ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΤΟΜΙΕΣ

Transcript

1 ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΤΟΜΙΕΣ Ελένη Δοκουτσίδου*, Νικολέττα Μάργαρη* *RN, MSc, PhD, Επίκουρος Καθηγήτρια Τμήμα Νοσηλευτικής ΤΕΙ Αθήνας

2 Πρόσληψη τροφής Γαστρεντερικό σύστημα- πέψη Προώθηση της τροφής και των υπολειμμάτων της πέψης Έκκριση βλέννας, νερού και ενζύμων Μηχανική επεξεργασία της τροφής Χημική επεξεργασία της τροφής Απορρόφηση των τροφών που έχουν υποστεί πέψη Μεταφορά των θρεπτικών ουσιών μέσω των κυτταρικών μεμβρανών (μεταβολισμός προϊόντων πέψης για παραγωγή ενέργειας ΑΤΡ) Στο λεπτό έντερο γίνεται το μεγαλύτερο μέρος της πέψης (απορροφούνται οι θρεπτικές ουσίες) Οποιαδήποτε άπεπτα υπολείμματα πηγαίνουν στο παχύ έντερο και αποσυντίθενται με την επίδραση βακτηριδίων

3 Ανατομία Γαστρεντερικό σύστημα (1) Λεπτό έντερο: Δωδεκαδάκτυλο (2η μοίρα αρχίζουν οι λάχνες κυκλοτερείς πτυχές, αδένες Brunner ) Νήστιδα (2/5) Ειλεός (3/5) Μήκος λεπτού εντέρου: 3-4m, Αποτελείται από λάχνες και πτυχές του Κerckring και του Lieberkuhn Βαθμιαία ελαττώνονται οι πτυχές και οι λάχνες και εμφανίζονται τα λεμφοζίδια ή πλάκες του Payer

4 Παχύ έντερο: Τυφλό με τη σκωληκοειδή απόφυση Κόλον Ανιόν Δεξιά κολική καμπή Εγκάρσιο Αριστερή κολική καμπή Κατιόν Σιγμοειδές Απευθυσμένο Πρωκτός (σφικτήρας του πρωκτού) Ανατομία Γαστρεντερικό σύστημα (2) Μήκος: m Ο αυλός του είναι 3-8cm ο οποίος ελαττώνεται από το τυφλό προς το απευθυσμένο Το κόλον έχει δύο βασικές λειτουργίες: Να επαναρροφά νερό και ηλεκτρολύτες από τα κόπρανα Να αποθηκεύει ή απομακρύνει τα κόπρανα μέχρι να γίνει η κένωση Κινήσεις: περισταλτικές Οι κρύπτες είναι βαθιές και παράγουν βλέννα

5 Ορισμός Στομίας (1) Στομία: εκτροπή του εντερικού περιεχομένου από τη φυσιολογική του οδό χειρουργική πράξη κατά την οποία τμήμα ενός οργάνου εκστομούται στην επιφάνεια του δέρματος με αποτέλεσμα τη διακοπή της προώθησης του περιεχομένου στη συνέχεια του αυλού (οισοφαγοστομία, γαστρο-νηστιδοστομία, ειλεο-κολοστομία) Σκοπός: Αποβολή (εκτροπή) του περιεχομένου του εντέρου Μόνιμη Προσωρινή

6 Ειλεοστομία: Ορισμοί (2) είναι τεχνητό στόμιο (άνοιγμα) στην έλικα του τελικού ειλεού, το οποίο εξωτερικεύεται χειρουργικά δια του κοιλιακού τοιχώματος στο δέρμα, στο σημείο κάτω και δεξιά του ομφαλού. Κολοστομία: είναι τεχνητό στόμιο (άνοιγμα) σε κάποιο σημείο του παχέος εντέρου ανιόν, εγκάρσιο ή κατιόν κόλον, το οποίο εξωτερικεύεται χειρουργικά δια του κοιλιακού τοιχώματος στο δέρμα

7 Ενδείξεις στομίας Ειλεοστομία Ελκώδης κολίτιδα (ολική ή υφολική κολεκτομή) Πολλαπλά καρκινώματα Οικογενής πολυποδίαση Συγγενείς ανωμαλίες Τραυματισμός της κοιλιάς Κολοστομία Ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του παχέος εντέρου Ca παχέος εντέρου Ειλεός

