2η Ενότητα, Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή Ἂλλ ἐπεὶ τῶν πολεμίων ὁ στόλος Αλλά όταν ο στόλος των εχθρών προσφερόμενος τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ πλησιάζοντας στην Αττική από την Φαληρικὸν πλευρά του Φαλήρου τοὺς πὲριξ ἀπέκρυψεν αἰγιαλούς, απέκρυψε τις γύρω παραλίες πάλιν ἐπάπταινον οἱ Πελοποννήσιοι οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι πάλι πρὸς τὸν Ἰσθμόν. σκέφτονταν να αποπλεύσουν για τον Ισθμό. Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση, ο Θεμιστοκλής σκεφτόταν καὶ συνετίθει τὴν περὶ τὸν Σίκινον και κατάστρωνε τέχνασμα με το Σίκινο. πραγματείαν. Ἦν δὲ τῷ μὲν γένει Πέρσης ὁ Σίκινος, Ο Σίκινος ήταν Πέρσης στην καταγωγή, αἰχμάλωτος, εὔνους δὲ τῷ αιχμάλωτος και φιλικός στον Θεμιστοκλή Θεμιστοκλεῖ καὶ τῶν τέκων αὐτοῦ παιδαγωγός. και παιδαγωγός των παιδιών του. Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξερξην Αυτόν τον στέλνει κρυφά προς τον κρύφα, Ξέρξη, κελεύσας λέγειν ὅτι Θεμιστοκλῆς αφού τον διέταξε να πει ότι ο Θεμιστοκλής, ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς ο στρατηγός των Αθηναίων, παίρνοντας αἱρούμενος τὰ βασιλέως το μέρος του (Πέρση) βασιλιά ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷ στέλνει πρώτος σ αυτόν την πληροφορία τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας, ότι οι Έλληνες προσπαθούν να δραπετεύσουν καὶ διακελεύεται ἐπιθέσθαι καὶ και συμβουλεύει να τους επιτεθεί και να διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν εξοντώσει τη ναυτική τους δύναμη ἐν ᾧ ταράττονται τῶν πεζῶν χωρὶς ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το ὄντες. πεζικό. Ταῦτα δ ὁ Ξέρξης δεξάμενος ὡς ἀπ εὐνοίας λελεγμένα, ἥσθη Ο Ξέρξης, επειδή δέχτηκε αυτά πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση, ευχαριστήθηκε και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν διακοσίαις ναυσὶν ἀναχθέντας ἤδη αφού αποπλεύσουν με διακόσια καράβια διαζῶσαι τάς νήσους, ὅπως ἐκφύγοι μηδεὶς τῶν πολεμίων. να περικυκλώσουν τα νησιά, για να μη ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς. Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλῆς 12.2-6 (διασκευή)
