Η oρθολογική χειραγώγηση της εργασίας στη μηχανική παραγωγή και η πρώτη οργάνωση της βιομηχανίας.

Η oρθολογική χειραγώγηση της εργασίας στη μηχανική παραγωγή και η πρώτη οργάνωση της βιομηχανίας. Κατά το πέρας του 19ου αιώνα η μηχανή παραγωγής είχε ξεπεράσει και τις πιο αισιόδοξες προθέσεις των αρχικών κατασκευαστών της, δεδομένου οτι οι εφαρμογές της άπλωναν τη σκιά της σε όλα τα πεδία των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Οι εφευρέσεις της εποχής, από την ατμομηχανή μέχρι και την ηλεκτρογεννήτρια, ευνοούσαν τους όρους για μια τεχνική επιτάχυνση της μηχανικής εργασίας, σε βαθμό που δεν είχε αποκτήσει ποτέ πριν η κίνηση της υλικής παραγωγής. Στα πλαίσια αυτής της εξέλιξης η φυσική εργασία ήταν επόμενο να προσαρμοστεί οργανικά στις ταχύτητες και τους ρυθμούς που απαιτούσε η λειτουργία της μηχανής παραγωγής.(1) H επιστημονική σκέψη που κατασκεύαζε τις μηχανές παραγωγής συνυπολόγιζε την ανθρώπινη μυϊκή επιδεξιότητα και κίνηση ως μια άφατη αξία απόλυτης εκμετάλλευσης. Με στόχο την πρόσφυση της ανθρώπινης εργασίας στη λειτουργία των νέων κινητήριων δυνάμεων οι μηχανικοί της εποχής δεν ασχολήθηκαν μόνο με τα τεχνικά προβλήματα της παραγωγής των προϊόντων, αλλά εισήλθαν βαθύτερα στην αναλυτική διερεύνηση της αυτονόμησης της μηχανικής διαδικασίας από όλα εκείνα τα εμπόδια που έθετε η οργανική εξάρτησή της από τα ανθρώπινα χέρια.(2) Η ερευνητική δραστηριότητα που μελετούσε την ανάπτυξη μεθόδων και συστημάτων, με στόχο την αύξηση της παραγωγικής ισχύος και ικανότητας σε όλα τα πεδία των εφαρμογών της υλικής παραγωγής, είχε καταλήξει στα πορίσματά της στηριγμένη στους κανόνες του λογικού θετικισμού του Auguste Comte.(3) Με την πεποίθηση οτι ο υλικός κόσμος είναι πιστοποιήσιμος περισσότερο με τα μέσα της λογικής και όχι μόνο από την εμπειρία, οι επιστήμονες της εποχής επινόησαν τεχνητές μεθόδους για την μελέτη της ανθρώπινης κίνησης, που έφτανε μέχρι και την καταγραφή ακόμη και εκείνης που ξεφεύγει από την άμεση παρατήρηση του ανθρώπινου οφθαλμού. Σ αυτή την καταγραφή συνέβαλε σημαντικά η έρευνα του γάλλου φυσιολόγου Etienne Jules Marey (1830-1904), σύμφωνα με την οποία κάθε είδους μυϊκή δύναμη μπορούσε να μεταφραστεί σε γραφήματα αποτυπωμένα πάνω σε μια κυλινδρική επιφάνεια. Το αντικείμενο των παρατηρήσεών του αποτυπώθηκε με μιά αρχέγονη τεχνική φωτογραφικής απεικόνισης, που ο ίδιος την προσδιόρισε με τον όρο χρονοφωτογραφία (chronophotographie). Με αυτή την τεχνική κάθε ίχνος ανθρώπινης κίνησης, που συλλάμβανε ο φακός, αντιπροσώπευε και μια ασύλληπτη για την οφθαλμική εμπειρία δύναμη στο χρόνο. Η έρευνα της φυσιολογίας της ανθρώπινης κίνησης έθελξε ειδικότερα το ενδιαφέρον ορισμένων μηχανικών στις Ε.