ΔΑΦΝΗ. Χίος, Δήμος Καρδαμύλων

ΔΙΚΤΥΟ ΑΕΙΦΟΡΩΝ ΝΗΣΩΝ ΔΑΦΝΗ Χίος, Δήμος Καρδαμύλων ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2006

Ερευνητικό έργο: Έρευνα για την αειφόρο ανάπτυξη στην Χίο Ερευνήτρια: Φωτεινή Βρεττού Επικοινωνία: Τηλέφωνο: 6947261264 E-mail: fotini_vrettou@yahoo.com Εικόνα εξωφύλλου: Ηλιοβασίλεμα στα Kαρδάμυλα Το τεύχος του ερευνητικού έργου είναι διαθέσιμο από τη διεύθυνση: www.itia.ntua.gr/dafni ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ: ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Κίμων Χατζημπίρος E-MAIL: kimon@itia.ntua.gr ΤΟΜΕΑΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΥΔΡΑΥΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ Ηρώων Πολυτεχνείου 9, Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, 157 80 ΑΘΗΝΑ Τηλ: 210-772 -2896 D I P E ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Ε-MAIL: dipe@otenet.gr ΣΑΡΙΠΟΛΟΥ 11 ΑΘΗΝΑ Τηλ: 210-8848055-6 Fax: 210-8846278 Τηλ: 210-772 -2896 2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Υπάρχουσα κατάσταση τάσεις 8 Βασικές παράμετροι 17 Ανάδειξη συμβόλου 45 Σχεδιασμός για την υλοποίηση δράσεων αειφορίας 46 Βιβλιογραφία 49 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 52 3

Περίληψη (Ελληνικά) Όπως διαπιστώθηκε από την ολιγοήμερη παραμονή στον Δήμο, το σχέδιο «Καποδίστριας» δημιούργησε ανομοιογενείς κοινότητες που δεν μπορούν αν συνεργαστούν, ενώ ο κεντρικός και μεγαλύτερος δήμος φαίνεται να λειτουργεί εις βάρος των υπολοίπων δημοτικών διαμερισμάτων. Διακρίνεται ένας συγκεντρωτισμός που δυσχεραίνει την επίλυση των μικρών κοινοτικών προβλημάτων των περιφερειακών διαμερισμάτων. Από την άλλη πλευρά τα επιμέρους δημοτικά διαμερίσματα, πέρα από το δημοτικό διαμέρισμα των Καρδαμύλων, φαίνεται ότι είναι γηρασμένες κοινότητες με έλλειμμα συνεργασίας μεταξύ τους και επικοινωνίας τόσο μεταξύ τους όσο και με το κεντρικό δημοτικό διαμέρισμα, παρά το γεγονός ότι διαπιστώθηκαν κοινές θέσεις, στόχοι και αντικείμενο αντιπαραθέσεων με την κεντρική εξουσία του δήμου. Ο συντριπτικός αριθμός των προτεινόμενων αναπτυξιακών ενεργειών αφορούν το δημοτικό διαμέρισμα των Καρδαμύλων και μάλιστα τις παραθαλάσσιες τουριστικές περιοχές του. Στις περισσότερο ορεινές περιοχές του δήμου δεν προγραμματίζονται ούτε σημαντικά αναπτυξιακά έργα, ούτε διακρίνεται κάποια τάση για ανάδειξη και τουριστική αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου των περιοχών, κυρίως λόγω της διαμορφωμένης κατάστασης της ελλειμματικής πληθυσμιακής δυναμικής, που σε πολλές περιπτώσεις θεωρείται μη αναστρέψιμη. Στο σύνολό του πρόκειται για έναν Δήμο φτωχό σε βασικές υποδομές και κοινωνικό κεφάλαιο, ωστόσο φαίνεται ότι οι περισσότεροι άνθρωποι της περιοχής λόγω της μακροχρόνιας σχέσης τους με την θάλασσα, είτε ως εργαζόμενοι (ναυτικοί, καπετάνιοι), είτε ως εργοδότες (εφοπλιστές) έχουν ένα αρκετά σημαντικό κατά κεφαλήν εισόδημα. Το φαινόμενο αυτό είναι πιο έντονο στα Καρδάμυλα παρά στα υπόλοιπα δημοτικά διαμερίσματα. Παρόλα αυτά η περιοχή χαρακτηρίζεται από χαμηλά επίπεδα ανάπτυξης το οποίο εν μέρει οφείλεται στην γενική αδιαφορία μιας σημαντικής μερίδας κατοίκων της περιοχής αλλά και στην αντίδραση σε πολλές δράσεις που μπορεί να αλλάξουν ή να διαταράξουν τον υφιστάμενο τρόπο ζωής και την υφιστάμενη κοινωνική και παραγωγική δομή. Πρόκειται για μια φιλήσυχη, κλειστή, κάπως συντηρητική κοινωνία λόγω της μακροχρόνιας παραμονής μελών της οικογένειας στην θάλασσα. Η τοπική οικονομία συνεχίζει να βασίζεται κυρίως στην διέξοδο που δίνει η θάλασσα και κατά δεύτερο λόγο σε κάποια πρωτογενή παραγωγή. Διακρίνεται ένα χαμηλό επίπεδο και ένας μικρός 4