Ερωτήσεις κατανόησης κειμένου 1. Γιατί οι Πελοποννήσιοι άρχισαν να ξανασκέφτονται ότι έπρεπ να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου; 2. Ποιο μήνυμα μετέφερε ο Σίκιννος στον Ξέρξη για λογαρισμό του Θεμιστοκλή; 3. Πώς αντέδρασε ο Ξέρξης σε όσα του διαμήνυσε ο Θεμιστοκλής; 4. Να αναφέρετε από τη μυθολογία ή την ιστορία περιπτώσεις τεχνασμάτων που συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχή έκβαση ενός σχεδίου. ΠΡΩΤΟ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Τοῦ θεοῦ χρήσαντος Τριτογενεῖ Εὐρύοπα Ζεύς διδοί ξύλινον τεῖχος οἱ μὲν ἄλλοι Ἀθηναῖοι ἠγόρευον τειχίζειν την ἀκρόπολιν. Θεμιστοκλής δὲ (ἠγορεύεν) ἐμβαίνειν εἰς τάς τριήρεις, ὡς ταύτας οὔσας τὸ ξύλινον τεῖχος τῶν Ἀθηναίων. Ἐπείσθησαν, ἐνέβησαν, ἐναυμάχησαν, ἐνίκησαν. Όταν ο θεός (Απόλλωνας) έδωσε χρησμό στην Αθηνά ότι ο παντεπόπτης Δίας πρότεινε ξύλινο τείχος ενώ οι άλλοι Αθηναίοι πρότειναν να οχυρώσουν με τείχος την ακρόπολη, ο Θεμιστοκλής (πρότεινε) να επιβιβαστούν στις τριήρεις, επειδή αυτές ήταν το ξύλινο τείχος των Αθηναίων. (Οι Αθηναίοι) πείστηκαν, επιβιβάστηκαν (στις τριήρεις) έκαναν ναυμαχία, νίκησαν. Πολύαινος, Στρατηγήματα 1.30.2
ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Θεμιστοκλῆς ἐναυλόχει περὶ τὴν Σαλαμῖνα τοῖς Ἕλλησιν ἐδόκει φεύγειν, Θεμιστοκλεῖ ναυμαχεῖν ἐν τῇ στενῇ θαλάσσῃ. Ὡς δὲ οὐκ ἔπειθεν μένειν, ἦν αὐτῷ Σίκιννος εὐνοῦχος παιδαγωγός τοῖν παίδοιν. Νύκτωρ τὸν Σίκιννον τοῦτον πέμπει ὡς βασιλέα μηνύσοντα κατ εὔνοιαν δὴ ὅτι ἀποδιδράσκει τὸ Ἑλληνικόν ἀλλά ναυμάχει. Πείθεται βασιλεύς καὶ ναυμαχεῖ, καὶ τὸ πλῆθος τῶν τριήρων συνέτριψεν ἡ στενή θάλασσα οἱ δὲ Ἕλληνες ἄκοντες ἐνίκησαν τῇ σοφίᾳ τοῦ στρατηγοῦ. Ο Θεμιστοκλής παρέμεινε με το στόλο γύρω από τη Σαλαμίνα στους Έλληνες φαινόταν καλό να φύγουν και στο Θεμιστοκλή να ναυμαχήσει στη στενή θάλασσα. Καθώς όμως δεν τους έπειθε να μείνουν, υπήρχε σ αυτόν κάποιος Σίκιννος, ευνούχος, παιδαγωγός των δύο παιδιών του. Τη νύχτα το Σίκιννο αυτόν στέλνει στο βασιλιά (των Περσών), για να του μηνύσει, λόγω συμπάθειας τάχα, ότι το Ελληνικό στράτευμα φεύγει αλλά να ναυμαχήσεις. Πείθεται ο βασιλιάς (Ξέρξης) και ναυμαχεί και το πλήθος των