξγαζία κπνξεί επίζεο λα παξέρεηαη ζηα ιεγφκελα δνξπθνξηθά θέληξα (satellite centres), ζε εγθαηαζηάζεηο δειαδή πνπ αλήθνπλ ζηελ ίδηα επηρείξεζε αιιά είλαη αλεμάξηεηεο απφ ηηο ινηπέο εγθαηαζηάζεηο ηεο. Σα επηθνηλσληαθά απηά θέληξα είλαη ζπλήζσο εγθαηεζηεκέλα θνληά ζηηο νηθίεο ησλ εξγαδφκελσλ. Δπηπξφζζεηα, ε ηειεξγαζία κπνξεί λα παξέρεηαη ζε θέληξα ηειεξγαζίαο (telework centres), ζηα νπνία ζπγθεληξψλνληαη ειεθηξνληθνί εμνπιηζκνί πνπ ηνπο κνηξάδνληαη δηάθνξνη ρξήζηεο. ηελ πεξίπησζε απηή νη ηειεξγαδφκελνη κπνξεί λα είλαη ππάιιεινη δηαθφξσλ επηρεηξήζεσλ, ηδίσο κηθξψλ επηρεηξήζεσλ πνπ δελ ζα κπνξνχζε ε θαζεκία ρσξηζηά λα αληέμεη ην θφζηνο κηαο ηέηνηαο επέλδπζεο, ή αλεμάξηεηνη επαγγεικαηίεο. Σα θέληξα ηειεξγαζίαο βξίζθνληαη ζπλήζσο πην θνληά ζηνλ ηφπν δηακνλήο ηνπ ηειεξγαδφκελνπ απφ φ,ηη ηα γξαθεία κηαο εηαηξείαο. 16

Σα ιεγφκελα ηειεζπίηηα (telecottages) απνηεινχλ κηα κνξθή θέληξσλ ηειεξγαζίαο πνπ είλαη ζπλήζσο εγθαηεζηεκέλα ζε άγνλεο θαη απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο θαη απνηεινχλ θξαηηθή πξσηνβνπιία γηα ηελ νηθνλνκηθή αλαγέλλεζε ηεο ππαίζξνπ. Πξφθεηηαη γηα μχιηλεο θαιχβεο, κηθξά ζπίηηα, παιηά ζρνιεία ή άιια θηίξηα ηεο ππαίζξνπ, ηα νπνία είλαη εμνπιηζκέλα κε ηα απαξαίηεηα εξγαιεία ηεο ηειεξγαζίαο. Ζ ζπγθεθξηκέλε κνξθή ηειεξγαζίαο έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηε θαλδηλαβία. Ζ εμάπισζή ηνπο απφ ηηο αξρέο ηνπ 1980 κέρξη ζήκεξα ππήξμε ξαγδαία, κε απνηέιεζκα ζήκεξα λα ππάξρνπλ πάλσ απφ 500 telecottages ζε φιε ηελ Δπξψπε. Δπξχηεξνο ζθνπφο ηνπο είλαη λα ελδπλακψζνπλ ηελ θαηά ηφπνπο νηθνλνκία κε ην λα βνεζνχλ ηνπο θαηνίθνπο (θπξίσο ηνπο λένπο) λα βξνπλ εξγαζία είηε ζε ηνπηθέο επηρεηξήζεηο είηε κέζσ ηειεξγαζίαο ζε απνκαθξπζκέλνπο εξγνδνηηθνχο θνξείο, εθπαηδεχνληάο ηνπο ζηε ρξήζε ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο θαη ηειεπηθνηλσληψλ. Δπηπιένλ, δίλνπλ ηελ επθαηξία ζηηο ήδε ππάξρνπζεο επηρεηξήζεηο θαη ηνπηθνχο νξγαληζκνχο λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζε εμνπιηζκφ πςειφηεξσλ ηερλνινγηθψλ πξνδηαγξαθψλ. Δπίζεο, ηα ηειερωξηά (televillages) απνηεινχλ κηα ζχγρξνλε κνξθή telecottages θαη έρνπλ λα θάλνπλ κε έλαλ θαηλνχξην ηξφπν δσήο. Ζ πξνεγκέλε εηθφλα ηνπο απαηηεί νιφθιεξα ρσξηά εμνπιηζκέλα κε άξηην ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ. Σα ρσξηά απαξηίδνληαη απφ επηκέξνπο ζπίηηα πνπ είλαη φια δηαζπλδεδεκέλα ψζηε λα έρνπλ πξφζβαζε ζην δίθηπν ηνπ ηειερσξηνχ θαη λα κπνξνχλ λα επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο αιιά θαη κε άιια ηειερσξηά ή βάζεηο. Σα ηειερωξηά αλαπηχρζεθαλ ζην πιαίζην θάιπςεο ησλ αλαγθψλ αηφκσλ, πνπ επηιέγνπλ έλα δηαθνξεηηθφ ηξφπν δσήο, ζπλδπάδνληαο δειαδή ηε δσή ζηελ επαξρία κε ηελ άκεζε πξφζβαζε ζηηο ζχγρξνλεο ιεσθφξνπο ησλ ηειεπιεξνθνξηψλ (ηειερσξηά π.ρ. ήδε ιεηηνπξγνχλ έμσ απφ ην ρσξηφ Crickhowell ηεο Οπαιίαο θαη ζηηο θπζηθνχ θάιινπο θαη πεξηβαιινληηθά άξηζηεο πεξηνρέο ησλ Highlands ηεο θσηίαο). Μηα εηδηθή κνξθή ηειεξγαζίαο είλαη ε ιεγφκελε εθηόο ζπλόξωλ ηειεξγαζία (offshore teleworking) πνπ ζπληζηά έλα είδνο ππεξγνιαβίαο επηρεηξήζεσλ ηνπ ηξηηνγελνχο ηνκέα ζε ρψξεο ρακεινχ εξγαηηθνχ θφζηνπο, φπσο είλαη νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ηεο Αθξηθήο θαη ηεο Αζίαο. Μηα άιιε θαηεγνξηνπνίεζε είλαη απηή πνπ δηαθξίλεη ηελ ηειεξγαζία ζε on-line θαη off-line, αλάινγα δειαδή κε ηνλ ηξφπν ζχλδεζεο ηνπ ηειεξγαδφκελνπ κε ηελ επηρείξεζε. ηελ πεξίπησζε ηεο on-line ηειεξγαζίαο ν εξγαδφκελνο είλαη κφληκα ζπλδεδεκέλνο κε ην δίθηπν ηνπ εξγνδφηε ηνπ κέζσ εηδηθήο ηερλνινγίαο (π.ρ. ACD- Automated Call Distribution Technology) πνπ επηηξέπεη ηελ ακθίπιεπξε αληαιιαγή 17

