ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 1. Το ζήτηµα της ηµοκρατίας (α) Η δηµοκρατία συστατικό στοιχείο της αλλαγής Η δοµική κοινωνική αλλαγή, διαρθρωτικός κοινωνικός µετασχηµατισµός, τον οποίο επαγγέλλεται και προωθεί µε τη λαϊκή εντολή το ΠΑΣΟΚ, προϋποθέτει αλλά και συνεπάγεται τον άνθρωπο, συνειδητό εργαζόµενο και δηµιουργό, ενεργό πολίτη, κι αντικειµενικά πρωταγωνιστή των εξελίξεων, που αφορούν σε κάθε τοµέα της δηµόσιας ζωής, της παραγωγής, της µόρφωσης και του πολιτισµού. Έτσι η δηµοκρατία, ως διαδικασία, µέθοδος κι εργαλείο, ουσιαστικής καθηµερινής κι υπεύθυνης συµµετοχής του λαού, αποκέντρωσης της πολιτικής οικονοµικής και κοινωνικής εξουσίας, κοινωνικοποίησης της ζωής, της πρωτοβουλίας και της δράσης, κι αυτοδιαχείρισης της φυσικής και κοινωνικοοικονοµικής πραγµατικότητας της πατρίδας µας και της αναπτυξιακής προοπτικής της, αποτελεί συστατικό στοιχείο της κοινωνικής αλλαγής αλλά και καταλύτη κατοχύρωσης, διασφάλισης και συνεχούς διεύρυνσής της. Για µας, δηµοκρατία είναι η ολοκλήρωση της πολιτικής χειραφέτησης, της συλλογικής ανάλυσης, επεξεργασίας και παρέµβασης και της δηµιουργικής µαζικής πάλης. Η δηµοκρατία ξεκινάει από το κόµµα, το σχολείο, τον κοινωνικό κι επιστηµονικό φορέα διαπαιδαγωγεί συνειδήσεις, επιδρά διαλεχτικά σε νοοτροπίες, συµπεριφορές και πρακτικές, κι ασκείται καθηµερινά, δοκιµάζεται σ' όλους τους θεσµούς, τη Βουλή, τα συνδικάτα και την Τοπική Αυτοδιοίκηση και σταθερά διευρύνεται και βαθαίνει. (β) Εθνική Συµφιλίωση - Ισονοµία - Ισοπολιτεία Οι κοινωνικές δυνάµεις της συντήρησης, της αντίδρασης και της υποτέλειας, που κράτησαν µ' ελάχιστα διαλείµµατα την εξουσία στην πατρίδα µας, απ' την απελευθέρωση κι εδώθε, αποστέωσαν κι εκφύλισαν συνειδητά τη δηµοκρατία σύµφωνα µε τις κυρίαρχες επιλογές τους, στο πολιτικό υποκατάστατό της, της
περιοδικής δηλαδή επικύρωσης της εξουσίας τους, µ' εργαλείο την µονοκοµµατική, ρουσφετολογική και ψηφοθηρική άσκησή της, και µόνο για εκείνους που εξαναγκαζόταν, ανεχόταν ή επέλεγαν να κάνουν χρήση των προνοµίων που αυτή συνεπαγόταν. Έτσι, πρωταρχικό χρέος κι άµεσης προτεραιότητας πολιτική πρακτική, ήταν κι είναι για µας, η αποκατάσταση της ισονοµίας και της ισοπολιτείας για κάθε έλληνα κι ελληνίδα σε κάθε γωνιά της πατρίδας µας, ανεξάρτητα απ' την ταξική προέλευση, το φύλο, τις φυσικές γεωγραφικές ανισότητες, την ιδεολογική πίστη, τις θρησκευτικές κι άλλες κοινωνικές επιλογές του κάθε πολίτη. Ίδιες, ισότιµες κι ίδιας ποιότητας ευκαιρίες µόρφωσης, δουλειάς και πολιτισµού, αντικειµενικές κι αξιοκρατικές δηµόσιες και διαφανείς διαδικασίες σε κάθε τοµέα της ζωής µας κατοχυρώνονται µε συστηµατικότητα και συνέπεια καθηµερινά. Θεµέλιο, όµως