Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΗΓΕΤΙΚΟΥ ΣΤΥΛ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΣΤΙΣ ΕΠΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Ανδρέας Κυθραιώτης- Πέτρος Πασιαρδής Τμήμα Επιστημών της Αγωγής Πανεπιστήμιο Κύπρου Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου Ιούνιος 2006
Δομή της παρουσίασης Διατύπωση του προβλήματος Ανασκόπηση βιβλιογραφίας Σημασία της έρευνας Σκοπός και ερωτήματα της έρευνας Θεωρητικό - Εννοιολογικό πλαίσιο της έρευνας Μεθοδολογία της έρευνας Αποτελέσματα Συμπεράσματα Εισηγήσεις Ανακεφαλαίωση ΔΟΜΗ 2
Το Εισαγωγή πρόβλημα Ένα διαχρονικό πρόβλημα που απασχολεί αρκετούς ερευνητές: Επιδρά η ηγεσία του σχολείου στις επιδόσεις των μαθητών; Προβληματισμός σχετικά με τα αντιφατικά ευρήματα που προέκυψαν από ένα μεγάλο αριθμό ερευνών. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3
Το πρόβλημα Δύο βασικά ερωτήματα, τα οποία σχετίζονται με το πιο πάνω πρόβλημα: 1. Ποιες θέσεις ή ποιους ρόλους μπορούν να έχουν οι ηγέτες σε ένα σχολικό οργανισμό; 2. Κάτω από ποιες προϋποθέσεις η ηγεσία του σχολείου επιδρά στις επιδόσεις των μαθητών και σε ποιο βαθμό ασκείται αυτή η επίδραση; ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4
Ανασκόπηση βιβλιογραφίας Απάντηση στο πρώτο ερώτημα: 1. Διεξαγωγή ενός μεγάλου αριθμού ερευνών, στις οποίες εξετάζεται ο ρόλος της ηγεσίας του διευθυντή στην αποτελεσματικότητα του σχολείου (Hallinger, & Heck, 1996; 1998; Witziers, Bosker, & Krüger, 2003). 2. Πρόσφατες έρευνες ασχολήθηκαν με την ηγεσία άλλων προσώπων, τα οποία είχαν ρόλο σε ένα σχολικό οργανισμό όπως οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές και οι γονείς (Cheng, 1994; Pounder, Ogawa, Adams, 1995; Harris & Muijs, 2003). ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5
Ανασκόπηση βιβλιογραφίας Απάντηση στο δεύτερο ερώτημα: Υπάρχει σημαντική διαφωνία μεταξύ διάφορων ερευνών προς τα ευρήματά τους(hallinger & Heck, 1996; 1998). 1. Σε παλαιότερες χρονολογικά έρευνες υποστηρίζεται η σημαντική επίδραση της ηγεσίας στις επιδόσεις των μαθητών 2. Σε μερικές νεότερες έρευνες εντοπίστηκαν μικρές στατιστικά σημαντικές επιδράσεις της ηγεσίας (μέχρι 1% των αποκλίσεων στις επιδόσεις). 3. Σε άλλες έρευνες δεν εντοπίστηκαν καθόλου επιδράσεις. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 6
Ανασκόπηση βιβλιογραφίας Λόγοι για τους οποίους προέκυψαν αντιφατικά Ευρήματα (Bridges, 1982; Hallinger & Heck, 1996; 1998; Witziers; Bosker & Kruger, 2003): 1.Θεωρητικά και εννοιολογικά προβλήματα: Απουσία ενός γενικά αποδεκτού ορισμού της ηγεσίας. Διαφορές στο συγκείμενο ανάμεσα στις έρευνες. Απουσία ενδιάμεσων μεταβλητών ανάμεσα στην ηγεσία και τις επιδόσεις. 2. Μεθοδολογικά προβλήματα Απουσία αιτιολόγησης της υιοθετούμενης μεθοδολογίας. Προβλήματα στην εγκυρότητα των οργάνων μέτρησης. Απουσία των κατάλληλων τεχνικών στατιστικής ανάλυσης. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7
