ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΠΕΙΘΟΥΣ Επιμέλεια: Τζήκας Γεώργιος 1. Άλλος χαρακτηριστικός αριθμός είναι τα ποσοστά των αποφοίτων της μέσης εκπαίδευσης. Εκτός από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, δύο μονάχα νομοί έχουν ποσοστό μεγαλύτερο από το 10%, που σημαίνει πως μόνο ένας στους δέκα κατοίκους έχει αποφοιτήσει από τα παλιά Γυμνάσια ή τα σημερινά Λύκεια. Και ένας τελευταίος αριθμός: οι γυναίκες αναλφάβητες αποτελούσαν το 79,2% του συ νολικού πληθυσμού των αναλφάβητων, τοποθετώντας έτσι τη χώρα μας ανάμεσα στις 5 χώρες που η αναλογία αυτή ξεπερνά το 75%. επίκληση στη λογική, καθώς ο πομπός επιχειρεί να πείσει τον δέκτ η με λογικά κριτήρια. Ειδικότερα, χρησιμοποιεί ως μέσα πειθούς τεκμήρια, όπως στατιστικά δεδομένα ερευνών τα οποία αφορούν τους αποφοίτους της Μέσης Εκπαίδευσης (10% σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη) αλλά και το ποσοστό αναλφάβητων γυναικών της χώρας στο παρελθ όν (79,2%). 2. Εγώ, λοιπόν, πρώτα, αν και δε μου απέμεινε μεγάλη περιουσία εξαιτίας των συμφορών του πατέρα μου και της πόλης, πάντρεψα τις δύο αδερφές μου, αφού έδωσα στην καθεμιά τους προίκα. Με τον αδερφό μου έτσι μοίρασα την πατρική περιουσία, ώστε εκείν ος να ομολογεί ότι έχει περισσότερα από μένα από την πατρική περιουσία. Και σε σχέση με όλους τους άλλους έχω ζήσει έτσι, ώστε να μην έχω δώσει καμιά αφορμή παραπόνου εναντίον μου ποτέ ως τώρα, ούτε σε έναν από τους συμπολίτες.
επίκληση στο ήθος του πομπού, καθώς ο πομπός επιχειρεί να ενισχύσει την αξιοπιστία του, προκειμένου να πείσει τον δέκτη για τους ισχυρισμούς του. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς η χρήση του πρώτου ενικού ρηματικού προσώπου ( πάντρεψα, έδωσα) αλλά και έμμεσοι θετικοί αξιολογικοί χαρακτηρισμοί ( έχω ζήσει συμπολίτες) 3. Μην επιτρέψετε να σας εξανδραποδίσουν. Διατηρήστε, μέσα στους ζοφερούς και άρρωστους καιρούς, άγρυπνη και ανυπόταχτη τη σκέψη σας, περιφρουρήστε την άγια υγεία και ρωμαλεότητα της ψυχής σας, κρατήστε στητό και αγέρωχο το ωραίο ανάστημά σας. Και αν η Εξουσία, που την συμφέρει να έχει παθητικούς και πολιτικά αδιάφορους υπηκόους, σας πει ότι, έτσι κάνοντας, δεν είστε φρόνιμοι και νομοταγείς πολίτες, αποδείξτε της ότι καλός πολίτης είναι μόνον ο ελεύθερος πολίτης, ο συνειδητός, ενεργός και υπεύθυνος πολίτης. επίκληση στο ήθος του δέκτη, καθώς γίνεται προσπάθει α για κινητοποίηση του δέκτη ώστε να ενστερνιστεί τις απόψεις και τις θέσεις του πομπού. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς η ποιητική λειτουργία της γλώσσας (διατηρήστε άγρυπνη κι ανυπότακτη τη σκέψη σας), ο έντονος συγκινησιακός λόγος ( κρ ατήστε στητό και αγέρωχο το ανάστημα σας) αλλά και ο προτρεπτικός -παραινετικός μέσα από τη χρήση της προστακτικής ( διατηρήστε, αποδείξτε). 4. Οι κλιματικές αλλαγές στη Γη και ειδικότερα η εμφάνιση του φαινομένου τον θερμοκηπίου οδήγησαν στη δημιουργία περι σσότερου πρασίνου στον πλανήτη μας. Σύμφωνα με νέα έρευνα, σημειώθηκε υπερανάπτυξη στα φυτά κατά 6% στις τροπικές περιοχές, καθώς και τα ψηλότερα σημεία στο Βόρειο Ημισφαίριο να κερδίζουν το 80% αυτής της αύξησης. Μάλιστα, οι εν λόγω αλλαγές συνέβαλαν τα τελευταία 20 χρόνια σε υπερευδοκίμηση των φυτών σε περιοχές όπου ως τότε ήταν πολύ δύσκολη, ή και αδύνατη, η ανάπτυξη τους. Το