αριθμός των προσφερόμενων υπηρεσιών. Τα όποια εμπορικά καταστήματα εξυπηρετούν μόνο τις βασικές ανάγκες των πολιτών. Η ίδια κατάσταση επικρατεί και στον τουρισμό, τόσο σε ότι αφορά τις εγκαταστάσεις όσο και τις προσφερόμενες υπηρεσίες. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο σημειώνεται μια μικρή αύξηση στον αριθμό των κέντρων προσφερόμενων υπηρεσιών (ταβέρνα, καφετερία) σε τουριστικές περιοχές του δήμου (π.χ. Μάρμαρα).Οι ίδιες οι τουριστικές υπηρεσίες είναι ελάχιστες, δεν προσφέρονται τουριστικά προϊόντα ή τυποποιημένα τοπικά προϊόντα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του δήμου Καρδαμύλων είναι ότι στο σύνολό του βρίσκεται στις προτεινόμενες NATURA 2000 περιοχές. Σε αντίθεση με άλλες περιοχές που ο φυσικός πλούτος και η υψηλή ιδιαιτερότητά του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος χρησιμοποιούνται ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, στην περίπτωση των Καρδαμύλων λαμβάνεται ως προβληματικό στοιχείο. Το γεγονός ότι αποτελεί περιοχή ΝΑTURA σε συνδυασμό την τυπική πολιτική προστασίας που ασκεί η διεύθυνση Δασών της Χίου τα τελευταία χρόνια λόγω των καταστρεπτικών πυρκαγιών στην περιοχή χαρακτηρίστηκε από πολλούς κατοίκους ως σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας στην ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων της περιοχής. Το βασικό πρόβλημα των περισσότερων ορεινών δημοτικών διαμερισμάτων (Σπαρτούντα, Καμπιά, Βίκι, Αμάδες) είναι η βασική και η αγροτική οδοποιία, και το προστατευόμενο καθεστώς της περιοχής (όπως εκφράζεται από το δασική υπηρεσία, πυροσβεστική, αρχαιολογική υπηρεσία) που δεν τους επιτρέπει την ανάπτυξη επιθυμητών δραστηριοτήτων. Στα Καρδάμυλα προτεραιότητες θεωρούνται το θέμα του έλλειψης νερού ιδιαίτερα το καλοκαίρι. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις έγινε λόγος για μη βιώσιμο τρόπο συμπεριφοράς από τους κατοίκους και τους τουρίστες της περιοχής κυρίως για την υπερκατανάλωση νερού και την αλόγιστη απόθεση απορριμμάτων σε ακατάλληλους χώρους. 5

Περίληψη (Αγγλικά) As realised by the short stay at the municipality of Kardamyla, the "Kapodistrias" project has created non-homogeneous communities which little collaborate, while the central and bigger municipality (Kardamyla) appears to shoulder the burden of the rests of the municipal departments. A kind of centralization was distinguished that impedes the resolution of small community problems of the regional apartments. On the other hand the individual municipal apartments, that is the ones beyond the municipal apartment of Kardamyla, appear to host aged communities and to sustain a deficit of collaboration and communication so much between them, as also between them and the central municipal apartment, despite the fact that they share more or less a common place for development, common objectives and juxtapositions with the central power of the municipality. The vast number of the proposed development projects concern the municipal department of Kardamyla and in particular its coastal tourist regions. For the mountainous regions of municipality, mainly because of the shaped situation of defective demographic dynamics, that in many cases is considered non-reversible, there is not any important developmental work programmed, nor there was any tendency distinguished for the appointment and tourist exploitation of their natural and cultural wealth. In total, although Kardamyla is considered a poor municipality in basic infrastructures and social capital, it appears that most of its people have an important per capita income, mainly because of their long-lasting relation with the sea, either as workers (seamen, captains), or as employers (shipowners). This situation is more intense in the town of Kardamyla, than in the other municipal departments. Nevertheless the region is characterized by low levels of growth, fact that is partly owed to the general indifference of an important portion of its residents and also in their opposition to many of the proposed actions in fear that they may change or disturb the existing way of life and the existing social and productive structure. The quite, peaceloving and somehow conservative society of Kardamyla may be an outcome of the long-lasting connection of many members of the families with the sea. The local economy continues to be based mainly on the exit that the sea gives and incidentally on some of the primary production the region. 6

A small number of offered services and a low level of quality was distinguished. Whatever commercial shops exist, serve only the basic needs of citizens. The same situation is met also in tourism, so much regarding the installations as also the offered services. The tourist services are minimal, and tourist products or standardised local products are not offered. The last years, however a small increase in the number of centres of offered services (tavern, cafeteria) in tourist regions of municipality (eg Marmara) has been shown. Particular characteristic of the municipality of Kardamyla is that the region is in its total included inside the proposed NATURA 2000 regions. Contrary to other regions where the natural wealth and the natural and cultural environment are used as competitive advantage, in the case of Kardamyla this is received as a problematic element. The fact that it constitutes a NATURA region in combination with the formal policy of protection that the Department of Forests of Chios practises the last years because of the calamitous fires in the region- was characterized by many residents as an important suspenseful factor in the growth of the productive activities of the region. The basic problem of most mountainous municipal departments (Spartoy'nta, Kampja', Vj'kj, Ama'des) is the basic and rural road construction, and the protected arrangement of the region (as is expressed by the forestal service, the fire department, the archaeological service) that does not allow the development of many desirable activities. In the department of Kardamyla priorities are considered to be the lack of water particularly during the summertime. It should be marked that in many cases the lack of water becomes a problem, because of the non viable way of behavior of the residents and the tourists of the region (overconsumption of water and the thoughtless deposition of wastes in inadequate spaces). 7