8 Είδος-τύπος ειλεοστομίας Ειλεοστομία δι έλικος (loop ileostomy) Τελική ειλεοστομία (Brooke s) Εγκρατής ειλεοστομία (Kock) 1. Δεξιό κάτω τεταρτημόριο της κοιλιακής χώρας 2. Απέκκριμα υδαρές 3. Δεν ελέγχεται η κένωση 4. Απώλεια υγρών cc/24h 5. Ύπαρξη πεπτικών πρωτεολυτικών ενζύμων 6. Ανοικτό σύστημα

9 Είδος-τύπος κολοστομίας ανάλογα με την εντόπιση Ανιόν κόλον (16%): Απέκκριμα υδαρές, ρέει συνεχώς ml/24h Ερεθισμός του δέρματος, ύπαρξη πεπτικών πρωτεολυτικών ενζύμων Υλικό εκλογής: αποστραγγιζόμενος σάκος με δακτύλιο από ρητίνη καράγια Εγκάρσιο κόλον (11%): απέκκριμα ημιυδαρές ή πολτώδες, δύσοσμα κόπραν, ml/24h, ανοικτό ή κλειστό σύστημα Αγκυλωτή (παροδική) Διπλού αυλού εγκάρσια (παροδική) Κατιόν κόλον (5%) (ημιυδαρές απέκκριμα) ή σιγμοειδοκολοστομία (31%) (συμπαγές απέκκριμα) ml/24h Αριστερό κάτω τεταρτημόριο της κοιλιακής χώρας Πρωκτοκολεκτομή (32%)

10 Επιπλοκές Στομίας (1) Εισολκή (βαρύτατη επιπλοκή), βύθιση ή εξαφάνιση του στομίου το οποίο εισέρχεται στην περιτοναική κοιλότητα Αίτια: παχυσαρκία, ανάπτυξη ειλεού μετεγχειρητικά, ισχαιμία εντέρου (παρουσία κοπράνων) Θεραπεία: νέα κολοστομία Πρόπτωση Κήλη Αίτια: αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση Θεραπεία:εφαρμογή ζώνης και χειρουργική αντιμετώπιση Στένωση Αίτια: φλεγμονή Θεραπεία: απαιτεί χειρουργική ανακατασκευή Απόστημα - συρίγγιο Αιτία: κακή τεχνική, επιμόλυνση από υγρά Θεραπεία: απαιτεί αντιβίωση και παροχέτευση

11 Επιπλοκές Στομίας (2) Διάτρηση Αίτια: τραυματισμός, μπορεί να προκληθεί περιτονίτιδα Θεραπεία: αντιμετώπιση της περιτονίτιδας, χειρουργική αντιμετώπιση Διάρροια Αίτια: Θεραπεία: λήψη υψηλών δόσεων λοραπαμίδης και κωδεΐνης έξι βδομάδες μετά την εγκατάσταση της στομίας η αποβαλλόμενη ποσότητα μειώνεται Εντερική απόφραξη Αίτια: οφείλεται σε συμφύσεις Θεραπεία: όχι σπάνια απαιτείται επέμβαση Δερματίτιδα Αίτια: υγρά της στομίας, κακή τεχνική περιποίησης Θεραπεία: αντιμετωπίζεται με τη χρήση τοπικών κρεμών κι εφαρμογή ειδικών σάκων στομίων

12 Συστήματα Στομίας Σύστημα ενός τεμαχίου Δερμοπροστατευτική βάση είναι ενσωματωμένη στον σάκο Πολύ εύκολη η εφαρμογή Σύστημα δύο τεμαχίων Δερμοπροστατευτική βάση είναι ξεχωριστή από το σάκο Τα δύο τεμάχια ενώνονται με ασφάλεια μεταξύ τους Εύκολο να αποσπάται ο σάκος από τη βάση και να αλλάζετε συχνά Κλειστού τύπου σάκος (ενός ή δύο τεμαχίων) Καλύτερη επιλογή όταν οι κενώσεις δεν είναι συχνές και ο σάκος χρειάζεται αλλαγή κάθε 2-3 ημέρες Αποστραγγιζόμενος σάκος ή ανοικτού τύπου σάκοι (ενός ή δύο τεμαχίων) Καλύτερη επιλογή όταν οι κενώσεις είναι συχνές στη διάρκεια της ημέρας Έχουν ένα πλαστικό κλείστρο ή ενσωματωμένο κλείστρο, ώστε το άδειασμα του σάκου να είναι εύκολο και γρήγορο

