Γιατί Αξίζει μια Σταδιοδρομία στα Τουριστικά Επαγγέλματα;

Γιατί Αξίζει μια Σταδιοδρομία στα Τουριστικά Επαγγέλματα Έρευνα του European College for Tourism Studies Γιατί Αξίζει μια Σταδιοδρομία στα Τουριστικά Επαγγέλματα; Έρευνα - Συνεισφορά στον Επαγγελματικό Προσανατολισμό. Το κείμενο που ακολουθεί είναι περίληψη μιας Έρευνας που απευθύνεται στους νέους ανθρώπους που προβληματίζονται για τη σταδιοδρομία τους, αλλά και στους γονείς που προσπαθούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους στην επιλογή κατάλληλου επαγγέλματος. Και βέβαια απευθύνεται στους νέους και στις νέες που έχουν πρόσφατα αποφοιτήσει από το Λύκειο και που βλέπουν διάφορους δρόμους ν ανοίγονται μπροστά τους για να διαπιστώσουν (δυστυχώς) αργότερα πως οι περισσότεροι απ αυτούς οδηγούν σε αδιέξοδα ή σε ασφυκτικές συγκεντρώσεις άνεργων επιστημόνων. Η σταδιοδρομία στα Τουριστικά Επαγγέλματα αξίζει: Γιατί ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κλάδους, αν όχι το σημαντικότερο, της Ελληνικής οικονομίας. Είναι ένας κλάδος που έχει όχι μόνον παρόν, αλλά και, ιδιαίτερα, μέλλον. Γεωγραφική θέση, κλιματολογικές συνθήκες, ιστορικοί και πολιτιστικοί παράγοντες εξασφαλίζουν στο τουριστικό μέλλον της χώρας μια διαλεχτή θέση στην παγκόσμια κατανομή της εργασίας. Η τουριστική δραστηριότητα δεν μπορεί παρά να αυξηθεί, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι βελτιώνουν κάθε χρόνο την οικονομική τους κατάσταση και μπορούν να γνωρίσουν τον κόσμο και να απολαύσουν ένα ταξίδι. Όλες οι προβλέψεις και οι επιστημονικές αναλύσεις 1

δίνουν στον τουρισμό μερικούς από τους ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης. Γιατί οι πολυσχιδείς τουριστικές δραστηριότητες στη χώρα μας απασχολούν άμεσα και έμμεσα, μόνιμα ή εποχιακά, σχεδόν ένα εκατομμύριο εργαζομένους. Και θα συνεχίσουν να δίνουν απασχόληση σε χιλιάδες νέους ανθρώπους κάθε χρόνο, καθώς οι παλιές γενιές παραδίδουν τη σκυτάλη στις νεότερες. Με άλλα λόγια, ο τουρισμός είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης στη χώρα μας και ένας από τους πιο σημαντικούς σε παγκόσμιο επίπεδο. Πράγμα που σημαίνει, ότι η σφραγίδα του σ ένα βιβλιάριο εργασίας ή κοινωνικής ασφάλισης ή σ ένα βιογραφικό σημείωμα «δίνει φτερά» σ όποιον θα ήθελε να βγεί έξω από τη χώρα για να δοκιμάσει και να εκμεταλλευθεί τις δυνατότητές του στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Γιατί ο τουρισμός μαζί με τη ναυτιλία είναι οι δύο μεγάλοι πλουτοπαραγωγικοί κλάδοι της οικονομίας μας, τροφοδοτώντας και στηρίζοντας σχεδόν κάθε άλλο κλάδο. Αυτό σημαίνει σε μακροοικονομικό επίπεδο, ότι ο τουρισμός είναι πυλώνας πάνω στον οποίο στηρίζεται η πορεία και η ανάπτυξη του τόπου. Και σε μικροοικονομικό επίπεδο σημαίνει ότι κάθε ελληνική οικογένεια προσπορίζεται άμεσα ή έμμεσα από τον τουρισμό κάποιο εισόδημα, που μπορεί να είναι μεγάλο ή μικρό, αλλά σίγουρα είναι για πάρα πολλές οικογένειες το κύριο εισόδημά τους. Απ αυτό το εισόδημα