Π.Α. που αναζητούσαν καταλληλότερες παραμέτρους για την επιτάχυνση της παραγωγής.(4) Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Frank B. Gilbreth, ο οποίος το 1912 συνέθεσε με παραστατικό τρόπο την εργονομική δομή και διάσταση της μυϊκής κίνησης του ανθρώπινου έργου μέσα στα πλαίσια της μηχανικής παραγωγής. Τα συρμάτινα μοντέλα που κατασκεύασε απεικόνισαν την κίνηση με ένα τρισδιάστατο διάγραμμα, το οποίο είχε αποσπαστεί από τον οργανικό της φορέα σαν ένα σύστημα δυναμεων στον ευκλείδειο χώρο. Η καταγραφή της κίνησης ενός μυός σε γράφημα (Από την έρευνα του Marey J. E., Du mouvement dans les fonctions de la vie, Παρίσι, 1868). Ο ηλεκτρικός λαμπτήρας του Τhomas Α. Edison (1879). (1). Ιστορία του Πολιτισμού, Πανεπιστ. Οξφόρδης, σελ. 1051-52. (2). Giedion Siegfried, Mechanization takes command, σελ. 17-18. (3). «Σύμφωνα με τη θεωρία του Comte στερείται νοήματος να διερωτάται κανείς γιατί συμβαίνουν διάφορα φαινόμενα. Απεναντίας θα πρέπει να διερευνάται το πώς αυτά συμβαίνουν. Αντί δηλαδή να αναζητάμε μια αιτιοκρατική ερμηνεία θα πρέπει να μελετηθούν οι σχέσεις που διέπουν τα δεδομένα της εμπειρίας που ανακαλύπτουμε.» (μετάφραση συγγραφέα), (Frangsmyr Tore, Framsteg eller förfall, σελ. 172). (4). «Εξ αιτίας της έλλειψης τεχνητών μέσων δεν ολοκληρώθηκαν αυτές οι πρώτες προσπάθειες. Η δικαίωση έμελλε να προέλθει από κάπου αλλού, από την περιοχή της βιομηχανίας. Εκεί για πρώτη φορά καταγράφτηκαν με απόλυτη ακρίβεια εικόνες κινήσεων που αφορούσαν τον πλήρη υπολογισμό της εργονομίας του χεριού κατά την εκτέλεση των εργασιακών καθηκόντων.» (μεταφρ. συγγραφέα), (Giedion Siegfried, Mechanization takes command, σελ. 24). 25

Στην πράξη η οριστική αποδέσμευση της αντοχής και της επιδεξιότητας της μυϊκής δύναμης από τον φυσικό φορέα της στη μηχανική εργασία προήλθε ουσιαστικά από τις επιστημονικές μελέτες του αμερικάνου μηχανικού Frederick Winslow Taylor (1856-1915). Αυτός λόγω της συμμετοχής του στα συνεργεία παραγωγής είχε διαπιστώσει την ασάφεια της μοιραίας κατάσπατάλησης που γίνονταν με την ανθρώπινη δύναμη στην μηχανική παραγωγή και την ανάγκη για μια συστηματική εκμετάλλευσή της, έτσι ώστε να αποφεύγεται στο μέλλον κάθε φυγοπονία, ή καθυστέρηση, στην εκτέλεση της μηχανικής εργασίας, διότι αυτές εξυπηρετούσαν μόνο το συμφέρον των εργαζόμενων.