Υπάρχουσα κατάσταση τάσεις Γενικά στοιχεία για το νησί Ο Ν. Χίου βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της Ελλάδος, στο Αιγαίο Πέλαγος εκτείνεται δε παράλληλα προς τις Μικρασιατικές ακτές από τις οποίες χωρίζεται με μία στενή θαλάσσια επιφάνεια (Στενό Τσεσμέ) πλάτους 6 ναυτικών μιλίων και καταλαμβάνει συνολικά 918 Km 2 αποτελούμενος από τα νησιά της Χίου, των Ψαρών, των Αντίψαρων, των Οινουσσών, και άλλων μικρών αλλά ακατοίκητων όμως νησιών. Η νήσος Χίος είναι το δεύτερο σε έκταση νησί της περιφέρειας Β. Αιγαίου, με συνολική επιφάνεια 841,58 km 2 και μήκος ακτογραμμών 213 km και ταυτόχρονα το πέμπτο σε έκταση στην Ελλάδα, μετά την Κρήτη, την Εύβοια, την Λέσβο, και την Ρόδο. Έχουν βρεθεί αρχαιολογικά ευρήματα που δείχνουν ότι η νήσος Χίος είχε οικισθεί από τη λίθινη εποχή. Από τους πρώτους της κατοίκους της, ήταν οι Πελασγοί που έχουν αφήσει και γλωσσικά κατάλοιπα σε τωπονύμια της Νήσου. Έτσι, εκτιμάται ότι στη Χίο είχε αναπτυχθεί αξιόλογος πολιτισμός κατά την 3 η π. χ. χιλιετία (εποχή χαλκού) με αιχμή της το 6 ο π. χ. αιώνα. Άλλοι κάτοικοι του νησιού αναφέρονται και οι Κάρες και οι Αβάντες. Αργότερα το νησί εντάσσεται στην Ιωνική συμπολιτεία. Ακολουθεί η Ρωμαϊκή περίοδος, την οποία διαδέχεται η Βυζαντινή. Αυτές οι αλλαγές κυριαρχίας συνοδεύονταν από πολέμους και καταστροφές. Μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως εγκαθίσταται στη Χίο η Γενουάτικη παροικία η οποία αφήνει έντονα σημάδια στον τρόπο ζωής. Ακόμη και σήμερα διασώζονται οι περίφημοι μεσαιωνικοί οικισμοί Πυργί, Ολύμποι, Μεστά, Αρμόλια, Βέσσα, Πυτιούς, αλλά και το Κάστρο της Χίου με την περιοχή του Κάμπου φανερώνουν την έντονη επίδραση από τους Ιταλούς. Το 1822 ακολουθεί η σφαγή της Χίου και τέλος το 1912 η απελευθέρωσή της. Με πρωτεύουσα τη Χίο, ο νομός Χίου συγκεντρώνει ποσοστό 0,5% του πληθυσμού της χώρας με τάση μείωσης, αφού έχει υψηλό ποσοστό φυσικής μείωσης του πληθυσμού (υπεροχή γεννήσεων/1.000 κατοίκους: -4,1 το 2002, -5,1 το 2003), αλλά αναλογία μαθητών Δημοτικού ανά 1.000 κατοίκους υψηλότερη από τον μέσο όρο της χώρας (61 έναντι 59). Ο συνολικός πληθυσμός του Ν. Χίου σύμφωνα με την τελευταία απογραφή 1991 είναι 52,691 κάτοικοι, ενώ της νήσου Χίου 51,060 κάτοικοι 8

παρουσιάζοντας μία αύξηση 4,85% από το 1981. Μεταξύ των απογραφών 1991 και 2001 ο πληθυσμός του αυξήθηκε 2,3%, ενώ στο σύνολο της χώρας αυξήθηκε 6,9%. Ο νομός είχε το 2002 την 7η υψηλότερη αναλογία τροχαίων ατυχημάτων ανά 1.000 κατοίκους στη χώρα, 1,8, η οποία μειώθηκε στο 1,1 το 2003 με μέσο όρο Ελλάδας 1,4, ο αριθμός των ατυχημάτων όμως το 2004 αυξήθηκε 2%.(Πηγή Στοιχείων: "Οι Νομοί της Ελλάδος" copyright: www.economics.gr.) Παράγει το 0,4% του ακ. εγχώριου προϊόντος της χώρας, αναλογία σχεδόν σταθερή από το 1995, από το οποίο τα 3/4 προέρχονται από τις υπηρεσίες, με τη συμβολή και του τουρισμού (4% από υπηρεσίες ξενοδοχείων και εστιατορίων). Στη γεωργία αναλογεί 10% του προϊόντος του νομού το 2002 από 11% το 1997 και εκεί παράγεται 0,6% της συνολικής γεωργικής παραγωγής της χώρας. Η Χίος είναι πολύ γνωστή για την σημαντική μαστιχοπαραγωγή της. Το 63,9% της επιφάνειας του Νομού καλύπτεται από βοσκοτόπια, το 10,7 από δάση, ενώ οι καλλιεργούμενες εκτάσεις και αγραναπαύσεις καλύπτουν το 18,3% της συνολικής επιφάνειας. Η οικονομία του Νομού παραμένει στη βάση της αγροτική, με παράλληλη ανάπτυξη του τουρισμού, κυρίως από το 1990 και μετά. Οι βασικοί παράγοντες που καθόρισαν αυτήν την τουριστική ανάπτυξη ήταν: Α) το ήπιο και ξηρό κλίμα και η μεγάλη ηλιοφάνεια. Β) οι καθαρές ακτές Γ) τα μεσαιωνικά και βυζαντινά μνημεία. Οι επενδύσεις των βιομηχανικών επιχειρήσεων του νομού μετά από σημαντική άνοδο το 2000, το 2001 υποχώρησαν, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ετήσιας Βιομηχανικής Έρευνας της ΕΣΥΕ. Με κατά κεφαλή προϊόν 11,4 χιλ. ευρώ κατατάσσεται 25ος με βάση το κριτήριο αυτό με 88% του μέσου όρου της Ελλάδας το 2002 (69% του μέσου όρου της ΕΕ-25). Ανά 100 κατοίκους του αναλογούν 36 αυτοκίνητα (3ος στην κατάταξη μετά την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, με μέσο χώρας 35 τo 2003) και 1,5 νέες κατοικίες (μέσος χώρας 1,2 το 2003). Με δηλωθέν εισόδημα 12,5 χιλ. ευρώ ανά φορολογούμενο το 2004 (άνοδος 6%, 95% του μέσου όρου της 9

