Σ Χ Ο Λ Η Δ ΙΟ ΙΚ Η Σ Η Σ Κ Α Ι Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΑ Σ Τ Μ Η Μ Α Δ ΙΟ ΙΚ Η Σ Η Σ Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε Ω Ν

Τ.Ε.Ι. Κ Α Β Α Λ Α Σ Σ Χ Ο Λ Η Δ ΙΟ ΙΚ Η Σ Η Σ Κ Α Ι Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΑ Σ Τ Μ Η Μ Α Δ ΙΟ ΙΚ Η Σ Η Σ Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε Ω Ν ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΑΓΩΓΩΝ ΠΟΥ ΔΙΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ ΜΠΟΥΡΓΚΑΣ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ. ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: Μανουκιάν Βαρσίκ ΑΕΜ:4282 ΕΠΤΒΔΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. Στέφανος Οικονόμου ΚΑΒΑΛΑ 2010 1

Πίνακας περιεχομένων Πίνακας περιεχομένων... 2 Ευχαριστίες... 5 Πίνακας Συντμήσεων...6 Κατάλογος Διαγραμμάτων - Γ ραφημάτων...7 Περίληψη...8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ...9 1. ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΤΟΜΕΑ...9 1.1. Η νέα ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική...11 1.2. Η ενεργειακή πολιτική στην Ελλάδα...13 1.2.1. Οι κύριοι άξονες της Ελληνικής Ενεργειακής Πολιτικής...13 1.3. Διεθνείς πρωτοβουλίες της Ελλάδας στον τομέα της ενέργειας... 14 1.4. Ο αγωγός Φυσικού Αερίου Ελλάδας - Τουρκίας...14 1.5. Ο αγωγός Φυσικού Αερίου Ελλάδας - Ιταλίας...15 1.6. Ο αγωγός Πετρελαίου «Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη»...16 1.7. Ο Υπερκορεσμός των Στενών ως Οικονομικό Raison d'etre του Μπουργκάς- Αλεξανδρούπολη (BAPLine)...20 1.8. Η Διάσκεψη των Αθηνών, η Μερική Μεταστροφή της Βουλγαρίας και τα επόμενα στάδια της Πετρελαϊκής «Αργοναυτικής μας Εκστρατείας»...22 1.9. Η εξέλιξη της συμφωνίας...24 1.10. Η Ίδρυση της Ενεργειακής Κοινότητας των Χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης...29 1.11. Πρόσφατες Διεθνείς Ενεργειακές Συμφωνίες...30 1.12. Η υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας για τον αγωγό φυσικού αερίου South Stream...22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ...34 2. Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΣΙΑ...34 2.1. Οι σχέσεις ΕΕ με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας...40 2.1.1. Πολιτικοί στόχοι της Ε Ε...40 2.1.2. Σχέση ΕΕ - Κεντρική ς Ασίας...41 2.1.3. Γενικό πολιτικό πλαίσιο...41 2.1.4. Το Πρόγραμμα Ταcis...42 2.1.5. Νομική βάση του Tacis...42 2

2.2. Καζακστάν...43 2.3. Ουζμπεκιστάν...44 2.4. Τουρκμενιστάν...46 2.5. Τατζικιστάν...46 2.6. Κιρτζιστάν...47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ...48 3. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ ΜΠΟΥΡΓΚΑΣ - ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ...48 3.1. Η κατασκευή και λειτουργία του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη και οι πιθανές επιπτώσεις για το περιβάλλον...48 3.1.1. Η πόλη της Αλεξανδρούπολης Οικολογική αξία ευρύτερης περιοχής......48 3.1.2. Το δάσος της Δαδιάς...48 3.1.3. Ο Ποταμός Έβρος και το Δέλτα του...50 3.2. Η Θράκη ως ενεργειακό διαμετακομιστικό κέντρο...52 3.3. Τεχνικά χαρακτηριστικά αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη...53 3.4. Η θέση της ευρωπαϊκής κοινότητας...56 3.5. Ενεργειακή αστάθεια και σημεία ασφυξίας (chokepoints)...57 3.6. Τα γεωπολιτικά μυστικά του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη...58 3.7. Φόβοι που εκφράζονται από την κοινωνία και την επιστημονική κοινότητα.. 60 3.8. Αναμενόμενες θετικές επιπτώσεις από την κατασκευή του αγωγού...68 3.9. Διαφαινόμενοι κίνδυνοι...70 3.9.1. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις...71 3.9.2. Επιπτώσεις στη θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα...75 3.9.2.1. Φάση Κατασκευής...75 3.9.2.2. Φάση Λειτουργίας...75 3.9.2.3. Ενδεχόμενες επιπτώσεις στην αλιευτική παραγωγή...76 3.9.3. Οικονομικές επιπτώσεις...76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ-ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ...78 4. Εισαγωγή... 78 4.1. Σκοπός της έρευνας... 78 4.2. Το ερωτηματολόγιο... 78 4.3. Στατιστική επεξεργασία των δεδομένων... 84 3

4.4 Ανάλυση των απαντήσεων της έρευνας... 85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ...124 5. Ανάλυση Συμπερασμάτων...124 5.1. Συμπεράσματα...127 5.2. Προτάσεις Μέτρα πρόληψης...128 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ... 131 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 131 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ...135 7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 1...135 7.1. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2...146 4

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Οφείλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου σε όσους με βοήθησαν για την πραγματοποίηση της πτυχιακής εργασίας. Ευχαριστώ πρώτα από όλα τον κ. Στέφανο Οικονόμου για την πολύτιμη βοήθεια και τις συμβουλές που έδωσε. Ευχαριστώ την οικογένεια μου για την υποστήριξη τους και όλους τους κατοίκους του Νομού Έβρου που με βοήθησαν. 5

Πίνακας Συντμήσεων ΑΠΕ Ε.Ε. ΟΟΣΑ ΟΠΕΚ Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Ευρωπαϊκή Ένωση Οργανισμός Οικονομικής Ανάπτυξης και Συνεργασίας Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών Κρατών 6

Κατάλογος Διαγραμμάτων - Γ ραφημάτων Σελίδα - Σχήμα 1: Αναμενόμενη εξέλιξη εκπομπών CO2 από τον Τομέα ηλεκτροπαραγωγής 7 - Χάρτης 1 : Ο Πετρελαιαγωγός Tengiz-Novorossisk του CPC 18 - Χάρτης 2: Οι Βασικοί Βαλκανικοί Παρακαμπτήριοι Αγωγοί των Στενών 19 7

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της εργασίας είναι να εξετάσουμε τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ενεργειακών αγωγών που διέρχονται από το Νομό Έβρου (η περίπτωση του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη), δηλαδή τα αποτελέσματα (είτε οικονομικά, είτε κοινωνικά, είτε περιβαλλοντικά) που θα έχει ο αγωγός στην περιοχή του Νομού Έβρου, και τι αποτελέσματα και τι επιπτώσεις θα έχουμε στην περιοχή μας. Στο 1ο Κεφάλαιο αναφερόμαστε στις Διεθνής Τάσεις Του Ενεργειακού Τομέα. Στο 2ο Κεφάλαιο θα ασχοληθούμε με τη Γεωπολιτική Των Πετρελαίων Στην Κεντρική Ασία. Στο 3ο Κεφάλαιο θα ασχοληθούμε με την Κατασκευή και με τις Επιπτώσεις του Αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη. Οι στόχοι της έρευνας είναι αν ο αγωγός θα έχει θετικές επιδράσεις στην περιοχή, όσο αφορά στο περιβάλλον, στην οικονομία και στην κοινωνία, αν θα προσελκύσει ο αγωγός ξένους επενδυτές προς τη χώρα μας, αν θα έχει θετική σημασία στην άμυνα τις χώρας, αν θα επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον, τις τιμές των προϊόντων και της θέσεις εργασίας, αν θα αυξηθεί ο τουρισμός της περιοχής. Λέξεις Κλειδιά: Αγωγός πετρελαίου Μπουργκάς -Αλεξανδρούπολη, κοινωνικές επιπτώσεις, περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οικονομικές επιπτώσεις. 8

Εισαγωγή της Εργασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1. ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΤΟΜΕΑ Σύμφωνα με την πλειοψηφία της επιστημονικής κοινότητας, η αλλαγή στις κλιματικές συνθήκες οφείλεται στις ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων που εκπέμπονται κατά την καύση των υδρογονανθράκων. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, όπως η προκαταρκτική έκθεση του IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) και η έκθεση Stern, αν δεν ληφθούν μέτρα ελαχιστοποίησης των ανθρωπογενών εκπομπών CO2 στην ατμόσφαιρα θα υπάρξουν δυσμενείς επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. Σύμφωνα με τις ίδιες μελέτες, το κόστος των μέτρων πρόληψης είναι χαμηλότερο από το μισό του οικονομικού βάρους που θα επιφέρουν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Δεδομένου ότι το 60% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχονται από δραστηριότητες που σχετίζονται με την παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας, είναι φανερό ότι η εξέλιξη του ΟΟΣΑ Βόρεια Αμερική ΟΟΣΑ Ευρώπη ΟΟΣΑ Ειρηνικός Οικονομίες σε μετάβαση Κίνα Ινδία Υπόλοιπη Ασία Μέση Ανατολή I I Λατινική Αμερική Αφρική Εξισορρόπηση ΓΡΑΦΗΜΑ - 1 Αναμενόμενη εξέλιξη εκπομπών CO2 από τον τομέα ηλεκτροπαραγωγής - Πηγή WRI 2006 9