(5) H τέλεια κίνηση του Frank B. Gilbreth (συρμάτινη κατασκευή του 1912). Φωτογραφία του εργοστασίου της Peugeot από το 1911 : τα αυτοκίνητα έχουν συναρμολογηθεί στο συνεργείο με εξαρτήματα που έχουν μεταφερθεί από άλλες μονάδες παραγωγής. (5). Taylor F.W., Scientific management, σελ. 11. (6). Braverman Harry, Labor and monopoly capital, σελ. 85-86. Το 1880, όταν ο F.W. Taylor πήρε τη θέση του επιστάτη στο εργοστάσιο μετάλλου της Midvale Steel Company, ολοκλήρωσε τις παρατηρήσεις του για την φυσιολογία της ανθρώπινης δύναμης στην μηχανική παραγωγή. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καταλήξει σε συμπεράσματα που αφορούσαν στη σοφιστικότερη εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας, μέσα από τις πειραματικές δοκιμές και την καταγραφή των αλλαγών στη διαδικασία της εκτέλεσης των καθηκόντων από τους εργάτες της επιχείρησης. Ο F.W. Taylor διαπίστωσε από την πράξη οτι η κατασπατάληση της ανθρώπινης δύναμης σε άσκοπες κινήσεις οφειλόταν στην έλλειψη του ουσιαστικού ενδιαφέροντος από τις διοικήσεις των επιχειρήσεων για το περιεχόμενο της εργασίας στα συνεργεία τους. Μέχρι τότε το ενδιαφέρον των διοικήσεων κάλυπτε μόνο τον καθορισμό του ωραρίου απασχόλησης των εργαζομένων και της αξίας της κάθε είδους προσφερόμενης εργασίας τους, χωρίς να προβαίνει και στον τυπικό έλεγχο του αν αυτή ανταποκρινόταν σε ένα ελάχιστο ποσό απαιτούμενης παραγωγής. Σαν καθοριστική αρχή για την μεταβολή της διοικητικής αδιαφορίας για την ανθρώπινη εργασία προς όφελος ενός αποτελεσματικότερου οργανωτικού συστήματος μέσα στην μηχανική παραγωγή, ο F.W. Taylor υπέδειξε κατ αρχήν το δικαίωμα και την υποχρέωση των διοικήσεων των επιχειρήσεων να καθορίζουν με πλήρη ακρίβεια το πως θα εκτελείται η ανθρώπινη εργασία σε αυτές.(6) Υπό το πρίσμα αυτών των εμπειροτεχνικών υποδείξεων οι διοικήσεις όφειλαν να μελετήσουν με σχολαστικότητα όλες οι κινήσεις των εργαζομένων στις μηχανές παραγωγής και να προβούν σε μια ορθολογική επεξεργασία τους, έτσι ώστε να αναχθούν σε ένα κανονιστικό σύστημα, που θα αφαιρούσε από τη δράση του εργάτη κάθε δικαίωμα λήψης αποφάσεων για τον τρόπο εκτέλεσης των απαραίτητων χειρισμών που επιβάλλει η λειτουργία της μηχανικής παραγωγής. Με την απόλυτη αποδοχή της υποχρεωτικής συνεργασίας ανάμεσα στη μηχανή και τον άνθρωπο, η ταχύτητα της παραγωγικής διαδικασίας θα αυξανόταν σε τέτοιο βαθμό που θα μεγιστοποιούσε τις αποδόσεις των χρηστικών προϊόντων ανά μονάδα χρόνου. Επίσης, για τον πολλαπλασιασμό του ρυθμού παραγωγής απαιτήθηκε η ομοιογένεια στις ροές μέσα στα συνεργεία και ο συντονισμός των εργασιακών μονάδων, έτσι ώστε να μεταβιβάζονται οι εντολές λειτουργίας απ ευθείας στις εργαλειομηχανές και τις μηχανές παραγωγής, με τη μεσολάβηση μόνο του κατάλληλου χειριστή, ή του υπεύθυνου μηχανικού.

