ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 : OIKONOMIKΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 : OIKONOMIKΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 12.1 ΓΕΝΙΚΑ Ο νοµός Καβάλας κατέχει, ως προς τους φυσικούς πόρους, ξεχωριστή θέση ανά- µεσα στους νοµούς της χώρας. Τα κοιτάσµατα πετρελαίου στον Πρίνο, κοντά στη Θάσο, η ίδρυση πολλών νέων βιοµηχανιών µετά το 1970, η ύπαρξη εδαφών, νερών και κλιµατικών συνθηκών που ευνοούν πολλές νέες καλλιέργειες, καθώς και οι πλούσιοι ψαρότοποι, παρέχουν µεγάλες δυνατότητες δυναµικής οικονοµικής ανάπτυξης. Με κατά κεφαλή προϊόν 3, 5 εκατ. δρχ. κατατάσσεται 18ος στην κατάταξη των νο- µών της Ελλάδας. Σηµειώνεται ότι η θέση του νοµού ως προς το µέσο της χώρας υποχώρησε αισθητά την τελευταία δεκαετία. To δηλωθέν εισόδηµα είναι 1,38 εκατ. δρχ. ανά κάτοικο το 2000 (άνοδος 2%, 86% του µέσου όρου της Ελλάδας), οι καταθέσεις 1,47 εκατ. δρχ. ανά κάτοικο το 1999, ενώ οι κάτοικοι του νοµού πλήρωσαν το 2000 κατά µέσο όρο για άµεσους φόρους 86 χιλ. δρχ., έναντι µέσου χώρας 131 χιλ. δρχ. Σε αυτόν αναλογεί 1, 3% των φορολογουµένων (άνοδος 5, 9% το 2000) και 1,1% του δηλωθέντος εισοδήµατος της χώρας ). Ο νοµός έχει την 5η υψηλότερη αναλογία εγγεγραµµένων στον Ο.Α.Ε.. απασχολούµενων στον συνολικό πληθυσµό, ενώ η εγγεγραµµένη ανεργία αυξήθηκε, φθάνοντας το 12,5% το Γενάρη του 1999. Πίνακας 12.1 : Κατανοµή απασχόλησης ανά τοµέα παραγωγής ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΛΛΑ Α Α.Μ.Θ. ΡΑΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΞΑΝΘΗ ΡΟ Ο- ΕΒΡΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΗ Εργατικό δυναµικό/ 37,88 38,18 37,08 37,75 39,10 41,69 36,23 Πληθυσµό Εργατικό δυναµικό 3886157 217828 35805 51314 35605 43018 52086 (άτοµα) Άνεργοι 314200 17111 3492 4208 3000 2425 3986 Απασχολούµενοι 3571957 200717 32313 47106 32605 40593 48100 Στον 1 ο γενή (%) Στον 2 ο γενή (%) Στον 3 ο γενή (%) 19,87 25,35 54,78 38,38 21,91 39,71 Πηγή : Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Νοµού Καβάλας 23,32 33,73 42,95 24,72 28,55 46,73 42,87 23,27 33,86 59,90 11,60 28,50 40,34 15,50 44,16

Πίνακας 12.2 : Κατανοµή ΑΕΠ ανά τοµέα παραγωγής ΑΕΠ (1991) ΕΛΛΑ Α Α.Μ.Θ. ΡΑΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΞΑΝΘΗ ΡΟ- ΟΠΗ Έ- ΒΡΟΣ Σύνολο ΑΕΠ, εκ.δρχ 494.004 23.533 3.698 8.216 3.192 3.301 5.126 Από πρωτογενή 62.786 5.444 815 1.135 766 1.189 1.539 Από δευτερογενή 147.380 8.391 1.142 4.094 1.232 636 1.287 Από τριτογενή 283.836 9.698 1.741 2.987 1.194 1.476 2.300 Μεταβολή Συνολικού 21.3 18.4 21.6 27.0 12, 8 13.3 11.0 ΑΕΠ % (1981-1991) ΑΕΠ κατά 42.942 34.535 32.831 48.791 32.467 27.647 31.818 κεφαλή 1981 ΑΕΠ κατά κεφαλή 1991 49.148 41.250 38.960 61.305 35.552 32.501 36.239 Πηγή : Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Νοµού