ΜΠΕ ΕΚΤΡΟΠΗΣ ΑΧΕΛΩΟΥ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 2.1 Περίληψη Η εκτροπή του Αχελώου ποταµού είναι ένα µεγάλο και πολύπλοκο τεχνικό εγχείρηµα, το οποίο θα επηρεάσει ένα µεγάλο γεωγραφικό χώρο που εκτείνεται απ τη Θεσσαλία και την Πίνδο µέχρι και µεγάλο τµήµα της Αιτωλοακαρνανίας. Είναι προφανές ότι οι επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, ότι υδρολογικά και υδρογεωλογικά δεδοµένα καθώς και στην οικονοµική, κοινωνική και πολιτιστική δοµή από την κατασκευή και λειτουργία του έργου αυτού θα είναι πολύπλοκες και πολυσύνθετες. Σκοπός της παρούσας µελέτης είναι η εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην ως άνω περιοχή από την εκτροπή του Αχελώου ποταµού προς την θεσσαλική πεδιάδα, κατά τη φάση κατασκευής και λειτουργίας του έργου. Τα έργα τα οποία εξετάζονται και αποτιµώνται ως προς τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις στην παρούσα µελέτη, περιλαµβάνουν τα φράγµατα Μεσοχώρας και Συκιάς, τη σήραγγα εκτροπής προς τη Θεσσαλία και τη σήραγγα Μεσοχώρας-Γλύστρας, την αναρρυθµιστική δεξαµενή Μαυροµµατίου και τους ΥΗΣ Γλύστρας, Συκιάς, Πευκόφυτου και Μαυροµµατίου. Ειδικότερα, το φράγµα και ο ταµιευτήρας Μεσοχώρας κατασκευάζονται πλησίον του οµώνυµου οικισµού, µέρος του οποίου θα κατακλυσθεί µετά την πλήρωση του ταµιευτήρα. Από τον ταµιευτήρα Μεσοχώρας ξεκινά η σήραγγα προσαγωγής Μεσοχώρας - Γλύστρας, η οποία θα παροχετεύει τις ποσότητες νερού που θα χρησιµοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας στον ΥΗΣ Γλύστρας. Κατάντη του ΥΗΣ Γλύστρας θα κατασκευαστεί το φράγµα Συκιάς και ο αντίστοιχος ΥΗΣ στον πόδα του φράγµατος. Από τον ταµιευτήρα Συκιάς που θα δηµιουργηθεί, θα ξεκινά η σήραγγα εκτροπής του Αχελώου προς τη Θεσσαλία, από την οποία προβλέπεται να διέρχεται ποσότητα 600 εκατ. κυβ. µέτρα ετησίως για χρησιµοποίηση στην θεσσαλική πεδιάδα. Στο τέλος της σήραγγας θα υπάρχει ο ΥΗΣ Πευκόφυτου για την ενεργειακή εκµετάλλευση της παραπάνω ποσότητας. Από τον ΥΗΣ Πευκόφυτου τα νερά θα οδηγούνται στην µικρή αναρρυθµιστική δεξαµενή του Μαυροµµατίου, απ' όπου θα παροχετεύονται προς άρδευση, µέσω του µικρού ΥΗΣ Μαυροµµατίου ο οποίος θα εκµεταλλεύεται ενεργειακά τα νερά που θα οδεύουν προς τις αρδευτικές διώρυγες. Συγκεκριµένα, αντικείµενο της παρούσας µελέτης είναι η εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που θα προκύψουν σαν αποτέλεσµα της διαφοροποίησης και της αναδιάρθρωσης στην οικολογική ισορροπία, στην οικονοµική, κοινωνική και πολιτιστική δοµή της περιοχής µελέτης, καθώς και στην ανακατανοµή των χρήσεων γης και στην διαφοροποίηση των υδρολογικών δεδοµένων. Επίσης αντικείµενο της παρούσας µελέτης είναι η σύγκριση της προτεινόµενης λύσης µε τις δυνατές εναλλακτικές λύσεις που επίσης αποσκοπούν στην κάλυψη του υδατικού ελλείµµατος του υδατικού διαµερίσµατος της Θεσσαλίας, καθώς και µε τη µηδενική λύση. Τέλος, στόχος της µελέτης είναι να τεκµηριωθούν όλες οι συνέπειες και να προσδιορισθούν όλα τα µέτρα που θα πρέπει να ληφθούν ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής µελέτης από τη λειτουργία και κατασκευή των έργων και να εξασφαλισθεί η βιώσιµη ανάπτυξη του γεωγραφικού χώρου που εξετάζεται. 1
Παρακάτω επιχειρείται µια συνοπτική παρουσίαση των κυριοτέρων επιπτώσεων του έργου στον γεωγραφικό χώρο που επηρεάζεται από αυτό. Αναλυτική περιγραφή των επιπτώσεων αυτών καθώς και τα προτεινόµενα επανορθωτικά µέτρα παρατίθενται στα επιµέρους κεφάλαια της παρούσας µελέτης, ενώ λεπτοµερής ανάλυση τους γίνεται στα Παραρτήµατα Α, Β και Γ. Η συνολική έκταση της λεκάνης απορροής του ποταµού Αχελώου ανέρχεται σε 4860 Km 2, και η µέση ετήσια παροχή στις εκβολές σε 146,5 m 3 /s. Αντιστοίχως στη Θεσσαλία ανήκουν δύο κύριες υδρολογικές λεκάνες, του Πηνειού και της Κάρλας µε έκταση 9500 και 1050 Km 2 αντίστοιχα. Το κλίµα της περιοχής µελέτης είναι τυπικά "µεσογειακό" µε σηµαντικές διαβαθµίσεις προς το ηπειρωτικό και συστηµατική ύπαρξη µικροκλιµάτων που οφείλονται στην παρουσία έντονου κατακόρυφου και οριζόντιου διαµελισµού καθώς και στην παρουσία σηµαντικών υδάτινων όγκων. Κατά τη φάση κατασκευής δεν αναµένονται επιπτώσεις στο κλίµα της περιοχής των έργων. Αντίθετα, κατά τη φάση λειτουργίας αναµένεται, στην περιοχή των ταµιευτήρων, αύξηση της υγρασίας λόγω εξάτµισης και µείωση του ηµερήσιου θερµοµετρικού εύρους. Η ενεργός τροφοδοσία των λιµνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού µε γλυκά νερά από τον Αχελώο αφορά ενα ποσοστό της τάξης του 3-6% της συνολικής τροφοδοσίας τους, ενώ η υπόλοιπη ποσότητα (περίπου 5500 m 3 /h) προέρχεται από στραγγίσεις αρδευτικού νερού καθώς και από τη χειµερινή απορροή της αντίστοιχης υδρολογικής λεκάνης. Η τροφοδοσία του υπόγειου υδροφορέα µε νερά του Αχελώου είναι πρακτικά µηδενική καθ' όλο το µήκος του (από τις πηγές µέχρι τις εκβολές του), κυρίως εξαιτίας του υποκείµενου φλύσχη. Εξαίρεση αποτελεί η περιοχή των στενών Παλαιοµάνινας_- Πενταλόφου όπου, εξαιτίας της επαφής µε ασβεστολιθικά πετρώµατα, υπάρχει τροφοδοσία του υπόγειου υδροφορέα µε µέρος των νερών του ποταµού, εκδηλούµενη τελικώς στο µέτωπο των πηγών Λάµπρας. Όµως η τροφοδοσία των πηγών αυτών µε νερά του Αχελώου είναι σήµερα (λόγω της ανάντι ρύθµισης στον ΥΗΣ Στράτου) περιορισµένη. Το πρακτικά εκµεταλλεύσιµο, χωρίς να προκληθεί υποβάθµιση του υπόγειου υδροφορέα, υπόγειο υδατικό δυναµικό της Θεσσαλίας ανέρχεται σε 389 εκατ. κυβικά µέτρα ετησίως. Το δυτικό τµήµα της θεσσαλικής πεδιάδας ευρίσκεται σήµερα κάτω από καθεστώς υπερεκµετάλλευσης, που εκδηλώνεται µε συνεχή ταπείνωση της στάθµης στις υπάρχουσες γεωτρήσεις, µε εξαίρεση την περιοχή του κώνου των ποταµών Πηνειού Πορταϊκού - Πλιούρη. Αντίστοιχα το ανατολικό τµήµα της θεσσαλικής πεδιάδας (µε εξαίρεση την περιοχή Τιρνάβου ευρίσκεται υπό καθεστώς έντονης υπερεκµετάλλευσης, συνεπεία της οποίας έχουν εµφανισθεί φαινόµενα υφαλµύρυνσης και ρωγµατώσεων. Οι απαιτήσεις νερού για ύδρευση της Θεσσαλίας ανέρχονται σήµερα σε 80 εκ. κυβικά µέτρα ενώ εκτιµάται ότι θα ανέλθουν σε 136 εκ. κυβικά µέτρα κατά το έτος 2035. Οι απαιτήσεις νερού για σηµαντική βελτίωση άρδευσης των 2,4 εκατ. στρεµµάτων, δηλαδή των ήδη ανεπαρκώς αρδευόµενων περιοχών της Θεσσαλίας ανέρχονται σε 1600 εκ. κυβικά µέτρα ετησίως, ενώ οι απαιτήσεις νερού για τη διατήρηση του οικοσυστήµατος του Πηνειού εκτιµώνται σε 100 εκ. κυβικά µέτρα ετησίως. Αντιστοίχως, στην Αιτωλοακαρνανία οι συνολικές απαιτήσεις νερού για ύδρευση ανέρχονται σήµερα σε 17 εκ. κυβικά µέτρα, ενώ εκτιµώνται ότι θα ανέλθουν σε 28 εκ. κυβικά µέτρα το έτος 2035. Οι σηµερινές απαιτήσεις για άρδευση ανέρχονται σε 398 εκ. κυβικά µέτρα, ενώ στο µέλλον οι ανάγκες αυτές θα ανέλθουν σε 515 εκ. κυβικά µέτρα εκ των οποίων ο Αχελώος συνεισφέρει τα 271 εκ. κυβικά µέτρα, και τα υπόλοιπα προέρχονται από άλλους τοπικούς πόρους. Επίσης, για την διατήρηση του οικοσυστήµατος των εκβολών του Αχελώου εκτιµάται ότι απαιτούνται 680 εκ. κυβικά µέτρα ετησίως. Στην λεκάνη απορροής του Αχελώου ποταµού αναµένονται, κατά τη φάση κατασκευής, περιορισµένες επιπτώσεις τόσο στην ποσότητα όσο και στην ποιότητα της απορροής, οφειλόµενες στην σε περιορισµένη έκταση επίχωση της κοίτης των υδατορευµάτων για εγκατάσταση εργοταξίων, στην απόρριψη εντός της 2
κοίτης ακατάλληλων και πλεοναζόντων προϊόντων εκσκαφής καθώς και στην κατασκευή έργων προσπέλασης. Οι επιπτώσεις αυτές είναι αναστρέψιµες και µικρής χρονικής διάρκειας. Αντίστοιχες µικρότερης κλίµακας επιπτώσεις αναµένονται κατά τη φάση κατασκευής στην Θεσσαλία και συγκεκριµένα στη παραποτάµια περιοχή του Πάµισου. Κατά τη φάση λειτουργίας, δηλαδή µε εκτρεπόµενη ποσότητα 600 εκ. κυβ. µέτρων ετησίως προς τη Θεσσαλία, δεν αναµένονται επιπτώσεις στο σύνολο της λεκάνης απορροής του Αχελώου. Στην περιοχή του έλτα δεν αναµένεται σηµαντική µείωση της ποσότητας γλυκού νερού που εισρέει στις λιµνοθάλασσες. Η ποσότητα αυτή υπολογίζεται κατά µέγιστο σε 6% της συνολικά απαγόµενης προς τις λιµνοθάλασσες ποσότητας από διάφορες προελεύσεις και µπορεί να υποκατασταθεί µε αύξηση της παροχής αρδευτικού νερού από το σύστηµα Λυσιµαχείας-Τριχωνίδας. Επίσης κατά τη φάση λειτουργίας των έργων αναµένεται ποιοτική υποβάθµιση των επιφανειακών νερών του ποταµού, οφειλόµενη µεταξύ άλλων και στη µείωση της δυνατότητας αυτοκαθαρισµού του, όµως, µε τα προτεινόµενα επανορθωτικά µέτρα, η επίπτωση όχι µόνο αίρεται αλλά βελτιώνεται και η υφιστάµενη κατάσταση. Στην περιοχή της Θεσσαλίας αναµένεται σηµαντική θετική επίπτωση τόσο στο καθεστώς των επιφανειακών ροών (αύξηση της παροχής του Πηνειού καθ' όλη τη διάρκεια του έτους) όσο και στην ανατροφοδότηση των υπόγειων αποθεµάτων λόγω της λειτουργίας των έργων. Ως εκ τούτου αναµένεται τουλάχιστον σταθεροποίηση της υφιστάµενης κατάστασης. Ασθενείς αρνητικές επιπτώσεις, τοπικά