Συνεργείο συναρμολόγησης κινητήρων αυτοκινήτων (Φωτογραφία του 1911 Εργοστάσιο της General Motors, Ε.Π.Α.). Η βεβαιότητα για την οικονομική επιτυχία των αρχών του F.W. Taylor τον κατέστησε δημοφιλέστατο στους επιχειρηματικούς κύκλους της εποχής του.(7) Τα μέτρα που πρότεινε για την ορθολογική εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργατικής δύναμης στη μηχανική παραγωγή οργανώθηκαν σε μια θεωρία επιστημονικής χειραγώγησης (scientific management) της εργασίας παραγωγής, με πορίσματα που απέκτησαν δύναμη κρούσης σε μια περίοδο σύνθεσης και άνθισης του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Το πιο ενδιαφέρον από αυτά, ήταν η απαίτηση για διατύπωση κανόνων και οδηγιών εργασίας που εξαντλούν τα όρια της δυνητικής απόδοσης της ανθρώπινης δύναμης, χωρίς αδικαιολόγητη εξάσκηση πίεσης, κατανέμοντάς την μόνο σε εκείνα τα άτομα που έχουν αποδεδειγμένα την καλύτερη φυσική κατάσταση για τις απαιτήσεις της μηχανικής παραγωγής.(8) Στηριζόμενος στην ισχύ των εμπειρικών πορισμάτων του, ο F.W. Taylor συνέταξε επίσης και αυστηρότατες αρχές για την αποδοχή και την εφαρμογή της επιστημονικής χειραγώγησης στην παραγωγή. Η πρώτη αρχή, που εισήγαγε, ορίζει οτι είναι απόλυτο καθήκον κάθε διοίκησης επιχείρησης να καταγράφει όλες τις εμπειρικές γνώσεις και επιδεξιότητες που ανήκουν στους εργάτες της και να τις ταξινομήσει σε πίνακες, ή διαγράμματα, ούτως ώστε από την επεξεργασία τους να διατυπώνονται κανονισμοί, οδηγίες και προδιαγραφές για την εκτέλεση κάθε είδους χειρισμού και εργασίας. Συγκεκριμένα, για την ανάπτυξη της μεθοδικότητας στην παραγωγική διαδικασία πρότεινε τη διατύπωση, υπό μορφή κανονισμών, εντολών και υπολογισμών, όλων των γνώσεων που αφορούσαν την προσωπική εμπειρία και ενασχόληση του εργαζόμενου στη συνεργασία του με τη μηχανή παραγωγής. Για τον χρόνο και τον τρόπο διεξαγωγής της ατομικής ενασχόλησης με τη μηχανική λειτουργία της παραγωγής θα μεριμνούσε αποκλειστικά το διάγραμμα που θα κατέθετε η διοίκηση της επιχείρησης υπ όψη των εργαζόμενων στο εργοστάσιο, ως το μόνο ολοκληρωμένο και αυτοτελές πρόγραμμα εκτέλεσης αποφάσεων και εντολών υλοποίησης κάθε σκοπούμενου χρηστικού προϊόντος.(9) (7). Heskett John, Industrial design, σελ. 65. (8). Enquist Charles, Teknik och arbetsledning i arbetsprocessen, σελ. 75. (9). Braverman Harry, Labor and monopoly capital, σελ. 103-104.

Με τη δεύτερη αρχή της επιστημονικής χειραγώγησης ο F.W. Taylor απαίτησε τον καθοριστικό διαχωρισμό και την σαφή μετακίνηση κάθε πνευματικής εργασίας, που αφορά στην εκτέλεση της μηχανικής παραγωγής, από τον χώρο των συνεργείων σε ένα διακεκριμένο και απομονωμένο τμήμα σχεδιασμού. Στο τμήμα αυτό θα συγκεντρώνονταν όλες οι εργασίες μελετητικού χαρακτήρα που αφορούν τόσο στην οργάνωση, όσο και στο αποτέλεσμα της μηχανικής παραγωγής, καθώς επίσης θα συμμετείχαν τα στελέχη που κατέχουν την επιστημονική γνώση για όλες τις πτυχές της εργασίας και του περιεχόμενου της παραγωγής. Με τη συγκρότηση αυτού του οργανισμού, σαν πεδίου αποφάσεων και οδηγιών, το τμήμα σχεδιασμού έμελλε να επικυρώσει ως νέος θεσμός και το οριστικό διαζύγιο ανάμεσα στη σύλληψη του χρηστικού προϊόντος (σε μορφή, σκοπό, δομή και λειτουργία) και στην εκτέλεση του έργου της μηχανικής παραγωγής του.