ενεργειακού τομέα θα επηρεάσει πολύ σοβαρά το ζήτημα του περιβάλλοντος. Εξάλλου, οι πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις που συνοδεύτηκαν από αυξήσεις των τιμών των καυσίμων, έφεραν το θέμα της ασφάλειας εφοδιασμού ενεργειακών προϊόντων σε προσιτές τιμές, σε σημαντική θέση της διεθνούς πολιτικής ατζέντας. Όσον αφορά στο πετρέλαιο, έχει γίνει αποδεκτό ότι τα πετρελαϊκά αποθέματα μπορούν να καλύψουν την ζήτηση για μέχρι το τέλος του παρόντος αιώνα, εφόσον πραγματοποιηθούν έγκαιρα επενδύσεις σε νέα παραγωγική ικανότητα που θα ενταχθεί στην παραγωγή στις αρχές της επόμενης δεκαετίας. Τα παραπάνω πάντως τίποτε δεν προδικάζουν για την εξέλιξη της τιμής του πετρελαίου δεδομένου ότι αυτή επηρεάζεται από πολλούς άλλους παράγοντες εκτός της προσφοράς και ζήτησης. Αξιοσημείωτα στοιχεία του παγκόσμιου ισοζυγίου πετρελαίου για την ερχόμενη πενταετία είναι η εκτίμηση ότι η παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου θα ξεπερνά οριακά τη ζήτηση καθώς και η προβλεπόμενη σταθερή αύξηση της παραγωγικής δυνατότητας του OPEC. Σημαντικά αυξητική επίσης στην ίδια περίοδο προβλέπεται ότι θα είναι η συνολική ικανότητα διύλισης κυρίως λόγω νέων έργων στη Μέση Ανατολή και την Ασία. Παρόλη την αύξηση της ικανότητας διύλισης και την επίσης αναμενόμενη ανάπτυξη των βιοκαυσίμων, εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να εμφανίζεται στην αγορά μικρή έλλειψη στο ντίζελ και στο αεροπορικό καύσιμο. Η προώθηση της χρήσης των βιοκαυσίμων συμπεριλαμβανομένης της αιθανόλης και του βιοντίζελ, συνεχίζει να βρίσκεται ψηλά στην πολιτική ατζέντα, αν και η διείσδυσή τους στην αγορά εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό όχι μόνον από τις τιμές του πετρελαίου, της ζάχαρης και του αραβοσίτου, αλλά και από την συγκεκριμένη πολιτική επιδοτήσεων που ακολουθούν οι χώρες. Αν και όλα αυτά κάνουν τις αβεβαιότητες ακόμη μεγαλύτερες από αυτές που διακρίνουν τα συμβατικά καύσιμα, η αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής βιοκαυσίμων αναμένεται να είναι ραγδαία. Οι ΗΠΑ παραμένουν από τις χώρες κλειδιά για την ανάπτυξη των βιοκαυσίμων ξεπερνώντας και τη Βραζιλία που ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός αιθανόλης. Διυλιστήρια για την παραγωγή αιθανόλης και σε μικρότερο βαθμό βιοντίζελ υπάρχουν σε λειτουργία ή υπό κατασκευή σε διάφορες χώρες. Οι πρόσφατες τάσεις στη βιομηχανία βιοκαυσίμων πιθανότατα να συνεχιστούν δεδομένων των σημαντικών οικονομικών κινήτρων που δίνουν οι κυβερνήσεις. 10

1.1. Η νέα ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική Κατά τη σύνοδο κορυφής της Λισσαβόνας το Μάρτιο του 2000, οι ηγέτες των κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν σ' ένα νέο στρατηγικό στόχο για την Ευρωπαϊκή Ένωση: να την αναδείξουν στην ανταγωνιστικότερη οικονομία του κόσμου έως το 2010. Διακηρυγμένος στόχος των αρχηγών κυβερνήσεων κατά τη σύνοδο κορυφής της Λισσαβόνας ήταν να αναδείξουν την ΕΕ "στην πιο ανταγωνιστική και δυναμική, βασισμένη στη γνώση οικονομία στον κόσμο, ικανή για αειφόρο οικονομική ανάπτυξη με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή". Κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου του 2005, οι ηγέτες της ΕΕ έθεσαν την ανάπτυξη και την απασχόληση στην πρώτη γραμμή των πολιτικών προτεραιοτήτων της Ευρώπης. Η ανανεωμένη στρατηγική της Λισσαβόνας αποτέλεσε και μία νέα δέσμευση εκ μέρους όλων να κινητοποιηθούν για την υλοποίηση ενός θετικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων. Όλα τα κράτη μέλη έχουν εκπονήσει εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων βάσει ενός ενιαίου συνόλου ολοκληρωμένων κατευθυντήριων γραμμών. Αυτά τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων συνιστούν και τα βασικά εργαλεία για την εφαρμογή της ανανεωμένης στρατηγικής της Λισσαβόνας δεδομένου ότι μέσω αυτών οι ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές μετατρέπονται σε μεταρρυθμίσεις, των οποίων ο σχεδιασμός και η υλοποίηση είναι αρμοδιότητα των κρατών μελών. Στη Συνάντηση Κορυφής των ηγετών της ΕΕ στις 8/9 Μαρτίου του 2007, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, λαμβάνοντας υπόψη την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια «Ενεργειακή Πολιτική για την Ευρώπη» ενέκρινε ένα συνολικό ενεργειακό Σχέδιο Δράσης για την περίοδο 2007-2009. Το Σχέδιο Δράσης υποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην αποτελεσματική ολοκλήρωση και λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ στους τομείς φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας. Εξετάζει το διορισμό συντονιστών της ΕΕ για τέσσερα σχέδια προτεραιότητας ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Θίγει επίσης το καίριο ζήτημα της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και της αντιμετώπισης ενδεχόμενων κρίσεων. 11

Επίκεντρο της νέας Ευρωπαϊκής Ενεργειακής πολιτικής είναι ο κύριος στρατηγικός ενεργειακός στόχος ότι η ΕΕ θα πρέπει να μειώσει τις εκπομπές των αερίων θερμοκηπίου κατά 20% μέχρι το 2020, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Για την επίτευξη του κεντρικού στρατηγικού στόχου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει παράλληλα, την επίτευξη τριών σχετιζόμενων στόχων, με ορίζοντα το 2020: βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 20%, αύξηση του ποσοστού διείσδυσης των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα στο επίπεδο του 20% και αύξηση του ποσοστού των βιοκαυσίμων στις μεταφορές στο 10%. Ο στρατηγικός στόχος και τα συγκεκριμένα μέτρα για την υλοποίησή του που περιγράφονται στο Σχέδιο Δράσης αποτελούν τον πυρήνα της νέας ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής. Τα δέκα μέτρα που Ευρωπαϊκού Σχεδίου Δράσης για την Ενέργεια είναι τα εξής : - Καλύτερη λειτουργία της Εσωτερικής Αγοράς Ενέργειας. - Διευκόλυνση των κρατών-μελών για ανάπτυξη αλληλεγγύης στην περίπτωση ενεργειακών κρίσεων ώστε να εξασφαλίζεται η ασφαλής τροφοδοσία με πετρέλαιο, φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια. - Βελτίωση του Κοινοτικού Μηχανισμού Εμπορίας Εκπομπών Αερίου του θερμοκηπίου ώστε να μετατραπεί σε πραγματικό καταλύτη για τη μείωση εκπομπών CO2 και τις επενδύσεις για καθαρή ενέργεια. - Ανάπτυξη προγράμματος εξοικονόμησης ενέργειας σε Ευρωπαϊκό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. - Αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. - Ανάπτυξη Στρατηγικής για την Ενεργειακή Τεχνολογία. - Ανάπτυξη τεχνολογιών μετατροπής ορυκτών καυσίμων με χαμηλές εκπομπές ^ 2. - Ανάπτυξη θεμάτων ασφάλειας και προστασίας από την χρήση της πυρηνικής ενέργειας. - Συμφωνία για μια διεθνή ενεργειακή πολιτική με κοινούς στόχους όπου θα ακολουθήσουν όλα τα κράτη μέλη. - Βελτίωση της κατανόησης των ενεργειακών θεμάτων από τους Ευρωπαίους πολίτεςκαταναλωτές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει κάθε δύο χρόνια να βελτιώνει και επικαιροποιεί το Σχέδιο Δράσης, λαμβάνοντας υπόψη τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις διεθνείς ενέργειες στα πλαίσια της κλιματικής αλλαγής. 12