τριήρων έκανε συντρίμματα η στενή θάλασσα και οι Έλληνες παρά τη θέλησή τους νίκησαν λόγω της ευφυίας του στρατηγού τους. Πολύαινος, Στρατηγήματα 1.30.3 Ερωτήσεις κατανόησης 1. Ποιες ερμηνείες δόθηκαν στον χρησμό για το «ξύλινο τείχος» και από ποιους; 2. Να συγκρίνετε τις πληροφορίες τις οποίες παρέχουν το δεύτερο παράλληλο κείμενο και το κείμενο της ενότητας. Ποιο από τα δύο κείμενα θεωρείται πιο περιεκτικό και γιατί;
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ Λέξη λόγος Λογίδιον = μικρός λόγος, μικρή προφορική έκφραση Λογοποιός = 1. Πεζογράφος 2. Αυτός που γράφει λόγους επι πληρωμή Λεκτικός = αυτός που σχετίζεται με την ομιλία Λογύδριον = σύντομος λόγος Λόγιος = 1. Λογοτέχνης 2. Μορφωμένος Λογίζομαι = 1. Λογαριάζω 2. Νομίζω 3. Σκέφτομαι 4. Θεωρώ τον εαυτό μου Λογισμός =1. Σκέψη 2. Υπολογισμός Λογειον = μέρος του θεάτρου που έπαιζαν οι ηθοποιοί Ρήτωρ = 1. Αυτός που αγορεύει δημόσια 2. Αυτός που αγόρευε στην Εκκλησία του Δήμου 3. ο δάσκαλος της ρητορικής Ρητορικός = 1. αυτός που σχετίζεται με τη ρητορική 2. ο στομφώδης Ρήσις = λόγος, απόφθεγμα Ρήτρα = 1. Γνωμικό 2. Προφορική συμφωνία, όρος σε συμφωνία, σε διαθήκη κ.α. Λογομαχω = φιλονικω με λόγια Αντιλέγω = φιλονικω, υποστηρίζω τα αντίθετα από αυτά που έχουν λεχθεί Αντιλογία = λογομαχία Αντίρρησις = ανασκευή όσων έχουν λεχθεί Προλέγω = λέγω από πριν Προρρησις = προφητεία Επίλογος = το συμπέρασμα, το τελευταίο μέρος του λόγου ή βιβλίου Παράλογος = ανόητος, χωρίς λογική Ανάλογος = σύμμετρος, αντίστοιχος Άρρητος = 1. αυτός που δεν έχει ειπωθεί 2. Απερίγραπτος Απόρρητος = 1. Μυστικός 2. απαγορευμένος Ετυμολογία = Αναζήτηση του ετύμου (της αρχικής σημασίας) των λέξεων Αμφιλεγόμενος = διφορούμενος, αμφισβητούμενος Αμφιλογία = αμφισβήτηση, αντιλογία Αρχαιολογία = επιστήμη που μελετά τους αρχαίους λαούς Μυθολογία = διήγηση μύθων Λογάς = φλύαρος Λογιοσύνη = πνευματική καλλιέργεια Ρητό = απόφθεγμα Λογοδοτώ = απολογούμαι