(10) Εργαστήριο λιθογραφικής και σχεδιασμού εμπορικού καταλόγου των προϊόντων της WMF (Γερμανία, 1900). (10). «Η πρακτική αξιοποίηση των επιστημονικών παρατηρήσεων απαιτεί ένα χώρο εξοπλισμένο με βιβλία, στατιστικούς καταλόγους κλπ, και ένα γραφείο για τον σκεπτόμενο που ασχολείται με τη διάταξη της παραγωγής. Όλη η πνευματική εργασία, που στο παλιό σύστημα γινόταν από τον εργαζόμενο σαν αποτέλεσμα της προσωπικής του εμπειρίας, πρέπει λοιπόν στο νέο σύστημα να εκτελεστεί από τη διεύθυνση σε συμφωνία με τους νόμους της επιστήμης Συνεπώς, είναι φυσικό να συμβαίνει στις περισσότερες των περιπτώσεων ένα μεμονωμένο άτομο να εκτελεί εκ των προτέρων κάθε είδους πνευματική εργασία, ενώ οι υπόλοιποι απασχολούμενοι μπορούν να χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση της φυσικής εργασίας και μόνο.» (μετάφρ. συγγραφέα) (Taylor F.W., Scientific Management, σελ. 25). (11). «Ο ρόλος της διοίκησης απέκτησε διττή αποστολή. Αφ ενός μετέβαλε τις μη συνειδητές τάσεις του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής σε συνειδητές και συστηματικές. Αφ ετέρου φρόντισε για τους εργαζόμενους έτσι ώστε, στο βαθμό που μειώθηκε η εργασιακή επιδεξιοτεχνία τους, αυτοί να μετατραπούν σε μια αδιαφοροποιημένη μάζα, δηλαδή σε μια εργατική δύναμη προσαρμοσμένη σε ένα μεγάλο κατάλογο απλών έργων, αφήνοντας στους διοικούντες όλη την εξουσία που παρήχθη από την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας.» (μετάφραση συγγραφέα) (Braverman Harry, Labor and Monopoly capital, σελ. 111). Η τρίτη, από τις αρχές που καθιέρωσε η θεωρία του F.W. Taylor, ορίζει την αξιοποίηση της μονοπώλησης της γνώσης σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη συνεργασία με τη μηχανή παραγωγής, έτσι ώστε αυτή να αποτελέσει μέσο διακυβέρνησης και όργανο ελέγχου για ολόκληρο τον σχεδιασμό και την εκτέλεση της παραγωγής. Για το σκοπό αυτό πρότεινε την έκδοση μιάς σειράς μετρων μεταξύ των οποίων η πιο σημαντική ήταν η εισαγωγή της κάρτας ανάθεσης έργου (pensum). Στο μηχανισμό διακυβέρνησης ενέταξε επίσης και τις κάθε είδους κυρώσεις από τους εργοδηγούς και τους επόπτες, δια μέσου των οποίων η εκτελεστική διαδικασία εξασφαλίζει την αυστηρή προσήλωση κάθε εργαζόμενου, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που αφορούν την εξειδικευμένη ευθύνη του για την απόδοση μιας μηχανής παραγωγής. Ως μέγιστο κριτήριο για τη μονοπώληση της γνώσης από τη διοίκηση της επιχείρησης θεωρήθηκε το γεγονός οτι η παραγωγική διαδικασία μπορούσε να καταγραφεί, πριν ακόμη από την έναρξη της λειτουργίας της, ως μια ενιαία, συνεχής και προδιαγεγραμμένη υπόθεση. Σε κάθε περίπτωση, η διοικητική και η τεχνική ικανότητα της μηχανικής εργασίας έπρεπε να απομονωθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να δεσμευτούν από τους ισχύοντες νόμους του χώρου παραγωγής, σε ό,τι αφορά την προέλευση, την ανάπτυξη και την απόδοση του συστήματος παραγωγής και των υλικοτεχνικών όρων της.(11) Με την αποδοχή των αρχών της επιστημονικής χειραγώγησης στην οργάνωση της παραγωγικής μηχανικής εργασίας, η κάθε είδους επιδεξιότητα και κίνηση, που ανήκε στον φυσικό οργανικό φορέα της, τον άνθρωπο, θα υποτασσόταν πλέον σε μια αντικειμενική λειτουργία που ήταν προδιαγεγραμμένη σε μονάδες χώρου και χρόνου. Εκτός αυτών και η πνευματική εργασία στη μηχανική παραγωγή θα αποκτούσε μια αυτονομία σε σχέση με το αντικείμενό της, αφού γι αυτή θα ίσχυε τώρα ως προδιαγραφή να ολοκληρώνει θεωρητικά την αποστολή της πριν κ αν τεθεί σε κίνηση η διαδικασία εκτέλεσης της παραγωγής ενός σκοπούμενου προϊόντος. Στη νέα αυτή πραγματικότητα της πρόβλεψης και του προσχεδιασμού η πνευματική εργασία θα αναγκαζόταν να αναπροσανατολιστεί και σε αντικείμενα γνώσης πέρα από εκείνα που αφορούσαν στη συσσωρευμένη εμπειρία στη μηχανική παραγωγή, όπως ήταν οι στατιστικές αναλύσεις, οι μέθοδοι προγραμματισμού και η εργολογία.