Η πρόταση της ΕΕ για μια νέα ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική συνοδεύεται από μια σειρά εκθέσεων και μελετών που βοήθησαν στη σύνταξη του προτεινόμενου Σχεδίου Δράσης και στη συγκεκριμενοποίηση των μέτρων πολιτικής. Τα παραπάνω συνθέτουν το λεγόμενο Πακέτο για την Ενέργεια και την Κλιματική Αλλαγή. 1.2. Η ενεργειακή πολιτική στην Ελλάδα 1.2.1. Οι κύριοι άξονες της Ελληνικής Ενεργειακής Πολιτικής Η ενεργειακή πολιτική στην Ελλάδα ασκείται από το Υπουργείο Ανάπτυξης, του οποίου οι πρόσφατες προσπάθειες αφορούν στη διαμόρφωση του ρυθμιστικού και νομικού καθεστώτος των ενεργειακών αγορών, στην εκπλήρωση των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων της χώρας μέσω της προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας και της εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς επίσης και στα μεγάλα έργα διεθνών ενεργειακών διασυνδέσεων. Οι κύριοι άξονες ενεργειακής πολιτικής στην Ελλάδα συνοψίζονται ως εξής : > Ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού > Διαφοροποίηση ενεργειακών πηγών > Προστασία του περιβάλλοντος > Προώθηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας μέσω ενεργειακών επενδύσεων καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών εξασφαλίζοντας παράλληλα την περιφερειακή ανάπτυξη. Στην κατεύθυνση αυτή, τα τελευταία χρόνια εφαρμόζεται στη χώρα μας μια ενεργειακή πολιτική με σαφείς στόχους: 1ον Τη διασφάλιση της ασφαλούς ενεργειακής τροφοδοσίας της ενεργειακής αγοράς, με υψηλής ποιότητας προϊόντα στις καλύτερες δυνατές τιμές. 2ον Τη μείωση της πετρελαϊκής εξάρτησης της χώρας και σταδιακή υποκατάσταση του πετρελαίου από το Φυσικό Αέριο 3ον Την ενίσχυση του συστήματος παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. 4ον Την αύξηση της συμμετοχής των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και των βιοκαυσίμων στο ενεργειακό σύστημα. 5ον Την επέκταση της χρήσης Φυσικού Αερίου με την ανάπτυξη νέων δικτύων μεταφοράς και διανομής. 13

6ον Την απελευθέρωση των αγορών ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου. 7ον Την ενίσχυση των διεθνών διασυνδέσεων της χώρας, στους τομείς του φυσικού αερίου, του πετρελαίου και του ηλεκτρισμού, με σκοπό να καταστεί η Ελλάδα σύγχρονο διεθνές διαμετακομιστικό κέντρο ενέργειας. 8ον Την επέκταση των ελέγχων σε όλους τους κρίκους της αλυσίδας της αγοράς πετρελαιοειδών, με σκοπό την ενίσχυση του ανταγωνισμού. 9ον Την υλοποίηση των ενεργειακών υποδομών και των ιδιωτικών ενεργειακών επενδύσεων μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων. 10ον Την κατάρτιση Μακροχρόνιου Ενεργειακού Σχεδιασμού με ορίζοντα το 2020. 1.3. Διεθνείς πρωτοβουλίες της Ελλάδας στον τομέα της ενέργειας Βασικός άξονας της ενεργειακής πολιτικής της Ελλάδας είναι η αξιοποίηση της γεωστρατηγικής της θέσης ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση αναπτύσσοντας ισχυρούς δεσμούς με τις γειτονικές της χώρες, στον τομέα της ενέργειας. Κύριος στόχος είναι η ένταξη της χώρας μας στα μεγάλα διεθνή δίκτυα πετρελαίου, φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού, μέσα από την προώθηση και την υλοποίηση διεθνών και διακρατικών συμφωνιών. Στόχος του Υπουργείου Ανάπτυξης και της κυβέρνησης είναι να καταστεί η Ελλάδα ένα σύγχρονο διαμετακομιστικό κέντρο μεταφοράς ηλεκτρισμού, φυσικού αερίου και πετρελαίου από τα σημεία και τις περιοχές παραγωγής προς τα μεγάλα καταναλωτικά κέντρα. Η εξωστρεφής ενεργειακή πολιτική που εφαρμόζεται, οδήγησε σε πολύ σημαντικές διεθνείς πρωτοβουλίες. 1.4. Ο αγωγός Φυσικού Αερίου Ελλάδας - Τουρκίας Στις 3 Ιουλίου του 2005, στους Κήπους του Έβρου, παρουσία του Πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή και του Πρωθυπουργού της Τουρκίας Ταγιρ Ειάο αη, εγκαινιάστηκε η έναρξη κατασκευής του Ελληνοτουρκικού αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου. Είχε προηγηθεί, τον Απρίλιο του 2004, η κύρωση της Διακρατικής Συμφωνίας Ελλάδας και Τουρκίας για την υλοποίηση του έργου. Ο αγωγός αυτός, σε συνδυασμό με την υφιστάμενη τροφοδότηση της χώρας με φυσικό αέριο από τη Ρωσία, μέσω Βουλγαρίας και με την προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου από την Αλγερία, θα συμβάλει στη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας του φυσικού αερίου και την περαιτέρω διείσδυση του 14

φυσικού αερίου στην ελληνική αγορά. Πρόκειται για αγωγό συνολικού μήκους 300 χιλιομέτρων, ο οποίος θα εκτείνεται από την Κομοτηνή μέχρι το Καρατσαμπέ της Τουρκίας και θα μεταφέρει, αρχικά, 3 με 3,5 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από την περιοχή της Κασπίας και της Μέσης Ανατολής, με δυνατότητα επέκτασης της χωρητικότητάς του μέχρι και 11,6 δις κυβικά μέτρα ετησίως. Ο προϋπολογισμός του τμήματος του αγωγού που βρίσκεται σε ελληνικό έδαφος, μήκους 90 χλμ., ανέρχεται στα 80 εκατ. Ευρώ. Η ολοκλήρωση της κατασκευής και η έναρξη λειτουργίας αναμένεται στα τέλη Αυγούστου του 2007. 1.5. Ο αγωγός Φυσικού Αερίου Ελλάδας - Ιταλίας Στις 4 Νοεμβρίου 2005, στο Lecce της Ιταλίας, υπογράφηκε από τον Υπουργό Ανάπτυξης Δημήτρη Σιούφα και τον Υπουργό Οικονομικής Ανάπτυξης της Ιταλίας Claudio Scajola, Διακρατική Συμφωνία για την κατασκευή του ΕλληνοΙταλικού υποθαλάσσιου αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου που θα συνδέει τα συστήματα φυσικού αερίου των δύο χωρών. Ο υποθαλάσσιος αγωγός φυσικού αερίου που θα συνδέει τη χώρα μας με την Ιταλία θα αποτελεί συνέχεια του Ελληνοτουρκικού αγωγού φυσικού αερίου και με την ολοκλήρωση της κατασκευής του, η χώρα μας θα αναβαθμιστεί σε δίαυλο μεταφοράς φυσικού αερίου από τις παραγωγικές περιοχές της Κασπίας στα μεγάλα καταναλωτικά κέντρα της Δυτικής Ευρώπης. Μέσω της Ελλάδας, ο αγωγός προβλέπεται να μεταφέρει 8 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου προς την Ιταλία με δυνατότητα περαιτέρω διεύρυνσης της χωρητικότητάς του. Η διαμετακόμιση του αερίου θα ξεκινά από την Κομοτηνή και θα φθάνει στη Νέα Μεσημβρία μέσω του υπάρχοντος ελληνικού δικτύου. Από εκεί θα κατασκευαστεί αγωγός με διάμετρο 42 και μήκος περίπου 300 χλμ. που θα μεταφέρει το αέριο στο Σταυρολιμένα. Στην κατασκευή του υποθαλάσσιου τμήματος του αγωγού θα συμμετέχουν οι εταιρίες ΔΕΠΑ και η Ιταλική ενεργειακή εταιρεία Edison, μέσω της σύστασης τρίτης εταιρίας με την επωνυμία Poseidon. Ο υποθαλάσσιος αγωγός, με συνολικό μήκος 212 χλμ., θα εκτείνεται από τον Σταυρολιμένα στο Οτράντο της Ιταλίας και το συνολικό του κόστος εκτιμάται στα 300 εκατ. ευρώ. Οι λεπτομερείς τεχνικές μελέτες για το υποθαλάσσιο και για το χερσαίο τμήμα του αγωγού έχουν, ήδη, ξεκινήσει, μετά από την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικώς με τη χορήγηση εξαίρεσης από την υποχρέωση πρόσβασης τρίτων για τον αγωγό Poseidon. Η ολοκλήρωση του έργου αναμένεται στα τέλη του 2012. 15