για µια τέτοια πολιτική ήταν αντικειµενικά, η εθνική συµφιλίωση, η αποτίναξη της τεχνητής εµφυλιοπολεµικής διαίρεσης, το χτίσιµο µ' άλλα λόγια της Εθνικής Λαϊκής Ενότητας, στα πλαίσια της οποίας λειτούργησε ήδη, η συνετή, ώριµη και χωρίς ρεβανσισµούς, αναγνώριση του έπους της Εθνικής µας Αντίστασης κι η επιστροφή των πολιτικών προσφύγων. Η πολιτική αυτή, προορίζεται να ολοκληρωθεί µε συνέπεια, µε την απόδοση των κτηµάτων των πολιτικών προσφύγων και την διαµόρφωση των όρων για την υλική αποκατάσταση των αγωνιστών της Εθνικής µας Αντίστασης. (γ) ηµοκρατία στους αντιπροσωπευτικούς θεσµούς και στους θεσµούς άµεσης λαϊκής συµµετοχής Το ΠΑΣΟΚ, έχοντας ιδεολογικά επιλέξει, τον κάθε πολίτη κι εργαζόµενο και τις συλλογικές µαζικές κοινωνικές και πολιτικές του εκφράσεις, ως µοχλό των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων, κι ως θεµέλιο της δηµοκρατίας και της κοινωνικής αλλαγής, χτίζει σ' όλα τα επίπεδα τις προϋποθέσεις για να κατασφαλισθεί, η υπεύθυνη, ουσιαστική κι ενεργός συµµετοχή του σ' όλες τις διαδικασίες και αποφάσεις που τον αφορούν. Έτσι στους αντιπροσωπευτικούς θεσµούς η παρέµβαση του πολίτη, είναι διαρκής και αποφασιστική, τόσο στη φάση της συγκρότησης της στρατηγικής και τακτικής και της διαµόρφωσης των αντίστοιχων προγραµµατικών επιλογών και πρακτικών των κοινωνικών δυνάµεων της αλλαγής, µέσα απ' την αξιοποίηση κι ολοκληρωµένη 2
συνάρθρωση των ώριµων στόχων των επί µέρους κινηµάτων, όσο και στη φάση της στήριξης και του ελέγχου υλοποίησης κι εφαρµογής των σχετικών ρυθµίσεων. Στους θεσµούς άµεσης λαϊκής συµµετοχής η ουσιαστική παρέµβαση του πολίτη, του κάθε εργαζόµενου, προϋποθέτει µια ανώτερη ποιότητα συµβολής και µια σταθερά ανελισσόµενη δυναµική, στο βαθµό, που όλο και περισσότεροι πολίτες, θα πρέπει κάθε µέρα να απεγκλωβίζονται απ' τη λογική του να αρκούνται στη θέαση και την "κατ' απονοµή" στήριξη του έργου των αντιπροσώπων τους, και να προσχωρούν στην ανοιχτή δηµοκρατική δράση, στον τόπο δουλειάς, στη γειτονιά, στα κοινά, γενικότερα, καταχτώντας στην καθηµερινή πράξη, µε τη συστηµατική, συλλογική, κι υπεύθυνη δουλειά τους, νέα πεδία δηµοκρατικής κοινωνικής εξουσίας. Η διάταξη της οργάνωσης κι η στήριξη των µαζικών κινηµάτων, θα πρέπει να προσανατολίζουν το λαό και τους εργαζόµενους, τη νεολαία και τις γυναίκες να συµµετέχουν, µε αξιόπιστη κι ολοκληρωµένη ενηµέρωση και πληροφόρηση στα όργανα των νέων θεσµών, να µετασχηµατίζουν δηµιουργικά και να συνθέτουν τις δευτερεύουσες αντιθέσεις, σε µια ενιαία αντίληψη στρατηγικής κι επιµέρους ταχτικών στόχων, θεµελιώνοντας τον ηµοκρατικό Προγραµµατισµό, στελεχώνοντας κάθε συλλογική πρωτοβουλία αντιµετώπισης των πολύπλοκων κοινωνικών προβληµάτων κι ολόπλευρης αξιοποίησης των φυσικών κι ανθρώπινων δυνατοτήτων της πατρίδας µας, και διαµορφώνοντας τις σταθερές προϋποθέσεις για την εθνικά ανεξάρτητη, αυτοδύναµη και σύµµετρη, οικονοµική, κοινωνική και πολιτισµική ανάπτυξη του τόπου µας και το σοσιαλιστικό µετασχηµατισµό. 