Δήμος ή Κοινότ ητα** 2001* 1991 Μεταβολή % Άρρενες Θήλεις Σύνολο Άρρενες Θήλεις Σύνολο Άρρενες Θήλεις Σύνολο ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 5.424.089 5.515.516 10.939.605 5.051.553 5.201.027 10.252.580 7,4 6,0 6,7 N. ΧΙΟΥ 26.589 25.701 52.290 26.391 25.684 52.075 0,8 0,1 0,4 Δ. ΧΙΟΥ 11.266 11.570 22.836 11.391 11.503 22.894-1,1 0,6-0,3 Δ. ΑΓΙΟΥ ΜΗΝΑ 1.353 1.329 2.682 1.204 1.208 2.412 12,4 10,0 11,2 Δ. ΑΜΑΝΗΣ 1.268 1.301 2.569 1.160 1.054 2.214 9,3 23,4 16,0 Δ. ΙΩΝΙΑΣ 2.417 2.311 4.728 2.287 2.436 4.723 5,7-5,1 0,1 Δ. ΚΑΜΠΟΧΩΡΩΝ 1.897 1.387 3.284 1.870 1.340 3.210 1,4 3,5 2,3 Δ. ΚΑΡΔΑΜΥΛΩΝ 1.423 1.399 2.822 1.626 1.507 3.133-12,5-7,2-9,9 Δ. ΜΑΣΤΙΧΟΧΩΡΙΩΝ 2.702 2.091 4.793 2.761 2.127 4.888-2,1-1,7-1,9 Δ. ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ 557 486 1.043 365 321 686 52,6 51,4 52,0 Δ. ΟΜΗΡΟΥΠΟΛΗΣ 3.482 3.618 7.100 3.952 3.952 7.477-1,2-8,5-5,0 Δ. ΨΑΡΩΝ 224 209 433 202 236 438 10,9-11,4-1,1 Πίνακας 0-1 Συγκριτική πληθυσμιακή κατάσταση δημοτικών διαμερισμάτων Χίου και συνόλου της Ελλάδας Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., απογραφή 1991 & 2001*Προσωρινά στοιχεία, **Τα όρια των δήμων & κοινοτήτων δεν είναι πάντα συγκρίσιμα μεταξύ 1991 & 2001

Ελλάδας), οι φορολογούμενοι του πλήρωσαν κατά μέσο όρο για φόρο εισοδήματος 755 ευρώ, έναντι μέσου όρου χώρας 1.077. Σε αυτόν αναλογεί 0,5% των φορολογουμένων (άνοδος 2% το 2004), 0,5% του δηλωθέντος εισοδήματος της χώρας (+9%) και 0,3% του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων (+6%). (Πηγή Στοιχείων: "Οι Νομοί της Ελλάδος" copyright: www.economics.gr.) Η τουριστική υποδομή από άποψη χωροταξίας συγκεντρώθηκε στο Κεντρικό και Νότιο τμήμα του νησιού. Η συμμετοχή στον δευτερογενή τομέα παραμένει χαμηλή ενώ χαρακτηριστικό του Νομού είναι η ενασχόληση των κατοίκων με την ναυτιλία. Η κτηνοτροφία παρουσιάζει περιορισμένες δυνατότητες ανάπτυξης, ενώ ιδιαίτερα γνωστό είναι το χιακό πρόβατο. Η βιομηχανία έχει ακολουθήσει στάσιμη έως φθίνουσα πορεία από άποψη συμμετοχής στην απασχόληση και στο εισόδημα. Χωροταξικά εντάσσεται στα νοτιοδυτικά - δυτικά της πόλης της Χίου και στα Καρδάμυλα. (ιχθυοκαλλιέργειες). Έτος Νομός Χίου Κατάταξη σε σχέση με τους 52 νομούς ΑΕΠ 2002 0,4 % 42 Φορολογούμενοι 2003 0,5 % 41 Δηλωθέν στην εφορία εισόδημα Φόρος εισοδήματος φ.π. Αποταμιευτικές καταθέσεις 2003 0,5 % 40 2003 0,3% 40 2003 0,6 % 33 Πίνακας 0-2: Δείκτες ευημερίας νομού Χίου Καρδάμυλα Η περιοχή των Καρδαμύλων καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του βορειοανατολικού μέρους της Χίου. Στη δύση, τα σύνορά της είναι η ορεινή μάζα του Πελινναίου (1297 μ) και στα βορειοδυτικά το Όρος (1126 μ) με τα σημαντικά βουνά του την Ράχη και την πίσω Ράχη, στο νότο οι Αμάδες και η Σελλάδα (Κοφινάς, 267 μ) στο Βορρά, η Γριά (334 μ) στο κέντρο και ο Σκούκλας (254 μ) στην ανατολή. Το βόρειο και ανατολικό