περιορισµένες και σχεδόν πλήρως ανατάξιµες, αναµένονται κατά την φάση κατασκευής, στη δίαιτα των υπόγειων υδάτων στις περιοχές της σήραγγας εκτροπής και των δανειοθαλάµων αµµοχάλικου του φράγµατος Συκιάς. Αντίθετα, κατά τη φάση λειτουργίας αναµένεται η διατάραξη της δίαιτας των επιφανειακών υδάτων λόγω της δραστικής µείωσης της παροχής, της κυµαινόµενης ροής των υδάτων αλλά και της συγκράτησης των στερεοπαροχών του ποταµού στα φράγµατα. Στην περιοχή της Θεσσαλίας η µεταφορά 600 εκ. κυβικών µέτρων ετησίως θα δώσει την δυνατότητα, υπό τον όρο της ενδεδειγµένης διαχείρισης του νερού, της προστασίας των µόνιµων υδρογεωλογικών αποθεµάτων που σήµερα είναι προσβεβληµένα από την υπεράντληση. Επίσης θετική συνέπεια θα είναι η ποιοτική αναβάθµιση της υπόγειας υδροφορίας της θεσσαλικής πεδιάδας και η αποφυγή φαινοµένων υφαλµύρυνσης. Μικρής κλίµακας ελεγχόµενες αρνητικές επιπτώσεις θα εµφανισθούν κατά τη φάση κατασκευής των έργων σχετιζόµενες µε την εξόρυξη, προσωρινή αποθήκευση και διάθεση των µπαζών των οποίων θα πρέπει να γίνει προγραµµατισµένη και ελεγχόµενη διάθεση τους. Κατά τη φάση λειτουργίας των έργων είναι δυνατόν, λόγω της διαβροχής των πρανών στη θέση των ταµιευτήρων να εµφανισθούν τοπικά προβλήµατα κατολισθήσεων και διαβρώσεων λόγιο κυµατισµού τα οποία θα µπορούν να αντιµετωπισθούν µε κατάλληλα τεχνικά έργα όπου απαιτείται. Επίσης αναµένονται διαβρώσεις της κοίτης κατάντη της Συκιάς, λόγω µείωσης της περιεκτικότητας του νερού σε στερεά. Οι επιπτώσεις εξάλλου της εκβολής της σήραγγας Κάρλας στον Παγασητικό δεν αναµένεται να διαφοροποιηθούν εξαιτίας του έργου. Η περιοχή του άνω ρου του Αχελώου ποταµού χαρακτηρίζεται από έντονο ανάγλυφο µε πολλαπλές πτυχώσεις, πυκνό υδρογραφικό δίκτυο και εντυπωσιακούς ορεινούς όγκους. Η περιοχή όµως έχει υποστεί έντονη υποβάθµιση λόγω της αλόγιστης ασκήσεως της κτηνοτροφίας. Η περιοχή του κάτω ρου του Αχελώου χαρακτηρίζεται από έντονες εναλλαγές του πεδινού, ορεινού και ηµιορεινού στοιχείου, καθώς και από την ιδιαίτερη παρουσία του στοιχείου του νερού. Ως εξαιρετικού ενδιαφέροντος χαρακτηρίζονται οι διεθνούς σηµασίας λιµνοθάλασσες του Μεσολογγίου-Αιτωλικού µε το µοναδικό συνδυασµό λιµναίου και θαλάσσιου στοιχείου. Αντίθετα, η πεδινή περιοχή της Θεσσαλίας εξαιτίας των πολύ µικρών έως µηδενικών κλίσεων της και του γεωργικού χαρακτήρα της, χαρακτηρίζεται από µια ιδιαίτερη µονοτονία. Αρνητικές επιπτώσεις αναµένεται να προκληθούν στα τοπολογικά και µορφολογικά χαρακτηριστικά των θέσεων απόρριψης των πλεοναζόντων προϊόντων εκσκαφής. 3
Επίσης αρνητικές και µη αναστρέψιµες επιπτώσεις πρόκειται να προκληθούν στις θέσεις απόληψης αµµοχάλικου κοίτης για την κατασκευή των φραγµάτων. Οι επιπτώσεις κατά τη φάση λειτουργίας του έργου θα είναι σηµαντικές στην περιοχή Συκιάς λόγω της κατάκλισης µεγάλου µέρους των φαραγγιών του Αχελώου και του Κουµπουριανίτικου τα οποία µπορούν να θεωρηθούν ως αισθητικού κάλλους ορεινά τοπία, αλλά και λόγω της έντονης αυξοµείωσης της στάθµης του οµώνυµου ταµιευτήρα. Στην περιοχή της Θεσσαλίας οι επιπτώσεις στη µορφολογία και το τοπίο θα είναι αρκετά περιορισµένες και σχεδόν πλήρως ανατάξιµες µετά την λήψη κατάλληλων επανορθωτικών µέτρων. Τα χερσαία οικοσυστήµατα στη λεκάνη απορροής του Αχελώου είναι κυρίως τεχνητά (οικισµοί, τεχνικά έργα), αγροοικοσυστήµατα (καλλιέργειες, βοσκότοποι), δασικά και παρυδάτια. Υπάρχουν ακόµα λιµναία οικοσυστήµατα (φυσικών λιµνών και ταµιευτήρων). Ιδιαίτερη σηµασία στην περιοχή της λεκάνης απορροής του Αχελώου έχουν οι βιότοποι των εκβολών και οι λιµνοθάλασσες Μεσολογγίου-Αιτωλικού. Η χλωρίδα στην περιοχή αυτή χαρακτηρίζεται από τις διαδοχές φυτοκοινωνικών διαπλάσεων από την πεδινή ζώνη ως την αλπική περιοχή, γεγονός το οποίο διαµορφώνει µια αντίστοιχη ποικιλία πανίδας. Ιδιαίτερα οι λιµνοθάλασσες αποτελούν σπουδαίο βιότοπο για είδη ορνιθοπανίδας και για τη διατήρηση των πληθυσµιακών ισορροπιών τους σε διεθνές επίπεδο. Η κατάσταση της βλάστησης έχει υποστεί συνέπειες από τις ανθρώπινες δραστηριότητες (εκχερσώσεις, υλοτόµηση, βόσκηση, πυρκαϊές κλπ). Μπορεί όµως να θεωρηθεί ότι η εναποµένουσα βλάστηση βρίσκεται, συγκριτικά µε άλλες περιοχές της χώρας µας και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, σε καλή κατάσταση και ότι µάλλον θα βελτιωθεί στο µέλλον, λόγω του περιορισµού των πιέσεων και των θεσµοθετηµένων ρυθµίσεων για την προστασία