διοξείδιο του άνθρακος, η μείωση των νεφών που επέτρεψαν μεγαλύτερη ηλιοφάνεια, η αύξηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας είναι οι βασικοί παράγοντες της εκδήλωσης τον φαινομένου. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι ο Αμαζόνιος, που απορρόφησε το 40% της αύξησης επίκληση στη λογική, καθώς ο πομπός επιχειρεί να π είσει τον δέκτη με λογικά κριτήρια. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς τεκμήρια, όπως στατιστικά στοιχεία και πορίσματα ερευνών ( υπερανάπτυξη φυτών 6% στις τροπικές περιοχές) αλλά και παραδείγματα (Αμαζόνιος) με στόχο να ενισχυθεί η θέση του πο μπού ότι στον πλανήτη έχει δημιουργηθεί περισσότερο πράσινο. 5. Έπειτα, ένας όρος, μια λέξη, μια έκφραση, που βρίσκεται ολοένα στο στόμα μας, σιγά σιγά φτωχαίνει, αδειάζει, αποστεώνεται, αυτοακυρώνεται. Φοβούμαι πως ίσια ίσια αυτό έχει συμβεί με την ανθρωπιά. Αρκεί μια ματιά ολόγυρά μας, για να το νιώσουμε καλύτερα τούτο. Η καθημερινή ζωή ολοένα και περισσότερο χάνει τη θαλπωρή, τη γλυκιά ζεστασιά της. Είναι ένας χειμώνας χωρίς αλκυονίδες. Η «καλημέρα», αυτό το χαρούμενο άνοιγ μα παραθύρου προς τον αίθριο ουρανό, μεταβάλλεται σιγά σιγά σε μορφασμό. Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα. επίκληση στο συναίσθημα, καθώς γίνεται προσπάθεια από τον πομπό να προκληθεί η συναισθηματική κινητοποίηση του δέκτη. Ειδικότερα,
χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς η χρήση της ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας (γλυκιά ζεστασιά, χειμώνας χωρίς αλκυονίδες) και η χρήση συγκινησιακού λόγου (ευγενικά συναισθήματα), προκειμένου να προκληθεί η συναισθηματική διέγερση και ο προβληματισμός του δέκτη. 6. Είναι σφάλμα να πιστεύουμε ότι το φαινόμενο ξεκιν άει και σταματάει στα σχολεία. Έχει βαθιές ρίζες και μακροπρόθεσμα καταστρεπτικές για την κοινωνία συνέπειες. Οι συμπεριφορές παγιώνονται και επαναλαμβάνονται στην οικογένεια, στον στρατό, στον εργασιακό χώρο. Εγκληματολογικές έρευνες δείχνουν ότι το επιθετικό παιδί στο σχολείο είναι ο αυριανός άντρας που θα κακοποιεί τη σύζυγό του. Αλλά και οι θύτες, σύμφωνα με έρευνες του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου, είναι πολλές φορές θύματα σωματικής τιμωρίας, οικογενειακής βίας και βλαπτικών επιρροών της τηλεόρασης. επίκληση στη λογική, καθώς ο πομπός επιχειρεί να πείσει τον δέκτη με λογικά κριτήρια. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς τεκμήρια, όπως εμπειρικές αλήθειες που βασίζονται στην πραγματικότητα (οι συμπεριφορές παγιώνονται εργασιακό χώρο) αλλά και πορίσματα ερευνών ( σύμφωνα με έρευνες του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου) με σκοπό να ενισχυθεί η θέση του πομπού ότι η βία είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο. 7. Φυσικά, το πολίτευμα της Δημοκρατίας δεν είναι τέλειο. Όχι με την έννοια ότι δεν παράγει άριστα αποτελέσματα. Το πρόβλημα με τη δημοκρατία είναι και ως διαδικασία, όπως λέει ο Ντεμπρέ, «έχει κι αυτό τα όριά του, τις σκιές του, τις μαύρες τρύπες του». Γι α υτό και το αίτημα για περισσότερη δημοκρατία είναι πάντα ζωντανό. Eίναι το μόνο πολίτευμα που έχει μηχανισμούς αυτοαξιολόγησης και διαρκούς
αναθεώρησης. Έχει διαδικασίες αναθεώρησης του Συντάγματος, πλην φυσικά των θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων. επίκληση στην αυθεντία, καθώς επιχειρείται να τεκμηριωθεί η αξιοπιστία των λεγομένων του πομπού μέσα από τη σοφία μιας καταξιωμένης προσωπικότητας. Ειδικότερα, χρησιμοποιείται ως μέσο πειθούς η αναφορά στην άποψη του Ντεμπρέ για το δημοκρατικό πολίτευμα, προκειμένου να ενισχύσει τη θέση του ότι η δημοκρατία δεν είναι το τέλειο πολίτευμα, αλλά το πιο δίκαιο. 8. 