Τη χρονιά που απεβίωσε ο F.W. Taylor, το 1914, ο Henry Ford προώθησε στη βιομηχανία του στο Highland Park των Ε.Π.Α. το πνεύμα του ορθολογισμού με απόλυτη επιτυχία, σαν να έγινε ύστερα από μια παραίνεση του θεμελιωτή της επιστημονικής χειραγώγησης. Εκεί εφαρμόστηκε για πρώτη φορά η γραμμική αλληλουχία των εκτελούμενων έργων στη μηχανική παραγωγή των αυτοκινήτων, μέσα στην οποία το τμήμα σχεδιασμού συγκρότησε τη γραμμή συναρμολόγησης (assembly line) των απαρτίων τους, εισάγοντας για κάθε γενικό ή ειδικό καθήκον κάρτες οδηγιών. Επίσης, για τις ανάγκες της ταχύτερης εκτέλεσης της μηχανικής παραγωγής, μελετήθηκαν και εφαρμόστηκαν τεχνικές καινοτομίες στους χώρους των συνεργείων, όπως είναι οι κυλιόμενοι ιμάντες, οι πλατφόρμες κυκλοφορίας, οι τροχιόδρομοι, οι οδηγοί εργαλειοθηκών και οι κάθε μορφής μετακομιστείς υλικών.(12) Μέσα στις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν από τις εφαρμογές των αρχών του F. W. Taylor στο εργοστάσιο του Highland Park, η μηχανή παραγωγής βρήκε την ορθολογική της αξιοποίηση ολοκληρώνοντας την οργάνωσή της σε μια βιομηχανία, που με την ευρύτερη έννοιά της αποτελεί τον μηχανικό (ή τεχνικά ολοκληρωμένο) προσπορισμό και μετασχηματισμό κάθε υλικού σε προϊόν για τις πολυειδείς ανάγκες του ανθρώπου, χωρίς εξάρτηση από εργασία με οργανική δεξιοτεχνία. Ως σύστημα παραγωγής η βιομηχανία ξεχώρισε από τα προγενέστερα συστήματα χάρη στον αυτοματισμό που εισήγαγε η εφαρμογή των αρχών της επιστημονικής χειραγώγησης στη μηχανική παραγωγή. Ο αυτοματισμός, που την διακρίνει, ορθώνεται μπροστά στον εργάτη της σαν ένα κεφάλαιο, δηλαδή σαν μια νεκρή εργασία που εξουσιάζει και απομυζά μέχρις εξόντωσης την ζωντανή δύναμή του.(13) Το κυρίαρχο μέσο της εκτελεστικής εργασίας στη βιομηχανία παραμένει μόνο η μηχανή, απομονώνοντας το υποκείμενο της πνευματικής εργασίας σε ένα ελεγχόμενο στεγανό θάλαμο αξιοποίησης της κάθε σχετικής με το αντικείμενο της παραγωγής γνώσης, που προκύπτει μέσα από τις εξελίξεις της επιστήμης, της τεχνολογίας και της τέχνης. Εργασία συναρμολόγησης θυρών αυτοκινήτου πάνω σε κυλιόμενο ιμάντα στο εργοστάσιο της εταιρείας Ford (Highland Park, Ε.Π.Α., 1915). Η έξοδος της γραμμής εργασίας (assembly line) στο εργοστάσιο της εταιρείας Ford (Highland Park, Ε.Π.Α., 1915). Μετά τη λήξη του Α Παγκόσμιου Πόλεμου (1919) η παραγωγή των επιβατικών αυτοκινήτων σε μαζικές ποσότητες στις Ε.Π.