1.6. Ο αγωγός Πετρελαίου «Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη» Η κατασκευή και η λειτουργία του αγωγού πετρελαίου «Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη» αποτελεί έργο μεγάλης σημασίας για τη Ρωσία, τη Βουλγαρία και την Ελλάδα, την ευρύτερη περιοχή, αλλά και την παγκόσμια πετρελαϊκή κοινότητα. Χρειάστηκαν 14 χρόνια για να φθάσουμε στην υπογραφή της Διακρατικής Συμφωνίας, με την οποία οι τρεις χώρες, η Ρωσία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα, εκφράζουν εμπράκτως τη βούληση και τη στήριξή τους για την κατασκευή και τη λειτουργία του αγωγού πετρελαίου. Η αρχική σύλληψη της ιδέας για την κατασκευή του αγωγού χρονολογείται το 1993. Η υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας για την υποστήριξη της κατασκευής του αγωγού πετρελαίου «Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη», τον Απρίλιο του 2005 στη Σόφια, η συνάντηση κορυφής των τριών ηγετών, του Ρώσου Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, του Βούλγαρου ομολόγου του Γκεόργκι Παρβάνοφ και του Έλληνα Πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή, στις 4 Σεπτεμβρίου, στην Αθήνα, αλλά και η μονογραφή του κειμένου της Διακρατικής Συμφωνίας, στο Μπουργκάς, στις 7 Φεβρουαρίου 2007, αποτέλεσαν σταθμούς για την πρόοδο του έργου. Με την κατασκευή του πετρελαιαγωγού «Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη» διασφαλίζεται η δημιουργία μιας ακόμη διόδου, συμπληρωματικής προς τα Στενά του Βοσπόρου, για τη μεταφορά ρωσικών πετρελαίων και πετρελαίων της Μαύρης Θάλασσας, μέσω της Ελλάδας και της Βουλγαρίας, από τα κέντρα παραγωγής στις μεγάλες αγορές της Μεσογείου, της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Με την υλοποίηση και τη λειτουργία του έργου θα διασφαλιστεί η μεταφορά αυξανόμενων ποσοτήτων πετρελαίου προς τις διεθνείς αγορές για την κάλυψη των ολοένα και αυξανόμενων αναγκών τους, συμβάλλοντας παράλληλα στην αποσυμφόρηση των Στενών του Βοσπόρου. Με τον αγωγό μεταφοράς πετρελαίου, συνολικού μήκους 279 χλμ., μεταφορικής ικανότητας αρχικώς 35 εκατ. τόνων και στη συνέχεια 50 εκατ. τόνων πετρελαίου ετησίως, από το λιμάνι του Μπουργκάς, στη Βουλγαρία έως την Αλεξανδρούπολη και συνολικού προϋπολογισμού 900-1.000 εκατ., η Ελλάδα και η Βουλγαρία εισέρχονται στον παγκόσμιο πετρελαϊκό χάρτη, με πολλαπλά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη και για τις δύο χώρες. Για την υποστήριξη της λειτουργίας του αγωγού θα κατασκευαστούν ειδικές λιμενικές εγκαταστάσεις στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης, ενώ τα έσοδα του 16

Ελληνικού Δημοσίου από τα τέλη διέλευσης, πρόκειται να διατεθούν για την περαιτέρω ανάπτυξη του Έβρου και των γειτονικών περιοχών. Πιο αναλυτικά: Η υπογραφή του τελικού πρωτοκόλλου διακυβερνητικής συνεργασίας ανάμεσα στην ελληνική, βουλγαρική και ρωσική κυβέρνηση που πραγματοποιήθηκε στη Σόφια την 12η Απριλίου 2005, αποτελεί μια ημερομηνία ορόσημο για την πολυετή και εξαιρετικά άστατη ιστορία του συγκεκριμένου σχεδίου που ξεκίνησε το 1993 με βάση το όραμα του Νίκου Γεωργιάδη, του πατριάρχη της ελληνικής αγοράς πετρελαίου και πρώην γενικού διευθυντή της Πετρόλα έως τον θάνατο του το 2001. Τότε η υπηρεσιακή ηγεσία του ελληνικού ΥΠΕΞ υπό τον πρέσβη επί τιμή κ. Χρίστο Ζαχαράκη είχε προδεί τη γεωστρατηγική αξία του συγκεκριμένου σχεδίου για τη χώρα μας και είχε ενισχύσει σημαντικά την αρχική διπλωματική ενορχήστρωση του ζητήματος πρωτίστως προς τη ρωσική πλευρά. Η διάδοχη ηγεσία του ΥΠΕΞ υπό τον νυν πρόεδρο της δημοκρατίας κ. Κάρολο Παπούλια αγκάλιασε και στήριξε την πρωτοβουλία αυτή καταλήγοντας στο αρχικό έλληνο-βουλγαρό-ρωσικό πρωτόκολλο συνεργασίας Παπούλια - Κόζιρεφ που υπεγράφη το Νοέμβριο του 1994. Το πρόβλημα βέβαια με αυτήν την πρωτοβουλία στην αρχική της φάση ήταν ότι αν και γεωπολιτικά πολύ σωστή και διορατική, αγνοούσε τα οικονομικά δεδομένα της προσφοράς πετρελαίου από την πλευρά της Κασπίας, δεδομένου ότι η βασική οικονομική συνθήκη που θα συντελέσει στην κατασκευή του Διαβαλκανικού αγωγού (Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη, εφεξής BAPLine - Burgas - Alexandroupolis Pipeline), δηλαδή ο υπερκορεσμός των Στενών ως εξαγωγική δίοδος πετρελαίου, έγινε πραγματικότητα μέσα στο 2005. Σε αυτό συνέβαλαν όχι μόνο η αύξηση της ρωσικής και της καζαχικής παραγωγής, μετά τη λειτουργία τον Οκτώβριο του 1998 του πετρελαιαγωγού CPC (Caspian Pipeline Consortium) που συνδέει τα πεδία του Tengiz και του Karachaganak με το Novorossisk, αλλά και οι συνεχείς προσπάθειες των Τούρκων να ελαχιστοποιήσουν τον διάπλου των Στενών εν μέρει για λόγους οικολογικής προστασίας της Κωνσταντινούπολης εν μέρει για λόγους ενίσχυσης της κατασκευής του Μπακού-Τζεϋχάν ως παρακαμπτηρίου των Στενών μέσω Κουρδιστάν και Αλεξανδρέττας. 17

Χάρτης 1 : Ο Πετρελαιαγωγός Tengiz-Novorossisk του CPC Η επί 13 έτη στασιμότητα του σχεδίου είχε δώσει την εντύπωση δημιουργίας ενός ανυπέρβλητου τέλματος που οφειλόταν: (1) στις συνεχείς αναδιατάξεις συμφερόντων μεταξύ των τριών συμβαλλομένων πλευρών, (2) την αντίθεση των ΗΠΑ σε έναν ανταγωνιστικό - όπως τον έβλεπαν οι ίδιες - αγωγό προς τον Μπακού - Τζεϋχάν, (3) τη διστακτικότητα των ρωσικών εταιρειών να δεσμεύσουν ποσότητες αργού προς εξαγωγή μέσου του Ελληνοβουλγαρικού αγωγού και (4) πρωτίστως την συνεχώς επαμφοτερίζουσα βουλγαρική στάση που μέχρι την ιστορική σύσκεψη των Αθηνών επεδίωκε να αναδειχθεί σε στρατηγικό κόμβο transit του κασπιανού αργού μέσω της Βαλκανικής, ενισχύοντας πότε τον Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη (BAPLine) και πότε τον Μπουργκάς - Βλόρε (AMBO) με αντικειμενικό στόχο να κατασκευάσει μακροπρόθεσμα και τους δύο. Μετά την 12η Απριλίου το μόνο που διαφαίνεται να έχει αλλάξει είναι η ρωσική στάση μετά τη σαφή δέσμευση της ρωσικής κυβέρνησης υπέρ του Διαβαλκανικού αγωγού χωρίς ακόμη να έχει προκύψει σαφής αναφορά στη δέσμευση ποσοτήτων εξαγωγής πετρελαίου. Η αμερικανική αντίθεση και κυρίως ο βουλγαρικός 18

επαμφοτερισμός παραμένουν...από την άλλη πλευρά το πρόβλημα με τη βουλγαρική λογική είναι ότι δεν υπάρχει αρκετό αργό για να χτιστούν και οι δύο αγωγοί τουλάχιστον σε βάθος χρόνου μιας δεκαετίας, με αποτέλεσμα να καθίστανται αμοιβαίως ανταγωνιστικοί σε απόλυτο βαθμό. Είναι σαφές ότι ορισμένοι κύκλοι στη Σόφια θα επιθυμούσαν να προχωρήσουν με την εναλλακτική που παρέκαμπτε την Ελλάδα, ακολουθώντας τη στρατηγική της ενεργειακής «Παραεγνατίας» όπως προωθείται από την επιλογή του αγωγού του ΑΜΒΟ. Το βασικό ανάχωμα σε αυτήν την «απειλή» βρίσκεται στο γεγονός ότι τουλάχιστον το 80% της χωρητικότητας του δεύτερου - μετά τον Μπακού - Τζεϋχάν - παρακαμπτηρίου των Στενών, ελέγχεται από τη Ρωσία. Η απόφαση της Ρωσίας δεν πρόκειται να ληφθεί με βάση οικονομικά αλλά πρωτίστως με βάση γεωστρατηγικά κριτήρια, που επιδιώκουν την παράκαμψη της Τουρκίας ως διεξόδου των ρωσικών / καζαχικών πετρελαίων. Χάρτης 2: Οι Βασικοί Βαλκανικοί Παρακαμπτήριοι Αγωγοί των Στενών slojecniauow H U N G A R Y Balkan Oil Transit Pineline Projects Omisalj-Tnrstt» Pipeli ITALY Existing pipeiin Ex sting nypass pipeline ana pianneo pipeline Proposed Bypass pipeline : ailv-l r U(- ΛΙΒΑΝΙΑ ROMANIA Cdqstanta-Omisalj Pipeline L g ' \ 4lJB alkao Route) SER BIA AND MONTENEGRO Bucharest Γ * Solia BULGARIA Burgas kopje\ambo Pipeline lonstarta leraon......blin k Si ii selected retirer) seim ι-d raiiker terminal Thessaloml atanxuim me q p - Kixaeli (Izmit) Ankara Αυτή η γεωστρατηγική πραγματικότητα έδινε στην ελληνική πλευρά την πολυτέλεια της υπομονής. Διασφάλιζε το ότι οικονομικότερες λύσεις - όπως ο αγωγός Kiyikoy - 8αΓΘ8 - που, ωστόσο, ενίσχυαν την προοπτική ενός τουρκικού μονοπωλίου αγωγών, θα έπεφταν στο κενό, παρά την όποια στρατηγική σημασία της ρώσο - τουρκικής συνεργασίας στον τομέα του φυσικού αερίου. Αυτό δεν έλυνε το πρόβλημα των συνεχιζόμενων καθυστερήσεων αλλά δημιουργούσε ένα παράθυρο 19