Καβάλας Όπως παρατηρούµε από τους προηγούµενους πίνακες, ο µισός περίπου απασχολούµενος πληθυσµός του νοµού Καβάλας εργάζεται στον τριτογενή τοµέα (υπηρεσίες), ένα 28% περίπου στον δευτερογενή και το υπόλοιπο στον πρωτογενή. Επιπλέον, παρατηρούµε ότι τα ποσοστά απασχόλησης στους διάφορους τοµείς στο νοµό, πλησιάζουν τα αντίστοιχα ποσοστά απασχόλησης σε ολόκληρη τη χώρα. Έχουµε συνεπώς και στο νοµό Καβάλας µια ταχεία αύξηση των απασχολούµενων στον τριτογενή τοµέα, εν αντιθέσει µε την σταδιακή µείωση στον πρωτογενή. Τέλος το σχετικά υψηλό ποσοστό απασχόλησης στο δευτερογενή τοµέα, που υπήρξε ακόµη µεγαλύτερο τη δεκαετία 1981-1991, εξηγείται από το πλήθος των βιοµηχανιών-βιοτεχνιών - µεταποιητικών µονάδων που βρίθουν στον ευρύτερο νοµό. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της παραγωγής στο νοµό Καβάλας αποτελεί η συµµετοχή του δευτερογενή τοµέα στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (45,4%), η οποία είναι ση- µαντικά µεγαλύτερη αυτής της χώρας (28%). Η αυξηµένη αυτή συµµετοχή του δευτερογενή τοµέα στο ΑΕΠ γίνεται σε βάρος του πρωτογενή και του τριτογενή των οποίων τα ποσοστά συµµετοχής είναι σηµαντικά χαµηλότερα από τα αντίστοιχα της χώρας. Πίνακας 12.3 : Κατανοµή ΑΕΠ Νοµού Καβάλας ανά κλάδο οικον. δραστηριότητας ΠΡΟΙΟΝ 1995 1996 1997 1998 Α.Μ.Θ. (1998) 1999 Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν 349918 385306 376234 400103 1574266 426823 (τιµές αγοράς σε εκ. δρχ) Γεωργία (% ΑΕΠ) 13 12 11 11 19 Βιοµηχανία (% ΑΕΠ) 33,3 33,8 23,5 22,5 24,4 Ορυχεία (% ΑΕΠ) 11,8 12,1 4,3 2,2 0,8 Μεταποίηση (% ΑΕΠ) 14 14,1 11,1 11,3 11,6 Ενέργεια (% ΑΕΠ) 1 1 2 2 2 Κατασκευές (% ΑΕΠ) 6,0 6,3 6,5 7,2 10,3 - Υπηρεσίες (% ΑΕΠ) 53,8 54,5 65,6 66,8 56,5 - Ακαθ. Εγχ. Προϊόν κατά κεφαλή (% µ.ό. χώρας) 96,5 97,2 86,1 84,5 82 85 Πηγή : Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

12.2 ΕΙΣΟ ΗΜΑΤΑ - ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΝΟΜΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ Όσον αφορά τις καταθέσεις, οποιασδήποτε µορφής, των κατοίκων του νοµού Καβάλας, αυτές αποτυπώνονται λεπτοµερώς στους πίνακες που ακολουθούν. Καταγράφονται ακόµη επίσηµα στοιχεία που αφορούν τα οικογενειακά εισοδήµατα των πολιτών του νοµού, όπως επίσης και στοιχεία για τον αριθµό των φορολογουµένων ανά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας. Τέλος παρατίθενται συγκριτικά στοιχεία της Περιφέρειας Α.Μ.Θ., για καλύτερη ανάγνωση και εξαγωγή συµπερασµάτων. Πίνακας 12.4 : Καταθέσεις Νοµού Καβάλας ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ (εκ. δρχ.) 1995 1996 1997 1998 1999 Α.Μ.