2. Η συµµετοχή του λαού στην ανάπτυξη (α) Ο δηµοκρατικός προγραµµατισµός και η λαϊκή συµµετοχή Για να υπάρξει δηµοκρατικός προγραµµατισµός της ανάπτυξης µε λαϊκή συµµετοχή, οφείλουµε να συγκροτήσουµε άµεσα, µε επιστηµονική µεθοδολογία, µε τις κατάλληλες θεσµικές και διοικητικές πρωτοβουλίες και µε συστηµατική δουλειά, την άκρως απαραίτητη, ακριβή, αξιόπιστη και ολοκληρωµένη υποδοµή µετρητικών και ποιοτικών πληροφοριών για τη φυσική και κοινωνικοοικονοµική πραγµατικότητα της χώρας µας και τις τάσεις µεταβολής της δια µέσου του χρόνου, σ' εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Γιατί, είναι δυνατός ο δηµοκρατικός προγραµµατισµός εναλλακτικών αναπτυξιακών µελλόντων για µια περιοχή, κι η επιλογή µε τη λαϊκή συµµετοχή, του βέλτιστου απ' 3
αυτά, κι ακόµα, µπορεί να υπάρξει συστηµατική παρακολούθηση, κοινωνικός έλεγχος και σταθερός επαναπροσδιορισµός της εφαρµογής αναπτυξιακών προγραµµάτων, µόνον όταν είναι γνωστά τα φυσικά κι ανθρώπινα διαθέσιµά της, η διαλεχτική αλληλεπίδρασή τους, και τα ποσοτικά και ποιοτικά µεγέθη τους, στα πλαίσια των εθνικών δυνατοτήτων κι επιλογών. Χωρίς την υποδοµή αυτή, που προϋποθέτει συστηµατικές έρευνες κι απογραφές (Εθνικό Κτηµατολόγιο, Απογραφές Χρήσεων και Αξιών Γης, Έρευνες Φυσικών ιαθεσίµων κ.λ.π.), η λαϊκή συµµετοχή αντικειµενικά περιορίζεται, µια που στερείται της δυνατότητας τεκµηρίωσης κι ορθολογικής αξιολόγησης των αναπτυξιακών προτάσεων κι επιλογών. Μέχρι να συγκροτηθεί η αναπτυξιακή υποδοµή βασικών µελετών, που αποτελεί άµεσο χρέος της Κυβέρνησης, ο λαός, µε φαντασία, δηµιουργικότητα κι ευρηµατικότητα, θα πρέπει ν' αξιοποιεί όλες τις δυνατότητες σ' εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο (Πανεπιστήµια, ηµόσιες Υπηρεσίες, Αρχεία Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Σχολεία, Συλλόγους Επιστηµόνων, Κοινωνικούς φορείς, Ιστορικές και Στατιστικές καταγραφές και µαρτυρίες) προκειµένου να βασίζει τις επιλογές του, στο πιο αξιόπιστο, ακριβές κι ολοκληρωµένο, κατά το δυνατό, υλικό, για τη φυσική και κοινωνικοοικονοµική πραγµατικότητα της περιοχής για την οποία προορίζεται το αναπτυξιακό σχέδιο. Η λαϊκή συµµετοχή λοιπόν στον δηµοκρατικό προγραµµατισµό, συνεισφέρει, πέρα απ' το µετασχηµατισµό των ώριµων αιτηµάτων σε συγκεκριµένες αναπτυξιακές προτάσεις, την συνείδηση της αξιόπιστης συλλογικής αξιολόγησης τεκµηριωµένων εναλλακτικών λύσεων, αλλά