Λογοφέρνω = λογομαχώ Λογοκρίνω = ασκώ έλεγχο στο γραπτό λόγο Λογάριθμος = 1. Ο εκθέτης της δύναμης στην οποία πρέπει να υψωθεί κάποιος αριθμός για να δώσει τον εαυτό του 2. Το βιβλίο που περιέχει λογαριθμικούς πίνακες Λογοτέχνης = 1. Τεχνίτης λόγου 2. Συγγραφέας έργων αισθητικής αξίας Λογοθεραπεία = θεραπεία διαταραχών του λόγου Λογοπαίγνιο = παιχνίδι με λέξεις που ηχούν το ίδιο, αλλά έχουν διαφορετική σημασία Λογικοφανής = αυτός που φαίνεται λογικός χωρίς να είναι Λεξικογραφία = σύνταξη λεξικού Μονολεκτικός = αυτός που από αποτελείται ή εκφέρεται με μία λέξη Κοντολογίς = με λίγα λόγια Μισθολόγιο = πίνακας μισθών των υπαλλήλων ενός κλάδου Αερολογία = 1. Ματαιολογία 2. Επιστήμη που εξετάζει την ελεύθερη ατμόσφαιρα Βιολογία = επιστήμη που ασχολείται με τα φαινόμενα της ζωής ΑΣΚΗΣΕΙΣ Ποιο είναι το αντικείμενο των παρακάτω ρηματικών τύπων του κειμένου; ἀπέκρυψεν ἐβουλεύετο ἐκπέμπει κελεύσας διακελεύεται Τρίτη κλίση Επαναληπτικές ασκήσεις στη γραμματική Κλίνουμε τα ονόματα ὁ γέρων ὁ γίγας Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΡΙΤΗ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ (ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ) Τὰ συμφωνόληκτα οὐσιαστικὰ ὑποδιαιροῦνται σὲ: I. Ἀφωνόληκτα (μὲ ἄφωνο χαρακτήρα) II. Ἡμιφωνόληκτα (μὲ χαρακτήρα ἡμίφωνο) Ἀφωνόληκτα : κατὰ τὸν χαρακτήρα εἶναι: α οὐρανικόληκτα (κ, γ, χ) β χειλικόληκτα (π, β, φ) γ ὀδοντικόληκτα (τ, δ, θ) α Οὐρανόληκτα καταληκτικὰ μονόθεμα Θέμα: κορακ- Ὀνομαστική ὁ κόραξ (κ-ς) οἱ κόρακ-ες Γενική τοῦ κόρακ-ος τῶν κοράκ-ων Δοτική τῷ κόρακ-ι τοῖς κόραξι (κ-σι) Αίτιατική τὸν κόρακ-α τοὺς κόρακ-ας Κλητική ὦ κόραξ (κ-ς) ὦ κόρακ-ες
β Χειλικόληκτα καταληκτικὰ μονόθεμα Θέμα: γυπ- Ὀνομαστική ὁ γύψ (π-ς) οἱ γῦπ-ες Γενική τοῦ γυπ-ός τῶν γυπ-ῶν Δοτική τῷ γυπ-ί τοῖς γυψὶ (π-σι) Αίτιατική τὸν γῦπ-α τοὺς γῦπ-ας Κλητική ὦ γύψ (π-ς) ὦ γῦπ-ες γ Ὀδοντικόληκτα καταληκτικὰ μονόθεμα μὲ χαρακτήρα ἁπλὸ ὀδοντικὸ τ ἤ δ ἤ θ Θέμα: πατριδ- Ὀνομαστική ἡ πατρὶς (δ-ς) αἱ πατρίδ-ες Γενική τῆς πατρίδ-ος τῶν πατρίδ-ων Δοτική τῇ πατρίδ-ι ταῖς πατρίσι (δ-σι) Αίτιατική τὴν πατρίδ-α τὰς πατρίδ-ας Κλητική ὦ πατρίς ὦ πατρίδ-ες
Θεμα: ορνιθ- Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Ονομαστική ἡ ὅρνις αἱ ὅρνιθ-ες Γενική τῆς ὅρνιθ-ος τῶν ὁρνίθ-ων Δοτική τῇ ὅρνιθ-ι ταῖς ὅρνι-σι (ν) Αιτιατική τὴν ὅρνι-ν τὰς ὅρνιθ-ας κλητική ὦ ὅρνι ὦ ὅρνιθ-ες δ Ὀδοντικόληκτα καταληκτικὰ μονόθεμα μὲ θέμα σὲ -ντ (ὀν. ας, γεν. αντος καὶ ὀν. ους, γεν. οντος) Θέμα: ἱμαντ- ὀνομαστική ὁ ἱμάς (ντ-ς) οἱ ἱμάντ-ες γενική τοῦ ἱμάντ-ος τῶν ἱμάντ-ων δοτική τῷ ἱμάντ-ι τοῖς ἱμᾶσι αἰτιατική τὸν ἱμάντ-α τοὺς ἱμάντ-ας κλητική ὦ ἱμάς ὦ ἱμάντ-ες