Θ. (1999) Ταµιευτηρίου 110289 127229 139684 146405 159666 567.879 Προθεσµίας 57747 56879 66404 57510 44030 142.310 Σύνολο Αποταµιευτικών 168036 184108 206088 203915 203696 710.189 Όψεως 5088 6420 8442 11036 18959 61.523 Σύνολο καταθέσεων 173124 190528 214530 214951 222655 771.712 Αποταµιευτικές ανά 1207572 1327833 1488795 1475912 1472952 1261392 κάτοικο, δρχ Καταθέσεις ανά κάτοικο 1244136 1374135 1549781 1555790 1610047 1370665 Πηγή : Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Νοµού Καβάλας Πίνακας 12.5 : Μέγεθος Οικογένειας και ηλωθέντα Οικογενειακά Εισοδήµατα Περιοχή Άτοµα ανά ηλωθέν Οικογενειακό Μέσο ηλωθέν Σχετική βα- οικογένεια εισόδηµα Οικογενειακό ειρύτητα % σε χιλ. δρχ. σόδηµα (δρχ.) (Χώρα=100) Ν. ράµας 2,42 108.025.355 2.703.540 82,81 Ν. Καβάλας 2,48 169.899.654 2.969.391 90,96 Ν. Ξάνθης 2,58 95.127.841 2.698.739 82,67 Ν. Ροδόπης 2,73 87.562.491 2.354.400 72,12 Ν. Έβρου 2,48 144.127.590 2.739.443 83,91 Α.Μ.Θ. 2,52 604.742.931 2.721.309 83,35 Σύνολο Χώρας 2,36 14.479.982.372 3.264.665 100 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε.,1998

Πίνακας 12.6 : ηµοσιονοµική ιαχείριση Νοµού Καβάλας ηµοσιονοµική διαχείριση (εκ. δρχ.) 1997 1998 1999 2000 Α.Μ.Θ. (2000) Φόροι έµµεσοι 24304 24033 25489 Φόροι άµεσοι 16707 20199 21135 Αριθµός φορολογουµένων 55160 57217 59077 62581 246868 ηλωθέν εισόδηµα 147656 169900 186413 190586 712594 ηλωθέν εισόδηµα 1066678 1229716 1347976 1376184 1264357 ανά κάτοικο, δρχ Αρ. φορ/µενων - 4021 4169 4434 6944 26409 εισοδηµατίες Αρ. φορ/µενων- έµποροι, 10210 10136 10302 10792 36379 βιοµήχανοι, επιχειρηµατίες Αρ. φορ/µενων - µισθωτοί 17823 18504 19299 20291 82715 Αρ. φορ/µενων - ελευθ. 1188 1215 1240 1322 4617 επαγ/τίες Αρ. φορ/µενων - 16263 17490 18016 17543 58432 συνταξιούχοι Φόρος εισοδήµατος Φυσ. προσώπων / κάτοικο (δρχ) - - 91416 85935 76013 Πηγή : Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Νοµού Καβάλας 12.3 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ Α.Ε.Π. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης διατηρείται σε χαµηλότερη θέση από το αντίστοιχο µέσο όρο της χώρας, παρά την αξιόλογη πρόοδο σε όρους πραγµατικής σύγκλισης που παρατηρήθηκε την δεκαετία 1986-96. Σε απόλυτα µεγέθη και µε βάση τους διαθέσιµους εθνικούς-περιφερειακούς λογαριασµούς της Ε.Σ.Υ.Ε. εκτιµάται ότι η Περιφέρεια παράγει ετησίως 5 µε 5,5% του συνολικού Ακαθάριστου Εγχωρίου Προϊόντος της Χώρας (στοιχεία 1996). Όσον αφορά τον δείκτη της παραγωγικότητας, ο οποίος σηµατοδοτεί την ανταγωνιστικότητα της οικονοµικής βάσης, η Περιφέρεια σηµείωσε κάποια πρόοδο αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται σε αρκετά χαµηλότερο επίπεδο, από τη χώρα και από την Ε.Ε. Πίνακας 12.7 : Περιφερειακό ΑΕΠ ΑΕΠ/ ανά απασχολούµενο (Ευρώπη=100) 1988 1993 1996 Αν. Μακεδονία - Θράκη 53 53 56 Νοµός Καβάλας 59 60 66 Σύνολο Χώρας 67 71 72 Πηγή: EUROSTAT Ενδοπεριφερειακές ανισότητες: διαχρονική εξέλιξη, εκτίµηση τάσεων Οι διανοµαρχιακές ανισότητες της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης χαρακτηρίζονται από την κυριαρχία του Ν. Καβάλας, που είναι ο πιο αναπτυγµένος νο- µός. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η κυριαρχία αυτή φαίνεται να µειώνεται µε αποτέλε-