0 εικοστός αιώνας δικαίως χαρακτηρίζεται ως αιώνας των μεγαλύτερων και σημαντικότερων κοινωνικο-οικονομικών αλλαγών. Με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, ο μέσος "Δυτικός άνθρωπος" ζει στο κατώφλι του 21ου αιώνα μία πολύ διαφορετική καθημερινή ζωή από τον αντίστοιχο άνθρωπο των αρχών του 20ου αιώνα. Ένα σημαντικό ποσοστό ευθύνης γι' αυτές τις δραματικές αλλαγές στην καθημερινή ζωή φέρει και η πρόοδος στις λεγόμενες βιοϊατρικές επιστήμες. Η ανακάλυψη της δομής του DNA, πριν από 45 περίπου χρόνια, και η επακόλουθη "έκρηξη γνώσης" στους τομείς της Μοριακής Βιολογίας και της Γενετικής φέρνουν την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με μια νέα τάξη πραγμάτων. επίκληση στη λογική, καθώς ο πομπός επιχειρεί να πείσει τον δέκτη με λογικά κριτήρια. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθού ς επιχειρήματα, όπως ο παραγωγικός συλλογισμός που προβάλλει τη γενική θέση ότι ο 20ος αιώνας είναι ο αιώνας με τις σημαντικότερες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές, εστιάζοντας ειδικότερα στην
αλλαγή της καθημερινότητας του μέσου ανθρώπου εξαιτίας της επιστημονικής προόδου. Ακόμη, γίνεται χρήση τεκμηρίων, όπως πραγματικά ιστορικά γεγονότα της επιστήμης (ανακάλυψη της δομής του DNA). 9. Σημασία επομένως δεν έχει να συναντηθούμε αν ποτέ συναντηθούμε στο πολύ μακρινό μέλλον με κάποια όμοια ή ανόμοια με μας δημιουργήματα της εξελίξεως. Το σπουδαίο θα ήταν να μπορούμε τότε να υπερηφανευθούμε, σε χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια, ότι το ανθρώπινο είδος έχει κατακτήσει υψηλά επίπεδα ισότητας και αξιών, και ότι οι πόλεμοι έχουν εκλείψει και ότι η Γη, το λίκνο της ανθρώπινης ζωής, έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες, τα δάση ή την ατμόσφαιρά της, και είναι πάλι ένας πανέμορφος πλανήτης. Διάσπαρτα άλλωστε, εδώ ή εκεί, θα βρίσκονται πάντοτε τα επιτεύγματα των σπουδαίων πολιτισμών, που αιώνες τώρα συνοδεύουν τη διαδρομή του ανθρώπου. επίκληση στο συναίσθημα, καθώς γίνεται προσπάθεια από τον πομπό να προκληθεί η συναισθηματική κινητοποίηση του δέκτη. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς ο συγκινησιακά φορτισμένος λόγος (να μπορούμε να υπερηφανευθούμε) και η ποιητική λειτουργία της γλώσσας ( έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες), προκειμένου να προκληθεί ο προβληματισμός και η συναισθηματική διέγερση του δέκτη για το μέλλον του πλανήτη. 10. Κάποτε πρέπει στη θέση του καυγά να μπει ο διάλογος, στη θέση της προπαγάνδας η ενημέρωση, στη θέση του πάθους η νηφαλιότητα. Αλλιώς πηγαίνουμε νομοτελειακά σε αδιέξοδο, στην αναπαραγωγή και στην ανατροφοδότηση των αντιπαραθέσεων. Ακόμη κι αν είναι ιστορικά και ψυχολογικά δικαιωμένες, η επανάληψη και η καλλιέργειά τους δεν οδηγούν παρά μόνο σε νέες οδύνες. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Εζάν Ναράγκι τονίζει πως η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε και θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον είναι να δεχθούμε τις ιδέες και τις προτιμήσεις των άλλων.
επίκληση στην αυθεντία, καθώς επιχειρείται να τεκμηριωθεί η αξιοπιστία των λεγομένων του πομπού μέσα από τη σοφία μιας καταξιωμένης προσωπικότητας. Ειδικότερα, χρησιμοποιείται ως μέσο πειθούς η αναφορά στην άποψη του Εζάν Ναράγκι ότι η σύγχρονη αλλά και μελλοντική πρόκληση της κοινωνίας είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας και των αντίθετων απόψεων, προκειμένου να ενισχύσει τη θέση του για την αξία του διαλόγου για την ανθρώπινη συνύπαρξη και επικοινωνία.