Θέμα: γιγαντ- ὀνομαστική ὁ γίγας οἱ γίγαντ-ες γενική τοῦ γίγαντ-ος τῶν γιγάντ-ων δοτική τῷ γίγαντ-ι τοῖς γίγασι αἰτιατική τὸν γιγαντ-α τοὺς γίγαντ-ας κλητική ὦ γίγαν ὦ γίγαντ-ες Θέμα: ὀδοντ- Ὀνομαστική ὁ ὀδούς(ὀδόντ-ς) οἱ ὀδόντ-ες Γενική τοῦ ὀδόντ-ος τῶν ὀδόντ-ων Δοτική τῷ ὀδόντ-ι τοῖς ὀδοῦσι (ὀδόντ-σι) Αίτιατική τὸν ὀδόντ-α τοὺς ὀδόντ-ας Κλητική ὦ ὀδούς ὦ ὀδόντ-ες ε Ὀδοντικόληκτα ἀκατάληκτα διπλόθεμα μὲ θέμα σε ντ (ὀν. ων, γεν. οντος) Θέμα: γεροντ- Ὀνομαστική ὁ γέρων οἱ γέροντ-ες Γενική τοῦ γέροντ-ος τῶν γερόντ-ων Δοτική τῷ γέροντ-ι τοῖς γέρουσι(γέροντ-σι)
Αίτιατική τὸν γέροντ-α τοὺς γέροντ-ας Κλητική ὦ γέρον ὦ γέροντ-ες ζ Ὀδοντικόληκτα οὐδέτερα ἀκατάληκτα μονόθεμα σὲ -α (γεν. ατος) Θέμα: κτηματ- Ὀνομαστική τὸ κτῆμα τὰ κτήματ-α Γενική τοῦ κτήματ-ος τῶν κτημάτ-ων Δοτική τῷ κτήματ-ι τοῖς κτήμασι (ατ-σι) Αίτιατική τὸ κτῆμα τὰ κτήματ-α Κλητική ὦ κτῆμα ὦ κτήματ-α Παρατηρήσεις: Τὰ βαρύτονα ὀδοντικόληκτα σε ων (γεν. οντος) καὶ -ας (γεν. αντος), τὸ ὀξύτονο τυραννὶς (-ίδος) καὶ τὸ περισπώμενο ὁ/ἡ παῖς σχηματίζουν την κλητικὴ τοῦ ἐνικοῦ χωρὶς κατάληξη (μὲ ἀφαίρεση τοῦ ὀδοντικοῦ χαρακτήρα): ὦ γέρον, ὦ γίγαν, ὦ Αἶαν, ὦ τυραννί, ὦ παῖ. Τὰ οὐδέτερα ὀδοντικόληκτα σε μα (γεν. ματος) εἶναι ὅλα ἀκατάληκτα: κτῆμα, σῶμα, στράτευμα καταληκτικὰ εἶναι μόνο τὰ οὐδέτερα φῶς (φῶτ-ς) καὶ τὸ ἀνώμαλο οὖς (γεν. ὠτ-ός). ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΣ Γ' ΚΛΙΣΗΣ (ΗΜΙΦΩΝΟΛΗΚΤΑ) Ἡμιφωνόληκτα Τὰ ἡμιφωνόληκτα τριτόκλιτα οὐσιαστικὰ κατὰ τὸ χαρακτήρα εἶναι: Α) ἐνρινόληκτα (μὲ χαρακτήρα ν)
Β) ὑγρόληκτα (μὲ χαρακτήρα λ, ρ) Γ) σιγμόληκτα (μὲ χαρακτήρα σ) Α) Ἐνρινόληκτα (χαρακτ. ν) μονόθεμα: καταληκτικὰ σὲ -ις (γεν. -ῖνος) καὶ ἀκατάληκτα σε αν (γεν. -ᾶνος), -ην (γεν. ηνος) και ων (γεν. ωνος) Θέμα: ἀκτιν- Ὀνομαστική ἡ ἀκτίς αἱ ἀκτῖν-ες Γενική τῆς ἀκτῖν-ος τῶν ἀκτίν-ων Δοτική τῇ ἀκτίν-ι ταῖς ἀκτῖ-σι(ν) Αίτιατική τὴν ἀκτῖν-α τὰς ἀκτῖν-ας Κλητική ὦ ἀκτίς ὦ ἀκτῖν-ες Θέμα: Τιταν- Ὀνομαστική ὁ Τιτὰν οἱ Τιτᾶν-ες Γενική τοῦ Τιτάν-ος τῶν Τιτάν-ων Δοτική τῷ Τιτᾶν-ι τοῖς Τιτᾶ-σι(ν) Αίτιατική τὸν Τιτᾶν-α τοὺς Τιτᾶν-ας Κλητική ὦ Τιτὰν ὦ Τιτᾶν-ες