Ανασκόπηση βιβλιογραφίας Υπάρχουν τρία βασικά μοντέλα παρουσίασης των επιδράσεων της ηγεσίας του διευθυντή στις επιδόσεις των μαθητών (Pitner, 1988): 1. Το μοντέλο των άμεσων επιδράσεων 2. Το μοντέλο των έμμεσων επιδράσεων 3. Το μοντέλο των αλληλεπιδράσεων ΕΙΣΑΓΩΓΗ 8
Μοντέλα επιδράσεων Διάγραμμα 1. Το μοντέλο των άμεσων επιδράσεων. Ηγεσία Διευθυντή Επιδόσεις Μαθητών ΕΙΣΑΓΩΓΗ 9
Μοντέλα επιδράσεων Διάγραμμα 2. Το μοντέλο των έμμεσων επιδράσεων. Ηγεσία Διευθυντή Ενδιάμεση Μεταβλητή Επιδόσεις μαθητών ΕΙΣΑΓΩΓΗ 10
Μοντέλα επιδράσεων Διάγραμμα 3. Το μοντέλο των αλληλεπιδράσεων. Ηγεσία Διευθυντή Ενδιάμεση Μεταβλητή Επιδόσεις Μαθητών ΕΙΣΑΓΩΓΗ 11
Ο σκοπός της έρευνας Ο βασικός σκοπός αυτής της εργασίας ήταν η διερεύνηση των επιδράσεων του ηγετικού στυλ και της κουλτούρας στις επιδόσεις των μαθητών των δημοτικών σχολείων της Κύπρου ΕΙΣΑΓΩΓΗ 12
Τα ερωτήματα της έρευνας Ο πιο πάνω σκοπός αναλύεται σε δύο επιμέρους ερευνητικά ερωτήματα: 1. Από ποιες παραμέτρους καθορίζονται: (α) το ηγετικό στυλ του διευθυντή στο επίπεδο της σχολικής μονάδας; (β) το ηγετικό στυλ του εκπαιδευτικού στο επίπεδο της τάξης; (γ) η κουλτούρα στο επίπεδο της σχολικής μονάδας; (δ) η κουλτούρα στο επίπεδο της τάξης; ΕΙΣΑΓΩΓΗ 13
Τα ερωτήματα της έρευνας 2. Ποιο πολυεπίπεδο μοντέλο σχολικής αποτελεσματικότητας μπορεί να αναπτυχθεί και να εγκυροποιηθεί, το οποίο θα έχει τη δυνατότητα καθορισμού της σχολικής αποτελεσματικότητας από: (α) το ηγετικό στυλ του διευθυντή; (β) το ηγετικό στυλ του εκπαιδευτικού; (γ) την οργανωτική κουλτούρα του σχολείου; (δ) την κουλτούρα μάθησης της τάξης; ΕΙΣΑΓΩΓΗ 14
Το θεωρητικό - εννοιολογικό πλαίσιο της έρευνας Επίπεδο Σχολείου Ηγετικό Στυλ Διευθυντή Επίπεδο Τάξης Ηγετικό Στυλ Εκπαιδευτικού Οργανωτική Κουλτούρα Σχολείου Κουλτούρα Μάθησης Τάξης Ε Π Ι Δ Ο Σ Ε Ι Σ Μ Α Θ Η Τ Ω Ν ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15
Η σημασία της έρευνας Από θεωρητικής και ερευνητικής άποψης: Αποτελεί την πρώτη ερευνητική προσπάθεια για διερεύνηση των επιδράσεων του ηγετικού στυλ κα της κουλτούρας στις επιδόσεις των μαθητών με σκοπό την ανάπτυξη ενός πολυεπίπεδου μοντέλου αποτελεσματικότητας Από πρακτικής άποψης: (α) Χάραξη εκπαιδευτικής πολιτικής σε θέματα ηγεσίας και αποτελεσματικότητας (β) Χρησιμοποίηση των πορισμάτων στα σχολεία. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 16
Οι βασικές αρχές της μεθοδολογίας 1. Η διαχρονική φύση των δεδομένων. 2. Η επιλογή εργαλείων για τη μέτρηση των μεταβλητών της έρευνας. 3. Η χρησιμοποίηση μεθόδων ετεροαξιολόγησης για τη μέτρηση των ερμηνευτικών μεταβλητών. 4. Ο συστηματικός έλεγχος της γενικευσιμότητας των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από απόψεις μελών μιας ομάδας. 5. Η υιοθέτηση τεχνικών δειγματοληψίας που επιτρέπουν την ύπαρξη αποκλίσεων στα επίπεδα του σχολείου και της τάξης. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 17