ζουν εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες αναπτύσσοντας πολύ συχνά τη δραστηριότητά τους χωρίς τις απαιτούμενες γνώσεις, υποδομές και αναγκαίες διασυνδέσεις και με μικρή βοήθεια από τους οργανισμούς τοπικής και νομαρχιακής αυτοδιοίκησης και το κράτος. Τώρα το μοντέλο αυτό τουριστικής ανάπτυξης αλλάζει. Δεν μπορεί παρά να αλλάξει. Και αλλάζει προς το καλύτερο. Και μαζί μ αυτό αλλάζουν και οι προοπτικές των τουριστικών επαγγελμάτων: Γίνονται ασφαλώς καλύτερες. 2

Γιατί ο τουρισμός περικλείει μια απίστευτα μεγάλη ποικιλία επαγγελμάτων. Κανένας άλλος κλάδος της οικονομίας δεν προσφέρει τόσο μεγάλο αριθμό επαγγελμάτων και τόσες δυνατότητες επιλογών και συνδυασμών. Ο πίνακας που ακολουθεί δίνει μια ιδέα, μικρή και ενδεικτική, των τουριστικών επαγγελμάτων, από τα οποία μπορεί να επιλέξει ο νέος άνθρωπος. Και η ανάγνωση μόνον των επιχειρήσεων που απασχολούν επαγγελματίες του τουρισμού είναι μια χρονοβόρα ενέργεια. Αν τώρα αναφερθούν και αναλυθούν οι επιμέρους ειδικότητες που απασχολούνται σε κάθε μία απ αυτές τις επιχειρήσεις, τότε η καταγραφή των επαγγελμάτων και των θέσεων εργασίας απαιτεί έναν τόμο. Για παράδειγμα, μια ξενοδοχειακή μονάδα απασχολεί μόνον στο Τμήμα Δωματίων μεταξύ άλλων και τις εξής ειδικότητες: o Υπαλλήλους Υποδοχής (Receptionists) o Ειδικούς Κρατήσεων o Ταμίες και Προσωπικό Λογιστικής Υποστήριξης o Οροφοκόμους/μες και τους Προϊσταμένους/νες o Τηλεφωνητές/τριες και Χειριστές Πληροφορικών και Οπτικοακουστικών Συστημάτων o Γραφείο Εξυπηρέτησης Πελατών και Δημοσίων Σχέσεων o Πωλητές o Ειδικούς Μάρκετινγκ o Διευθυντή (και ενίοτε Υποδιευθυντή) του Τμήματος (Rooms Division Manager) 3

4

Πίνακας Δυνατότητες Απασχόλησης και Σταδιοδρομίας στο Χώρο του Τουρισμού Κλάδος Φιλοξενίας Ξενοδοχεία όλων των Κατηγοριών, Ενοικαιζόμενα Δωμάτια, Παραδοσιακοί Ξενώνες, Διαμερίσματα αυτεπιστασίας, Κάμπινγκς, Κεντρική Διοίκηση Ξενοδοχειακών Ομίλων και Αλυσίδων, Μονάδες Time Sharing, Χωριά Διακοπών, Κατασκηνώσεις και Family clubs, Clubs για νέους και σπορ, Δημόσιες Σχέσεις, Tour Managers, Οργανωτές Εκδρομών, Συνοδοί Τουριστών, Ενοικίαση Σκαφών. Υπηρεσίες Διατροφής Εστιατόρια και Ταβέρνες, Μονάδες Fast Food, Καφετέριες και Μπαρ, Νυκτερινά Κέντρα, Ζαχαροπλαστεία, Αρτοποιεία, Κυλικεία, Μαζική Εστίαση (Σχολείων, Νοσοκομείων, Στρατιωτικών Μονάδων), Catering, Catering στα Μέσα Μεταφορών (Αεροπλάνα, Πλοία, Σιδηρόδρομοι), Κέντρα Δεξιώσεων και Εκδηλώσεων, Υπηρεσίες Υγιεινής, Ασφάλειας και Ποιότητας Τροφίμων, Ειδικοί Τροφοδοσίας και Οινολόγοι.. Κλάδος Τουρισμού Υπουργείο Τουρισμού, Εθνικοί Οργανισμοί Προώθησης και Προβολής Τουρισμού, Κεντρικά, Περιφερειακά, Νομαρχιακά και Τοπικά Γραφεία και Υπηρεσίες Τουρισμού, Ταξιδιωτικά Γραφεία, Tour Operators, Εταιρείες Θαλάσσιων Μεταφορών, Εταιρείες Αεροπορικών Μεταφορών, Εταιρείες Οδικών και Σιδηροδρομικών Μεταφορών. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ Ειδικές Μορφές Τουρισμού Συνεδριακός Τουρισμός (Προγραμματιστές, Πωλητές και Οργανωτές), Πολιτιστικός Τουρισμός, Θρησκευτικός Τουρισμός, Περιβαλλοντικός Τουρισμός (Οικολόγοι, Σχεδιαστές περιπατητικών διαδρομών, οικοσυστημάτων κ.λ.π.). Αγροτουρισμός, Αθλητικός Τουρισμός, Θαλάσσιος Τουρισμός. Αναψυχή και Σπορ Καζίνα. Θεματικά Πάρκα, Πάρκα Αναψυχής, Υδροπαιχνίδια και Υδροπόλεις (aqua parks), Ψυχαγωγοί Τουριστών, Tennis Clubs, Golf Clubs, Κέντρα Καταδύσεων Υγεία Spas και Θαλασσοθεραπεία. Ιαματικά Λουτρά και Λουτροπόλεις, Κλινικές και Νοσοκομεία, Κέντρα Διαίτης και Fitness. Οίκοι Ανάρρωσης, Κέντρα Ηλικιωμένων και Ευγηρίας. Κλάδος Τροφίμων και Ποτών Παραγωγοί Τροφίμων, Διανομείς Τροφίμων σε Ξενοδοχεία, Εστιατόρια και Ιδρυματα, Παραγωγή, Διανομή και Εμπόριο Ποτών, Μεταποίηση Τροφίμων, Καταστήματα delicatessen, Κάβες Ποτών, Supermarkets Τροφίμων και Ποτών. Υπηρεσίες Σύμβουλοι Επιχειρήσεων, Προμηθευτές Εξοπλισμού σε Ξενοδοχεία και Τουριστικά Καταλύματα. Χρηματοδοτικές και Ασφαλιστικές Υπηρεσίες. Διακοσμητές εσωτερικών χώρων, Σχεδιαστές websites, Ειδικοί ηλεκτρονικής διασύνδεσης τουριστικών Καταλυμάτων, Διαμεσολαβητές Εκτιμητές τουριστικών ακινήτων. Εκπαίδευση και Τύπος Τουριστικές Σχολές, Κέντρα Συνεχιζόμενης Κατάρτισης και Επιμόρφωσης. Ινστιτούτα Μελετών και Ερευνών. Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Τουριστικά Περιοδικά. Εξειδικευμένη δημοσιογραφία, Τύπος, Τηλεόραση, Ρεπορτάζ, Ραδιόφωνο. 5

6

Επαναλαμβάνοντας αυτή την ανάλυση για κάθε μορφή τουριστικής επιχείρησης μπορούμε να σχηματίσουμε το «Πανόραμα των Τουριστικών Επαγγελμάτων», που είναι τόσο εντυπωσιακό, όσο ακούγεται. Αν ένας νέος άνθρωπος έλκεται από την ποικιλία των δραστηριοτήτων που μπορεί να ασκήσει και αν οι μεγάλες δυνατότητες επιλογών έχουν κάποια αξία (και η εμπειρία δεν αργεί να επιβεβαιώσει ότι έχουν μεγάλη αξία), τότε ο δρόμος του καταλήγει στη «λεωφόρο» του τουρισμού. Γιατί η εκπαίδευση στα τουριστικά επαγγέλματα δεν είναι απλή ειδίκευση : είναι πολυειδίκευση. Από την ανάγκη να εξυπηρετήσουν τους πελάτες τους από πολλές πλευρές (μετακίνηση, διαμονή και διανυκτέρευση, διατροφή, αναψυχή, διασκέδαση, εκδρομές, επισκέψεις σε αξιοθέατα κ.λ.π.), αλλά και να εκτελέσουν σύνθετες εργασίες (όπως υποδοχή πελατών και εξόφληση λογαριασμών, λήψη παραγγελίας για γεύμα και σερβίρισμα, πωλήσεις και δημόσιες σχέσεις, προώθηση συνεδριακών εγκαταστάσεων και οργάνωση συνεδρίων και συναντήσεων, διαπραγματεύσεις με tour operators/ ταξιδιωτικά γραφεία και σχέσεις με προμηθευτές, μαγειρική τέχνη και οικονομική διαχείριση), οι επαγγελματίες του τουρισμού σχεδόν ποτέ δεν περιορίζονται σε μια ή δύο ειδικότητες, αλλά επεκτείνονται και αποκτούν τρεις, τέσσερις και συχνά περισσότερες. Είναι πολύ σπάνιο και σχεδόν αδύνατο να βρει κανείς έναν επαγγελματία του τουρισμού που έχει αποκτήσει και περιορισθεί σε μια μόνον ειδικότητα. Ο κανόνας στο χώρο του τουρισμού είναι η πολυειδίκευση και η πολυμέρεια, όχι ο περιορισμός σε μια ειδικότητα και η μονομέρεια. Αρκεί μια ματιά