13 Χαρακτηριστικά κατάλληλης ή σωστής συσκευής : Συσκευή: βιομηχανοποιημένο υλικό Είναι στεγανή Ελέγχει την οσμή Είναι εύκολη στο χειρισμό Δεν ερεθίζει το στόμιο και το περιστομιακό δέρμα Δεν ενοχλεί τον άρρωστο Δεν δημιουργεί θόρυβο Είναι μιας χρήσης

14 Επιλογή Συσκευής Τύπος στομίας Ανατομική θέση Σχήμα μέγεθος Περίμετρος κοιλιάς Δέρμα περί της στομίας Φυσική και πνευματική κατάσταση Φυσικές δραστηριότητες Οικονομική κατάσταση Προσωπικέ προτιμήσεις

15 Προστατευτικά υλικά Φραγμοί δέρματος Δερμοπροστατευτική βάση Ρητίνη karaya: φυτικό υλικό που καθίσταται απαλό και κολλώδες όταν βραχεί και βοηθάει στην πρόληψη εκδορών, έχει φίλτρο διαφυγής αερίων Πάστες: Ενδείξεις: κάλυψη ρωγμών ή ερεθισμών, εξομαλύνει ανώμαλες επιφάνειες στο δέρμα Προστατεύει τη διαρροή Σκόνες: Προστατεύει το δέρμα από ερεθισμούς Βοηθάει στην επούλωση Υγρά: Δημιουργεί μεμβράνη στο δέρμα το προστατεύει από ερεθισμό Προστατεύει το δέρμα κατά την αφαίρεση της συσκευής Δακτύλιοι: Υποαλλεργιογόνα, Προστατεύουν το δέρμα Αποσμητικά: έλεγχος της δυσοσμίας

16 Προεγχειρητική φροντίδα Ψυχολογική προετοιμασία (μεγάλη σημασία) Ερωτήσεις, επίσκεψη ασθενή με κολοστόμιο, κ.α. Γραπτή συγκατάθεση του ασθενούς ή της οικογένειας Καθαρισμός του εντέρου Καθαρτικός υποκλυσμός Δυσαπορρόφητα αντιβιοτικά για αποστείρωση του εντέρου Καθορισμός του σημείου στομίας Όρθια, πλάγια, καθιστή θέση

17 Προβλήματα ασθενούς με κολοστομία Σημεία και συμπτώματα διαταραχής ύδατος και ηλεκτρολυτών Θρέψη Άγχος Διαταραχή αντίληψης του εαυτού του Φροντίδα στομίου και περιστομιακού δέρματος (πεπτικά πρωτεολυτικά ένζυμα) Κακοσμία Δυσκολία ρύθμισης των κενώσεων Ενημέρωση και εκπαίδευση του ασθενούς ή της οικογένειας

18 Μετεγχειρητική φροντίδα (1) Ελέγχεται το σημείο στο οποίο βρίσκεται η στομία και το είδος της στομίας. Αξιολογείται συχνά η κατάσταση της και η κατάσταση του δέρματος (περιστομιακά). Ο σάκος αδειάζεται ή αντικαθίσταται ανάλογα με τις ανάγκες ή όταν γεμίσει μέχρι τι 1/3 της χωρητικότητας του ή όταν είναι διατεταμένος με αέρα. Πρέπει να χρησιμοποιείται προστατευτικό υλικό και δακτύλιος. Να χρησιμοποιείται σάκος με διαφυγή των αερίων από το φίλτρο διαφυγής αερίων με άνθρακα ή να δημιουργείται ένα μικρό άνοιγμα με βελόνι ψηλά στον σάκο, όπου μπορεί να τοποθετηθεί αυτοκόλλητη ταινία (έξοδος αερίων και μείωση της κακοσμίας). Διαιτολόγιο: θα περιλαμβάνει πληροφορίες για τις τροφές που προκαλούν δυσοσμία των κοπράνων και αέρια, καθώς και για τις τροφές που προκαλούν σκληρά και μαλακά τρόφιμα.