Οι μεταβλητές της έρευνας Ερμηνευτικές Μεταβλητές Επίπεδο Σχολείου Ηγετικό Στυλ Διευθυντή Οργανωτική Κουλτούρα Επίπεδο Τάξης Ηγετικό Στυλ Εκπαιδευτικού Κουλτούρα Μάθησης Εξαρτημένες Μεταβλητές Τελικές Επιδόσεις Μαθητών Επίπεδο Μαθητή Αρχικές Επιδόσεις Μαθητών Φύλο Κοινωνικοοικονομικό επίπεδο ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 18
Τα όργανα μέτρησης των μεταβλητών Χρησιμοποίηση της ελληνικής εκδοχής των ερωτηματολογίων Leadership Orientations Questionnaire (Bolman & Deal, 1991) Ηγετικό Στυλ του Διευθυντή Ηγετικό Στυλ του Εκπαιδευτικού Organizational Culture Questionnaire (Gudgel, 1994) Οργανωτική Κουλτούρα Σχολείου Patterns of Adaptive Learning Scales (Midgley et al, 2001) Κουλτούρα Μάθησης Τάξης ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 19
Η διαδικασία ανάπτυξης της ελληνικής εκδοχής των οργάνων μέτρησης 1. Μετάφραση στην ελληνική γλώσσα των οργάνων μέτρησης του ηγετικού στυλ και της κουλτούρας (Πίνακας 1). 2. Έλεγχοι εγκυρότητας και αξιοπιστίας της αρχικής ελληνικής εκδοχής των ερωτηματολογίων. 3. Ανάπτυξη της τελικής ελληνικής εκδοχής των ερωτηματολογίων. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 20
Η τελική μορφή της ελληνικής εκδοχής των ερωτηματολογίων Εγκυροποίηση του μοντέλου των τεσσάρων ηγετικών πλαισίων των Bolman & Deal (πλαίσια: δομικό, ανθρώπινο, πολιτικό, συμβολικό) στο ερωτηματολόγιο του διευθυντή Μερική εγκυροποίηση του μοντέλου των τεσσάρων ηγετικών πλαισίων των Bolman & Deal (ανθρώπινο πλαίσιο και συμβολικό πλαίσιο) στο ερωτηματολόγιο του εκπαιδευτικού. Εγκυροποίηση των δύο θεωρητικών μοντέλων κουλτούρας: εννέα μεταβλητές για καθένα από τα δύο ερωτηματολόγια. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 21
Οι φάσεις της διαδικασίας συλλογής των δεδομένων Φάση Περίοδος Σκοπός 1η Οκτώβριος - Νοέμβριος 2002 2η Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2003 3η Μάρτιος Απρίλιος 2003 Χορήγησης των δύο δοκιμίων αξιολόγησης σε ολόκληρο το δείγμα του πληθυσμού (μέτρηση των αρχικών επιδόσεων. Έλεγχος εγκυρότητας περιεχομένου και εγκυρότητας όψεως των ερωτηματολογίων του ηγετικού στυλ και της κουλτούρας. Πιλοτική χορήγηση των ερωτηματολογίων σε δεύτερο δείγμα του πληθυσμού και έλεγχος της εγκυρότητας γνωρίσματος. 4η Μάιος 2003 Τελική χορήγηση των τεσσάρων ερωτηματολογίων του ηγετικού στυλ και της κουλτούρας σε ολόκληρο το δείγμα του πληθυσμού. 5η Ιούνιος 2003 Τελική μέτρηση των επιδόσεων των μαθητών μέσω της χορήγησης των δύο δοκιμίων αξιολόγησης σε ολόκληρο το δείγμα του πληθυσμού ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 22