μέρος της περιοχής βρίσκεται κοντά στη θάλασσα, όπου και διαμορφώνεται ένας μεγάλος αριθμός λιμένων και κόλπων με τους σημαντικότερους να είναι οι λιμένες Μάρμαρο και Παρπάντα και οι σημαντικότεροι κόλποι η Βλυχάδα, ο Ναγός, ο Γιόσωνας, τα Βρουλίδια κ.α. Τα δυτικά σύνορα αποτελούν το ακρωτήριο Ουρά και τα ανατολικά το ακρωτήριο Βάμβακας, που είναι γνωστό για το ωχρό χρώμα του. Στην έξοδο των λιμένων Μάρμαρο και Παρπάντα είναι το νησί Μαργαρίτης, ενώ στο νοτιοανατολικό σημείο του ακρωτηρίου Βάμβακας είναι μικρό νησί Στροβιλή. (http://www.kardamyla.org/ {The Metropolitan Society of Kardamylians, Inc.}) Το χωριό Καρδάμυλα βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού. Η διαδρομή από την πόλη της Χίου διαρκεί 40 λεπτά (28 χιλιόμετρα). και περνά από τα χωριά Βροντάδος, Παντουκιός και Λαγκάδα. Ο επισκέπτης αντικρίζει τα Καρδάμυλα την τελευταία στιγμή της διαδρομής μιας και το χωριό είναι κτισμένο στην ομώνυμη πεδιάδα, στην θέση της αρχαίας Καρδαμύλης, η οποία είναι περιτριγυρισμένη από βουνά Πανάρχαιος οικισμός αναφερόμενος από το Θουκυδίδη, τα Καρδάμυλα υπήρξαν πάντοτε μία κατ' εξοχήν ναυτική περιοχή. Η θέση του όμως κοντά στην θάλασσα δένει αρμονικά με το γύρω ορεινό τοπίο προσφέροντας μία εκπληκτική θέα στον ταξιδιώτη. Είναι χωρισμένα σε 2 χωριά από τα οποία το πάνω χωριό είναι ο παλιότερος οικισμός, που φτάνει μέχρι τους πρόποδες ενός απότομου και επικίνδυνου λόφου. Τα σπίτια είναι χτισμένα παραδοσιακά. Το πάνω χωριό αποκτά ένα ιδιαίτερο τοπικό χαρακτήρα εξαιτίας των στενών δρόμων και σκεπαστών που υπάρχουν. Λουλούδια και πρασινάδες πλαισιώνουν τα παραδοσιακά σπίτια -τα περισσότερα πέτρινα- του πάνω χωριού. (www.northaegean.gr) Εικόνα 0-1: Πανοραμική θέα του Μαρμάρου Εικόνα 0-3: Οι δρόμοι στο Μάρμαρο 2

Εικόνα 0-2: Πλάτανος στην πλατεία των Άνω Καρδαμύλων Γενικά οικονομικά στοιχεία Ο Δήμος Καρδαμύλων καταλαμβάνει συνολικά 182.840 στρέμματα της Βόρειας Χίου με ποσοστό συμμετοχής 20% συνολικά στο Νόμο. Τα 13.510 στρέμματα αποτελούν καλλιεργούμενες εκτάσεις. Την μεγαλύτερη μερίδα κατέχουν τα Καρδάμυλα με 5000 στρέμματα γης που δύναται να καλλιεργηθεί. Οι βοσκότοποι καλύπτουν το 62,2% της συνολικής έκτασης αφού καλύπτουν το 113.600 στρέμματα. Συμμετέχουν με ποσοστό 19% στο σύνολο των βοσκοτόπων του Νομού. Η έκταση που καλύπτεται από δάση είναι το 39,5% του Νομού αλλά διαρκώς μειώνονται τα στρέμματα από τις συνεχείς πυρκαγιές που εκδηλώνονται κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Παρατηρείται επίσης η ανυπαρξία παραγωγής δασικών προϊόντων. Οι εκτάσεις που δύνανται να καλλιεργηθούν στο Δήμο αποτελούν το 7,3% της συνολικής έκτασης. Η Β. Α. Χίος χαρακτηρίζεται από άγονες εκτάσεις στην πλειοψηφία τους λόγω της μορφολογίας του εδάφους της περιοχής και της γεωγραφικής τους θέσης. Στο παράρτημα βρίσκεται λίστα με την κατάσταση των επαγγελματιών στο Δήμο Καρδαμύλων, όπως καταγραφήκαν από το πρόγραμμα Equal. Γενικά κοινωνικά στοιχεία Σύμφωνα με την μελέτη της Φυσιογνωμίας του Δήμου Καρδαμύλων και στοιχεία της ΕΣΥΕ, ο νεοσύστατος Δήμος Καρδαμύλων έχει πληθυσμό 2.920 κατοίκους (Απογραφή 3

2001) και έκταση 182.480 στρέμματα. Έδρα του Δήμου είναι τα Καρδάμυλα και περιλαμβάνει 6 Δημοτικά Διαμερίσματα (www.northaegean.gr): - Δ.Δ. Καρδαμύλων (Καρδάμυλα, Αμπελος, Βλυχάδα, Γιόσωνας, Γλαστριά (νησίδα), Δελφίνι, Μαργαρίτι (νησίδα), Μάρμαρο, Ναγός, Πυργιά, Σαρακηνόπετρα (νησίδα), Στροβίλι) - Δ.Δ. Αμάδων (Αμάδες, Κέρτης (νησίδα), Παραλία Αμάδων) - Δ.Δ. Βίκι (Βίκι, Κεραμός) - Δ.Δ. Καμπιών (Καμπιά) - Δ.Δ. Πιτυούντος (Πιτυούς) - Δ.Δ. Σπαρτούντος (Σπαρτούντα) Ο πραγματικός πληθυσμός συνολικά αποτελείται από 2686 κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2001. Η εξέλιξη του πληθυσμού ανά δημοτικό διαμέρισμα στο πέρασμα των δεκαετιών πραγματοποιήθηκε ως εξής. 1951 1961 1971 1981 1991 2001 ΚΑΡΔΑΜ ΥΛΑ 3605 4654 2574 1867 1989 1720 ΑΜΑΔΕΣ 467 581 257 223 224 294 ΒΙΚΙ 437 586 233 210 170 143 ΚΑΜΠΙΑ 545 615 191 120 118 113 ΠΙΤΥΟΣ 513 691 259 269 255 359 ΣΠΑΡΤΟΥ ΝΤΑ Δ.ΚΑΡΔΑ ΜΥΛΩΝ 112 169 29 56 48 57 5679 7296 3543 2745 2804 2686 Ν. ΧΙΟΥ 66823 76549 53948 49865 52184 Πίνακας 0-3: Πίνακας κατασκευής πληθυσμού (ΕΣΥΕ) Παρατηρείται καθ όλη την διάρκεια των δεκαετιών υπέρογκη αναλογικά συγκέντρωση των κατοίκων στο δημοτικό πλέον διαμέρισμα Καρδάμυλα που αποτελούσε κωμόπολη της Β. Α. Χίου. Ο πληθυσμός κατά τις δεκαετίες του 60 και του 80 ακολουθεί μία αυξητική τάση της τάξεως 28% και 14% αντίστοιχα. Βρίσκεται σε αρμονία με το σύνολο του Νομού που επίσης ακολουθεί μία αυξητική πορεία τις ίδιες 4