πιεξνθνξηψλ ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. Ο εξγαδφκελνο είλαη ζηελ άκεζε δηάζεζε ηεο θεληξηθήο επηρείξεζεο απφ ηελ νπνία κπνξεί λα ιάβεη άκεζα εληνιέο θαη λα ειεγρζεί απφ ηνλ εξγνδφηε κέζσ ησλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ. Γη απηφ ην ιφγν ε on-line ηειεξγαζία έρεη θαηά ηεθκήξην ηα πεξηζζφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο εμαξηεκέλεο ζρέζεο εξγαζίαο, ζε ζχγθξηζε κε ηηο ππφινηπεο κνξθέο. ηελ πεξίπησζε ηεο off-line ηειεξγαζίαο ν εξγαδφκελνο έρεη κεγαιχηεξε επειημία σο πξνο ηελ νξγάλσζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο ηνπ, αθνχ δελ είλαη κφληκα ζπλδεδεκέλνο κε ην δίθηπν ηνπ εξγνδφηε, αιιά ζπλδέεηαη κφλν φηαλ είλαη απαξαίηεην. Απηή ε κνξθή ηειεξγαζίαο εκθαλίδεηαη θπξίσο ζηνπο πξνγξακκαηηζηέο, ηνπο εξεπλεηέο θαη ηα πςειφβαζκα ζηειέρε ησλ επηρεηξήζεσλ. ηε ζπλέρεηα, αλάινγα κε ην κέγεζνο ηεο εξγαζίαο πνπ παξέρεηαη εμ απνζηάζεσο, ε θαη νίθνλ ηειεξγαζία δηαθξίλεηαη ζε ζηαζεξή, ελαιιαζζόκελε θαη ζπκπιεξωκαηηθή. Σηαζεξή ηειεξγαζία είλαη ε εξγαζία ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο νπνίαο δηεθπεξαηψλεη ν ηειεξγαδφκελνο ζηελ θαηνηθία ηνπ (άλσ ηνπ 90% ηνπ ζπλνιηθνχ εξγάζηκνπ ρξφλνπ). Ζ ζπγθεθξηκέλε κνξθή ηειεξγαζίαο είλαη απηή γηα ηελ νπνία δηαηππψλνληαη αξθεηέο επηθπιάμεηο απφ ηνπο επηζηήκνλεο, θαζψο απνκνλψλεη ηνλ ηειεξγαδφκελν πην πνιχ απφ ηηο ππφινηπεο κνξθέο θαη νπζηαζηηθά κεηαηξέπεη ην ζπίηη ζε εξγαζηαθφ ρψξν, δηαηαξάζζνληαο ηνλ ειεχζεξν ρξφλν θαη ηελ ηδησηηθή δσή. ηελ πεξίπησζε ηεο ελαιιαζζόκελεο ηειεξγαζίαο ν ηειεξγαδφκελνο θαηαλαιψλεη ζηελ νηθία ηνπ πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 10% ηνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ ηνπ, αιιά ηνπιάρηζηνλ κηα εκέξα ηελ εβδνκάδα, θαη ην ππφινηπν ζηα γξαθεία ηεο επηρείξεζεο. Σπκπιεξωκαηηθή λνείηαη ε εξγαζία πνπ δηεθπεξαηψλεηαη ζηελ νηθία ζε πνιχ κηθξφ πνζνζηφ (κηθξφηεξν ηνπ 10%) θαη γηα ιηγφηεξν απφ κηα εκέξα ηελ εβδνκάδα. Δπηπξφζζεηα, ε ηειεξγαζία κπνξεί λα παξέρεηαη αηνκηθά ή νκαδηθά. Αηνκηθή είλαη ε ηειεξγαζία ηελ νπνία παξέρεη ν ηειεξγαδφκελνο απφ ρψξν ζηνλ νπνίν βξίζθεηαη κφλνο ηνπ, ρσξίο λα ζπλεξγάδεηαη κε άιινλ ηειεξγαδφκελν θαη ρσξίο λα έρεη ηνπηθή ή ειεθηξνληθή επαθή καδί ηνπ. ηελ πεξίπησζε ηεο νκαδηθήο ηειεξγαζίαο πεξηζζφηεξνη ηειεξγαδφκελνη ζπλεξγάδνληαη είηε γηα ηελ παξαγσγή ελφο θνηλνχ απνηειέζκαηνο, είηε απιψο γηα ηε δηεθπεξαίσζε δηαθξηηψλ ηκεκάησλ ησλ απαξαίηεησλ εξγαζηψλ ηεο ίδηαο επηρείξεζεο (π.ρ. ε εξγαζία ζε δνξπθνξηθά θέληξα ηεο ίδηαο επηρείξεζεο απφ πεξηζζφηεξνπο εξγαδφκελνπο). Δπίζεο, ε ηειεξγαζία κπνξεί λα έρεη ηε κνξθή networking ζην πιαίζην «θνηλνηήησλ on-line», φπνπ ν ηειεξγαδφκελνο βξίζθεηαη δηθηπσκέλνο κε άιινπο ηειεξγαδφκελνπο πνπ επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο ειεθηξνληθά θαη είλαη κέιε κηαο νκάδαο ad hoc ζρεκαηηζκέλεο γχξσ απφ εηδηθά 18

πξνγξάκκαηα. Πξφθεηηαη γηα νκάδεο επηζηεκφλσλ, νη νπνίνη ρξεζηκνπνηψληαο ζπζηήκαηα ειεθηξνληθήο ζχζθεςεο, εξγάδνληαη πάλσ ζην ίδην αληηθείκελν έξεπλαο, αληαιιάζζνληαο κελχκαηα θαη θαηαγξάθνληαο αδηάθνπα ην πεξηερφκελν ησλ ζπζθέςεσλ απηψλ. Θα πξέπεη λα αλαθέξνπκε φηη ππάξρνπλ θαη κηθηέο κνξθέο ηειεξγαζίαο, φπσο ζπλδπαζκνί ηειεξγαζίαο ζην ζπίηη θαη θηλνχκελεο ηειεξγαζίαο, νη νπνίεο κάιηζηα ζπλερψο πνιιαπιαζηάδνληαη. Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ κηθηψλ κνξθψλ ηειεξγαζίαο είλαη φηη κπνξνχλ λα εμειίζζνληαη ψζηε λα ηθαλνπνηνχλ ηηο κεηαβαιιφκελεο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο αιιά θαη ηνπ εξγαδφκελνπ. Όζνλ αθνξά ζην ρξφλν πνπ απαζρνιείηαη ν εξγαδφκελνο, ε ηειεξγαζία κπνξεί λα είλαη πιήξνπο απαζρόιεζεο ή κεξηθήο. Αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε εξγαζίαο κεηαμχ εξγνδφηε θαη ηειεξγαδφκελνπ, ν ηειεπηαίνο κπνξεί λα ζπλδέεηαη κε ηνλ απνδέθηε ησλ ππεξεζηψλ ηνπ κε ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο ή λα είλαη αλεμάξηεηνο επαγγεικαηίαο. Σέινο, ε ηειεξγαζία κπνξεί λα έρεη ηε κνξθή ηεο πξόζθαηξεο εξγαζίαο (π.