τους. Η πανίδα της περιοχής βρίσκεται σε απόλυτη αντιστοιχία µε την κατάσταση της βλάστησης και γι αυτό εκτιµάται ότι στο άµεσο µέλλον θα βελτιωθούν οι πληθυσµιακές τους ισορροπίες. Τα χερσαία οικοσυστήµατα στη λεκάνη απορροής του Πηνειού και της Κάρλας δεν παρουσιάζουν σηµαντικές διαφορές από τα αντίστοιχα της λεκάνης απορροής του Αχελώου. Λιµναία οικοσυστήµατα δεν υπάρχουν, ενώ ιδιαίτερη σηµασία έχουν για την περιοχή αυτή οι βιότοποι του δέλτα των εκβολών του Πηνειού. Πρέπει να σηµειωθεί ότι η βλάστηση και τα χερσαία οικοσυστήµατα ένθεν και εκείθεν του υδροκρίτη, ο οποίος διαµορφώνει τις λεκάνες απορροής Αχελώου και Πηνειού, έχουν κοινά χαρακτηριστικά και ο υδροκρίτης δεν αποτελεί διαχωριστικό όριο των κοινών οικοσυστηµάτων της περιοχής. Μικρές διαφορές παρατηρούνται στα ποτάµια οικοσυστήµατα του Αχελώου και του Πηνειού, οι οποίες οφείλονται σε διαφοροποιήσεις ειδών πανίδας σε επίπεδο ειδών ή υποειδών. Οι διαφορές αυτές δεν κρίνεται ότι µπορούν να επηρεασθούν από την µεταφορά νερών του Αχελώου στον Πηνειό, όπως τεκµηριώνεται από την πολυετή λειτουργία του ταµιευτήρα Ταυρωπού, ο οποίος συντελεί στη µεταφορά νερών του Αχελώου στον Πηνειό ήδη από το 1962. Επιπτώσεις στη χλωρίδα και την πανίδα και κατά συνέπεια στις ισορροπίες των οικοσυστηµάτων από την κατασκευή και λειτουργία των έργων, θα προκύψουν και θα επηρεάσουν κυρίως την θέση των έργων (χώρος φραγµάτων, λεκάνη κατάκλυσης, χώρος εργοταξίων, λατοµεία και δανειοθάλαµοι, τεχνικά έργα κλπ). Οι µεταβολές, που προαναφέρθηκαν, θα επηρεάσουν κυρίως τη βλάστηση και θα δηµιουργήσουν οχλήσεις για την πανίδα για ένα χρονικό διάστηµα της τάξης των 10 ετών, µέχρι να αποκατασταθούν νέες ισορροπίες. Από την κατάληψη εδάφους για την κατασκευή των έργων δεν προκύπτει ότι θα προκληθεί η καταστροφή σπάνιων ή προστατευόµενων ειδών χλωρίδας, ούτε η σηµαντική καταστροφή βιοτόπων σπάνιων ή προστατευόµενων ειδών πανίδας. Για την πανίδα πρέπει να αναφερθεί ότι αν και οι µετακινήσεις της ελάχιστα θα επηρεασθούν από τα έργα, στη φάση των εργασιών θα δεχθεί ισχυρές οχλήσεις, οι οποίες θα 4
την αναγκάσουν να αποσυρθεί προς τα ορεινά. Εξαίρεση αποτελεί η ιχθυοπανίδα του Αχελώου, της οποίας οι µετακινήσεις θα αποκλεισθούν από την παρεµβολή των φραγµάτων. Όµως τα υφιστάµενα φράγµατα έχουν ήδη δηµιουργήσει αδιαπέρατους φραγµούς στην ιχθυοπανίδα και οι υφιστάµενοι ταµιευτήρες έχουν καθορίσει το ποτάµιο περιβάλλον. Για την εξασφάλιση της µετακίνησης της ιχθυοπανίδας του Αχελώου θα πρέπει να µεθοδευτεί η λήψη κατάλληλων επανορθωτικών µέτρων. Επιπτώσεις από την εκτροπή του Αχελώου δεν αναµένονται στα οικοσυστήµατα των εκβολών του Αχελώου, της λιµνοθάλασσας Μεσολογγίου-Αιτωλικού και στο δέλτα των εκβολών του Πηνειού, εφόσον διασφαλισθεί συνεχής παροχή νερού καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Η παροχή αυτή έχει προσδιορισθεί σε 21.3 m 3 /s, µετρούµενη στις εκβολές του Αχελώου και 10 m 3 /s για τον Πηνειό στο ύψος των Τεµπών. Οι πιέσεις τις οποίες δέχονται τα οικοσυστήµατα των εκβολών του Πηνειού και οι λιµνοθάλασσες Μεσολογγίου-Αιτωλικού είναι ανεξάρτητες από την εκτροπή του Αχελώου και προτείνονται συγκεκριµένα έργα και παρεµβάσεις για τη µείωση τους. Οι κύριες πηγές ρύπανσης της περιοχής της Θεσσαλίας είναι οι γεωργικές δραστηριότητες λόγω των αγροχηµικών, το σηµαντικό πλήθος µονάδων παραγωγής και επεξεργασίας γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων, οι λίγες µεγάλες βιοµηχανικές µονάδες (π.χ. Βιοµηχανία Ζαχάρεως και Θεσσαλική Χαρτοποιία) στη Λάρισα, καθώς επίσης και οι βιοµηχανικές µονάδες στην περιοχή του Βόλου. Έντονα προβλήµατα ρύπανσης εµφανίζονται στον Πηνειό και τους παραποτάµους του, παρά το γεγονός ότι τα προβλήµατα έχουν αµβλυνθεί µετά τη λειτουργία των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυµάτων των µεγαλυτέρων οικιστικών συγκροτηµάτων και βιοµηχανικών µονάδων της περιοχής. Επίσης, σηµαντικές εκποµπές µεθανίου υπολογιζόµενες σε 200.000 τόνους ετησίως, συνδέονται µε την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας της περιοχής. Πάντως από µετρήσεις του ΥΠΕΧΩ Ε στα µεγάλα οικιστικά συγκροτήµατα της Λάρισας και του Βόλου προκύπτει ότι οι τιµές των αέριων ρύπων είναι σαφώς µικρότερες από τα ανώτατα επιτρεπτά όρια και δεν παρουσιάζονται υπερβάσας. Στην Αιτωλοακαρνανία τα προβλήµατα ρύπανσης είναι µικρότερα λόγω γενικά της χαµηλότερης οικιστικής και