19 Μετεγχειρητική φροντίδα (2) 1η -2η μετεγχειρητική ημέρα Έλεγχος χαρακτηριστικών του στομίου και του περιστομιακού δέρματος και έλέγχος για πιθανές επιπλοκές Χρώμα: ροδαλό ή ερυθρό, επαρκής αιμάτωση, όχι ωχρό Αιμορραγία: είναι μικρή και προέρχεται από τα χείλη κυρίως κατά των καθαρισμό Οίδημα: μπορεί να επιτείνεται τις πρώτες ημέρες. Ο βλεννογόνος διογκώνεται και γίνεται πιο ωχρός. Το στόμιο μπορεί να μην είναι ορατό λόγου του οιδήματος. Υποχωρεί την 5-15η μετεγχ/κη ημέρα Αίσθηση: δεν υπάρχει κατά την αφή του προβάλλοντα βλεννογόνου Ύψος στομίου: περίπου 2 cm από το κοιλιακό τοίχωμα

20 Περιποίηση δέρματος Απομακρύνετε από το δέρμα κάθε ίχνος πάστας καράγια ή κοπράνων με στεγνό χαρτί (κυκλικές τοξοειδής κινήσεις) Τοποθετήστε πάνω στο στόμιο γάζα ή ένα κομμάτι χαρτοβάμβακο Πλύνετε το δέρμα απαλά με μαλακό τρίφτη, βρεγμένο με νερό και ήπιο σαπούνι (6-8cm από το περιστόμιο) Ξεπλύνετε και στεγνώστε καλά την περιοχή γύρω από το στόμιο, με γάζα ή πετσέτα Επισκοπήστε: το χρώμα του δέρμα (απαλό και στεγνό) την κατάσταση του στομίου (καθαρή και υγρή) Εφαρμόστε δερματικούς φραγμούς πριν από την τοποθέτηση του σάκου

21 Διαιτολόγιο Τροφές που αυξάνουν τη Δυσοσμία των κοπράνων: Σπαράγγια, φασόλια, λάχανο, αυγό, ψάρι σκόρδο, κρεμμύδι, κάποια καρυκεύματα Τροφές που αυξάνουν τα Αέρια στο έντερο: Μπύρα, μπρόκολο, λάχανο, αγγούρι, γαλακτοκομικά προϊόντα, όσπρια (φασόλια, ρεβίθια), ανθρακούχα αναψυκτικά, κουνουπίδι, καλαμπόκι, μπιζέλια, ραπανάκια, σπανάκι Τροφές που προκαλούν Σκληρές Κενώσεις: Πουρές, μπανάνες, ψωμί, γιαούρτι, ζυμαρικά, αλμυρά κουλουράκια, ρύζι, τυρί, Τροφές που προκαλούν Μαλακές Κενώσεις: Σοκολάτα, φασόλια, τηγανισμένες τροφές, λιπαρές τροφές, πολύ πικάντικες τροφές, πράσινα λαχανικά, ωμά φρούτα και χυμοί, ωμά λαχανικά Τροφές που Χρωματίζουν τα Κόπρανα: Ζαχαρότευλα (παντζάρια), κόκκινο ζελέ Τροφές που μπορεί να προκαλέσουν Απόφραξη: Ποπ κορν, ωμά μήλα, ανανάς, σέλινο, τομάτες, καρύδια, καρύδα, φρούτα με σπόρους

22 Στομίες - Υλικά Α. Κολοστομία Γάντια μιας χρήσεως Set αλλαγής Φυσιολογικός ορός Διαμετρόμετρο Κάψα με γάζες Σάκους κολοστομίας Κρέμα δέρματος Πάστα Karaya Νεφροειδές Τετράγωνο αδιάβροχο Σαπούνι γλυκερίνης Τρίφτης Δοχείο για τα άχρηστα Παραβάν Β. Ειλεοστομία Γάντια μιας χρήσεως Set αλλαγής Φυσιολογικός ορός Κάψα με γάζες Σάκους ειλεοστομίας Κρέμα δέρματος Πάστα Karaya Νεφροειδές Τετράγωνο αδιάβροχο Σαπούνι γλυκερίνης Τρίφτης Δοχείο για τα άχρηστα Παραβάν