ρ. επνρηαθή απαζρφιεζε, νξηζκέλνπ ρξφλνπ εξγαζία) ή λα εληάζζεηαη ζε κία ζρέζε κνηξάζκαηνο εξγαζίαο (job sharing), φπνπ ηελ επζχλε απέλαληη ζηνλ εξγνδφηε γηα ην ίδην αληηθείκελν εξγαζίαο αλαιακβάλεη κηα νκάδα εξγαδφκελσλ νη νπνίνη ζηε κεηαμχ ηνπο ζρέζε ελεξγνχλ σο άηππε έλσζε πξνζψπσλ ή σο αζηηθή εηαηξεία, ρσξίο λα παχεη ε εξγαζηαθή ζρέζε ηνπ θάζε εξγαδφκελνπ κε ηνλ εξγνδφηε λα έρεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο εμαξηεκέλεο εξγαζίαο. 19

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΣΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΣΖ ΣΖΛΔΡΓΑΗΑ Ζ ηειεξγαζία κπνξεί λα ηθαλνπνηήζεη επηρεηξεζηαθέο, αηνκηθέο αιιά θαη θνηλσληθέο αλάγθεο, γη απηφ θαη ζε δηεζλέο επίπεδν γίλνληαη πξνζπάζεηεο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο εθαξκνγήο ηεο. Πέξα φκσο απφ ηε ζεηηθή πιεπξά ηεο, δελ πξέπεη λα παξαγλσξηζηνχλ θαη νξηζκέλεο αξλεηηθέο παξάκεηξνη, ε αληηκεηψπηζε ησλ νπνίσλ θξίλεηαη απαξαίηεηε ψζηε ε ηειεξγαζία λα θαηαζηεί επσθειήο γηα φια ηα ελδηαθεξφκελα κέξε. ηε ζπλέρεηα, εμεηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο ηειεξγαζίαο, ζεηηθά θαη αξλεηηθά, ζηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο, ζηνλ εξγαδφκελν θαη ζηελ θνηλσλία. 3.1 ΣΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΣΖ ΣΖΛΔΡΓΑΗΑ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ 3.1.1 Θεηικά αποηελέζμαηα Ζ εθαξκνγή ηεο ηειεξγαζίαο ζηελ επηρείξεζε ζπλνδεχεηαη απφ αιιαγέο ζε ηερλνινγηθφ, νξγαλσηηθφ θαη εξγαζηαθφ επίπεδν πνπ κεηψλνπλ ην θφζηνο, απμάλνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ζπκβάιινπλ ζηελ θαηλνηνκηθή αληαπφθξηζε ζηηο δηαξθψο κεηαβαιιφκελεο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο. Ζ ηειεξγαζία ζπλδέεηαη κε κηα λένπ ηχπνπ επηρεηξεκαηηθφηεηα πνπ βαζίδεηαη ζηε ζπλερή αθνκνίσζε λέαο γλψζεο, ηελ άκεζε αληαπφθξηζε, ηελ θαηλνηνκία θαη ηε ζπλερή βειηίσζε. Ζ εηζαγσγή ηεο ηειεξγαζίαο ζηελ επηρείξεζε ζπλνδεχεηαη απφ απνθεληξσηηθέο ηάζεηο ζηνλ παξαγσγηθφ, νξγαλσηηθφ θαη δηνηθεηηθφ κεραληζκφ, αθνχ ε ηερλνινγία ησλ ειεθηξνληθψλ δηθηχσλ απνζπλδέεη ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ απφ ηελ απαίηεζε ηεο πξνζσπηθήο παξνπζίαο θαη ηνπ ζπγρξνληζκνχ, απνυιηθνπνηψληαο ηε κεηαβίβαζε κελπκάησλ θαη πιεξνθνξηψλ(παπαδεκεηξίνπ Κ., 1987: 27-29). Αλαιπηηθά, ε εθαξκνγή ηεο ηειεξγαζίαο απνηειεί κέζν γηα ηε ρσξηθή απνθέληξσζε ηεο επηρείξεζεο, κε ηε δηάζπαζε ηεο εζσηεξηθήο ηεο ιεηηνπξγίαο ζε ρσξηζηέο, απνθεληξσκέλεο ελφηεηεο. Ζ παξαδνζηαθή εηθφλα ηεο επηρείξεζεο πνπ ζπλδέεηαη κε ηε ζπγθξφηεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο ζε άκεζε εδαθηθή βάζε, απαηηψληαο ηε θπζηθή παξνπζία ησλ εξγαδφκελσλ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ρψξν φπνπ είλαη ζπγθεληξσκέλεο φιεο νη ιεηηνπξγίεο, κεηαβάιιεηαη, θαζψο ηα ειεθηξνληθά δίθηπα ζπληεινχλ ζηελ εθκεδέληζε ηνπ ρσξνρξφλνπ. Ζ έλλνηα ηνπ ρψξνπ εξγαζίαο ράλεη ην παξαδνζηαθφ ηεο πεξηερφκελν σο ρψξνο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηνπ εξγνδφηε θαη κπνξεί λα είλαη θάζε ρψξνο φπνπ εθηειεί ηα θαζήθνληά ηνπ ν εξγαδφκελνο, θαζψο είλαη δπλαηή ε άκεζε κεηάδνζε 20