βιοµηχανικής ανάπτυξης της περιοχής. Μικρές αρνητικές επιπτώσεις στο ατµοσφαιρικό περιβάλλον στην περιοχή των έργων, τοπικά περιορισµένες και πλήρως ανατάξιµες, αναµένονται κατά τη φάση κατασκευής εξαιτίας της κίνησης βαρέων οχηµάτων, των εκσκαφών και των εκρήξεων. Κατά τη φάση λειτουργίας αναµένονται δευτερογενείς αρνητικές επιπτώσεις στο ατµοσφαιρικό περιβάλλον της Θεσσαλίας λόγω της προβλεπόµενης αστικής και βιοµηχανικής ανάπτυξης καθώς και της αύξησης παραγωγής µεθανίου, η οποία όµως δεδοµένης της γεωγραφικής κλίµακας των έργων δεν θεωρείται αξιόλογη. Αντίθετα, εντονότερα εµφανίζονται τα προβλήµατα ρύπανσης του υδάτινου περιβάλλοντος της περιοχής του έλτα του Αχελώου κυρίως στις περιοχές Λυσιµαχίας, ιαύλου Κλείσοβας και Λ/Θ Αιτωλικού, οφειλόµενης στην εκτεταµένη χρήση αγροχηµικών και τη διάθεση αστικών και βιοµηχανικών αποβλήτων της πόλης του Αγρινίου. Το υπό µελέτη έργο δεν αναµένεται να επιβαρύνει την κατάσταση αυτή. Η Θεσσαλική πεδιάδα αποτελεί τη µεγαλύτερη ενιαία πεδινή έκταση της Χώρας που φθάνει τα 3,9 εκ. στρέµµατα γεωργικής γης (το 10% περίπου του συνόλου της γεωργικής γης της Χώρας). Αντίστοιχα στην Αιτωλοακαρνανία η συνολική αρδευόµενη και δυνάµενη να αρδευτεί έκταση ανέρχεται σε 0,68 εκ. στρέµµατα. Όσον αφορά το ανθρωπογενές περιβάλλον, η Θεσσαλία καταλαµβάνει το 10,6% της έκτασης της χώρας και το 7.2% του πληθυσµού της, ο οποίος παρουσιάζει επιβραδυνόµενο ρυθµό αύξησης καθώς και στοιχεία γήρανσης. Αντίστοιχα ο Νοµός Αιτωλοακαρνανίας καταλαµβάνει το 4,1% της έκτασης της χώρας και το 2,2% του πληθυσµού της. Ο πληθυσµός του νοµού εµφανίζει τάσεις µείωσης (µε εξαίρεση την περιοχή 5
Αγρινίου), συνεπεία της οποίας εµφανίζονται επίσης και τάσεις γήρανσης. Το ποσοστό της ανεργίας στη Θεσσαλία κυµαίνεται σε χαµηλότερα επίπεδα σε σχέση µε τον Εθνικό µέσο όρο, ενώ εκείνο της Αιτωλοακαρνανίας είναι υψηλότερο από της Θεσσαλίας, αλλά επίσης χαµηλότερο από τον Εθνικό µέσο όρο. Η οικιστική, τεχνική, διοικητική και κοινωνική υποδοµή της Θεσσαλίας είναι γενικά σε υψηλότερα επίπεδα από εκείνη της Αιτωλοακαρνανίας. Κατά τη φάση κατασκευής αναµένονται θετικές οικονοµικές επιπτώσεις στην περιοχή των έργων που θα προέρχονται από την προσφορά νέων θέσεων εργασίας αλλά και από την εξυπηρέτηση της κατασκευής µε ανθρώπινο δυναµικό. Επίσης έµµεσες θετικές επιπτώσεις αναµένονται εξαιτίας της ενίσχυσης των δικτύων οδοποιίας, τηλεπικοινωνιών και ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή των έργων. Κατά τη φάση λειτουργίας αναµένονται σοβαρές µη ανατάξιµες επιπτώσεις στις χρήσεις γης του άνω ρου του Αχελώου (περιοχή Μεσοχώρας) λόγω της κατάκλυσης 250 στρεµµάτων κατοικίσιµης έκτασης. Οι αλλαγές χρήσεων γης στην περιοχή της Θεσσαλίας που θα είναι ασθενείς, σχετίζονται κυρίως µε την, λόγω της ανάπτυξης της οικονοµίας, δηµιουργία και εγκατάσταση νέων γεωργικών βιοµηχανιών, κυρίως σε περιοχές πέριξ των αστικών κέντρων Κατά τη φάση λειτουργίας του το έργο αναµένεται ότι θα έχει σηµαντικές θετικές επιπτώσεις στην παραγωγή της αρδευόµενης-αρδεύσιµης έκτασης της Θεσσαλίας. Επίσης αναµένεται αύξηση της απασχόλησης, αύξηση του γεωργικού εισοδήµατος, καθώς και δυνατή ανάπτυξη του δευτερογενούς και τριτογενούς τοµέα, µείωση της εσωτερικής µετανάστευσης, θετικές επιπτώσεις στη δηµογραφία και στη διοικητική, τεχνική και κοινωνική της υποδοµή. Επιπτώσεις στις παραπάνω κατηγορίες δεν αναµένονται στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας. Στον τοµέα της παραγωγής ενέργειας αναµένεται µείωση της συνολικά παραγόµενης ενέργειας σε σχέση µε τη µηδενική εναλλακτική λύση (µη εκτροπή στη Θεσσαλία αλλά πλήρης ανάπτυξη του ΥΗΣ προγράµµατος της ΕΗ). Με τα επανορθωτικά όµως µέτρα που προτείνονται στην παρούσα µελέτη εκτιµάται ότι είναι δυνατόν να υπερκαλυφθούν οι ενεργειακές αυτές απώλειες µε διαφορετική λειτουργία των έργων (pump-storage). Η περιοχή του άνω ρου του Αχελώου χαρακτηρίζεται από µια ιδιαίτερη πολιτιστική και ιστορική ταυτότητα, οφειλόµενη κυρίως στο ανάγλυφο και το ορεινό της περιοχής. Η µακραίωνη ιστορία της ξεκινάει από τους Βυζαντινούς χρόνους, συνεχίζει στην περίοδο της Τουρκοκρατίας κατά την οποία η περιοχή διατηρούσε σχετική αυτονοµία, µέχρι το 1881 οπότε γίνεται η προσάρτηση της στην υπόλοιπη Ελλάδα. Τα πλέον αξιόλογα δείγµατα της πολιτιστικής της κληρονοµιάς είναι τα πολυάριθµα µοναστήρια, προεξάρχοντος του µοναστηρίου