ευκαιρίας για την ελληνική πλευρά, που γινόταν ολοένα και ευρύτερο από έναν οικονομικό παράγοντα: τον υπερκορεσμό του διάπλου των Στενών. Η ίδια μάλιστα η Τουρκία επέτεινε την επιρροή αυτού του παράγοντα δυσχεραίνοντας με διάφορα τεχνικά και νομικά μέσα την ταχύτητα του διάπλου των δεξαμενόπλοιων μέσα από την Προποντίδα. 1.7. Ο Υπερκορεσμός των Στενών ως Οικονομικό Raison d'etre του Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη (BAPLine) Το βασικότερο οικονομικό στοιχείο που συνομολογεί υπέρ της βιωσιμότητας του Ελληνοβουλγαρικού αγωγού ή του οποιουδήποτε προς αυτόν ανταγωνιστικού παρακαμπτηρίου των Στενών, είναι ο αναπόφευκτος κορεσμός του διάπλου του Βοσπόρου, κάτι που συντελέστηκε ασχέτως της ενεργοποίησης -τον περασμένο Ιούνιοτου πετρελαιαγωγού Baku - Tbilisi - Ceyhan (εφεξής BTC). Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή Ενέργειας (International Energy Agency / εφεξής ΙΕΑ) που εδράζει στο Παρίσι, το 2000 περίπου 1,64 εκατομμύρια βαρέλια (MB/D - Million Barrels per Day) τη μέρα (ή 82 εκατομμύρια τόνοι ετησίως) ρωσικού πετρελαίου διήλθαν μέσω των Στενών του Ελλησπόντου. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Αμερικανικού Υπουργείου Ενέργειας έως τα τέλη του 2005 ο όγκος του διακινούμενου πετρελαίου (ρωσικού και καζαχικού) υπερέβη την τελική ικανότητα (chokepoint limit) διέλευσης των Στενών - που είναι 1.800.000 βαρέλια αργού ανά ημέρα- κατά περίπου 550.000 βαρελιών ανά ημέρα, δηλαδή το ήμισυ περίπου της τελικής χωρητικότητας του Διαβαλκανικού που μπορεί να φτάσει τα 1.000.000 βαρέλια/ημέρα. Πιο συγκεκριμένα, κατά την Turkey 2001 Review της ΙΕΑ προβλέπεται ότι "βασισμένη στα αποθέματα πετρελαίου και την προγραμματισμένη παραγωγή της Ρωσία, περίπου 100-135 εκατομμύριο τόνοι [ένας μέσος όρος 2.35 MB/D] αργού πετρελαίου να διέλθουν τα Στενά το 2005. Σε αυτά τα ποσά διέλευσης η λειτουργία των Στενών δεν μπορεί να διατηρηθεί, καθώς η σημερινή κυκλοφορία οδηγεί ήδη σε συχνά ατυχήματα". Αν σε αυτά προστεθούν και πλοία που μεταφέρουν παράγωγα πετρελαίου και άλλα επικίνδυνα χημικά τότε η συνολική ποσότητα του διερχόμενου όγκου φτάνει για το 2005 περίπου τα 3 MB/D ή τους 150 εκατομμύρια τόνους/χρόνο που μεταφέρονται από 50.000 πλοία όλων των κατηγοριών. Συνολικά τα πετρελαιοφόρα πλοία που διέρχονται των Στενών σε αμφότερες τις κατευθύνσεις μεταφέροντας αργό και 20

προϊόντα φτάνουν το 15% των διερχόμενων πλοίων και το 75% του συνόλου των πλοίων που μετακινούν «επικίνδυνα» φορτία. Σύμφωνα με σχετική μελέτη της Chevron, που ενδιαφέρεται να καλύψει μέρος των εξαγωγικών απαιτήσεων του BAPLine, το πλέον επικίνδυνο κομμάτι, δηλαδή τα δεξαμενόπλοια άνω των 200 εκατομμύριων τόνων, αναλογεί μόλις στο 4% του συνόλου των διερχόμενων πλοίων. Στην έκθεση της για την Τουρκία, Turkey 2005 Review, η ΙΕΑ επιβεβαιώνει πλήρως την προκείμενη παρατήρηση, καταγράφοντας ότι για το 2005 το σύνολο του διακινούμενου αργού θα φτάσει τα 2,6 MB/D, από τα 1,6 ΜΒ/D το 2001, ενώ προβλέπει την κατά περίπου 50% αύξηση του στα 3,8 MB/D έως το 2010. Ο κίνδυνος υπερκορεσμού των Στενών πέραν της όποιας γεωπολιτικής σκοπιμότητας είναι υπαρκτός. Στις 12 Μαρτίου 2005, ένα τουρκικό πλοίο που μετέφερε υγροποιημένο πετρέλαιο αερίου, liquefied petroleum gas (LPG) βυθίστηκε με αποτέλεσμα τα 7 φορτία του εξαιρετικά εύφλεκτου LPG να βρεθούν πλέοντα στην Προποντίδα διακόπτοντας την ναυσιπλοΐα για 48 ώρες. Δύο μέρες πριν από το ατύχημα ο Πρόεδρος Σεζέρ υπέγραψε την ισχύ νέου νόμου που περιορίζει την ταχύτητα της ναυσιπλοΐας από τα Στενά υποχρεώνοντας όλα τα διερχόμενα πλοία να είναι ασφαλισμένα έτσι ώστε να πληρώσουν την όποια οικολογική καταστροφή προκαλέσουν (environmental liability insurance). Με το ίδιο διάταγμα η τουρκική κυβέρνηση «σκλήρυνε» τις προϋποθέσεις (ασφάλεια φορτίου, πληρώματος, οικολογικού περιβάλλοντος) - κατόπιν και ευρωπαϊκής πίεσης - που πρέπει να πληρούν τα διερχόμενα πλοία προκειμένου να τους επιτραπεί η είσοδος στην Προποντίδα επιφέροντας την οργισμένη αντίδραση της Μόσχας η οποία κατήγγειλε τη μονομερή απόφαση της Άγκυρας στο Διεθνή Θαλάσσιο Οργανισμό (International Maritime Organization) και αρνήθηκε - τουλάχιστον προς το παρόν - κάθε περαιτέρω συζήτηση αναφορικά με την υλοποίηση του τουρκικού σχεδίου για την κατασκευή ενός Δια-θρακικού (Trans-Thrace) αγωγού 198 χλμ. κατά μήκος της Ανατολικής Θράκης από το Kiyikoy στον κόλπο του Σάρου χωρητικότητας 1-1,2 εκατομμυρίων βαρελιών (έναντι 0,75-1 εκατομμυρίων βαρελιών του BAPLine) και συνολικού κόστους 550-600 εκατομμυρίων δολαρίων (έναντι 750 800 εκατομμυρίων USD του BAPLine). Σε τελική πάντως ανάλυση αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι ο αναπόφευκτος «στραγγαλισμός» των Στενών καθιστά πλέον αναπόφευκτη την ανάγκη παράκαμψης τους ενισχύοντας ακούσια αλλά ουσιαστικά την προοπτική 21