πιεξνθνξηψλ θαη εληνιψλ θαζψο θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ ειέγρνπ κέζσ ησλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ. πλεπψο, ε ηειεξγαζία νδεγεί ζε αλαδηάξζξσζε ησλ επηρεηξεζηαθψλ δνκψλ, κε λέν θαηακεξηζκφ ησλ θαζεθφλησλ κεηαμχ «εληφπησλ» θαη «πηεηηθψλ» δξαζηεξηνηήησλ. Οη «πηεηηθέο» δξαζηεξηφηεηεο είλαη απηέο πνπ κπνξνχλ λα αζθεζνχλ κε ηε ρξήζε ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη ηεο πιεξνθνξηθήο καθξηά απφ ην ρψξν ηεο επηρείξεζεο, κπνξεί κάιηζηα λα πξαγκαηνπνηνχληαη ελ θηλήζεη ή ζε ρψξα δηαθνξεηηθή απφ απηήλ πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλε ε επηρείξεζε, αθφκα θαη ζε άιιε γεσγξαθηθή ήπεηξν (Λεμνπξηψηεο Η., 1998: 260). Παξάιιεια, ε ηειεξγαζία επλνεί ηελ αλάζεζε φιν θαη κεγαιχηεξνπ κέξνπο ησλ επηρεηξεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε εμσηεξηθνχο ζπλεξγάηεο έλαληη ηεο ρξήζεο εμαξηεκέλεο εξγαζίαο, αλαδηακνξθψλνληαο ηηο ζρέζεηο εξγαζίαο ζηε βάζε εξγνιαβηψλ ή/θαη ππεξγνιαβηψλ, κε απνηέιεζκα λα κεηψλεηαη ην θφζηνο θαη λα ππάξρεη πξφζβαζε ζε εμεηδηθεπκέλεο ηθαλφηεηεο θαη ππεξεζίεο (Νηνχηζεο Ν., 1998: 80). Ζ θαηάηκεζε ησλ επηρεηξεζηαθψλ δηαδηθαζηψλ επλνεί ηε δεκηνπξγία κηθξνχ κεγέζνπο νξγαλψζεσλ, κε νηθνλνκηθή επξσζηία θαη κεγάιε δπλακηθφηεηα, φπνπ ζηειέρε, επαγγεικαηίεο θαη άιινη απαζρνινχκελνη κπνξνχλ λα εξγάδνληαη καθξηά απφ ηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο επηρείξεζεο. Δπηπξφζζεηα, κε ηελ εθαξκνγή ηεο ηειεξγαζίαο ε θάζεηε ηεξαξρηθή νξγάλσζε φιν θαη πεξηζζφηεξν κεηαηξέπεηαη ζε νξηδφληηα κε ηελ ειαρηζηνπνίεζε ηνπ ξφινπ ησλ ελδηάκεζσλ ζηειερψλ, πνπ θαζίζηαληαη πιένλ ζπληνληζηέο (Κνπθνπβίλνο Λ., Κνπζνχλε Α., 1999: 532). Ζ ηάζε απηή επλνείηαη απφ ηελ απνδπλάκσζε ηεο ζεκαζίαο ηνπ ρψξνπ θαη ηνπ ρξφλνπ ζηε δηαρείξηζε θαη κεηάδνζε ησλ πιεξνθνξηψλ, πνπ ζπκβάιεη ζηελ εμάιεηςε ησλ άθακπησλ θαη απηαξρηθψλ δνκψλ ηνπ ηευινξηζκνχ, κεηαηξέπνληαο ηελ επηρείξεζε ζε δίθηπν ζρέζεσλ θαη επηθνηλσλίαο πνπ εθπέκπεη θαη ιακβάλεη πιεξνθνξίεο πξνο θαη απφ επηκέξνπο εξγαηηθέο εζηίεο. Έλαο δεχηεξνο ιφγνο είλαη φηη ε ηνπηθή θαη ρξνληθή απνζπγθεληξνπνίεζε ηεο εξγαζίαο πνπ επηθέξεη ε ηειεξγαζία ζπληειεί ζηνλ αλαζρεδηαζκφ ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο, ν νπνίνο απνθηά κηα δπλακηθή πξνο ηελ αχμεζε ηεο απηνλνκίαο ζηελ εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ, ηεο ππεπζπλφηεηαο γηα ην απνηέιεζκα ηεο εξγαζίαο, ηνπ ειέγρνπ ηεο δηαρείξηζεο ηεο εξγαζίαο θαη ηνπ ρξφλνπ, ηεο αλάπηπμεο πξσηνβνπιηψλ, εληζρχνληαο ην ξφιν ηνπ ηειεξγαδφκελνπ (Ραγθνχζεο Α., 2003: 37-39, 213). Οη παξαπάλσ κεηαβνιέο πνπ ζπληεινχληαη ζηελ επηρείξεζε κε ηελ εθαξκνγή ηεο ηειεξγαζίαο νδεγνχλ ζηε κείσζε ηνπ πάγηνπ θαη ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο, αιιά θαη ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Αλαιπηηθά, κέζσ ηεο ηειεξγαζίαο επηηπγράλεηαη 21

εμνηθνλφκεζε εμφδσλ εγθαηαζηάζεσλ (γξαθεία, ελνίθηα, πάξθηλγθ θηι.), κείσζε ησλ ελδηάκεζσλ δηνηθεηηθψλ ζέζεσλ θαη ηνπ θφζηνπο κεηαθηλήζεσλ ηνπ πξνζσπηθνχ. Παξάιιεια, ε ηειεξγαζία απμάλεη ηελ παξαγσγηθφηεηα ιφγσ ηεο εμνηθνλφκεζεο ρξφλνπ απφ ην ζπλδπαζκφ ηεο ρξήζεο ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληψλ θαη ησλ λέσλ ηξφπσλ εξγαζίαο, αιιά θαη ιφγσ ηεο κείσζεο ηνπ ρξφλνπ κεηαθίλεζεο κεηαμχ ηφπσλ θαηνηθίαο θαη εξγαζίαο, πνπ απμάλεη ην δηαζέζηκν ρξφλν θαη κεηψλεη ηελ θφπσζε θαη ην άγρνο ησλ κεηαθηλήζεσλ. Ζ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο επηηπγράλεηαη επίζεο ιφγσ ηεο κείσζεο ησλ αδηθαηνιφγεησλ απνπζηψλ ή απνπζηψλ αζζελείαο, ηεο αχμεζεο ηεο επειημίαο ησλ εξγαδφκελσλ ζε πεξηφδνπο απμεκέλεο δήηεζεο, αιιά θαη ηεο απειεπζέξσζεο ηνπ ηειεξγαδφκελνπ απφ ηνλ αζθπθηηθφ έιεγρν ηνπ εξγνδφηε, γεγνλφο πνπ απμάλεη ην αίζζεκα ειεπζεξίαο θαη ηελ πξσηνβνπιία, θαη άξα ηε δέζκεπζε θαη ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία (Κσλζηαληέινπ Ν., Πνιπκελάθνπ Α., 2002: 10). Δπηπιένλ, κέζσ ηεο ηειεξγαζίαο παξέρεηαη επειημία φζνλ αθνξά ζηε δηάξζξσζε ησλ ζρέζεσλ εξγαζίαο κε ηε δεκηνπξγία ελφο πιέγκαηνο πνιχκνξθσλ ζπκβαηηθψλ ζρέζεσλ, αθνχ ε ηειεξγαζία ζπλδέεηαη κε πνιιέο κνξθέο απαζρφιεζεο, φπσο πιήξεο ή κεξηθή απαζρφιεζε, ππεξγνιαβηθή, πξνζσξηλή (επνρηαθή απαζρφιεζε, νξηζκέλνπ ρξφλνπ εξγαζία), ή