και την σταθερή αναφορά τους στο σύστηµα ιεραρχήσεων προτεραιοτήτων που συγκεντρώνει την ευρύτερη κοινωνική συναίνεση. Κι η οργάνωση αυτή οφείλει να δηµιουργήσει τις προϋποθέσεις για ανάπτυξη συλλογικών πρωτοβουλιών τεκµηρίωσης του δηµοκρατικού προγραµµατισµού. (γ) Η λαϊκή συµµετοχή στην παραγωγική διαδικασία στους νέους παραγωγικούς και κοινωνικούς θεσµούς Οι επιλογές της άρχουσας τάξης στην Ελλάδα, µέσα απ' τους ιδεολογικούς µηχανισµούς του κράτους, κι ιδιαίτερα, απ' το εκπαιδευτικό σύστηµα, καλλιέργησαν συνειδητά και σφυρηλάτησαν απ' τη µια µεριά νοοτροπίες συµπεριφορές και πρακτικές θεοποίησης: της ατοµικής επιχειρηµατικής πρωτοβουλίας και της ιδιοκτησίας στη γη και την οικοδοµή κι απ' την άλλη, εµπόδισαν, και πολλές φορές 4
κατέστειλαν µε βίαιους τρόπους, απόπειρες συλλογικής µορφής κοινωνικής ζωής και παραγωγής, ταυτίζοντας τες µισαλλόδοξα µε τους δήθεν εχθρούς της ελευθερίας και της δηµοκρατίας. Κι' αυτό γιατί, π.χ., ο σταθερά εξαρτηµένος ατοµικός τρόπος παραγωγής του πάντα µη αυτοδύναµου καλλιεργητή, µε τον οριακό, κατατµηµένο και διεσπαρµένο αγροτικό κλήρο, τον εξανάγκαζε να προσδένεται στο άρµα του προστάτηκοµµατάρχη, (που άνοιγε τις πόρτες της Αγροτικής Τράπεζας για δανεισµό, ή διεκδικούσε κι επιτύγχανε οριακές και πάλι επιδοτήσεις και αποζηµιώσεις, µε τρόπο ώστε, οι συντηρητικές δυνάµεις, να χειρίζονται τις δικλείδες ασφαλείας της λελογισµένης προλεταριοποίησης του αγροτικού πληθυσµού, µε βάση τις ανάγκες, των κάθε φορά ευκαιριακών επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών επενδύσεων, που δίναν το µέγιστο κέρδος. Η δική µας αντίληψη για την κοινωνία και την παραγωγή, διαµετρικά αντίθετη µε την επιλογή της συντήρησης για συγκεντρωτική, αυταρχική, εξουσίαση εξαρτηµένων κι αλλοτριωµένων υπηκόων-ψηφοφόρων, διατρέχει ήδη, ως ιδεολογία και πρακτική, όλους τους κοινωνικούς και παραγωγικούς θεσµούς που προωθήσαµε και που θεµελιώνουν συστηµατικά και κατοχυρώνουν τον σοσιαλιστικό µετασχηµατισµό, στο συγκεκριµένο όµως επίπεδο συνείδησης, ανάπτυξης και δυναµικής του οργανωµένου λαϊκού κινήµατος. Έχουµε πολλές φορές πει στον Ελληνικό Λαό, ότι ο δικός µας δηµοκρατικός δρόµος για το σοσιαλισµό µπορεί ν' ανοίξει και να στηριχθεί, σ' εκείνα τα βήµατά του µόνο, που διαλεχτικά καταχτούν την κατανόηση, τη συνείδηση, τη συµπόρευση, τη συναίνεση και τη µαχητική συµπαράταξη της µεγάλης πλειοψηφίας του λαού µας που συγκροτούν αντικειµενικά το µπλοκ των κοινωνικών δυνάµεων της αλλαγής. Ο πρωταγωνιστικός τους ρόλος στις εξελίξεις χτίζεται σήµερα απ' το σχολειό, που διδάσκει, δοκιµάζει και πειραµατίζεται: τη λαϊκή συµµετοχή, την ισοτιµία της δουλειάς του µυαλού και του χεριού, την έρευνα, την