στα μαθήματα που διδάσκονται οι σπουδαστές οποιασδήποτε Τουριστικής Σχολής για να σχηματίσει κανείς μια ιδέα του εύρους των γνώσεων και δεξιοτήτων, που προσφέρονται στους μελλοντικούς επαγγελματίες του τουρισμού. Το χαρακτηριστικό της πολυειδίκευσης του επαγγελματία που δραστηριοποιείται στο χώρο του τουρισμού έχει συνέπειες εξαιρετικής σπουδαιότητας. Αξίζει να επισημάνουμε μερικές απ αυτές: Οι διαφορετικές και πολυσχεδείς δραστηριότητες του τουρισμού δεν αφήνουν περιθώρια για ανία, πλήξη και κορεσμό, που δημιουργεί συχνά η ενασχόληση με μία και μοναδική δραστηριότητα. Και το ενδιαφέρον που έχει κανείς για τη δουλειά του συνιστά την καλύτερη εγγύηση, ότι θα τα πάει καλά και θα προχωρήσει. 7

Οι διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες του ανταγωνισμού και της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας καθιστούν συχνά σκόπιμη ή και αναγκαία τη μετακίνηση του εργαζομένου σε μια άλλη, παρεμφερή ή οικεία ειδικότητα. Μάλιστα, σχετικές μελέτες αποδεικνύουν ότι οι νέοι που εισέρχονται τώρα στην αγορά εργασίας θα αλλάξουν κατά μέσο όρο θέση εργασίας και εργοδότη επτά φορές, από τις οποίες μερικές θα αφορούν και αλλαγή ειδικότητας. Ενώ, λοιπόν, άλλοι θα πρέπει να ξανακαθίσουν στα θρανία για να καταρτισθούν σε μία νέα ειδικότητα, ο επαγγελματίας του τουρισμού δεν έχει παρά να αξιοποιεί από τις συσσωρευμένες γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρίες αυτές που θα του χρειάζονται κάθε φορά. Γιατί Τα τουριστικά επαγγέλματα δεν επιτρέπουν απλώς την κινητικότητα του εργαζομένου: μεγιστοποιούν τις σχετικές δυνατότητές του. Ο επαγγελματίας του τουρισμού δεν έχει καμιά δυσκολία: Να φεύγει από μια ομάδα εργασίας ή ένα τμήμα της επιχείρησης και να πηγαίνει σε κάποιο άλλο [όπως Προμήθειες, Πωλήσεις- Μάρκετινγκ, Διαχείριση Δωματίων, Τρόφιμα και Ποτά (Food and Beverage), Συνεδριακές Εκδηλώσεις, Μετακινήσεις Ταξίδια και Αναψυχή]. Να αφήνει μια τουριστική επιχείρηση ορισμένης μορφής για να ενταχθεί σε μια άλλη διαφορετικής μορφής [π.χ. από Ξενοδοχειακή Μονάδα σε Τουριστικό Γραφείο ή από Συνεδριακές εγκαταστάσεις σε Τμήμα Food and Beverage ή από Καζίνο σε Ενοικίαση Σκαφών (Yachting) ή από Spa σε Κρουαζιερόπλοιο, για να περιορισθούμε σε μερικά παραδείγματα]. Και βέβαια δεν έχει καμία δυσκολία στην καινούργια επιχείρηση να ασκήσει μια ειδικότητα διαφορετική απ αυτήν που ασκούσε στην προηγούμενη επιχείρηση. Να εγκαταλείψει μια πόλη, ένα τόπο ή και μια χώρα για να γνωρίσει, να εργασθεί και να ζήσει σε μια άλλη. Η τουριστική δραστηριότητα είναι μια κατεξοχήν διεθνοποιημένη δραστηριότητα και αυτοί που την υπηρετούν έχουν ένα «διαβατήριο» για όλες τις χώρες του κόσμου και μάλιστα χωρίς ημερομηνία λήξης. Μπορεί να αρχίσει κανείς τη σταδιοδρομία του ταξιδεύοντας και εργαζόμενος στο πιό απόμακρο μέρος του κόσμου και να την τερματίσει σ ένα άλλο μέρος της απόλυτης επιλογής και προτίμησής του. 8