δεκαετίες με μικρότερο ποσοστό στα έτη 1951 61 κατά 15% και στα έτη 1981 91 κατά 5%. Στην δεκαετία του 1961 71 η ποσοστιαία μεταβολή του Δήμου και του Νομού ακολουθεί φθίνουσα πορεία αφού εναρμονίζεται με το κλίμα της εποχής που λόγω των δυσμενών συνθηκών διαβίωσης οι κάτοικοι πήγαιναν μετανάστες στο εξωτερικό. Στην δεκαετία του 80 διαφοροποιείται η μεταβολή του πληθυσμού σε κάθε δημοτικό διαμέρισμα. 1951-61 1961-71 1971-81 1981-91 ΚΑΡΔΑΜΥΛΑ 29% -45% -27% 19% ΑΜΑΔΕΣ 24% -56% -13% 11% ΒΙΚΙ 34% -60% -10% -10% ΚΑΜΠΙΑ 13% -69% -37% 6% ΠΥΤΙΟΣ 35% -63% 4% 6% ΣΠΑΡΤΟΥΝΤ Α 51% -83% 93% 7% ΣΥΝ Δ. ΚΑΡΔ 28% -51% 23% 14% ΣΥΝ. Ν. ΧΙΟΥ 15% -30% 8% 5% Πίνακας 0-4: Ποσοστιαία μεταβολή Πληθυσμού 1951-1991 Τα συγκριτικά στοιχεία της τελευταίας δεκαετίας για το δήμο Καρδαμύλων σε σχέση με τον νομό Χίου και το σύνολο της Ελλάδας αποκαλύπτουν μια σημαντική πληθυσμιακή μείωση που συντελείτε και πλήττει την δυναμικότητα της περιοχής. Δήμος ή Μεταβολή % Κοινότητα 1 Άρρενες Θήλεις Σύνολο ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 7,4 6,0 6,7 N. ΧΙΟΥ 0,8 0,1 0,4 Δ. ΚΑΡΔΑΜΥΛΩΝ -12,5-7,2-9,9 Ποσοστιαία μεταβολή Πληθυσμού 1991-2001 1 Τα όρια των δήμων & κοινοτήτων δεν είναι πάντα συγκρίσιμα μεταξύ 1991 & 2001 5

Η κατάταξη του πληθυσμού ανά φύλο δεν παρουσιάζει σημαντική διαφοροποίηση αφού το 49,8 είναι άντρες και το 50,2 είναι γυναίκες, ενώ επισημαίνεται το πρόβλημα της υπογεννητικότητας, της γήρανσης του πληθυσμού και της φυλετικής ανισότητας στις νεαρές παραγωγικές ηλικίες. Κυρίαρχο στοιχείο αποτελούν οι ηλικιωμένοι που δεν μπορούν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της περιοχής μέσο της παραγωγικής διαδικασίας. Διαμορφώνουν ανισομερής την πληθυσμιακή πυραμίδα που καταλαμβάνεται από σημαντικό μέρος της. Ο οικονομικός ενεργός πληθυσμός στο Δήμο είναι συνολικά 785 κάτοικοι επί του συνόλου. Ανέρχεται σε ποσοστό 23,6% έναντι με το χαμηλότερο επίπεδο 11,7% του Νομού Χίου. Η ανεργία ταλαιπωρεί τους κατοίκους. Δεν υπάρχουν βιώσιμοι κλάδοι παραγωγής που θα μπορούσαν να αποφέρουν ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης. Ειδικότερα το 19,6% είναι γυναικεία ανεργία και το 20,8% ανδρική. Τα ποσοστά αυτά αναφέρονται σε άτομα που είναι ικανά για να συμμετέχουν στην παραγωγή αλλά δεν μπορούν να απορροφηθούν. Σύνολο πληθυσμού Ποσοστό Οικονομικώς ενεργοί, Άνεργοι 114 3,4 Οικονομικώς ενεργοί, Άνεργοι νέοι 55 1,7 Οικονομικώς ενεργοί, Απασχολούμενοι 616 18,5 Οικονομικώς ενεργός πληθυσμός 785 23,6 Οικονομικώς μη ενεργός πληθυσμός 1757 52,8 3327 100 Ταξινόμηση πληθυσμού ανάλογα με την απασχόληση Κρίνοντας την εξέλιξη του πληθυσμού στο χρόνο προκύπτει το συμπέρασμα των λιγοστών κατοίκων στην Β. Α. Χίο. Το πρόβλημα βιώνεται εντονότερα στα μικρότερα δημοτικά διαμερίσματα σε σχέση με την έδρα του Δήμου και τους χειμερινούς μήνες σε σχέση με τους καλοκαιρινούς που ο συνολικός αριθμός των κατοίκων ανέρχεται κατά εκτίμηση σε 4.500. Το δημογραφικό αυτό πρόβλημα είναι αναλογικά σχεδόν το ίδιο που βιώνει ο Νομός Χίου και γενικότερα όλων των περιφερειών επαρχιών στον Ελλαδικό Χώρο. (Μελέτη για την φυσιογνωμία του Δήμου Καρδαμύλων) 6