υλοποίησης του Ελληνοβουλγαρικού σχεδίου. Με δεδομένη τη δέσμευση σχεδόν όλων των αζερικών αποθεμάτων - περί τα 6 δισεκατομμύρια βαρέλια έως το 2005- στην προοπτική κατασκευής του Μπακού - Τζεϋχάν ο βασικός όγκος του αργού πετρελαίου (και δευτερευόντως προϊόντων) που θα διέρχεται μέσα από τα Στενά θα είναι αναπόφευκτα ρωσικής και καζακστανικής προέλευσης σε αναλογία 80:20, δεδομένου ότι όλη η παραγωγή του καζακστανικού αργού (περί τα 1.220.000 βαρέλια / μέρα το 2004) εξάγεται προς στιγμή στην Ευρώπη μέσα από τα Στενά διαμέσου του CPC, εξού άλλωστε και το ενδιαφέρον της Chevron / Texaco. Ο πρωτεύων λόγος για τον οποίο ο πρόεδρος Putin ζήτησε τη σύγκληση της τριμερούς διάσκεψης κορυφής στην Αθήνα την 4η Σεπτεμβρίου δεν είναι άλλος από το γεγονός ότι τα Στενά έχουν πλέον κορεστεί. 1.8. Η Διάσκεψη των Αθηνών, η Μερική Μεταστροφή της Βουλγαρίας και τα επόμενα στάδια της Πετρελαϊκής «Αργοναυτικής μας Εκστρατείας» Η επιτυχία της επίσκεψης Putin, δεν προέκυψε ωστόσο, ούτε από παρθενογένεση ούτε μόνο ως απόρροια του υπερκορεσμού των Δαρδανελίων. Αποτέλεσε απότοκο του αποτελεσματικού συντονισμού και του επίπονου και επίμονου σχεδιασμού της ελληνικής ενεργειακής διπλωματίας και των συναρμόδιων φορέων στα Υπουργεία Ανάπτυξης και Εξωτερικών. Ένας επιπλέον παράγοντας σχετίζεται με την περαιτέρω κρατικοποίηση της ρωσικής ενεργειακής βιομηχανίας μέσω της απορρόφησης της πετρελαϊκής εταιρίας Sibneft από την Gazprom αλλά και το έντονο ενδιαφέρον του ρωσικού μονοπωλίου να χρησιμοποιήσει το σχεδιαζόμενο ελληνό-τουρκικό αγωγό αερίου προς την Ιταλία για να μειώσει την εξαγωγική της εξάρτηση από την ολοένα και προβληματικότερη Ουκρανία. Η εμπλοκή της Gazprom στο σχέδιο (Φεβρουάριος 2006) ουσιαστικά αύξησε την εγγυητική ισχύ του ρωσικού δημοσίου, πειθάρχησε στην πολιτική του Κρεμλίνου τις υπόλοιπες ρωσικές εταιρίες που συμμετέχουν στην κοινοπραξία και πρωτίστως την ρώσο-βρετανικών συμφερόντων TNK-BP, και επιτάχυνε την ανάδειξη του σχεδίου στην κορυφή των προτεραιοτήτων του ρώσου προέδρου. Από το σημείο αυτό και μετά η πρόοδος των συνομιλιών επιταχύνθηκε με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου. Ανάλογο ήταν και το επίπεδο της άμεσης εμπλοκής του ρωσικού Υπουργείου Ενέργειας έτσι ώστε να προετοιμαστεί το υπό διαπραγμάτευση τελικό προσχέδιο διακρατικής συμφωνίας που έχει οριστικοποιηθεί εδώ και περίπου δέκα εβδομάδες. 22

Τον Μάρτιο του 2006 ο γ.γ. του ρωσικού Υπουργείου Ενέργειας κ. Γιανόφσκι έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα της όλης διαδικασίας ηγούμενος κλιμακίου του ρωσικού τμήματος της κοινοπραξίας αναλαμβάνοντας ουσιαστικά και τις διαπραγματεύσεις για λογαριασμό των TNK-BP, Rosneft, και Sibneft/Gazprom. Στις αρχές Ιουλίου το αρχικό προσχέδιο είχε κοινοποιηθεί από τη ρωσική πλευρά σε Αθήνα και Σόφια περιλαμβάνοντας ως βασικό απαιτούμενο την πλήρη αναδιαπραγμάτευση της αρχικής κατανομής μερισμάτων του BAPLine όπως είχαν συμφωνηθεί σε τριμερές επίπεδο το 2002. Βάσει αυτής της αρχικής συνεννόησης, που προέκυψε κατά κύριο λόγο μετά από βουλγαρικές πιέσεις, τα μερίσματα της κοινοπραξίας κατανέμονταν σε ισότιμη βάση 33,3% για κάθε μία χώρα, παρά το γεγονός ότι το κλειδί της απόφασης για την εκτέλεση ή όχι του έργου βρισκόταν και βρίσκεται στα χέρια της χώρας - τροφοδότη του αγωγού, δηλαδή της Ρωσίας. Στο σημείο που έχουν φτάσει τα πράγματα, η Μόσχα πλέον απαιτεί τη ριζική ανακατανομή των μερισμάτων έτσι ώστε ουσιαστικά να διπλασιάσει το ρωσικό μέρισμα στο 66% του συνόλου. Εδώ ακριβώς εντοπίζεται και το τελευταίο εμπόδιο για την υλοποίηση του έργου. Τόσο η Αθήνα, όσο και η Σόφια κρίνουν υπερβολικό το ανωτέρω αίτημα, όχι μόνο επειδή μειώνει το δικό τους μέρισμα αλλά επειδή ελαχιστοποιεί το ενδεχόμενο διεύρυνσης της κοινοπραξίας μέσω της συμμετοχής των εταιριών που ελέγχουν την παραγωγή του καζακστανικού πεδίου Tenguiz με επικεφαλής την Chevron αλλά και σε δεύτερο βαθμό την ίδια την κυβέρνηση του Καζακστάν. Η μελλοντική συμμετοχή της Chevron ως ελάσσονος τροφοδότη (15%-20% της χωρητικότητας) του BAPLine έχει για την βουλγαρική και ελληνική πλευρά πρωτίστως διπλωματική χρησιμότητα ως έμμεσο «άνοιγμα» προς την πλευρά της Ουάσινγκτον, κάτι που σε τελική ανάλυση δεν βλάπτει τα ρωσικά συμφέροντα. Η Αθήνα και η Σόφια, που μετά τον Μάιο του 2006 έχει κρατικοποιήσει την άλλοτε ιδιωτική συμμετοχή των βουλγαρικών εταιριών στην κοινοπραξία του BAPLine, φέρονται να έχουν αντιπροτείνει στη ρωσική πλευρά ένα ποσοστό μερισμάτων της τάξης του 51% για τη Μόσχα, δηλαδή 50% πάνω από τη συμφωνία κατανομής του 2002. Στην πραγματικότητα η Σόφια έχει ως βάση εκκίνησης της διαπραγματευτικής της τακτικής τη συμφωνία του 2002 - δηλαδή το 33% - και προσπαθεί να κερδίσει χρόνο έναντι της Ρωσίας για μία σειρά διμερών ζητημάτων που σχετίζονται με την ανανέωση των μακροπρόθεσμων συμβολαίων παροχής 23

αερίου. Η βουλγαρική στάση κατά την προκείμενη συγκυρία επηρεάζεται καταλυτικά και από την ευρύτερη πολιτική ρευστότητα που επικρατεί στην γείτονα εν' όψει των επερχόμενων προεδρικών εκλογών τον Οκτώβριο. Υπό την άποψη αυτή, η αποφασιστικότητα που επέδειξε ο κ. Παρβάνοφ στην Αθήνα, δηλώνοντας ότι συμφωνεί με το γεγονός ότι το όλο σχέδιο έχει φτάσει στη φάση του «ή τώρα ή ποτέ», μπορεί να τεθεί εν αμφιβάλλω μετά τον Οκτώβριο. Είναι σαφές ότι κάτι τέτοιο θα επιφέρει την μήνιν της ρωσικής και της ελληνικής πλευράς, αλλά η γεωγραφία είναι σαφής. Όλες οι πλευρές πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η ώρα του υπερκορεσμού των Στενών σηματοδοτεί και την ώρα του μεγάλου και οριστικού συμβιβασμού αν και αυτό αφορά ως επί το πλείστον το ρώσο-βουλγαρικό τμήμα της διαπραγμάτευσης, κάτι το οποίο και διεφάνη από τις δηλώσεις των δύο ηγετών στην Αθήνα. Ο όγκος του υπερκορεσμού των Στενών, η οικονομική και διπλωματική ζημία που αυτό επιφέρει, και το ευρύτερο γεωστρατηγικό παιχνίδι αναφορικά με την αξιοπιστία των ρωσικών εξαγωγών πετρελαίου και αερίου προς την Ευρώπη μετά την ρώσο-ουκρανική κρίση του περασμένου Ιανουαρίου, δημιουργούν την απαραίτητη δυναμική υπέρ της υπογραφή της οριστικής διακρατικής συμφωνίας μέσα στο 2006. Τα χρονικά περιθώρια έχουν πλέον συρρικνωθεί για όλους τους εμπλεκόμενους και όλοι εμπλεκόμενοι φαίνονται να το έχουν συνειδητοποιήσει. Ως προς αυτό η τριμερής διάσκεψη κορυφής μπορεί να κριθεί ως επιτυχής γιατί ακριβώς ανέδειξε αυτή τη συρρίκνωση. 1.9. Η εξέλιξη της συμφωνίας 1993 Ο οραματιστής του έργου Νίκος Γρηγοριάδης παρουσιάζει στον Έλληνα Πρωθυπουργό κ. Κωνσταντίνο Μητσοτάκη την ιδέα και τη σκοπιμότητα του έργου της κατασκευής του πετρελαιαγωγού «Μπουργκάς -Αλεξανδρούπολη». 1994 Θεσσαλονίκη, 29 Ιουνίου Διμερής συνάντηση μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας. Υπογραφή Δήλωσης Προθέσεων από τον Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδος κ. Κάρολο Παπούλια και τον Υπουργό Περιφερειακής Ανάπτυξης της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας κ. Christo Totev. 24