Είναι γνωστά τα πλεονεκτήματα που συνεπάγεται ένα επάγγελμα με κινητικότητα (αποφυγή ανεργίας, μεγαλύτερες απολαβές, καλύτερες συνθήκες εργασίας και ζωής κ.λ.π.). Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι τα τουριστικά επαγγέλματα μεγιστοποιούν τις δυνατότητες κινητικότητας και επιλογών ενός ατόμου. Γιατί ο χώρος του τουρισμού δίνει τις καλύτερες δυνατότητες για γρήγορη εξέλιξη σε υψηλές διοικητικές θέσεις. Οι περισσότεροι διευθυντές τουριστικών επιχειρήσεων ξεκίνησαν από μια απλή θέση εργαζομένου για να φθάσουν μέσα σε δέκα (δεκαπέντε το πολύ) χρόνια στην παρούσα θέση. Όσον αφορά τους αποφοίτους των Ανώτερων Τουριστικών Σχολών, ένα μεγάλο ποσοστό απ αυτούς φθάνει: Σε τρία έως πέντε χρόνια το πόστο του Προϊσταμένου Τμήματος (Υποδοχή, Food and Beverage, Συνεδριακό κ.λ.π.) Σε πέντε έως επτά χρόνια τη θέση του Υποδιευθυντή και Σε επτά έως δέκα χρόνια τη θέση του Διευθυντή (Manager ή και General Manager). Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, ο νέος και η νέα που επιλέγουν τον τουρισμό αναλαμβάνουν συχνότατα τα πρώτα τους διοικητικά καθήκοντα μέσα σε λίγα χρόνια και πριν κλείσουν δεκαετία βρίσκονται σε μία από τις κορυφαίες θέσεις της επιχείρησης και, πολλές φορές, στην ίδια την κορυφή της επιχείρησης. Μια δειγματοληπτική έρευνα που διεξαγάγαμε δείχνει ότι το ένα τρίτο των διευθυντών των τουριστικών επιχειρήσεων είναι κάτω των 35 ετών και ένα άλλο τρίτο είναι κάτω των 45 ετών. Σε κανένα άλλο κλάδο της οικονομίας δε βλέπουμε τόσους πολλούς νέους ανθρώπους σε ηγετικές θέσεις μιας επιχείρησης. Σε καμιά άλλη δραστηριότητα οι νέοι και οι νέες με ικανότητες δεν έχουν τόσες πολλές δυνατότητες να δουν τις φιλοδοξίες τους να πραγματοποιούνται τόσο γρήγορα. Και δε μιλάμε για λίγες και μετρημένες θέσεις, αλλά σχεδόν για τις μισές διοικητικές θέσεις που προσφέρει η ελληνική οικονομία στο σύνολό της. Συνεπώς, στην πληθώρα των επιλογών που προσφέρουν τα τουριστικά επαγγέλματα πρέπει να προσθέσουμε και κάτι ιδιαίτερα ελκυστικό για ικανά και φιλόδοξα άτομα: την ταχύτητα της επαγγελματικής εξέλιξής τους. 9

Γιατί ο τουρισμός δεν απαιτεί προχωρημένες επιστημονικές ικανότητες και η τουριστική εκπαίδευση καλλιεργεί τόσο τα επαγγελματικά, όσο και τα ακαδημαϊκά προσόντα. Δε χρειάζεται κανείς να είναι «ταλαντούχος» στα μαθηματικά, στο γραπτό λόγο, στα χρηματοδοτικά ή στις νέες τεχνολογίες για να διακριθεί στον τουρισμό. Αρκεί να είναι καλός σε τεχνικές δεξιότητες, σε διαπροσωπικές ικανότητες, στην επικοινωνία και τη συνεργασία με άλλα άτομα. Ο τουρισμός απαιτεί προπαντός επαγγελματικά προσόντα και όσοι τα συμπληρώνουν με άλλα, ακόμα καλύτερα. Δεν τιμωρεί και δεν εξοστρακίζει όσους δεν είναι ιδιαίτερα προικισμένοι με ακαδημαϊκά και επιστημονικά προσόντα. Μάλιστα, αυτό που μετράει περισσότερο στα τουριστικά επαγγέλματα δεν είναι η «ακαδημαϊκή» νοημοσύνη (intelligent quotient), αλλά η συναισθηματική νοημοσύνη (emotional quotient), που περιλαμβάνει τον έλεγχο των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς, καθώς