σµα να υπάρχει µείωση των διανοµαρχιακών ανισοτήτων. Συγκεκριµένα, από τον υπολογισµό του Συντελεστή Μεταβλητότητας της κατανοµής του ΑΕΠ κατά νοµό για τα έτη 1989-94 φαίνεται κάµψη των ανισοτήτων (ο συντελεστής από το 35,57 που ήταν το 1989 έπεσε στο 30,15 το 1994). Η κάµψη αυτή γίνεται εις βάρος του Ν. Καβάλας, που έχει µειώσει τόσο το ποσοστό συµµετοχής του στο συνολικό Περιφερειακό ΑΕΠ όσο και τα κατά κεφαλή ΑΕΠ, το οποίο όµως εξακολουθεί να διατηρείται σε υψηλότερα επίπεδα από τον εθνικό µέσο όρο. 12. 4 ΒΙΟΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο Το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων του νοµού Καβάλας, σε σύγκριση µε το µέσο όρο της χώρας υστερεί σε αρκετούς τοµείς, λαµβάνοντας ως βασικό δείκτη την αυξανόµενη και εξαγόµενη ανεργία. Εποµένως, η αναφορά σε κλασικούς «δείκτες ευηµερίας» έχει σχετική και όχι πραγµατική αξία. Στον επόµενο πίνακα δίνονται οι τιµές για ο- ρισµένους χαρακτηριστικούς δείκτες. Πίνακας 12.8 : είκτες Ευηµερίας Νοµού Καβάλας Περιοχή % συνολ. Πληθυσµού Αστικός πληθ. Κα- Κατά Νέες τοικίες ανά 100 κατ. Αναλφάβητοι κεφ. Κατανάλωση Ηλεκτρισµού (MWH) Ι.Χ. αυτοκ. Ανά 100 κατ. (2001) Ευρ. Ένωση 79-1,1 5,94 47 76 ΧΩΡΑ 59 6,83 0,8 4,06 30,9 54 Α.Μ.Θ. 40 12,11 0,7 3,67 23,6 48 Ν. Καβάλας 43 7,28 0,84 4,03 24,6 51 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΥΕ,2000 Τηλεφωνικές Συνδέσεις ανά 100 κατ. Σχετικά µε την αξιολόγηση των παραπάνω δεικτών παρατηρούµε τα εξής: Το ποσοστό του αστικού πληθυσµού του νοµού της Καβάλας είναι µικρότερο από το αντίστοιχο της χώρας, αλλά δεν µπορεί να θεωρηθεί χαµηλό. Ωστόσο, υπάρχει πρόβληµα κατά τη σύγκριση των απόλυτων αριθµών. Η µικρή κλίµακα των αστικών κέντρων της περιφέρειας τα καθιστά µη ανταγωνιστικά. Σε αναλογία νέων κατοικιών, η υστέρηση της περιφέρειας είναι πολύ µικρή. Η υ- περκάλυψη του µέσου όρου στο νοµό Καβάλας δείχνει ότι έχει συνυπολογιστεί το απόθεµα κατοικιών για τουριστική εκµετάλλευση και παραθερισµό. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στο νοµό Καβάλας ήταν χαµηλή το 1991, αλλά έχει αυξηθεί σηµαντικά το 2000 και φαίνεται να έχει υπερκαλυφθεί η διαφορά από το µέσο όρο της χώρας. Οι δείκτες για τα Ι.Χ αυτοκίνητα είναι συγκριτικά χαµηλοί, τόσο στην Περιφέρεια όσο και στην Καβάλα. Σύµφωνα µε τελευταία στοιχεία (2002) παρουσιάζεται µια ολοένα και αυξητική τάση. Όσον αφορά τις τηλεφωνικές συνδέσεις, διαπιστώνεται µια παραπλήσια εικόνα του νοµού Καβάλας µε το σύνολο της χώρας, ενώ οι αριθµοί στην περιφέρεια είναι κάπως µικρότεροι.