αθφκε θαη job-sharing. Έηζη, παξέρεηαη ζηελ επηρείξεζε επειημία φζνλ αθνξά ζηνλ αξηζκφ ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ απαζρνιεί, ζηε δηαρείξηζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ζηελ ηεξάξρεζε ησλ κηζζψλ, επηηπγράλνληαο κείσζε ηνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο (Μνχζηξεο Α., 2007: 8-9). Παξάιιεια, ε επηρείξεζε έρεη ηε δπλαηφηεηα βειηίσζεο ηεο εμππεξέηεζεο ησλ πειαηψλ κε ηελ παξνρή ππεξεζηψλ θαη κεηά ην πέξαο ησλ θαλνληθψλ σξψλ εξγαζίαο. Δπηπξφζζεηα, κέζσ ηεο ηειεξγαζίαο βειηηψλεηαη ε ζηειέρσζε ηεο επηρείξεζεο, αθνχ απνθηά πξφζβαζε ζε πςειήο εηδίθεπζεο εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη ζε επξχηεξεο αγνξέο εξγαζίαο. Ζ επηρείξεζε κπνξεί λα πξνζειθχζεη αλζξψπνπο κε γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο ησλ νπνίσλ ε εμεηδίθεπζε είλαη ζε κεγάιε δήηεζε θαη γη απηφ δελ επηζπκνχλ πιήξε απαζρφιεζε ζε κηα κφλν επηρείξεζε, αιιά θαη αμηφινγα ζηειέρε πνπ ρξεηάδεηαη λα αθηεξψζνπλ γηα θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα πεξηζζφηεξν ρξφλν ζηελ νηθνγέλεηά ηνπο (π.ρ. κνλνγνλετθέο νηθνγέλεηεο). Παξάιιεια, ε επηρείξεζε απνθηά πξφζβαζε ζε εξγαδφκελνπο απφ κεγάιεο γεσγξαθηθέο αγνξέο, ππεξθεξάδνληαο ηηο ηνπηθέο αγνξέο εξγαζίαο (Αλαζηαζίνπ Θ., 2007: 34). Σέινο, πξέπεη λα επηζεκαλζεί ε επεξγεηηθή επίδξαζε ηεο ηειεξγαζίαο θαη γηα ηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο. Μέζσ ηεο ηειεξγαζίαο νη επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λα απνθηήζνπλ 22

πξφζβαζε ζε εηδηθέο ππεξεζίεο κε πςειή πξνζηηζέκελε αμία (π.ρ. ζρεδίαζε πξντφλησλ, ζπκβνπιεπηηθή, κάξθεηηλγθ, έξεπλα θαη αλάπηπμε) είηε απφ κφλεο ηνπο, αμηνπνηψληαο ηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ πςειήο εηδίθεπζεο, είηε αλαπηχζζνληαο θνηλέο θεληξηθέο ππεξεζίεο κε άιιεο επηρεηξήζεηο, αθφκα θαη κε παλεπηζηήκηα, εξεπλεηηθά ηδξχκαηα θαη εξγαζηήξηα, επηηπγράλνληαο ηε δεκηνπξγία πνηνηηθψλ θαη θαηλνηφκσλ πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ θαη θαιχπηνληαο ηηο αλάγθεο γηα αθξηβείο πιεξνθνξίεο γηα ηελ αγνξά (Υαηδεθηάλ Γ., 1997: 80). Ζ ηειεξγαζία φκσο δελ πξέπεη λα απνηειεί κνλνδηάζηαην κνριφ εμππεξέηεζεο ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ ζπκθέξνληνο δηακέζνπ ηεο κείσζεο ηνπ θφζηνπο, δίλνληαο έκθαζε ζηηο πνζνηηθέο δηαζηάζεηο επίηεπμεο επειημίαο. Ζ ηειεξγαζία πξέπεη λα δνκεζεί σο κνριφο ελίζρπζεο ησλ δεμηνηήησλ ησλ εξγαδφκελσλ θαη απειεπζέξσζήο ηνπο απφ έλα πηεζηηθφ ζχζηεκα ειέγρνπ θαη ρεηξαγψγεζεο ηεο εξγαζηαθήο δσήο ηνπο. Ζ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ε δεκηνπξγία θαηλνηνκίαο επηηπγράλνληαη κέζσ ηεο επέλδπζεο ζην γλσζηαθφ θεθάιαην θαη κέζα απφ πξαθηηθέο πνπ δηεπθνιχλνπλ πξσηνβνπιίεο κε ηε κνξθή ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο, ηεο ζπκκεηνρήο θαη ηεο κάζεζεο, δεδνκέλνπ φηη κε απηφ ηνλ ηξφπν απμάλεηαη ε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία, ε ππνθίλεζε θαη ε απφδνζε. 3.1.2 Απνηηικά αποηελέζμαηα Ζ εηζαγσγή ηειεξγαηηθψλ πξαθηηθψλ ζηελ επηρείξεζε ζπλαληά θάπνηα εκπφδηα πνπ κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο αλαζηαιηηθνί παξάγνληεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηειεξγαζίαο. Αξρηθά, ην θφζηνο εθθίλεζεο θαη ιεηηνπξγίαο εθαξκνγψλ ηειεξγαζίαο είλαη αξθεηά πςειφ, πεξηιακβάλνληαο ηε δεκηνπξγία εηαηξηθήο πνιηηηθήο, ηελ ηερλνινγηθή ππνδνµή, ηελ εθπαίδεπζε ησλ ηειεξγαδφκελσλ θαη ησλ πξντζηακέλσλ ηνπο, ηελ νξγαλσηηθή αλαδηάξζξσζε, ηελ αμηνιφγεζε θιπ. Ζ απφζβεζε φκσο ηνπ θφζηνπο απηνχ είλαη άκεζε, αθνχ ε επηηπρεκέλε εθαξκνγή πξαθηηθψλ ηειεξγαζίαο κπνξεί λα απμήζεη ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη λα κεηψζεη ην πάγην θαη ιεηηνπξγηθφ θφζηνο, φπσο έρεη αλαθεξζεί θαη παξαπάλσ. Δπίζεο, ε εθαξκνγή ηεο ηειεξγαζίαο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη δπζθνιίεο ζην ζπληνληζκφ θαη ηελ επίβιεςε ηεο εξγαζίαο απφ ηνπο πξντζηάκελνπο, ιφγσ ηεο δηάζπαζεο ηνπ εληαίνπ εξγαηηθνχ ρψξνπ πνπ απνδπλακψλεη ηνλ άκεζν έιεγρν. Παξ φια απηά, ε δεκηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο δηνίθεζεο ησλ απνηειεζκάησλ κε απμεκέλε επηθνηλσλία, εθ ησλ πξνηέξσλ ζρεδηαζκφ θαη πξνγξακκαηηζκφ ηνπ έξγνπ, ζαθείο 23