Α. αποτέλεσε την σπουδαιότερη εφαρμογή της νέας βιομηχανικής οργάνωσης για ειρηνικούς σκοπούς. Χάρη στην εκρηκτική ζήτηση των ιδιωτικών αυτοκινήτων δοκιμάστηκαν στην πράξη όλες οι προτάσεις της επιστημονικής χειραγώγησης, προκειμένου να επιτευχθεί ο μέγιστος βαθμός αυτοματοποίησης που θα εξυπηρετούσε την ταχύτερη απόδοση των προϊόντων στην εγχώρια και διεθνή αγορά. Επίσης με τον μετασχηματισμό του συνεργείου παραγωγής σε ένα ταχύτατο και αυτόματο συστημικό εργαλείο, η μηχανή ικανοποίησε την αύξηση της ροής παραγωγής με ασύλληπτους ρυθμούς. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός οτι η εισαγωγή του αυτόματου και ατέρμονα ιμάντα στα συνεργεία συναρμολόγησης των αμαξωμάτων τύπου Τ στο εργοστάσιο της Ford μετέβαλε την ταχύτητα εκροής του τελικού προϊόντος σε τέτοιο βαθμό, που η απόδοση μιάς ημέρας κατά το 1929 αντιστοιχούσε σε εκείνη του έτους ολόκληρου του 1914.(14) (12). de Fusco Renato, Ιστορία του Design, σελ. 122. (13). Marx Karl, Das Kapital, Τόμος Α, σελ. 439. (14). Braverman Harry, Labor and Monopoly Capital, σελ. 131.

Στην αλματώδη αυτή παραγωγικότητα συνέβαλε κατά κύριο λόγο ο μηχανισμός ελέγχου στη λειτουργία των επιχειρήσεων. Στη δικαιοδοσία του, που ανήκε στην ιδιοκτησία, του εκχωρήθηκε εκτός από την αποκλειστική διαχείριση του σχεδιασμού και η χάρτα συντονισμού κάθε πνευματικού και πρακτικού έργου μέσα στον χρόνο παραγωγής. Με αυτό το μηχανισμό, η βιομηχανική επιχείρηση στον καπιταλισμό έγινε δύναμη επιβολής κατισχύοντας ακόμη και του πνεύματος που την παρήγαγε: ως προϊόν της ανθρώπινης λογικής απαλλοτρίωσε τον ορθολογισμό, μεταβάλλοντας την ουσία της διάνοιας από μια επιστημονική οντότητα σε ένα τεχνολογικό μέσο. Προοπτικό σχέδιο γραφείου εργασίας από το έργο του L. Galloway Office Management (1919). Σπουδή ανατομίας της σπονδυλικής στήλης για τις ανάγκες σχεδιασμού εργονομικά άνετου καθίσματος δακτυλογράφου ( W.F. Leffingwell, 1926). (15). Braverrnan Harry, Labor and Monopoly Capital, σελ. 171-172. (16). Scott Walter D., Increasing Human Efficiency in Business, σελ. 21-27. (17). Μεταξύ αυτών κυρίαρχη θέση κατέλαβε το περιστρεφόμενο κάθισμα εργασίας, η γραφομηχανή, ο οδηγός και ο οργανωτής (desk-top) της επιφάνειας εργασίας ενός γραφείου, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα αναγκαία παρελκόμενα (αρχειοθήκη, φωτισμός, σκευοθήκες, κα). Στην ανάπτυξη αυτής της νέας βιομηχανίας των υπηρεσιών συνέβαλαν ο W.H. Leffingwell με το βιβλίο του Scientific Office Management (1917) και ο L.Galloway με την έρευνά του Office management. Its principles and practice (1919). Οι