12.5 ΗΜΟΣΙΕΣ ΚΑΙ Ι ΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ Α.Μ.Θ. Η είσοδος της Ελλάδας στην Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση της Ευρώπης, µαρτυρά τη σταθεροποίηση της οικονοµίας µας, η οποία τα τελευταία τέσσερα χρόνια συνοδεύεται από ισχυρή τάση ανάπτυξης. Ο ρυθµός ανάπτυξης της ελληνικής οικονο- µίας βρίσκεται πλέον στα επίπεδα του 3,5-4%. Η βιοµηχανική παραγωγή ανακάµπτει µε 5% σε σχέση µε τους µηδενικούς ρυθµούς της προηγούµενης 20ετίας. Η ανάπτυξη αυτή στηρίχθηκε στις επενδύσεις, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δηµόσιου τοµέα. Οι ευνοϊκές ρυθµίσεις του αναπτυξιακού νόµου καθώς και τα υψηλά κονδύλια που διατέθηκαν για έργα υποδοµής και αναπτυξιακές δράσεις στο πλαίσιο του 2 ου Κ.Π.Σ. συνέβαλαν ουσιαστικά στην εξέλιξη αυτή. Ιδιαίτερη είναι η συµβολή του ιδιωτικού τοµέα που διαχειρίζεται το µεγαλύτερο µέρος του εθνικού πλούτου. Όσον αφορά την περιφέρεια Α.Μ.Θ., υπάρχει µια συνεχιζό- µενη προοπτική ανάπτυξης, η οποία οφείλεται εν µέρει και στις αλλαγές που συντελούνται στο χώρο των Βαλκανίων. Αρωγός στην ενίσχυση της Περιφέρειας αποτελούσε το 2ο Κ.Π.Σ. και στις µέρες µας το 3ο Κ.Π.Σ. Ο ισχύων, µέχρι τα τέλη του 1997, αναπτυξιακός νόµος Ν.1892/90 προσέδιδε προνοµιακή µεταχείριση στο χώρο της Περιφέρειας Α.Μ.Θ., λόγω των γνωστών ιδιαιτεροτήτων της περιοχής, µε τη µορφή αυξηµένων κινήτρων. Η πρωτοπορία της Περιφέρειας στον τοµέα των κινήτρων, µερικώς τροποποιηµένη, διατηρείται στα πλαίσια του νέου αναπτυξιακού νόµου 2601/98, έτσι ώστε η Περιφέρεια να εισέλθει οριστικά στις προκλήσεις του 21 ου αιώνα. Πρέπει να τονιστεί και η ευεργετική επίδραση του παλαιότερου αναπτυξιακού νόµου 1262/82 στην Περιφέρεια, αφού προσέλκυσε πολλούς επενδυτές και δηµιούργησε πολλές θέσεις απασχόλησης, σε δύσκολες εποχές. Για την εφαρµογή του, ο νέος αναπτυξιακός νόµος κατανέµει το σύνολο της χώρας σε τέσσερις ζώνες αναπτυξιακών κινήτρων. Η Θράκη, όπως και η Θάσος ταξινοµούνται στη ζώνη, εντός της οποίας ισχύουν τα υψηλότερα κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις στο σύνολο της χώρας. Μία ζώνη παρακάτω, στη Γ, ταξινοµείται ο νοµός Καβάλας. Σύµφωνα µε το νέο νόµο, οι νέες