και το σωστό χειρισμό των σχέσεων μ άλλα άτομα. Αυτοί που διαπρέπουν στον τουρισμό (αλλά και σ όλους τους άλλους κλάδους, όπως δείχνουν σχετικές έρευνες) είναι τα άτομα με συναισθηματική νοημοσύνη και ψυχική ωριμότητα, ακόμα κι όταν η «ακαδημαϊκή» νοημοσύνη τους δεν αγγίζει κάποιο υψηλό επίπεδο. Ο τουρισμός μπορεί να είναι θέμα (ποιότητας) προϊόντος και σχέση μεταξύ τιμής και προϊόντος (value for money), αλλά είναι, πάνω απ όλα, θέμα ανθρώπινων σχέσεων με τους πελάτες. Επομένως, ο τουρισμός απαιτεί από κάθε νεοεισερχόμενο ένα κυρίως πράγμα: Να τα «πάει καλά» με τους ανθρώπους, που δεν είναι δύσκολο ούτε δυσάρεστο. Αλλά αυτό μας οδηγεί στο επόμενο χαρακτηριστικό του τουρισμού. Γιατί οι εργαζόμενοι στον τουρισμό έχουν τη δυνατότητα να βρίσκονται σε συνεχή επαφή με ανθρώπους, να αναπτύσσουν και να ικανοποιούν την κοινωνικότητά τους, να χαίρονται αυτά που φέρουν σε πέρας για να μπορούν να κάνουν και τους πελάτες τους να χαίρονται. Στο εργασιακό περιβάλλον του τουρισμού δεν κυριαρχεί η τεχνολογία ούτε η εξοικονόμηση πόρων ούτε οι διασυνδέσεις με μεσάζοντες και συμφέροντα. Κυριαρχεί ο ανθρώπινος παράγοντας, το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο, το ευδιάθετο πρόσωπο, η αισιοδοξία, το χαμόγελο, η μέριμνα για την ποιότητα, η προσοχή στη λεπτομέρεια, η αγάπη για το καλό και το ωραίο. Αυτά είναι τα στοιχεία που κάνουν έναν επαγγελματία επιτυχημένο: στον τουρισμό και ίσως σε κάθε άλλο κλάδο. Πράγμα που σημαίνει ότι αυτός που σταδιοδρομεί στον τουρισμό θα επιτύχει πιθανότατα και σε κάποιον άλλον κλάδο που ενδέχεται να επιλέξει 10

αργότερα. Για να μη μιλήσουμε για το ότι τα ίδια αυτά στοιχεία, που κάνουν ένα άτομο να επιτυγχάνει στην επαγγελματική του ζωή, καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και την επιτυχία του στην ιδιωτική του ζωή. Με ό,τι και αν σημαίνει ένα τέτοιο γεγονός. Η Αρνητική Πλευρά των Τουριστικών Επαγγελμάτων Αλλά όπως κάθε τι θετικό έχει συνήθως μια αρνητική πλευρά, έτσι και ο τουρισμός έχει τα δικά του μειονεκτήματα, που άλλα είναι πραγματικά και άλλα εικονικά. Τα πραγματικά μειονεκτήματα περιλαμβάνουν: Σε πολλές τουριστικές επιχειρήσεις, η εργασία είναι εποχιακή: τους χειμερινούς μήνες η επιχείρηση δε λειτουργεί και το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού δεν απασχολείται, καλυπτόμενο οικονομικά από το επίδομα εποχιακής ανεργίας. Πρόκειται για το σοβαρότερο μειονέκτημα του κλάδου, γιατί μειώνει το εισόδημα του εργαζομένου κατά τους χειμερινούς μήνες. Πάντως, οι επιπτώσεις του φαινομένου αμβλύνονται διότι: Δεν επηρεάζει όλες τις τουριστικές επιχειρήσεις (ξενοδοχεία πόλεων, καζίνα, τουριστικά γραφεία, συνεδριακά κέντρα κ.λ.π.). Δεν αφορά όλο το προσωπικό (π.χ. το ανώτερο διοικητικό προσωπικό, το τμήμα πωλήσεων και μάρκετινγκ, συντηρητές, φύλακες κ.λ.