αξκνδηφηεηεο θαη κεηξήζηκνπο ζηφρνπο, κπνξεί λα αληηζηαζκίζεη ην παξαπάλσ κεηνλέθηεκα θαη λα θέξεη θαιχηεξα απνηειέζκαηα. Δπηπιένλ, ιφγσ ηεο δηαζπνξάο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ππάξρεη ν θίλδπλνο δηάξξεμεο ησλ δεζκψλ ησλ εξγαδφκελσλ κε ηελ επηρείξεζε, κε απνηέιεζκα λα ηίζεληαη εκπφδηα ζηελ αλάπηπμε θνηλήο νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο. Όηαλ νη εξγαδφκελνη απαζρνινχληαη ζε έλαλ θνηλφ ρψξν γίλνληαη εχθνια θνηλσλνί ελφο πιέγκαηνο θνηλψλ αληηιήςεσλ θαη πξνηχπσλ πνπ ηνπο ζπλδέεη θαη θαζνξίδεη ην πψο ζθέπηνληαη, ζπκπεξηθέξνληαη, αλαπηχζζνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο, επηιχνπλ ηπρφλ πξνβιήκαηα, αθνχ έρνπλ θαζεκεξηλή, άκεζε επαθή κεηαμχ ηνπο, κε ηνπο πξντζηάκελνπο θαη ηελ εξγνδνζία. Ζ απαζρφιεζε ηειεξγαδφκελσλ ελέρεη ηνλ θίλδπλν ηεο δηαθνξεηηθήο αληηκεηψπηζεο θαη δηεθπεξαίσζεο εξγαζηψλ ηεο επηρείξεζεο ιφγσ ηεο κεησκέλεο επαθήο κε ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, κε άκεζε επίπησζε ζηελ εηθφλα ηεο επηρείξεζεο φπσο ηελ αληηιακβάλεηαη ν πειάηεο (Τπνπξγείν Απαζρφιεζεο & Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο, 2004: 265). Παξάιιεια, κπνξεί λα ππάξμεη πξφβιεκα ζπλεξγαζίαο θαη νκαδηθνχ πλεχκαηνο, δηφηη ζηελ πεξίπησζε πνπ ν ηειεξγαδφκελνο θαιείηαη λα εθηειέζεη κέξνο ελφο έξγνπ ζην νπνίν ζπκκεηέρνπλ θαη ζπλεξγάδνληαη θαη άιινη εξγαδφκελνη, ππάξρεη ν θίλδπλνο λα ιεηηνπξγήζνπλ απνζπαζκαηηθά θαη είηε λα κελ θαιχςνπλ φιεο ηηο παξακέηξνπο ηνπ ζέκαηνο πνπ ηνπο έρεη αλαηεζεί, είηε λα επεθηαζνχλ ζε δεηήκαηα πνπ έρνπλ αλαιάβεη νη ζπλάδειθνί ηνπο (Τπνπξγείν Απαζρφιεζεο & Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο, 2004: 265). Ζ επηρείξεζε θαιείηαη λα αλαπηχμεη θαηάιιεια ζπζηήκαηα δηνίθεζεο θαη επηθνηλσλίαο, ψζηε λα αληηκεησπίζεη επηηπρψο ηα παξαπάλσ πξνβιήκαηα. Σέινο, ε επηρείξεζε πξέπεη λα αληηκεησπίζεη δεηήκαηα αζθάιεηαο ησλ δεδνκέλσλ Σν γεγνλφο φηη ν ηειεξγαδφκελνο δελ έρεη άκεζε ηερληθή ππνζηήξημε επεηδή βξίζθεηαη εθηφο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο επηρείξεζεο επηθέξεη ηνλ θίλδπλν απψιεηαο θξίζηκσλ δεδνκέλσλ ιφγσ ηερληθψλ πξνβιεκάησλ (ηα νπνία ελδερνκέλσο λα κελ ππάξρνπλ ζε αληίγξαθα αζθαιείαο (backup)) θαη εκθάληζεο δπζρεξεηψλ σο πξνο ην ρξφλν παξάδνζεο θαη ηελ νξζή δηεθπεξαίσζε ηεο εξγαζίαο (Τπνπξγείν Απαζρφιεζεο & Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο, 2004: 264-265). Δπίζεο, ε επηρείξεζε πξέπεη λα αληηκεησπίζεη δεηήκαηα δηαζεζηκφηεηαο, εκπηζηεπηηθφηεηαο θαη αθεξαηφηεηαο ησλ πιεξνθνξηψλ, απνηξέπνληαο ηε κε εμνπζηνδνηεκέλε πξφζβαζε, απνθάιπςε θαη ηξνπνπνίεζε ησλ δεδνκέλσλ. Ζ ρξήζε φκσο ηεο θαηάιιειεο ηερλνινγίαο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ θαη ε εθπαίδεπζε ησλ ρξεζηψλ κπνξνχλ λα αληηκεησπίζνπλ απνηειεζκαηηθά ηέηνηνπ είδνπο πξνβιήκαηα. 24