Βασικές παράμετροι Γεωγραφικά δεδομένα / χρήσεις γης Στο παράρτημα υπάρχει κατάλογος με διαθέσιμους χάρτες και μελέτες που αφορούν στο Δήμο Καρδαμύλων. Δεν εντοπίστηκαν σχετικά στοιχεία και μελέτες που να αφορούν αποκλειστικά την κατάσταση του παράκτιου περιβάλλοντος και τα παρακάτω στοιχεία αποτελούν το αποτέλεσμα συνέντευξης με υπάλληλο της λιμενικής αρχής στα Καρδάμυλα. Οι παραλίες του Δήμου (Γιόσωνας, Ναγός, Αγκάλη, Λήμνος, Βληχάδα, Γιαλισκάρι κ.α.) χαρακτηρίζονται κατάλληλες για κολύμβηση και στο παρελθόν η παραλία του Ναγού είχε λάβει «γαλάζια σημαία», ενώ δεν υπάρχουν κάποιες παράκτιες ή θαλάσσιες περιοχές προστασίας. Κοντά στα Καρδάμυλα βρίσκεται η παραλία "Βληχάδα" στην ομώνυμη κοιλάδα γεμάτη από ελαιόδεντρα και πεύκα. Προχωρώντας βορειότερα συναντάμε το "Γιαλισκάρι" με τον γραφικό του κολπίσκο. Πέντε χιλιόμετρα βόρεια των Καρδαμύλων βρίσκεται η κοιλάδα "Ναγός" με πλούσια βλάστηση και ψηλά πλατάνια καθώς και μία μαγευτική ακτή. Ακολουθεί ο "Γιόσωνας" με τις κατάφυτες από πεύκα και περιβόλια πλαγιές και τα άγρια και επιβλητικά γύρω βουνά. Τέλος η "'Αμπελος", μικρή παραλία με χοντρό πολύχρωμο βότσαλο που μπορεί κανείς να την επισκεφθεί από μονοπάτι από τον κεντρικό δρόμο. Νότια των Καρδαμύλων, βρίσκεται ο κόλπος "Δελφίνι" με το νησάκι "Ταύρος" στην είσοδό του. Την ομώνυμη κοιλάδα διασχίζει ρέμα με άφθονο πεντακάθαρο νερό που κατεβαίνει από τα βουνά και καταλήγει στην θάλασσα. (www.northaegean.gr) Οι παραλίες των Καρδαμύλων Πρόσφατα εκπονήθηκαν έργα ανακατασκευής του λιμανιού των Καρδαμύλων μετά από καταστροφή του από κακοκαιρία. Ωστόσο αν και τότε υπήρχε δυνατότητα επέκτασης και αναβάθμισης του λιμανιού δεν πραγματοποιήθηκε κάτι τέτοιο εν μέρη λόγω της μη διάθεσης των κατοίκων προς αυτή την κατεύθυνση. Ο δήμαρχος Καρδαμύλων προτείνει την επέκταση του λιμανιού και βελτίωση του τόσο ως μαρίνα 7

όσο και ως αλιευτικό καταφύγιο. (Παράρτημα) Το λιμάνι των Καρδαμύλων είναι το έκτο στη σειρά που εξυπηρετεί το Νομό Χίου, το οποίο όμως δεν χρησιμοποιείται παρά για πρόσδεση μικρών ιδιωτικών σκαφών δηλαδή λειτουργεί κυρίως ως αλιευτικό καταφύγιο. Η όλη κίνηση που αφορά τις θαλάσσιες μεταφορές εξυπηρετείται από το λιμάνι της Χίου. Λειτουργεί και ως αλιευτικό καταφύγιο κυρίως για ανεμότρατες από τις αρχές Οκτωβρίου έως το τέλος Μαΐου. Το καλοκαίρι το επισκέπτονται αρκετά ιστιοφόρα και θαλαμηγοί που πληρώνουν κάποια λιμενικά τέλη για την παραμονή τους στο λιμάνι. Το λιμάνι δεν έχει μεγάλο βύθισμα ούτε και μεγάλη έκταση με αποτέλεσμα κατά την κορύφωση της καλοκαιρινής περιόδου να μην εξυπηρετείται η αυξημένη κίνηση. Ενέργεια Στον Δήμο Καρδαμύλων δεν υπάρχει διοικητικό προσωπικό εξειδικευμένο για τον τομέα της ενέργειας, παρά μόνο ένας τεχνικός της ΔΕΗ. Η ενέργεια που χρησιμοποιεί ο Δήμος Καρδαμύλων προέρχεται από το θερμοηλεκτικό εργοστάστιο της ΔΕΗ στην Χίο και από τις εγκαταστάσεις της Αιγαιοηλεκτικής Α.Ε. (εγκατεστημένες ανεμογεννήτριες στον Δήμο Αμανής). Δεν υπάρχουν σχετικά στοιχεία για την ποσότητα της ενέργειας που φτάνει και καταναλώνεται στον Δήμο, ενώ σχετικά στοιχεία θα ήταν αρκετά δύσκολο να υπολογιστούν ακριβείς τιμές καθώς το δίκτυο κάνει διακλάδωση μέσα στο Δήμο. Σύμφωνα με διαπιστώσεις μελέτης της ΣΠΑ, ο Δήμος Καρδαμύλων συνδέεται με τον Αυτόνομο Σταθμό Παραγωγής Ηλεκτρισμού της ΔΕΗ στη Χίο με μία γραμμή υψηλής τάσης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αστάθεια του δικτύου που οφείλεται στην διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας. Η αστάθεια έχει σαν αποτέλεσμα τις συχνές διακοπές, και την λειτουργία με μειωμένη τάση. Έτσι υπάρχουν πολλά προβλήματα βλαβών των εξαρτημάτων, μηχανημάτων και συσκευών των καταναλωτών και ένα υψηλό κόστος συντήρησης και επισκευών. Ιδιαίτερα πλήττονται οι ηλεκτρονικές συσκευές που χρειάζονται περισσότερο σταθερές συνθήκες λειτουργίας. Αναμένεται λοιπόν η επίλυση όλων αυτών των προβλημάτων με την λειτουργία μίας δεύτερης μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ακόμη όμως και τότε το κόστος παραγωγής θα είναι αρκετά υψηλό και θα συνεχίζει η μονοδιάστατη εξάρτιση από το πετρέλαιο με παράλληλή διαφυγή συναλλάγματος. Έχοντας αυτή τη γνώση ο Δήμος ξεκίνησε την προσπάθεια για αξιοποίηση των ΑΠΕ και μάλιστα της αιολικής ενέργειας. 8

Στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σύμφωνα με το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, (6/2000) στην Χίο τοποθετούνται 3 αιολικά πάρκα εγκατεστημένη ισχύος πάνω από 10 MW και ένα μέχρι 10MW. Το νησί δεν φαίνεται να διαθέτει εγκατεστημένη ισχύ Α/Π Μικρών Υδροηλεκτρικών (1-10MW), Φ/Β Σταθμών ή μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από βιοαέριο. ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΙΣΧΥΣ/Α/Γ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΓΚ/ΝΗ Α/Γ (kw) ΙΣΧΥΣ (kw) MEΛΑΝΙΟΣ, ΧΙΟΣ 11 225 2475 ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΨΑΡΑ ΗΛΙΑΣ, 9 225 2025 ΠΟΤΑΜΙΑ, ΧΙΟΣ 10 100 1000 ΣΥΝΟΛΟ 36610 Εγκατεστημένη ισχύς Α/Π από τη ΔΕΗ 2 ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Α/Γ ΙΣΧΥΣ/Α/Γ (kw) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΓΚ/ΝΗ ΙΣΧΥΣ (kw) ΒΡΟΝΤΑΔΟΣ, ΧΙΟΣ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΙΚΗ 1 110 110 ΡΟΧΙΑΔΕΣ, Δ. ΑΜΑΝΗΣ, ΧΙΟΣ ΑΙΓΑΙΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΚΑΡΔΑΜΥΛΩΝ Α.Ε. 1 280 280 ΣΥΝΟΛΟ 257515 Εγκατεστημένη ισχύς Α/Π Αυτοπαραγωγών και ανεξάρτητων Παραγωγών Υπάρχουν σχέδια για την εγκατάσταση δυο νέων ανεμογεννητριών μέσα στο Δήμο Καρδαμύλων και συγκεκριμένα στο Δ.Δ. Καμπιών. (παράρτημα) Στερεά απόβλητα-απορρίμματα Στον Δήμο Καρδαμύλων εντοπίζονται επίσημα 3 ΧΑΔΑ για τους οποίους έχει 2 ΡΑΕ, 2004 9

ολοκληρωθεί μελέτη αποκατάστασής τους: 1. στην θέση Πιτυός» στην είσοδο του χωριού Πιτυούς Ο συγκεκριμένος ΧΑΔΑ θα πρέπει να θεωρηθεί ανενεργός, σύμφωνα με την τεχνική μελέτη αποκατάστασης του, καθώς η τότε Κοινότητα Πιτυούντος είχε σταματήσει την συστηματική απόθεση στερεών αποβλήτων από το έτος 1990. Παρόλα αυτά γίνονται ανεξέλεγκτες σποραδικές αποθέσεις από ιδιώτες οικιακών, αδρανών υλικών κατεδάφισης, υλικά εκσκαφών οικιακών συσκευών και κυρίως ογκώδων αντικειμένων μέχρι και σφαγίων. Τα απόβλητα δεν θάβονται και ούτε καίγονται με αποτέλεσμα να δημιουργούν κίνδυνο πυρκαγιάς. 2. στην θέση «Αγία Τριάδα», Δ.Δ. Καρδαμύλων 3. στη θέση «Πλακούσα», Δήμου Καρδαμύλων Στο Παράτημα βρίσκονται αντίγραφα: -νομαρχιακή απόφαση παύσης των ΧΑΔΑ του Δήμου Καρδαμύλων. -απόσπασμα από πρακτικά δημόσιας συνεδρίασης του Δήμου Καρδαμύλων πέρι αποκατάστασης των ΧΑΔΑ του Δήμου. -αποτύπωση του ΧΑΔΑ «Πλακούσα» σε χάρτη 1:50.000 -αποτύπωση του ΧΑΔΑ «Αγία Τριάδα» σε χάρτη 1:50.000 -αποτύπωση του ΧΑΔΑ «Πιτυός» σε χάρτη 1:50.000 Δεν υφίσταται στοιχεία αναφορικά με τη διατιθέμενη ποσότητα απορριμάτων στους ΧΑΔΑ από την έναρξη της λειτουργίας τους. Παρακάτω παρατίθενται εκτιμήσεις της παραγωγής ανά κάτοικο όπως αυτές υπολογίστηκαν για τις ανάγκες της τεχνικής μελέτης αποκατάστασης των ΧΑΔΑ. Κάτοικοι Συντελεστής (kg/κατ&ημ) Μήνες Τόνοι/Έτος Έτη Συνολική απόθεση Πρ. Πληθ 1965-1970 Επ.Πληθ 1965-1970 Πρ.Πληθ 1971-1980 301 0,5 12 54,18 5 270,9 180 0,6 3 9,72 5 48,6 264 0,6 12 57,024 10 570,24 10