π.). Γίνονται προσπάθειες (με αυξανόμενη επιτυχία) για επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Επιτρέπει στους εποχιακά εργαζομένους να απασχοληθούν με κάτι άλλο κατά τους χειμερινούς μήνες. Σε ορισμένες περιόδους «αιχμής» (γιορτές Χριστουγέννων και Πάσχα, Ιούλιο και Αύγουστο), υπάρχει ένταση εργασίας και ενίοτε απαιτούνται αυξημένα ωράρια εργασίας. Η κυριότερη ίσως συνέπεια αυτού του φαινομένου είναι ότι δεν είναι εύκολο για έναν εργαζόμενο στον τουρισμό να ξεκουραστεί ή να κάνει διακοπές αυτές τις περιόδους, όπως κάνουν οι άλλοι εργαζόμενοι (γιατί ακριβώς κάποιοι πρέπει να τους εξυπηρετήσουν αυτές τις περιόδους). Αλλά, βέβαια, οι εργαζόμενοι στον τουρισμό μπορούν να κάνουν τις διακοπές τους όλες τις άλλες περιόδους. Επιπλέον, όλα τα επαγγέλματα αντιμετωπίζουν, λίγο πολύ, περιόδους αιχμής στη δραστηριότητά τους, χωρίς αυτό να τα καθιστά λιγότερο ελκυστικά. 11

Ο τουρισμός επηρεάζεται από την οικονομική συγκυρία, από ενέργειες προβολής (σε εθνικό, περιφερειακό, νομαρχιακό και τοπικό επίπεδο) και από ενδεχόμενα λάθη και παραλείψεις των φορέων του. Ως δραστηριότητα είναι, δηλαδή, συνδεδεμένος με τη διεθνή και εσωτερική οικονομική κατάσταση και με τις καμπάνιες προβολής του. Επιπλέον, ενδεχόμενες άστοχες ενέργειες ή παραλείψεις ενός τουριστικού φορέα (πχ ενός ξενοδοχείου, τουριστικού γραφείου ή μιας άλλης τουριστικής επιχείρησης) επηρεάζουν αρνητικά όχι μόνον τον υπεύθυνο φορέα ή επιχείρηση, αλλά και πολλές άλλες τουριστικές επιχειρήσεις που λειτουργούν στην ίδια περιοχή. Πρόκειται για μια σοβαρή «ευαισθησία» του κλάδου, που απασχολεί αυτούς που ενδιαφέρονται γι αυτόν. Βέβαια, η «ευαισθησία» αυτή αμβλύνεται από το γεγονός ότι: Από την οικονομική συγκυρία επηρεάζονται σχεδόν όλοι οι κλάδοι της οικονομίας και, συνεπώς, οι εναλλακτικές επιλογές είναι στην πραγματικότητα πολύ περιορισμένες. Οι ενέργειες προβολής θα «συναποφασίζονται» στο μέλλον από την πλειοψηφία των φορέων του τουρισμού και αυτό εγγυάται ότι θα είναι περισσότερο αποτελεσματικές. Το αλληλένδετο των τουριστικών φορέων και επιχειρήσεων έχει γίνει αντικείμενο ευθύνης τόσο της πολιτείας, όσο και των εργαζομένων στο τουριστικό κύκλωμα. Η ανάπτυξη τουριστικής συνείδησης έχει γίνει στόχος των περισσότερων τουριστικών φορέων και δε θ αργήσει η ημέρα που θα καταστεί και μάθημα στα σχολεία, όπως γίνεται σε άλλες χώρες. Στα εικονικά μειονεκτήματα ανήκουν διάφορες παραλλαγές της εξής νοοτροπίας: Ότι ο εργαζόμενος στον τουρισμό εκτελεί εργασία «κάπως μειωτική της προσωπικότητάς του», γιατί «υπηρετεί» τους πελάτες. Η νοοτροπία αυτή έχει τις ρίζες της στην εποχή που η βιομηχανική ανάπτυξη και η μεταποίηση είχαν θεοποιηθεί και ενισχύθηκε από κάποιες αφελείς ρήσεις, όπως «δε θα γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης». Πρόκειται για νοοτροπία, η οποία δεν έχει πλέον καμία βάση και η οποία στηρίζεται σε παρεξηγήσεις, διότι: Ο δυναμισμός μιας οικονομίας δεν εκφράζεται μόνον ή κυρίως από τη βιομηχανική παραγωγή (το λεγόμενο δευτερογενή τομέα με τη γεωργία να αποτελεί τον πρωτογενή τομέα), αλλά από τις υπηρεσίες: 12