Συνάντηση Ελληνικών και Ρωσικών εταιριών (Gazprom & Ρωσικό Ινστιτούτο Μελετών). Υπογραφή Μ νημονίου επί των εξετασθεισών προτάσεων. Αθήνα, 18-20 Δεκεμβρίου Συνάντηση του Πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου με τον Αναπληρωτή Πρωθυπουργό της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Oleg Davidoff. Υπογράφεται Μνημόνιο Συνεργασίας. 1997 Αθήνα, 19 Ιανουαρίου Συνάντηση του Υπουργού Καυσίμων και Ενέργειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Piotr Rodionov και του Προέδρου της Gazprom κ. R. Vyakhirev με τον Έλληνα Πρωθυπουργό κ. Κώστα Σημίτη και την Υπουργό Ανάπτυξης κα Βάσω Παπανδρέου. 1998 Αθήνα, 24 Φεβρουαρίου Σύσταση της Κοινοπραξίας ΔΕΠ-ΘΡΑΚΗ από την Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου (Δ.Ε.Π.) (25%) και τους Ομίλους Λάτση και Κοπελούζου (75%) με σκοπό την εκπόνηση της Μελέτης Σκοπιμότητας και του Βασικού Σχεδιασμού του έργου. Αθήνα, 7 Μαΐου Τριμερής Συνάντηση Εμπειρογνωμόνων. Υπογραφή Μνημονίου για την ίδρυση της εταιρείας Transbalkan Oil Pipeline Company. 2001 Αθήνα, Ιανουάριος Ολοκλήρωση της εκπόνησης του 2ου Σταδίου Μελέτης του έργου. 2002 Μόσχα, 30 Ιανουαρίου Συνάντηση της Τριμερούς Επιτροπής Εργασίας με επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας τον Υφυπουργό Βιομηχανίας και Ενέργειας κ. Vladimir Stanev, της βουλγαρικής τον Υφυπουργό Περιφερειακής Ανάπτυξης & Δημοσίων Έργων κ. Hasan Hasan και της ελληνικής το Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Ανάπτυξης κ. Γιώργο Αγραφιώτη. Ολοκλήρωση, αξιολόγηση και έγκριση των αποτελεσμάτων των μελετών. 25

2003 Αθήνα, 29 Ιανουαρίου Συνάντηση του Έλληνα Υπουργού Ανάπτυξης κ. Άκη Τσοχατζόπουλου με τον Υπουργό Περιφερειακής Ανάπτυξης και Δημοσίων Έργων της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας κ. Valentin Tserovski. 2004 Αθήνα, 21 Αυγούστου Συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών και Ανάπτυξης της Ελλάδος κ.κ. Πέτρου Μολυβιάτη και Δημήτρη Σιούφα με τον Υπουργό Περιφερειακής Ανάπτυξης και Δημοσίων Έργων της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας κ. Valentin Tserovski. Παρευρίσκονται ο Υφυπουργός Ανάπτυξης κ. Γιώργος Σαλαγκούδης και ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Ανάπτυξης κ. Νίκος Στεφάνου. Αθήνα, 14 Οκτωβρίου Κατ' ιδίαν συνάντηση του Υπουργού Εξωτερικών κ. Πέτρου Μολυβιάτη, του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Δημήτρη Σιούφα και του Υφυπουργού Εξωτερικών κ. Ευριπίδη Στυλιανίδη με τον Ρώσο Ειδικό Εντεταλμένο του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Βλαντιμίρ Πούτιν, για θέματα Διεθνούς Ενεργειακής Συνεργασίας Yuri Yusufov. Αθήνα, 4-5 Νοεμβρίου Συνάντηση, μετά από 33 μήνες, των αντιπροσωπειών της Ρωσίας, της Βουλγαρίας και της Ελλάδος. Επαναδραστηριοποίηση της Τριμερούς Επιτροπής Εργασίας για το έργο. Ο Έλληνας Υπουργός Ανάπτυξης κ. Δημήτρης Σιούφας κήρυξε την έναρξη των εργασιών. 2005 Μόσχα, 26-27 Ιανουαρίου Συνάντηση της Τριμερούς Επιτροπής Εργασίας και σύσταση της Ομάδας Πρωτοβουλίας των Εταιρειών. Επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν ο Υφυπουργός Ανάπτυξης κ. Γιώργος Σαλαγκούδης, με τη συμμετοχή του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Ανάπτυξης κ. Νίκου Στεφάνου και του Διευθυντή του Διπλωματικού Γραφείου του Υφυπουργού Εξωτερικών κ. Ευριπίδη Στυλιανίδη, κ. Δημήτρη Πλατή. Επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας ήταν ο Διευθυντής Καυσίμων του Υπουργείου Βιομηχανίας και Ενέργειας κ. Anatoly Yanovski και της βουλγαρικής ο 26

Διευθυντής του Γραφείου του Υπουργού Περιφερειακής Ανάπτυξης και Δημοσίων Έργων κ. Kalin Rogachev. Σόφια, 12 Απριλίου Υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας για την προώθηση της κατασκευής του αγωγού πετρελαίου «Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη», από τον Υπουργό Βιομηχανίας και Ενέργειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Victor ^ lis te n ^, τον Υπουργό Περιφερειακής Ανάπτυξης και Δημοσίων Έργων της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας κ. Valentin Tserovski και τον Υπουργό Ανάπτυξης της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Δημήτρη Σιούφα. 2006 Αθήνα, 23 Φεβρουαρίου Διμερής συνάντηση του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Δημήτρη Σιούφα και του Υπουργού Οικονομίας και Ενέργειας της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας κ. Rumen Ovcharov, όπου συζητήθηκαν τα επόμενα βήματα για την προώθηση του έργου. Αθήνα, 17 Μαρτίου Συνάντηση του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Δημήτρη Σιούφα, με το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Βιομηχανίας και Ενέργειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Anatoly Yanovski, κατά την οποία έγινε εκτενής αναφορά στην πορεία υλοποίησης του έργου και συμφωνήθηκε τα δύο μέρη να δραστηριοποιηθούν ακόμη εντονότερα, στο επόμενο διάστημα, για την επιτάχυνση της υλοποίησής του. Αθήνα, 4 Σεπτεμβρίου Συνάντηση Κορυφής μεταξύ του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Vladimir Putin, του Προέδρου της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας κ. Georgi Purvanov και του Έλληνα Πρωθυπουργού κ. Κώστα Καραμανλή που οδήγησε σε συμφωνία μεταξύ των τριών ηγετών, για την προώθηση της υπογραφής της Διακρατικής Συμφωνίας για τον αγωγό πετρελαίου. Αθήνα, 22 Σεπτεμβρίου Συγκρότηση Ελληνικής Αντιπροσωπείας για τις διαπραγματεύσεις με τις Κυβερνήσεις της Ρωσίας και της Βουλγαρίας και Διαγραμματειακής Επιτροπής για την προετοιμασία της υπογραφής της Διακρατικής Συμφωνίας. Επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας ορίστηκε ο Υπουργός Ανάπτυξης κ. Δημήτρης Σιούφας, με αναπληρωτή τον Υφυπουργό Ανάπτυξης κ. Αναστάσιο Νεράντζη και μέλη της: 27

τον κ. Θεόδωρο Σκυλακάκη, Γενικό Γραμματέα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Αναπτυξιακής Συνεργασίας του Υπουργείου Εξωτερικών τον κ. Νίκο Στεφάνου, Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Ανάπτυξης τον κ. Δημήτρη Πλατή, Διευθυντή του Διπλωματικού Γραφείου του Υφυπουργού Εξωτερικών κ. Ευριπίδη Στυλιανίδη, την κα. Τερέζα Αγγελάτου Διπλωματική Σύμβουλο του Υπουργού Ανάπτυξης, Σύμβουλο Πρεσβείας Α' και τον κ. Αχιλλέα Κύρτση, Γραμματέα της Αντιπροσωπείας Πρόεδρος της Διαγραμματειακής Επιτροπής ορίστηκε, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Ανάπτυξης κ. Νίκος Στεφάνου με Αντιπρόεδρο τον Γενικό Γραμματέα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Αναπτυξιακής Συνεργασίας του Υπουργείου Εξωτερικών κ. Θεόδωρο Σκυλακάκη. Σότσι, 26 Σεπτεμβρίου Συναντήσεις του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Δημήτρη Σιούφα, με τον Υπουργό Βιομηχανίας και Ενέργειας της Ρωσίας κ. Victor Khrisenko και τον Υπουργό Οικονομίας και Ενέργειας της Βουλγαρίας κ. Rumen Ovcharov, στο περιθώριο της Συνόδου των Υπουργών Ενέργειας των χωρών μελών του ΟΣΕΠ. Συζητήθηκαν τα επόμενα βήματα για την υπογραφή της Διακρατικής Συμφωνίας. Συναντήσεις του Έλληνα Υπουργού Ανάπτυξης κ. Δημήτρη Σιούφα με τον Υπουργό Βιομηχανίας & Ενέργειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Victor Khristenko. Παρευρίσκονται ο Υφυπουργός Βιομηχανίας και Ενέργειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Andrei Dementiev και ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Ανάπτυξης κ. Νίκος Στεφάνου. Σόφια, 3 Νοεμβρίου Κατ' ιδίαν συναντήσεις του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Δημήτρη Σιούφα με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας κ. Georgi Purvanov, με τον Υπουργό Οικονομίας και Ενέργειας της Βουλγαρίας κ. Rumen Ovcharov και τον Υπουργό Περιφερειακής Ανάπτυξης κ. Asen Gagauzov. Συνάντηση των τριών αντιπροσωπειών με επικεφαλής της ρωσικής, τον Υφυπουργό Βιομηχανίας και Ενέργειας κ. Andrei Dementiev, της βουλγαρικής, τον Υφυπουργό Περιφερειακής Ανάπτυξης και Δημοσίων Έργων κ. Kalin Rogachev και της ελληνικής το Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Ανάπτυξης κ. Νίκο Στεφάνου. Διεξοδική συζήτηση για το περιεχόμενο της Διακρατικής Συμφωνίας. 28