Ο πληθυσμός και το δείγμα της έρευνας Αποκλίσεις Μεταξύ των σχολείων Μεταξύ των τάξεων Μεταξύ των μαθητών Δείγμα 25 δημοτικά σχολεία της Κύπρου (22% του συνολικού αριθμού των σχολείων με δύο τουλάχιστον τμήματα έκτης τάξης) 59 τμήματα έκτης τάξης (από σχολεία με τουλάχιστον δύο τμήματα έκτης τάξης) 1153 μαθητές έκτης τάξης ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 23
Οι τεχνικές στατιστικής ανάλυσης των δεδομένων της έρευνας Ερώτημα Στόχος Τεχνικές Ανάλυσης 1. Εγκυροποίηση ερωτηματολογίων (έλεγχοι γενικευσιμότητας, εγκυρότητας γνωρίσματος και αξιοπιστίας) One Way Anova, Kendall s W, Factor Analysis, Cronbach alpha (Προγράμματα SPSS και Quest) 2. Υπολογισμός των επιδράσεων του ηγετικού στυλ και της κουλτούρας στις επιδόσεις των μαθητών Πολυεπίπεδη ανάλυση (Πρόγραμμα MLwiN) ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 24
Οι περιορισμοί 1. Η σχετικά μικρή χρονική διάρκεια της συλλογής των δεδομένων δεν επιτρέπει μια πιο ολοκληρωμένη εξέταση των επιδράσεων του ηγετικού στυλ και της κουλτούρας στις επιδόσεις των μαθητών. 2. Η χρησιμοποίηση της κλίμακα Likert σε ερωτηματολόγια δημιουργεί προβλήματα στη μέτρηση του ηγετικού στυλ. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 25
Τα αποτελέσματα σύμφωνα με το σκοπό και τα ερωτήματα της έρευνας Η επίδραση των μεταβλητών του ηγετικού στυλ και της κουλτούρας στις επιδόσεις των μαθητών - Δεύτερο ερώτημα της έρευνας (αποτελέσματα της πολυεπίπεδης ανάλυσης). ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 26
Οι διαδικασίες της πολυεπίπεδης ανάλυσης Δύο ξεχωριστές διαδικασίες πολυεπίπεδης ανάλυσης: (α) επιδόσεις στα Ελληνικά και (β) επιδόσεις στα Μαθηματικά. Πέντε στάδια σε κάθε μια από τις δύο διαδικασίες. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 27
Τα στάδια της πολυεπίπεδης ανάλυσης Στάδιο Μοντέλο Διαδικασία Πρώτο Μ0 Ανάπτυξη μηδενικού μοντέλου Δεύτερο Μ1Α Προσθήκη μεταβλητών μαθητή Τρίτο Μ1Β Μοντέλο με μεταβαλλόμενες κλίσεις Τέταρτο Μ2 Προσθήκη μεταβλητών τάξης Πέμπτο Μ3 Προσθήκη μεταβλητών σχολείου Έκτο Μ4 Προσθήκη αλληλεπιδράσεων ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 28
Το τελικό μοντέλο (Μ4) της πολυεπίπεδης ανάλυσης στα Ελληνικά (Πινακας 7) Επίπεδο Μεταβλητή Επίδραση Μαθητή Αρχική επίδοση 0,84 (0,03) Μαθητή Φύλο 0,10 (0,03) Μαθητή Κοινωνικοοικονομικό Επίπεδο 0,05 (0,02) Τάξη Ακαδημαϊκή έμφαση 0,12 (0,03) Τάξη Ακαδημαϊκή επάρκεια 0,09 (0,04) Σχολείο Ανθρώπινο πλαίσιο ηγεσίας διευθυντή 0,04 (0,01) Σχολείο Αλλαγή Καινοτομίες 0,04 (0,02) Σχολείο Διαδικασία λήψης απόφασης 0,03 (0,01) Σχολείο Υπευθυνότητα - Αφοσίωση 0,03 (0,01) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 29
Το τελικό μοντέλο (Μ3) της πολυεπίπεδης ανάλυσης στα Μαθηματικά (Πίνακας 9) Επίπεδο Μεταβλητή Επίδραση Μαθητή Αρχική επίδοση 0,74 (0,04) Μαθητή Φύλο - 0,08 (0,04) Μαθητή Κοινωνικοοικονομικό Επίπεδο 0,09 (0,02) Τάξη Στρατηγικές δημιουργίας ακαδημαϊκών εμποδίων - 0,10 (0,04) Σχολείο Ανθρώπινο πλαίσιο ηγεσίας διευθυντή 0,04 (0,01) Σχολείο Αλλαγή Καινοτομίες 0,08 (0,02) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 30