αποκέντρωση, την αγάπη στον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον, την κοινωνικοποίηση, το δηµοκρατικό προγραµµατισµό, την περιφερειακή ανάπτυξη και την αυτοδιαχείριση. Οι µαθητικές κοινότητες, η ισότιµη συµµετοχή κι η οριζόντια δηµιουργική δηµοκρατική λειτουργία δασκάλων και φοιτητών στο περιεχόµενο και στο πρόγραµµα των σπουδών αλλά και σε κάθε απόφαση που αφορά τη δοµή και λειτουργία των ΑΕΙ και των ΤΕΙ, ο ριζοσπαστικός εκδηµοκρατισµός των δοµών των λειτουργιών και του περιεχοµένου σπουδών σ' όλες τις βαθµίδες παιδείας, οι σχολικοί 5
συνεταιρισµοί, οι συλλογικές πρωτοβουλίες µόρφωσης και πολιτισµού, η σταθερή σύνδεση του σχολείου µε την κοινότητα, την παραγωγή και τις αναπτυξιακές ανάγκες της περιφέρειας, οι ίσες ευκαιρίες των νέων µας σε κάθε γωνιά της πατρίδας µας, κι η ψήφος στα 18, αποτελούν µια καλή αφετηρία για το µέλλον, αλλά και συνδυάζονται κι ολοκληρώνονται διαλεχτικά: µε την κοινωνικοποίηση του δηµόσιου τοµέα, µε τα εποπτικά συµβούλια κατά βιοµηχανικό κλάδο, µε την κατοχύρωση της ισότητας και των κοινών δικαιωµάτων των δύο φύλων, µε την προώθηση της αποκέντρωσης και της Λαϊκής Συµµετοχής µέσα απ' την ενεργοποίηση των πολιτών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, τα Νοµαρχιακά Συµβούλια και τις Λαϊκές Συνελεύσεις, µε τον εκδηµοκρατισµό και την αναβάθµιση του Συνδικαλιστικού Κινήµατος, µε την καθιέρωση του Εθνικού Συστήµατος Υγείας και τον κοινωνικό έλεγχο της παραγωγής και της διακίνησης του φαρµάκου, µε την λαϊκή παιδεία που διαδίδει σε κάθε γωνιά της πατρίδας µας, τη συνεταιριστική ιδέα, τις πρακτικές υλοποίησης συλλογικών, συµµετοχικών, παραγωγικών, καταναλωτικών κι αναπτυξιακών πρωτοβουλιών, και τις µεθόδους περάσµατος απ' τη θεωρία και τον κοινωνικό πειραµατισµό στη συγκεκριµένη πράξη και µε την ανάδειξη των Κοµµάτων ως πολιτικών θεσµών της δηµοκρατίας, που χειραφετούν τους πολίτες µέσα από την κατάργηση του σταυρού προτίµησης, τις διάφανες διαδικασίες χρηµατοδότησής τους και την καθιέρωση συστήµατος απλής αναλογικής. Η οργάνωση έχει χρέος, στα πλαίσια της Εθνικής Λαϊκής Ενότητας, να συµβάλει στην πλατύτερη δυνατή κι ουσιαστικότερη ενεργοποίηση της Λαϊκής Συµµετοχής στους νέους κοινωνικούς και παραγωγικούς θεσµούς, ξεπερνώντας τις πολώσεις, τους κληρονοµηµένους διχασµούς, και τις χωρίς αρχές αντιθέσεις, και µετασχηµατίζοντας το φυσικό ενδιαφέρον του λαού για τα κοινά, σε καθηµερινή συνεχή δραστήρια κι αποτελεσµατική παρέµβασή του, µε τόλµη, φαντασία και πρωτοβουλία, στο χτίσιµο µιας κοινωνίας πολιτών, µιας κοινωνίας ελευθερίας, δηµιουργίας και άµεσης δηµοκρατίας. Έτσι µετά από συστηµατική µελέτη προωθούµε συνεταιρισµούς, συνεργατικές, οµαδικούς τρόπους παραγωγής, µεταποίησης κι εµπορίας προϊόντων, συλλογικές 6