εμπόριο, τραπεζικές και ασφαλιστικές εργασίες, τηλεπικοινωνίες, τουρισμός, υγεία, αθλητισμός κ.λ.π. (που αποκαλούμε τριτογενή τομέα). Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, για παράδειγμα, κυριαρχεί ο τριτογενής, και όχι ο δευτερογενής, τομέας. Και στην Ευρώπη, στη Γερμανία, την κατεξοχήν βιομηχανική χώρα, τα διάφορα Κρατίδια (Länder) έχουν αποδυθεί σε ένα αγώνα δρόμου για το ποιο θα αναπτύξει περισσότερο και ταχύτερα τον τουρισμό του. Οι υπηρεσίες, επομένως, είναι «κλειδί» για την ανάπτυξη ενός τόπου και ο τουρισμός είναι ένας από τους δυναμικότερους κλάδους των υπηρεσιών. Η παροχή υπηρεσιών και η εξυπηρέτηση του πελάτη δε συνιστά εργασία που μειώνει αυτόν που την προσφέρει, αλλά αναγκαιότητα και ευκαιρία για δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Συγχρόνως, συνιστά βασικό τροφοδότη της κερδοφορίας και ανάπτυξης μιας επιχείρησης και, φυσικά, της ευημερίας των εργαζομένων σ αυτήν. Επομένως, η νοοτροπία ότι η (εξ)υπηρέτηση του πελάτη μειώνει τον εργαζόμενο δεν είναι απλώς αστήρικτη, είναι και άκρως επικίνδυνη, γιατί ανατρέπει όλη την κουλτούρα και το κλίμα που πρέπει να διέπει μια σύγχρονη και ανταγωνιστική οικονομία. Μάλιστα, η νοοτροπία αυτή συνιστά «συνταγή για αυτοκαταστροφή»: θέτει τα άτομα που εμφορούνται από αυτή στο περιθώριο ή και εκτός της αγοράς εργασίας. Μια ματιά στο κοινωνικό μας περίγυρο πείθει ότι επιτυχημένοι επαγγελματικά είναι αυτοί που κοπιάζουν («σχίζονται» θα έλεγε κανείς) να υπηρετήσουν και να εξυπηρετήσουν τους πελάτες τους. Αν η πραγματικότητα δε μας νουθετεί και δε μας διδάσκει, τότε δεν υπάρχει κανείς άλλος να το κάνει. Το Ισοζύγιο θετικών και αρνητικών σημείων Φτιάχνοντας το ισοζύγιο των θετικών και αρνητικών σημείων, πρέπει να αξιολογήσουμε και να «ζυγίσουμε» τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας σταδιοδρομίας στον τουρισμό. Είναι φανερό, ότι η σχετική αξιολόγηση δίνει στα πλεονεκτήματα ασυγκρίτως μεγαλύτερη βαρύτητα απ αυτήν που δίνει στα μειονεκτήματα Το «ισοζύγιο» είναι εντυπωσιακά θετικό, καθιστώντας τον τουρισμό μια από τις πιο ελκυστικές επιλογές επαγγέλματος, που μπορεί να κάνει ο νέος άνθρωπος. Αυτό, άλλωστε, αποδεικνύεται από το γεγονός, πως ελάχιστοι επαγγελματίες του τουρισμού εγκαταλείπουν τον κλάδο 13

για να ασχοληθούν με κάποιον άλλο. Σε μια εποχή που τα διαζύγια στην ιδιωτική και επαγγελματική ζωή βαίνουν αυξανόμενα, ο τουρισμός μπορεί να να υπερηφανεύεται ότι έχει ίσως τα λιγότερα από κάθε άλλον κλάδο. Και είναι καλό να ξεκινάμε τη ζωή μας με κάποιο άτομο και με κάποιο επάγγελμα, για τα οποία ο νους μας δεν πάει στο διαζύγιο. Στο ερώτημα, επομένως, «Γιατί Αξίζει η Σταδιοδρομία στα Τουριστικά Επαγγέλματα;», η απάντηση είναι ξεκάθαρη: Γιατί, πέρα από λίγα αρνητικά σημεία, τα τουριστικά επαγγέλματα συγκεντρώνουν πολλά και σημαντικά πλεονεκτήματα, που τα καθιστούν μια από τις καλύτερες, πραγματοποιήσιμες και πολλά υποσχόμενες επιλογές επαγγέλματος, που μπορεί να κάνει ο νέος άνθρωπος. 14