Η διαφοροποιημένη αποτελεσματικότητα στα Ελληνικά και στα Μαθηματικά Μεγαλύτερη πρόοδος τόσο για τους μαθητές με τις χαμηλότερες αρχικές επιδόσεις όσο και για τους μαθητές με τις υψηλότερες αρχικές επιδόσεις τόσο στο επίπεδο της τάξης όσο και στο επίπεδο του σχολείου. Μεγαλύτερη πρόοδος για τους μαθητές με τις χαμηλότερες αρχικές επιδόσεις τόσο στο επίπεδο της τάξης όσο και στο επίπεδο του σχολείου. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 31
Το γενικό μοντέλο των επιδράσεων του ηγετικού στυλ και της κουλτούρας στις επιδόσεων των μααθητών Επίπεδο Σχολείου Ηγετικό Στυλ Διευθυντή Επίπεδο Τάξης Ηγετικό Στυλ Εκπαιδευτικού Οργανωτική Κουλτούρα Σχολείου Κουλτούρα Μάθησης Τάξης Ε Π Ι Δ Ο Σ Ε Ι Σ Μ Α Θ Η Τ Ω Ν ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 32
Συμπεράσματα 1. Άμεση επίδραση του ανθρώπινου στυλ ηγεσίας του διευθυντή στις επιδόσεις των μαθητών. Επιβεβαίωση των ερευνών, που έχουν εντοπίσει μικρές, αλλά στατιστικά σημαντικές επιδράσεις, της ηγεσίας στις επιδόσεις των μαθητών (Hallinger & Heck 1996, 1998, Witzers, κ.ά. 2003). Εγκυροποίηση του μοντέλου των άμεσων επιδράσεων (Pitner, 1988). Εγκυροποίηση των θεωριών που υποστηρίζουν ότι η ηγεσία χαρακτηρίζεται από τη σχέση που ο ηγέτης έχει ξεχωριστά με το κάθε άτομο (Bass, 1985). Επίδραση παραγόντων από το συγκείμενο (κουλτούρα και εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου) (Pashiardis, 2004). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 33
Συμπεράσματα 2. Απουσία επίδρασης του ηγετικού στυλ του εκπαιδευτικού. Υπάρχει γενικότερο πρόβλημα εγκυρότητας των θεωριών που δίνουν έμφαση στον ηγετικό ρόλο των εκπαιδευτικών (Cheng, 1994; Pounder, Ogawa, Adams, 1995; Harris & Muijs, 2003). Υπάρχει διαφοροποίηση στην αποτελεσματικότητα ανάμεσα στη διδακτική συμπεριφορά του εκπαιδευτικού και στην ηγετική συμπεριφορά του. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 34
Συμπεράσματα 3. Επιδράσεις της κουλτούρας του σχολείου και της κουλτούρας της τάξης στις επιδόσεις των μαθητών. Η κουλτούρα στο επίπεδο της τάξης ασκεί πολύ μεγαλύτερη επίδραση στις επιδόσεις των μαθητών σε σύγκριση με την κουλτούρα του σχολείου. Δεν επιβεβαιώνονται σε μεγάλο βαθμό οι θεωρητικές προσεγγίσεις που αναφέρονται στο σημαντικό ρόλο της κουλτούρας της σχολικής μονάδας στις επιδόσεις των μαθητών (Cunningham & Gresso, 1993; Leithwood κ.ά., 1996 ;Deal & Peterson, 1999). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 35
Συμπεράσματα 4. Εγκυροποίηση των θεωρητικών μοντέλων ηγεσίας και κουλτούρας. Η ηγεσία και η κουλτούρα είναι δύο έννοιες με τρία κοινά χαρακτηριστικά. Είναι: (α) πολυδιάστατες, (β) πολυπρόσωπες και (γ) πολυεπίπεδες. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 36