επενδύσεις στην Περιφέρεια ενισχύονται µε άµεση επιχορήγηση ίση µε το 40 ή 30% της συνολικής επένδυσης, αντίστοιχα µε την περιοχή που ανήκουν ή Γ. ικαίωµα ενίσχυσης από τις διατάξεις του νέου νόµου, έχουν οι επενδυτικές δραστηριότητες, που ακούν µερικές από τις ακόλουθες επιχειρήσεις: µεταποίησης, παραγωγής ενέργειας, ανάπτυξης λογισµικού, µεταλλευµάτων, σύγχρονης αλιευτικής τεχνολογίας, τυποποίησης και συσκευασίας, εµπορίου, παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων κτλ. Κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου 1991-1997 υπήχθησαν στις διατάξεις του αναπτυξιακού νόµου 1892/90 συνολικά 1274 σχέδια, που αφορούσαν στην υλοποίηση επενδύσεων από 941 διαφορετικές παραγωγικές µονάδες στην Περιφέρεια Α.Μ.Θ.

Σχήµα 12.1 : Νοµαρχιακή Σύγκριση ετήσιου πλήθους υπαγωγών Ν. 1892/90 Όσον αφορά την απορροφητικότητα των επενδύσεων του Ν.1892/90 σε κάθε νο- µό της Περιφέρειας για την 5ετία 1991-1996, από το διάγραµµα που ακολουθεί φαίνεται ότι ο νοµός Καβάλας παρουσιάζει την υψηλότερη απορροφητικότητα στις χαµηλές ε- πενδύσεις (κάτω των 200 εκ. δρχ.). Σχήµα 12.2 : Σύγκριση απορροφητικότητας επενδύσεων ανά νοµό της Α.Μ.Θ.

Τέλος, ακολουθούν πίνακες στους οποίους αποτυπώνονται τα οικονοµικά µεγέθη των δηµόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, όπως επίσης και ο αριθµός των επενδύσεων σε σύγκριση πάντα µε την Περιφέρεια. Πίνακας 12.9 : Κατανοµή ηµόσιων και Ιδιωτικών Επενδύσεων ηµόσιες Επενδύσεις Α.Μ.Θ. ράµα Καβάλα Ξάνθη Ροδόπη Έβρος Πληρωµές 1982-86 52189 8299 8335 5790 7205 22590 Πληρωµές 1987-91 87945 17309 19572 14870 15707 20487 Πληρωµές 1992-96 224319 40732 39434 44732 38482 60939 Εγκρίσεις Ν.1262/82, 90.824 10.363 29.237 19.244 15.909 16.071 1982-1991 Εγκρίσεις Ν.1892/90, 528.125 21.768 16.384 122.378 189.077 178.518 1990-1997 Πηγή : Εµπορικό Επιµελητήριο Καβάλας Πινακας 12.10 : Είδος, Προϋπολογισµός Επενδύσεων νοµού Καβάλας Επενδύσεις (εκ. δρχ.) 1997 1998 1999 Α.Μ.Θ. 2000 2001 (1999) Ιδιωτικές σε κατοικίες 17957 24906 24741 111041 23667 - Ιδιωτικές N.2234/23, - 1 2 6 - - αριθµός σχεδίων Ιδιωτικές N.2234/23, προϋπολογισµός (εκ.δρχ) - 180 316 2136 - Πηγή : Εµπορικό Επιµελητήριο Καβάλας