3.2 ΣΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΣΖ ΣΖΛΔΡΓΑΗΑ ΓΗΑ ΣΟΝ ΔΡΓΑΕΟΜΔΝΟ 3.2.1 Θεηικά αποηελέζμαηα Ζ ηειεξγαζία απνηειεί έλα κέζν γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ εξγαδφκελσλ, θαζψο ε επειημία πνπ πξνζθέξεη ζπληειεί ζηελ ελαξκφληζε ηεο επαγγεικαηηθήο κε ηελ ηδησηηθή δσή, ηελ επηινγή απφ ηνλ εξγαδφκελν δηαθνξεηηθψλ ηχπσλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο, ηελ θηλεηηθφηεηα ζηελ αγνξά εξγαζίαο κεηαμχ επηρεηξήζεσλ θαη ηνκέσλ ηεο νηθνλνκίαο θαη ηελ πξφζβαζε ζε πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο, δεδνκέλνπ φκσο φηη θαηνρπξψλνληαη ηα εξγαηηθά θαη αζθαιηζηηθά δηθαηψκαηα. Ζ ηειεξγαζία κεηψλεη ην ρξφλν ησλ κεηαθηλήζεσλ θαη πξνζθέξεη ζηνλ εξγαδφκελν ηε δπλαηφηεηα επειημίαο ζηελ νξγάλσζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, δεδνκέλσλ ησλ απμεκέλσλ ξπζκψλ θαη αλαγθψλ ηνπ ζχγρξνλνπ ηξφπνπ δσήο, γεγνλφο πνπ απνηηκάηαη απφ ηνπο εξγαδφκελνπο σο θνκκάηη ηεο πνηφηεηαο ηεο εξγαζίαο ηνπο θαη απμάλεη ηελ ηθαλνπνίεζή ηνπο. Οη εξγαδφκελνη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα απνηειεζκαηηθφηεξεο θαηαλνκήο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο - κε ηελ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηεο ζσζηήο δηαρείξηζήο ηνπ - θαιχπηνληαο ηηο αλάγθεο ηνπο φζνλ αθνξά ζηελ αχμεζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, ηε ζπκθηιίσζε επαγγεικαηηθήο θαη ηδησηηθήο δσήο θαη γεληθφηεξα ηελ πξνζαξκνγή ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο ζηνλ ηξφπν δσήο ηνπο (π.ρ. ηαπηφρξνλε εξγαζία θαη θξνληίδα κηθξψλ παηδηψλ, αηφκσλ κε αλαπεξία ή ειηθησκέλσλ, ζπλδπαζκφο δηαθνπψλ θαη εξγαζίαο, εξγαζία θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ αββαηνθχξηαθνπ, λσξίο ην πξσί ή αξγά ην απφγεπκα θηι.) (Τπνπξγείν Απαζρφιεζεο & Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο, 2004: 64, 66). Ζ ηειεξγαζία κπνξεί, ζπλεπψο, λα ζπκβάιεη ζηελ αξκνληθή αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ εξγαδφκελνπ δηακέζνπ ηεο εξγαζίαο ηνπ, ε νπνία δελ πξέπεη λα απνηειεί απηνζθνπφ. Δπηπιένλ, ε κεγαιχηεξε επειημία ζηε δηαρείξηζε ηνπ ρξφλνπ θαη ηεο δνκήο ηεο εξγαζίαο απειεπζεξψλεη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ απφ ππεξβνιηθή ξχζκηζε θαη έιεγρν, πξνζθέξνληαο απμεκέλν αίζζεκα ειεπζεξίαο θαη πξσηνβνπιίαο, δπλαηφηεηα απηνέθθξαζεο, απηνεθηίκεζεο θαη ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ εξγαζία. ηε ζπλέρεηα, ε ηειεξγαζία κπνξεί λα πξνζθέξεη πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο απαζρφιεζεο ζηνπο εξγαδφκελνπο, δηφηη κπνξνχλ λα αλαδεηήζνπλ εξγαζία ζε επηρεηξήζεηο πνπ εδξεχνπλ καθξηά απφ ηνλ ηφπν θαηνηθίαο ηνπο. Παξάιιεια, ν ηφπνο 25

θαηνηθίαο απνηειεί πξντφλ ειεχζεξεο επηινγήο, θαζψο απνδεζκεχεηαη απφ ηε ζπλεθηίκεζε ηεο παξακέηξνπ ηεο πξννπηηθήο απαζρφιεζεο πνπ έρεη κηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή. Σέινο, ε ηειεξγαζία είλαη κηα κνξθή απαζρφιεζεο πνπ κπνξεί λα ηθαλνπνηήζεη ηνπο λένπο θαη ηνπο εξγαδφκελνπο πςειήο εηδίθεπζεο πνπ επηζπκνχλ έλα εξγαζηαθφ θαζεζηψο κε ιηγφηεξεο εμαξηήζεηο, θαη λα πξνζθέξεη ζηνλ εξγαδφκελν ηε δπλαηφηεηα λα θεξδίζεη πεξηζζφηεξα ρξήκαηα, ζην κέηξν πνπ έρεη ην πεξηζψξην λα απαζρνιεζεί γηα ινγαξηαζκφ πεξηζζφηεξσλ εξγνδνηψλ. 3.2.2 Απνηηικά αποηελέζμαηα Ζ εθαξκνγή ηεο ηειεξγαζίαο, εθηφο απφ ηα νθέιε πνπ πξνζθέξεη ζηνπο εξγαδφκελνπο, ζπλεπάγεηαη θαη θηλδχλνπο πνπ ζπλδένληαη κε ηνλ απνθιεηζκφ νξηζκέλσλ ηειεξγαδφκελσλ απφ ηελ πξνζηαζία ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ κε ηε ζχλαςε ζπκβάζεσλ αλεμάξηεηεο εξγαζίαο πνπ ππνθξχπηνπλ φκσο εμαξηεκέλε εξγαζία. Παξάιιεια, ππάξρεη θίλδπλνο κεησκέλεο πξνζηαζίαο ησλ ηειεξγαδφκελσλ, θαζψο παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν θαηαζηξαηήγεζεο νξηζκέλσλ εξγαζηαθψλ θαη αζθαιηζηηθψλ δηθαησκάησλ. ηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά νη αξλεηηθέο πηπρέο πνπ ζπλνδεχνπλ ην θαηλφκελν ηεο ηειεξγαζίαο. Αζάθεηα ηεο εξγαζηαθήο ζρέζεο ηνπ ηειεξγαδόκελνπ Σν πην θξίζηκν δήηεκα πνπ αθνξά ζηελ ηειεξγαζία απνηειεί ν ραξαθηεξηζκφο ηεο εξγαζηαθήο ζρέζεο ησλ ηειεξγαδφκελσλ σο εμαξηεκέλεο, δεδνκέλνπ φηη ν πξνζδηνξηζκφο θαη ν έιεγρνο ηνπ ηφπνπ θαη ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο πνπ απνηεινχλ ηε ζεκέιηα βάζε ηεο έλλνηαο ηεο εμάξηεζεο - είλαη δπζρεξήο. Ζ χπαξμε εμαξηεκέλεο ζρέζεο εξγαζίαο απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηελ ππαγσγή ελφο εξγαδφκελνπ ζηελ πξνζηαζία ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ. Γεληθψο ζεσξείηαη φηη ππάξρεη εμάξηεζε ηνπ εξγαδφκελνπ απφ ηνλ εξγνδφηε φηαλ ν ρξφλνο, ν ηφπνο θαη ν ηξφπνο παξνρήο ηεο εξγαζίαο θαζνξίδνληαη απφ ηνλ εξγνδφηε, ν νπνίνο επνπηεχεη, θαζνδεγεί θαη ειέγρεη ηελ εθηέιεζε ηεο εξγαζίαο. Σν θξηηήξην ηεο εμάξηεζεο φκσο, κε ηελ έλλνηα ηεο λνκηθήο ή πξνζσπηθήο εμάξηεζεο, δεκηνπξγεκέλν θαηά ηελ επνρή πνπ θπξηαξρνχζε ε παξαδνζηαθή εξγαζηαθή ζρέζε ηεο βηνκεραληθήο θνηλσλίαο, θαζίζηαηαη ζηηο κέξεο καο 26

αλεπαξθέο γηα λα θαιχςεη ζχγρξνλεο ηδηφκνξθεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ζηα πιαίζηα κηαο λέαο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο, πνπ ζπλεπάγεηαη ηελ εμαγσγή ηεο εξγαζίαο απφ ηελ επηρείξεζε θαη ηελ παξνρή κεγαιχηεξεο απηνλνκίαο ζηνπο εξγαδφκελνπο. ηελ πεξίπησζε ηεο ηειεξγαζίαο, ε έιιεηςε ηνπ ζηνηρείνπ ηεο πξνζσπηθήο παξνπζίαο ηνπ εξγαδφκελνπ ζην ρψξν ηεο επηρείξεζεο κεηψλεη ηε δπλαηφηεηα επνπηηθήο θαη ειεγθηηθήο παξέκβαζεο ηνπ εξγνδφηε, δεκηνπξγψληαο ηελ εληχπσζε ηεο αλεμαξηεζίαο ηνπ εξγαδφκελνπ θαηά ηελ εθηέιεζε ηεο εξγαζίαο ηνπ, κε απνηέιεζκα ε ηειεξγαζία λα ραξαθηεξίδεηαη απφ ην ακθηιεγφκελν πεξηερφκελν ηεο εμάξηεζεο πνπ ηε δηέπεη θαη λα θηλείηαη ζηε «γθξίδα δψλε» αλάκεζα ζηε κηζζσηή θαη αλεμάξηεηε εξγαζία (Λεμνπξηψηεο Η., 1998: 263-264). Ζ δηαηήξεζε ησλ παξαδνζηαθψλ θξηηεξίσλ ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ηεο εμαξηεκέλεο εξγαζίαο ελέρεη ηνλ θίλδπλν ηνπ απνραξαθηεξηζκνχ κεγάιεο θαηεγνξίαο θαη νπζίαλ εμαξηεκέλσλ ζρέζεσλ θαη ηεο απφδνζεο ζε απηέο αλεμάξηεην ραξαθηήξα, κε άκεζε ζπλέπεηα ηνλ απνθιεηζκφ κεγάινπ κέξνπο ηειεξγαδφκελσλ απφ ηελ πξνζηαζία ησλ δηαηάμεσλ ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ θαη ζπλεπψο θαη ηνπ αζθαιηζηηθνχ. Έηζη, ν εξγνδφηεο εθκεηαιιεχεηαη ηελ εμαξηεκέλε εξγαζία ρσξίο φκσο λα αλαιακβάλεη θαη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ σο πξαγκαηηθφο εξγνδφηεο, αθνχ απαιιάζζεηαη κε ηνλ ηξφπν απηφ απφ ην θφζηνο ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ (π.ρ. κε πξνζαξκνγή ηεο ακνηβήο ζηηο ηζρχνπζεο δηαηάμεηο ησλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο, κε εθαξκνγή ηνπ λφκηκνπ σξαξίνπ εξγαζίαο κε έληνλν ην ζηνηρείν ηεο επηκήθπλζεο ηνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ θαη ηεο εληαηηθνπνίεζεο ησλ ξπζκψλ εξγαζίαο, έιιεηςε ζηνηρεησδψλ θαλφλσλ πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο, κε ζπκκεηνρή ζε ζπλδηθάηα, κε θαηαβνιή θνηλσληθναζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ, κε ηήξεζε ηνπ ζπζηήκαηνο απνιχζεσλ θηι). Σν γεγνλφο απηφ παξαβηάδεη ηελ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ησλ εξγαδφκελσλ κέζα ζηελ εθκεηάιιεπζε, αθνχ ζηελ πξάμε εμαξηεκέλνη θαη ςεπδν-αλεμάξηεηνη 5 εξγαδφκελνη απαζρνινχληαη κε ηηο ίδηεο ζπλζήθεο. Δπίζεο, εληείλεηαη ν δπτζκφο ζηελ αγνξά εξγαζίαο πνπ ζπλίζηαηαη ζην δηαρσξηζκφ ησλ εξγαδφκελσλ αθελφο ζε απηνχο πνπ απνιακβάλνπλ ηελ πιήξε πξνζηαζία ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ θαη αθεηέξνπ ζε απηνχο πνπ εξγάδνληαη ππφ θαζεζηψο άηππεο κνξθήο εξγαζίαο - πνπ ζπλεπάγεηαη ηελ άκβιπλζε νξηζκέλσλ πξνζηαηεπηηθψλ δηαηάμεσλ ηεο ηππηθήο απαζρφιεζεο - θαη ζε απηνχο πνπ απνθιείνληαη απφ ηελ πξνζηαζία ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ («ςεπδν-αλεμάξηεηνη» εξγαδφκελνη). Έηζη, 5 Οη ςεπδν-αλεμάξηεηνη εξγαδφκελνη είλαη νη εξγαδφκελνη πνπ ζεσξνχληαη αλεμάξηεηνη επαγγεικαηίεο, ελψ ε εξγαζηαθή ηνπο ζρέζε ππνθξχπηεη ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο. 27