πρωτοβουλίες απασχόλησης, τοπικής ανάπτυξης και πολιτισµού που για να κατοχυρωθούν στη λαϊκή συνείδηση και να καταγραφούν ως µια επαναστατική ποιοτική αλλαγή στην κοινωνία και την παραγωγή, θα πρέπει να χτίζουν, νέες καλύτερες ανθρώπινες και κοινωνικές σχέσεις και ταυτόχρονα αποδοτικότερες και κοινωνικά χρήσιµες σχέσεις παραγωγής. 3. Για µια νέα ποιότητα της κοινωνικής ζωής (α) Η στροφή προς την κοινωνική κατανάλωση Νοµοτελειακή συνέπεια και φυσικό παρακολούθηµα της άναρχης, απρογραµµάτιστης και ετεροπροσδιορισµένης, στις συνθήκες εξάρτησης της χώρας µας, παραγωγής κι "ανάπτυξης" της, ήταν το πρότυπο ατοµικής κατανάλωσης, άχρηστων ή "συµβολικών" προϊόντων, που ταυτιζόταν µεθοδικά, µε το µύθο της "κοινωνικής ανέλιξης κι επιτυχίας", όποιος ανατροφοδοτούσε µε τη σειρά του, το οµόλογο πρότυπο παραγωγής, διαιωνίζοντας έτσι, την εξάρτηση, την καταλήστευση των φυσικών µας πόρων, τα ελλείµµατα στις εµπορικές συναλλαγές, και τα υπερκερδή της µεταπρατικής άρχουσας τάξης. Ο δικός µας δρόµος για το σοσιαλισµό, µε συµµετοχή, αποκέντρωση, κοινωνικοποίηση κι αυτοδιαχείριση και µε δηµοκρατικό προγραµµατισµό ολόπλευρης αξιοποίησης των φυσικών και ανθρώπινων διαθεσίµων του τόπου µας, σέβεται κι αγαπά τον άνθρωπο και το περιβάλλον, ιεραρχεί πρώτες τις συλλογικές προτεραιότητες, γνωρίζει από πρώτο χέρι τις αναπτυξιακές ανάγκες του τόπου µας, στην κατεύθυνση µιας εθνικά ανεξάρτητης, αποκεντρωµένης, αυτοδύναµης και σύµµετρης οικονοµικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, και κατά συνέπεια συνεπάγεται ένα ριζικά διαφορετικό πρότυπο κατανάλωσης. Η κοινωνική κατανάλωση έτσι συµµερίζεται στην πράξη τις αξίες των νέων κοινωνικών και παραγωγικών θεσµών, και τους ανατροφοδοτεί στηρίζοντας, διευρύνοντας κι αναπροσανατολίζοντάς τους, στα πλαίσια των απαιτήσεων του δηµοκρατικού προγραµµατισµού. Οι οικοδοµές, για παράδειγµα, της ληστρικής εκµετάλλευσης της γης των αστικών κέντρων και των οικονοµιών του λαού µας, που ονειρευόταν ένα δικό του κεραµίδι πάνω απ' το κεφάλι του, δεν έλυσαν -και δεν µπορούσαν αντικειµενικά να λύσουν- το πρόβληµα κατοικίας στον τόπο µας, γιατί ο περιθωριακός καπιταλισµός στην πατρίδα µας, κέρδιζε απ' το ατοµικό πρότυπο κατανάλωσης, που συνεπαγόταν ταυτόχρονα µε 7
την µεθοδευµένη εγκατάλειψη της υπαίθρου και την συνακόλουθη εγκατάλειψη των κοινωνικά χρήσιµων κατοικιών των χωριών µας, την ένταση αναζήτησης οικοδοµών στην Αθήνα κύρια και τη Θεσσαλονίκη, που πυροδότησε και συντήρησε για είκοσι περίπου χρόνια, την έκρηξη της οικοδοµής, την αποπαραγωγικοποίηση της οικονοµίας, τον πληθωρισµό και τα υπερκέρδη των επιτηδείων. 8