του Αγ. Γεωργίου Μυρόφυλλου στην οµώνυµη περιοχή, τα πέτρινα και τοξωτά γεφύρια και οι νερόµυλοι. Ο τουρισµός έχει αναπτυχθεί σε χαµηλά επίπεδα στην περιοχή, µε εξαίρεση τις περιοχές του Πηλίου, των Τεµπών, των Μετεώρων-Καλαµπάκας και της λίµνης Ταυρωπού. Το έργο αναµένεται ότι θα είναι θετικές επιπτώσεις στον τοµέα της αναψυχής. Κατά τη λειτουργία του έργου θα προκληθεί η καταστροφή του µοναστηριού του Αγ. Γεωργίου Μυρόφυλλου και πλήθους λιγότερο αξιόλογων εκκλησιών, καθώς επίσης και τοξωτών και πέτρινων γεφυριών και νερόµυλων. Για την άµβλυνση των επιπτώσεων αυτών, οι οποίες θεωρούνται ως ιδιαίτερα σηµαντικές αρνητικές και µη αναστρέψιµες, προτείνεται η άµεση λήψη σειράς επανορθωτικών 6
2.2 Συµπεράσµατα 1. Το υπό µελέτη έργο έχει πολλαπλή σκοπιµότητα: Παραγωγή ΥΗ ενέργειας κατά τη µεταφορά νερού από τα µεγάλα υψόµετρα της Ν. Πίνδου στα χαµηλά υψόµετρα της Θεσσαλίας καθώς και εξοικονόµηση ενέργειας από τον περιορισµό των αντλήσεων για άρδευση στη Θεσσαλία Παροχή νερού για βελτίωση των αρδευτικών συνθηκών των σήµερα ανεπαρκώς αρδευόµενων περιοχών της Θεσσαλίας που ανέρχονται σε 2.4 εκατ. στρέµµατα, Παροχή νερού για ύδρευση των µεγάλων οικιστικών συγκροτηµάτων της Θεσσαλίας που σήµερα αντιµετωπίζουν πιεστικές ανάγκες Περιβαλλοντική και οικολογική σκοπιµότητα που συνίσταται στην ανάσχεση της εξαντλητικής εκµετάλλευσης των υπογείων νερών της Θεσσαλίας και στη διάθεση ποσοτήτων νερού µέσα στην κοίτη του Πηνειού, ικανών να συντηρούν τα ποτάµια οικοσυστήµατα, να βελτιώσσυν την ποιότητα των γερών του ποταµού και να αναβαθµίσουν το έλτα του. Για την εξυπηρέτηση των παραπάνω σκοπιµοτήτων το µελετώµενο έργο αποτελείται από τα εξής επιµέρους έργα: Φράγµα και ταµιευτήρας Μεσοχώρας ΥΗΣ Γλύστρας Φράγµα, ταµιευτήρας και ΥΗΣ Συκιάς Σήραγγα εκτροπές από ταµιευτήρα Συκιάς µέχρι το Πευκόφυτο Θεσσαλίας, δια της οποίας θα µεταφέρονται προς Θεσσαλία 600 x 106 m 3 /έτος από τα νερά του Αχελώου ΥΗΣ Πευκόφυτου Aναρρυθµιστική δεξαµενή Μαυροµµατίου και ΥΗΣ Μαυροµµατίου 2. Για την ικανοποίηση των αναγκών εκτίµησης και αξιολόγησης των επιπτώσεων από το µελετώµενο έργο έχουν θεωρηθεί τέσσερις εναλλακτικές λύσεις, κάθε µία µε ουσιωδώς διάφορο σχεδιασµό και διαφορετικές επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, αλλά και διαφορετικό βαθµό επίτευξης του επιδιωκόµενου στόχου. Μηδενική λύση: Με τον όρο αυτό εννοείται η κατάσταση η οποία θα διαµορφώνεται στη Θεσσαλία, αν δεν γινόταν κανένα έργο καθώς και η εξέλιξη που θα υπήρχε υπό τις σηµερινές τάσεις. Στην περίπτωση αυτή αναµένονται ισχυρά αρνητικές επιπτώσεις στη Θεσσαλία από πλευράς οικονοµίας, αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης, φυσικών πόρων (υπόγεια νερά) και ποιότητας περιβάλλοντος, λόγω της έλλειψης νερού. Μη εκτροπή του Αχελώου και κάλυψη υδατικών αναγκών Θεσσαλίας από τοπικούς πόρους. Με τη λύση αυτή θεωρείται ότι δεν εκτρέπονται νερά από τον Αχελώο αλλά η ανάπτυξη της Θεσσαλίας επιτυγχάνεται µε την κατασκευή σειράς ταµιευτήρων στην ορεινή περίµετρο της θεσσαλικής πεδιάδας. Στην περίπτωση αυτή αναµένονται ενδεχοµένως θετικές επιπτώσεις στην παραγωγή ενέργειας από τη δυνατότητα ανάπτυξης ΥΗΣ έργων κατά µήκος του Αχελώου και ταυτόχρονα αρνητικές επιπτώσεις στη Ν. Πίνδο από την κατασκευή των έργων αυτών. Η Αιτωλοακαρνανία θα µείνει ανεπηρέαστη. Η κατασκευή σειράς ταµιευτήρων στην ορεινή Θεσσαλία θα προκαλέσει συναφείς τοπικές επιπτώσεις αλλά και επιπτώσεις στο έλτα του Πηνειού λόγω µείωσης της στερεοµεταφοράς. Η κάλυψη των υδατικών αναγκών της Θεσσαλίας θα είναι µερική, µε αντίκτυπο στην οικονοµική, αστική και περιφερειακή ανάπτυξη και στην ποιότητα του περιβάλλοντος. 7
Εκτροπή 1,1 δισ.m 3 ετησίως από Αχελώο. Η λύση αυτή προβλέπει σε σχέση µε τη µελετώµενη την επιπλέον κατασκευή των ταµιευτήρων Πύλης - Μουζακίου και σειράς αρδευτικών έργων µεταφοράς καi διανοµής του νερού στον θεσσαλικό κάµπο. Με τη λύση αυτή αναµένονται θετικές επιπτώσεις από την ενεργειακή αξιοποίηση του µεταφερόµενου νερού, τοπικές αρνητικές επιπτώσεις στη Ν. Πίνδο και τη Θεσσαλία (Πύλη - Μουζάκι) από την κατασκευή των φραγµάτων (από πλευράς οικιστικής, τοπίου, χρήσεων γης, οικοσυστηµάτων) και επάρκεια νερού για κάλυψη του µεγαλύτερου µέρους των υδατικών αναγκών της Θεσσαλίας µε ισχυρό θετικό αντίκτυπο στους τοµείς της οικονοµίας, αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης, φυσικών πόρων (αναπλήρωση υπογείων νερών), ποιότητας επιφανειακών νερών και διατήρησης οικοσυστηµάτων. Συνάµα όµως λόγω µεγάλης αφαίρεσης νερού από τον Αχελώο θα απαιτηθεί πολύ προσεκτική διαχείριση των υδατικών πόρων για την ταυτόχρονη ικανοποίηση των ενεργειακών, αρδευτικών, υδρευτικών και οικολογικών αναγκών της Αιτωλοακαρνανίας. Η µελετώµενη λύση. Με τη µελετώµενη λύση εκτροπής 600 εκατ.m3/έτος από τον Αχελώο αναµένονται θετικές ενεργειακές επιπτώσεις και τοπικές αρνητικές επιπτώσεις στη Ν. Πίνδο, ως άνω. Επίσης δεν θα υπάρχουν οι αρνητικές επιπτώσεις στη Θεσσαλία λόγω κατασκευής των ταµιευτήρων Πύλης και Μουζακίου. Από την άποψη της επάρκειας νερού στη Θεσσαλία θα υπάρξει ικανοποιητική κάλυψη των αναγκών της σήµερα ανεπαρκώς αρδευόµενης περιοχής των 2,4 εκατ. στρεµµάτων, των αναγκών ύδρευσης, των οικολογικών αναγκών και εκείνων για τη σταθεροποίηση των υπογείων υδατίνων αποθεµάτων. Υπό αυτές τις συνθήκες επάρκειας νερού στη Θεσσαλία αναµένεται θετικός αντίκτυπος στους τοµείς της οικονοµίας, αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης, φυσικών πόρων, ποιότητας επιφανειακών νερών και διατήρησης οικοσυστηµάτων. Στην Αιτωλοακαρνανία, µε κατάλληλη διαχείριση του νερού µέσω των υφισταµένων έργων νοουµένων ως πολλαπλής σκοπιµότητας, πρακτικά δεν αναµένονται επιπτώσεις. Προκύπτει έτσι η επιλογή αυτή ως η βέλτιστη λύση για την επίτευξη του τεθέντος στόχου από άποψη περιβαλλοντική, περιφερειακής ανάπτυξης και διαχείρισης των νερών. Το συγκριτικό πλεονέκτηµα της λύσης αυτής είναι ότι διασφαλίζει µε το µικρότερο οικονοµικό κόστος την επιθυµητή ανάπτυξη της Θεσσαλίας, δεν υποθηκεύει την ανάπτυξη άλλων περιοχών, αποτελεί τη µικρότερη δυνατή παρέµβαση στο φυσικό περιβάλλον και εξασφαλίζει την ισόρροπη ανάπτυξη της χώρας. 3. Η υφιστάµενη σήµερα κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή των έργων χαρακτηρίζεται κυρίως από τα εξής στοιχεία: Στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας, µέση οικονοµική και περιφερειακή ανάπτυξη, αφθονία υδατικών πόρων και σοβαρή πίεση στα φυσικά οικοσυστήµατα και βιότοπους του Κάτω Αχελώου λόγω των εγγειοβελτιωτικών έργων που έγιναν στην περιοχή τις τελευταίες δεκαετίες, και των ταµιευτήρων της ΕΗ. Στην άµεση περιοχή των έργων (Ν. Πίνδος), οικονοµικά και κοινωνικά υπανάπτυκτη, ύπαρξη τοπίων φυσικού κάλλους, παρουσία αδιατάρακτων οικοσυστηµάτων αλλά και οικοσυστηµάτων έντονα υποβαθµισµένων λόγω υπερβόσκησης, καθώς επίσης και παρουσία κατασκευών µε αξιόλογο ιστορικό και αρχιτεκτονικό χαρακτήρα. Στην περιοχή της Θεσσαλίας, µέση οικονοµική και περιφερειακή ανάπτυξη, έντονη οικιστική ανάπτυξη µε παρεπόµενα προβλήµατα ύδρευσης, αφθονία γεωργικής γης µε έλλειψη αρδευτικού νερού που οδηγεί σε επικίνδυνη υπερεκµετάλλευση των υπογείων αποθεµάτων, προβλήµατα ποσότητας και ποιότητας νερού των επιφανειακών αποδεκτών, λόγω, πρακτικώς στείρευσης της θερινής παροχής 8
Οι δύο περιοχές, της Αιτωλοακαρνανίας και της Θεσσαλίας, ευρίσκονται σχεδόν σε παρόµοια στάθµη ανάπτυξης, κλειδί της οποίας είναι το νερό. Η εύφορη γεωργική γη της Θεσσαλίας της δίνει τη δυνατότητα περαιτέρω ώθησης µε προϋπόθεση την επάρκεια νερού. Η προοπτική αυτή για να είναι και περιβαλλοντικά αποδεκτή συνεπάγεται την ανάσχεση της υπερεκµετάλλευσης των υπογείων νερών της Θεσσαλίας µε τη µεταφορά νερού. Αυτό µπορεί να πραγµατοποιηθεί µε τη µερική εκτροπή νερών του άνω ρου του Αχελώου και την ορθολογική διαχείριση και ανακατανοµή των νερών µεταξύ Θεσσαλίας και Αιτωλοακαρνανίας, όπου αυτά υπερεπαρκούν. 4. Οι επιπτώσεις του έργου διακρίνονται σε επιπτώσεις από τη φάση κατασκευής και σε επιπτώσεις κατά τη φάση λειτουργίας. Περαιτέρω διακρίνονται σε θετικές (ασθενείς ή ισχυρές) και αρνητικές (ασθενείς, µέτριες ή ισχυρές). Οι τελευταίες χαρακτηρίζονται όπου αρµόζει ως αντιστρεπτές ή µη αντιστρεπτές και ως µη αντιµετωπίσιµες, µετρίως αντιµετωπίσιµες ή αντιµετωπίσιµες µε κατάλληλα µέτρα. Η γενική εικόνα που προκύπτει έχει ως ακολούθως: Στην Αιτωλοακαρνανία, µε κατάλληλη διαχείριση του νερού µέσω των υφισταµένων έργων και αξιοποίηση των φυσικών ταµιευτήρων (λίµνες Τριχωνίδας, Λυσιµαχίας, Οζερού), πρακτικά δεν αναµένονται επιπτώσεις. ιαφαίνεται πάντως η ανάγκη τα τεχνικά έργα αποταµίευσης νερού στην περιοχή να αρχίσουν πλέον να χρησιµοποιούνται µέσα στα πλαίσια της διαχείρισης του καθεστώτος ως έργα πολλαπλής σκοπιµότητας (ενεργειακής, αρδευτικής, υδρευτικής, οικολογικής). Στη Θεσσαλία, αναµένεται συνολικά βελτίωση των οικονοµικών και κοινωνικών µεγεθών. Η αναµενόµενη περιφερειακή ανάπτυξη θα καταστεί δυνατόν να προχωρήσει χωρίς περαιτέρω υποβάθµιση, ακόµα και µε βελτίωση, βασικών συνιστωσών του περιβάλλοντος (ποσότητα και ποιότητα των υπογείων και επιφανειακών νερών), υπό τον όρο ότι η µεταφορά νερού στη Θεσσαλία θα ολοκληρωθεί µε τα κατάλληλα έργα άρδευσης ώστε να επιτευχθεί η ενδεδειγµένη χωρική κατανοµή του επιφανειακού νερού που θα υποκαταστήσει τις αντλήσεις από την υπόγεια υδροφορία. Στην ορεινή περιοχή των έργων αναµένεται υποβάθµιση του τοπίου και των φυσικών οικοσυστηµάτων λόγω της κατασκευής, επιπτώσεις µη αντιστρεπτές και µερικώς αντιµετωπίσιµες, τοπικού όµως χαρακτήρα. Αρνητικές επιπτώσεις µετρίου βαθµού κατά την λειτουργία των έργων αναµένονται στην παραποτάµια βλάστηση και την ιχθυοπανίδα. Αρνητικές επιπτώσεις επίσης αναµένονται και στο ανθρωπογενές περιβάλλον (οικισµός, υποδοµές, χρήσεις γης, δηµογραφικά µεγέθη) των παραλίµνιων χωριών, µε έµφαση στη Μεσοχώρα. Αναµένονται όµως και θετικές επιπτώσεις από τη δηµιουργία ενός νέου αξιόλογου λιµναίου τοπίου και την δυνατότητα δηµιουργίας νέων βιοτόπων. Μία τέτοια εξέλιξη, υπό τα κατάλληλα µέτρα, θα δώσει αναπτυξιακή ώθηση στην περιοχή µε βάση δραστηριότητες τουρισµού - αναψυχής. Τέλος, ισχυρές αρνητικές επιπτώσεις και µερικώς αντιµετωπίσιµες αναµένονται στον τοµέα του πολιτισµού λόγω κατάκλισης κατασκευών µε αξιόλογο ιστορικό και αρχιτεκτονικό χαρακτήρα. 5. Για την αντιµετώπιση των επιπτώσεων προτείνεται ένα πλέγµα µέτρων, τα κυριότερα των οποίων είναι: ιατήρηση µιας ελάχιστης συνεχούς παροχής στην κοίτη του ποταµού Αχελώου, µε την υποχρεωτική διέλευση καταλλήλων ποσοτήτων νερού σε συνεχή βάση αµέσως κατάντη των ταµιευτήρων (Μεσοχώρας, 1.5 m 3 /sec, Συκιάς, 5 m 3 /sec, και, στις εκβολές του Αχελώου, 21.3 m 3 /sec). Παρόµοια υποχρέωση προτείνεται και για τον Πηνειό ποταµό µε ελάχιστη οικολογική παροχή 10 m 3 /sec, µετρούµενη στο ύψος 9
της κοιλάδας των Τεµπών και εξασφαλιζόµενη σε τελευταία ανάλυση από τις εισαγόµενες στη Θεσσαλία ποσότητες νερού. Πλήρης αξιοποίηση των εισαγοµένων στη Θεσσαλία ποσοτήτων νερού µε στόχο την υποστήριξη της ανάπτυξης ταυτόχρονα µε την περιβαλλοντική αναβάθµιση. Προς τούτο είναι απαραίτητη η κατασκευή αρδευτικών έργων εντός της σήµερα αρδευόµενης έκτασης της Θεσσαλίας ώστε να καταστεί δυνατή η υποκατάσταση νερού που σήµερα αντλείται, µε επιφανειακό νερό, στις κρίσιµες περιοχές που εµφανίζονται τα προβλήµατα υπερεκµετάλλευσης των υπογείων νερών. Μέτρα επανορθωτικά, ή µετριασµού των επιπτώσεων από την κατασκευή. Πέραν των επιµέρους τεχνικών µέτρων, πρωτεύουσας σηµασίας είναι η υποστήριξη της περιφερειακής ανάπτυξης στην, ούτως ή άλλως, προβληµατική ορεινή περιοχή της Ν.Πίνδου, κάτω από τις νέες συνθήκες. Ενιαία διαχείριση των ταµιευτήρων του Αχελώου θεωρουµένων ως έργων πολλαπλής σκοπιµότητας (ενεργειακής, αρδευτικής, υδρευτικής, οικολογικής). Σύσταση διοικητικού και οικονοµικού οργανισµού που θα ρυθµίζει τη διαχείριση των υδατικών πόρων τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Η βελτιστοποίηση της διαχείρισης του κοινού πλέον υδατικού πόρου (Αχελώος) µέσα σε ένα πλέγµα ανταγωνιστικών χρήσεων (ενέργεια, άρδευση, ύδρευση, περιβάλλον) και χρηστών (Αιτωλοακαρνανία, Θεσσαλία), προϋποθέτει την εκπροσώπηση στο µηχανισµό αυτόν όλων των χρηστών, περιλαµβανοµένων των οργανισµών οικολογικού ενδιαφέροντος. Κατασκευή µικρών ΥΗΣ έργων στην περιοχή Μουζακίου και Πευκόφυτου για τη βελτίωση ενεργειακής παραγωγής µε το µελετώµενο σχήµα. Κατασκευή µουσείου στη Ν. Πίνδο για τη στέγαση τεκµηρίων ή και στοιχείων από τα ιστορικά και αρχιτεκτονικά µνηµεία που πρόκειται να κατακλυσθούν από τα νερά των ταµιευτήρων. 6. Με στόχο τη βέλτιστη περιβαλλοντικά ένταξη των έργων προτείνονται δύο δέσµες µέτρων, κατά τη διάρκεια κατασκευής και λειτουργίας. Η πρώτη αφορά σε εξειδικευµένες µελέτες εφαρµογής κατά τη διάρκεια κατασκευής και λειτουργίας για τη βελτίωση και εξειδίκευση των επανορθωτικών µέτρων ή τη βελτίωση του συστήµατος διαχείρισης. Η δεύτερη αφορά στην εφαρµογή προγραµµάτων παρακολούθησης κρίσιµων για την ορθολογική διαχείριση του έργου παραµέτρων (υδρολογικών, υδρογεωλογικών, οικολογικών κλπ) καθώς και της εξέλιξης των διαχρονικών επιπτώσεων σε συνδυασµό µε την αποτελεσµατικότητα των µέτρων 10