Σόφια, 19 Δεκεμβρίου Συνέχιση των διαβουλεύσεων επί του κειμένου του σχεδίου της Διακρατικής Συμφωνίας μεταξύ των αντιπροσωπειών των τριών πλευρών, με την ίδια ως άνω σύνθεση της Μόσχας, στις 13 Δεκεμβρίου. Οι τρεις αντιπροσωπείες συζητούν λεπτομερώς το σχέδιο Διακρατικής Συμφωνίας. 2007 Μπουργκάς 7 Φεβρουαρίου Μονογραφή του κειμένου της Διακρατικής Συμφωνίας για την συνεργασία της Ρωσίας, της Βουλγαρίας και της Ελλάδος κατά την κατασκευή και τη λειτουργία του πετρελαιαγωγού «Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη», από τους επικεφαλής των τριών αντιπροσωπειών, τον Υφυπουργό Βιομηχανίας και Ενέργειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Andrei Dementiev, τον Υφυπουργό Περιφερειακής Ανάπτυξης και Δημοσίων Έργων της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας κ. Kalin Rogachev και το Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Ανάπτυξης κ. Νίκο Στεφάνου. 1.10. Η Ίδρυση της Ενεργειακής Κοινότητας των Χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης Στις 25 Οκτωβρίου 2005, υπογράφηκε στην Αθήνα, η Συνθήκη Ίδρυσης της Ενεργειακής Κοινότητας των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Τη Συνθήκη υπέγραψε η Ευρωπαϊκή Ένωση και συνυπέγραψαν ως συμμετέχοντα στην Ενεργειακή Κοινότητα 5 κράτη-μέλη της Ε.Ε.: η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ουγγαρία, η Σλοβενία (κράτη - μέλη της Ε.Ε.), και ως συμβαλλόμενα μέλη 9 χώρες της περιοχής της Νοτιοανατολικής Ευρώπης: η Αλβανία, η Βοσνία- Ερζεγοβίνη, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Κροατία, η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η ΠΓΔΜ και το UNMIK. Με την ίδρυση της Ενεργειακής Κοινότητας δημιουργείται μία ενιαία ενεργειακή αγορά στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με πρόβλεψη και σαφές χρονοδιάγραμμα για την σταδιακή ενσωμάτωσή της στην αγορά ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσα στα επόμενα 15 χρόνια εκτιμάται ότι στην ευρύτερη περιοχή, θα υλοποιηθούν επενδύσεις ύψους 30 δις ευρώ για την κατασκευή νέων και την αναβάθμιση υφισταμένων μονάδων παραγωγής και δικτύων ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης 29

1.11. Πρόσφατες Διεθνείς Ενεργειακές Συμφωνίες Στις 7 Μαΐου 2006, υπογράφηκε στο Κάιρο, Μνημόνιο Συνεργασίας από τον Υπουργό Ανάπτυξης Δημήτρη Σιούφα και τον Υπουργό Πετρελαίου της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου Sameh Fahmi για τη συνεργασία των δύο Χωρών στον τομέα του φυσικού αερίου και της έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων. Στις 6 Ιουλίου 2007, στην Αθήνα, ο Υπουργός Ανάπτυξης Δημήτρης Σιούφας και ο Υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης του Αζερμπαϊτζαν Heydar Babayev συμφώνησαν ότι η προμήθεια φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν που θα διέρχεται από τον αγωγό φυσικού αερίου Ελλάδας-Ιταλίας είναι ζήτημα πρώτης προτεραιότητας και έγινε αποδεκτή η πρόταση της ελληνικής πλευράς για την υπογραφή Διακρατική Συμφωνίας για συνεργασία στον τομέα της ενέργειας μεταξύ των δύο χωρών. Παράλληλα, η ελληνική κυβέρνηση, σε συνεννόηση με τις κυβερνήσεις της Ιταλίας και της Τουρκία προωθεί την υπογραφή και τετραμερούς διακρατικής συμφωνίας μεταξύ Αζερμπαϊτζάν - Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας, με την οποία θα ρυθμίζονται όλες οι λεπτομέρειες για την προμήθεια και μεταφορά φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν, μέσω της Τουρκίας και της Ελλάδος, στην Ιταλία και την Ευρώπη. Στις 19 Ιουλίου 2007, υπογράφηκε στην Άγκυρα, από τον Υπουργό Ανάπτυξης Δημήτρη Σιούφα και τον Υπουργό Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Τουρκίας Mehmet Hilmi Guler, Πρωτόκολλο Ανταλλαγής Ηλεκτρικής Ενέργειας μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, το οποίο αποτελεί τον πρώτο σταθμό για τη διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων των δύο χωρών, που θα πραγματοποιηθεί οριστικά τον Ιανουάριο του 2008, με την ολοκλήρωση της κατασκευής των διασυνδετικών γραμμών μεταφοράς 400 kv. Το πρόγραμμα προσωρινής ανταλλαγής ηλεκτρικής ενέργειας ξεκίνησε στις 6 Αυγούστου του 2007. Στις 26 Ιουλίου 2007, ο Υπουργός Ανάπτυξης Δημήτρης Σιούφας, ο Υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης της Ιταλίας Pier Luigi Bersani και ο Υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Τουρκίας Mehmet Hilmi Guler, υπέγραψαν στη Ρώμη, Διακρατική Συμφωνία πλαίσιο για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Τουρκία, στην Ελλάδα και την Ιταλία. Με τη συμφωνία αυτή, δημιουργείται ο πρώτος ενεργειακός διάδρομος μεταφοράς φυσικού αερίου μεταξύ Ανατολής και Δύσης και η Ευρώπη αποκτά μια ακόμη πηγή εφοδιασμού. Στις 2 Αυγούστου 2007, ο Υπουργός Ανάπτυξης Δημήτρης Σιούφας και ο Αζέρος Υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης Heydar Babayev υπέγραψαν Μνημόνιο 30

Συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδας και του Αζερμπαϊτζάν στον τομέα της ενέργειας, με έμφαση στο φυσικό αέριο και στο πετρέλαιο. Παράλληλα, προωθείται η υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας με τη Δημοκρατία του Καζακστάν για συνεργασία και την ανταλλαγή τεχνογνωσίας στον ενεργειακό τομέα, καθώς και για τη μεταφορά πετρελαίου προς τις διεθνείς αγορές. Οι νέες διεθνείς συμφωνίες με χώρες της Κασπίας Θάλασσας, όπως το Καζακστάν και το Αζερμπαϊτζάν είναι ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς αποτελούν μερικές από τις μεγαλύτερες παραγωγούς υδρογονανθράκων και αναζητούν νέες συνεργασίες και οδούς διέλευσης για τη μεταφορά των προϊόντων τους (πετρέλαιο και φυσικό αέριο) προς τις μεγάλες αγορές της Ευρώπης. 1.12. Η υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας για τον αγωγό φυσικού αερίου South Stream Η ενεργειακή συνεργασία ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Ρωσία θα βρεθεί σήμερα στο επίκεντρο της επίσκεψης του πρωθυπουργού, κ. Κώστα Καραμανλή, στη Μόσχα με την υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας για τον αγωγό φυσικού αερίου South Stream. Οι διαπραγματεύσεις ολοκληρώθηκαν το απόγευμα της Δευτέρας του Πάσχα και το σχετικό κείμενο θα υπογραφεί το μεσημέρι στο Κρεμλίνο από τον υπουργό Ανάπτυξης Χρήστο Φώλια και το Ρώσο υπουργό Ενέργειας Βίκτορ Χριστένκο, παρουσία του πρωθυπουργού και του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Η υπογραφή αυτής της συμφωνίας συμβάλλει ακόμα περισσότερο στην αναβάθμιση του ρόλου της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου για την τροφοδοσία της Ευρώπης με τους υδρογονάνθρακες της Κασπίας. Ήδη, από το έδαφος της χώρας μας είναι προγραμματισμένο να διέρχονται τρεις αγωγοί: Ο αγωγός πετρελαίου Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη και οι αγωγοί αερίου South Stream και ΤGI (Τουρκία - Ελλάδα - Ιταλία). Ο τελευταίος θα τροφοδοτείται με αέριο από το Αζερμπαϊτζάν. Τον Ιούνιο του 2007, οι κ.κ. Καραμανλής και Πούτιν, στη διάρκεια της διάσκεψης των χωρών του Ευξείνου Πόντου, κατέστησαν γνωστή την πρόθεση των δύο χωρών να συνεργαστούν στον αγωγό. Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν αμέσως μετά με τη σύσταση μικτών ομάδων εργασίας και έγιναν πολύ πιο εντατικές μετά την τελευταία επίσκεψη του κ. Καραμανλή στη Μόσχα, το Δεκέμβριο. Τις τελευταίες δεκαπέντε 31