υποταγμένες στο μηχανισμό ελέγχου παραγωγικές διαδικασίες απαλλάχτηκαν πολύ σύντομα από την οργανική εποπτεία τους, χάρη στην εισαγωγή τεχνητού προγραμματιστή διακυβέρνησης κάθε μηχανής παραγωγής, ή διαμετακόμισης, μέσα στο εργοστάσιο. Οι λησμονημένες πρακτικές προγραμματισμού τύπου Falcon, ή Jacquard, ανανεώθηκαν τεχνολογικά και λειτούργησαν ως υποκατάστατα του έργου των εποπτών, σαν ένα σενάριο που είχε γραφτεί σε μια απόλυτα μηχανική νοηματική γλώσσα. Η συντακτική τους οργάνωση και η αποκωδικοποίησή τους ενσωματώθηκαν μέσα στους άπειρους συνδυασμούς εντολών που αναπαράγουν οι διαφορετικών μεγεθών διατρήσεις σε κάρτα, ή οι διακυμάνσεις μιάς ταινίας σωματίων σε μαγνητικό πεδίο, λειτουργώντας σαν μια μνήμη αλλαγών μέσα στην παραγωγή.(15) Ο μηχανικός έλεγχος των κινήσεων και ο γραμμικός αυτοματισμός της παραγωγικής εργασίας, που εισήγαγε ο F.W. Taylor για την πρωταρχική οργάνωση της βιομηχανίας, επεκτάθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα και στους υπόλοιπους τομείς της εργασίας, όπως είναι οι υπηρεσίες και οι επικοινωνίες. Το 1911 ο Walter Scott εκπόνησε μια ανάλογη επιστημονική μελέτη με στόχο την ανάπτυξη της αποτελεσματικότητας της διανοητικής και πρακτικής εργασίας στις επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, εισάγοντας ρουτίνες αμιγών καθηκόντων για το προσωπικό των γραφείων, ή των λειτουργικών μονάδων τους. Οι επιδόσεις, σύμφωνα με αυτό το ορθολογικό σύστημα, θα πολλαπλασιάζονταν ανά μονάδα χρόνου, λόγω εφαρμογής της χρονομετρούμενης κίνησης (measure-time-movement) και της καθιέρωσης λειτουργικών μέσων που αναιρούσαν την εξάρτηση από την ιδιοσυγκρασία των εργαζόμενων.(16) Εκτός αυτών για την υποστήριξη της ταχύτερης ρουτίνας εργασίας προτάθηκαν νέοι τύποι γραμμικής οργάνωσης των καθηκόντων και της διαμετακόμισης του παραγόμενου έργου στις υπηρεσίες και μελετήθηκαν οικονομικότεροι εξοπλισμοί γραφείων, έτσι ώστε να εξυπηρετούνται ειδικότερα η ευελιξία και η άνεση των κινήσεων των εργαζόμενων.(17) Από την εφαρμογή των προτάσεων αυτών ωφελήθηκαν ειδικότερα οι βιομηχανικές επιχειρήσεις, διότι τα κέντρα σχεδιασμού τους απέκτησαν τα κατάλληλα τεχνολογικά μέσα ελέγχου και διακυβέρνησης, τα οποία με τη σειρά τους καθιέρωσαν και το πνευματικό δικαίωμά τους να αναδεικνύουν τις εφαρμογές τους σαν αυτοτελή έργα που δεν ομολογούν την οργανική, αλλά μόνο τη μηχανική, εξάρτιση από τον φορέα της ανθρώπινης σκέψης, προάγοντας και τη μορφοδοσία στη νέα ιστορική της φάση: της βιομηχανικής εποχής.