Θέμα: Ἑλλην- Ὀνομαστική ὁ Ἕλλην οἱ Ἕλλην-ες Γενική τοῦ Ἕλλην-ος τῶν Ἑλλήν-ων Δοτική τῷ Ἕλλην-ι τοῖς Ἕλλη-σι(ν) Αίτιατική τὸν Ἕλλην-α τοὺς Ἕλλην-ας Κλητική ὦ Ἕλλην ὦ Ἕλλην-ες Θέμα: χειμων- Ὀνομαστική ὁ χειμών οἱ χειμῶν-ες Γενική τοῦ χειμῶν-ος τῶν χειμών-ων Δοτική τῷ χειμῶν-ι τοῖς χειμῶ-σι(ν) Αίτιατική τὸν χειμῶν-α τοὺς χειμῶν-ας Κλητική ὦ χειμών ὦ χειμῶν-ες Διπλόθεμα: ἀκατάληκτα σε ην (γεν. ενος) και ων (γεν. ονος) Θέμα: ποιμην-, ποιμεν- Ὀνομαστική ὁ ποιμήν οἱ ποιμέν-ες Γενική τοῦ ποιμέν-ος τῶν ποιμέν-ων Δοτική τῷ πομέν-ι τοῖς ποιμέ-σι(ν) Αίτιατική τὸν ποιμέν-α τοὺς ποιμέν-ας Κλητική ὦ ποιμήν ὦ ποιμέν-ες
Θέμα: γειτων-, γειτον- Ὀνομαστική ὁ γείτων οἱ γείτον-ες Γενική τοῦ γείτον-ος τῶν γειτόν-ων Δοτική τῷ γείτον-ι τοῖς γείτο-σι(ν) Αίτιατική τὸν γείτον-α τοὺς γείτον-ας Κλητική ὦ γεῖτον ὦ γείτον-ες ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 1. Μία από τις απαντήσεις είναι σωστή. Βάζοντας τα γράμματα των σωστών απαντήσεων στο πλαίσιο θα σχηματιστεί το όνομα ενός Αθηναίου ρήτορα 1.η ονομαστική πληθ. του παῖς είναι : Β παίδες Α παῖδες Γ παισί 2. η δοτική εν. του «χάλυψ» είναι: Ν χάλυβι Ε χαλύβι Ο χάλυψι 3. η αιτιατική ενικού του «ὄρνις» είναι Π ὄρνιθα Α ὄρνι Τ ὄρνιν 4. το «πρᾶγμα» είναι : Ι οδοντικόληκτο Δ χειλικόληκτο Π ουρανικόληκτο
5. το ι- της κατάληξης της δοτικής είναι: Θ μακρό Λ δίχρονο Σ βραχύ 6. το ουσιαστικό «γυνή» έχει : Ε ένα θέμα Κ τρία θέματα Θ δύο θέματα 7. ο τύπος «φύλακας» είναι Α αιτ.ενικού Ε αιτ.πληθ. Υ ονομ.πληθ. 8. η γενική ενικού του «ὁ βήξ» είναι : Ν τοῦ βηχός Δ τοῦ βῆχος Κ τοῦ βήχος 9. η γενική πληθυντικού του «ὁ ἔρως» είναι : Ο τῶν ἐρωτῶν Α τῶν ἔρωτων Η τῶν ἐρώτων 10. το «δρᾶμα» στην δοτική πληθυντικού : Σ δράμασι Υ δράματι Η δράματα 2. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που σας ζητούνται ἡ λαμπάς ὁ πίναξ τό τάγμα ὁ φοῖνιξ ὁ Πέλοψ ἡ σφραγίς ἡ σάρξ ἡ βαρύτης ἡ βαλβίς τό στέμμα ἡ χάρις ἡ ἀσπίς (αιτ.εν.) (δοτ.εν.) (γεν.πληθ.) (αιτ.πληθ.) (κλητ.εν.) (ονομ.πληθ.) (δοτ.πληθ.) (γεν.πληθ.) (γεν.εν.) (αιτ.εν.) (κλητ.εν)