Εισηγήσεις: Καθορισμός εκπαιδευτικής πολιτικής Αλλαγές στο συγκεντρωτικό σύστημα της Κύπρου Περισσότερη αυτονομία στα σχολεία. Ανακατανομή του χρόνου εργασίας του διευθυντή. Αποφυγή λειτουργίας σχολείων με μεγάλο μέγεθος. Κατάλληλα προγράμματα για εκπαίδευσηπροετοιμασία των διευθυντών και για περαιτέρω επαγγελματική ανάπτυξη. ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ 37
Εισηγήσεις: Εφαρμογές σε πρακτικό επίπεδο Μεγαλύτερη έμφαση στην κουλτούρα μάθησης της τάξης. Προαγωγή της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών. Έμφαση στις αλλαγές και καινοτομίες. Ισχυρή παρουσία του διευθυντή σε κάθε πλευρά της λειτουργίας του σχολείου. Ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων. ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ 38
Εισηγήσεις: Μελλοντικές έρευνες 1. Ανάγκη διεξαγωγής συγκριτικών ερευνών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. 2. Ανάγκη διεξαγωγής διαχρονικών ερευνών. 3. Ανάγκη εξέτασης της αλλαγής ηγεσίας (διευθυντή) σε ένα σχολείο, καθώς και εξέταση της αλλαγής της κουλτούρας σε ένα σχολείο και των επιδράσεων στην αποτελεσματικότητά του. 4. Ανάγκη χρησιμοποίησης νέων μεθόδων αξιολόγησης του ηγετικού ρόλου του εκπαιδευτικού 5. Ανάγκη χρησιμοποίησης και ποιοτικών μεθόδων για την εξέταση του τρόπου επίδρασης του ηγετικού στυλ και της κουλτούρας στις επιδόσεις. ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ 39
Ανακεφαλαίωση 1. Το βασικό πρόβλημα που απασχόλησε την παρούσα έρευνα είχε σχέση με τη δυνατότητα επίδρασης της ηγεσίας του σχολείου στις επιδόσεις των μαθητών. 2. Ο σκοπός της έρευνας αφορούσε τη διερεύνηση των επιδράσεων του ηγετικού στυλ και της κουλτούρας στην αποτελεσματικότητα. 3. Διεξαγωγή διαχρονικής έρευνας μικρής διάρκειας. 4. Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν τις έρευνες που εντόπισαν μικρές αλλά στατιστικά σημαντικές επιδράσεις της ηγεσίας στις επιδόσεις των μαθητών. ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ 40
Ανακεφαλαίωση 4. Εγκυροποίηση του μοντέλου των άμεσων επιδράσεων της ηγεσίας στις επιδόσεις. 5. Σημαντικός ο ρόλος του ανθρώπινου πλαισίου ηγεσίας. 6. Σημαντικός ο ρόλος της κουλτούρας στις επιδόσεις. 7. Οι μεταβλητές στο επίπεδο της τάξης επιδρούν σε μεγαλύτερο βαθμό στις επιδόσεις σε σύγκριση με τις μεταβλητές στο επίπεδο του σχολείου. ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ 41
Ανακεφαλαίωση 8. Η ηγεσία του διευθυντή επιδρά ξεχωριστά στο κάθε άτομο παρά στο σύνολο των ατόμων. 9. Οι θεωρίες για το ρόλο της ηγεσίας του εκπαιδευτικού δεν επιβεβαιώνονται από τα ευρήματα της παρούσας έρευνας. 10. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας μπορούν να αξιοποιηθούν τόσο για την χάραξη της εκπαιδευτικής πολιτικής και για πρακτική εφαρμογή στα σχολεία όσο και για μελλοντικές έρευνες. ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ 42
Σας ευχαριστούμε ΚΥΘΡΑΙΩΤΗΣ & ΠΑΣΙΑΡΔΗΣ 43