23 Διαδικασία Φάση προετοιμασίας Συγκεντρώστε το απαραίτητο υλικό Εξηγείστε στον ασθενή την διαδικασίας Δώστε στον ασθενή άνετη θέση, τέτοια που να μπορεί να παρακολουθεί Αποκαλύψτε την περιοχή της στομίας Πλύνετε τα χέρια σας Φορέστε γάντια μίας χρήσεως Τοποθετήστε αδιάβροχο Φάση εκτέλεσης Αφαιρέστε το σάκο με αργές κινήσεις (από πάνω προς τα κάτω), χρησιμοποιήστε χλιαρό νερό ή διαλύτη, αφήστε βρεγμένη γάζα πάνω στο στόμιο Καθαρίστε και στεγνώστε το περιστόμιο (όπως αναφέραμε παραπάνω) Αλλάξτε γάντια Χρησιμοποιήστε διαμετρόμετρο για να μετρήσετε τη διάμετρο της στομίας (για το μέγεθος του στομίου) η απόσταση μεταξύ της έξω επιφάνειας της στομίας και της περιμέτρου του δακτυλίου πρέπει να είναι το πολύ 0.3cm Τοποθετήστε τη δερμοπροστατευτική βάση (εξαρτάται από τον τύπο της συσκευής ) και εφαρμόστε το σάκο (από κάτω προς τα επάνω) Αλλάξτε γάντια Φάση παρακολούθησης Πετάξτε το άχρηστο υλικό Αξιολογήστε τη διαδικασία Καταγράψτε τη νοσηλεία

24 Πλύση στομίας - Υλικά Γ. Πλύση στομίας Γάντια μιας χρήσεως Δοχείο υγρού πλύσης Δοχείο για τα υγρά επιστροφής Σάκους κολοστομίας ή ειλεοστομίας Υγρό πλύσης ml Καθετήρας μαλακός ελαστικός Ψαλίδι Μανίκι ή περίβλημα πλύσης Δοχείο για τα άχρηστα Χαρτί τουαλέτας Λαβίδα Kocher

25 Διδασκαλία στο σπίτι Ασθενή και Συγγενείς Φροντίδα στομίας και περιστομιακού δέρματος Αλλαγή σάκου και άδειασμα σάκου Δίαιτα: Έλεγχος κακοσμίας και Έλεγχος αερίων αποφυγή πολυφαγίας ακατάστατα γεύματα εξατομίκευση της δίαιτας, για αποφυγή της διάρροιας και δυσκοιλιότητας αποφυγή τροφών που προκαλούν δυσοσμία αποφυγή τροφών που προκαλούν αέρια Ενδυμασία: ζώνη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί μαγιό Φάρμακα: ασθενείς με ειλεοστομία δεν πρέπει να παίρνουν υπακτικά Ταξίδια: ασθενείς με ειλεοστομία να έχουν αντιδιαρροικά φάρμακα Σπορ: όχι σπορ επαφής Σεξουαλική δραστηριότητα: 10-20% βιώνουν διαταραχές Εγκυμοσύνη: το μέγεθος του στομίου αλλάζει καθώς προχωράει Ύπνος: οποιαδήποτε θέση μπορεί να ληφθεί Απόφραξη: σημεία και συμπτώματα

26 Βιβλιογραφία 1. Άννα Σαχίνη-Καρδάση, Μαρία Πάνου. Παθολογική και Χειρουργική Νοσηλευτική- Νοσηλευτικές διαδικασίες. Β Έκδοση. Εκδόσεις Βήτα. 2ος Τόμος. Αθήνα Ελευθερία Κ. Αθανάτου. Κλινική Νοσηλευτική-Βασικές και Ειδικές Νοσηλείες. 18 η ' Έκδοση Αθήνα Θ. Μπελλάλη, Π. Σαράφης, Ε. Δοκουτσίδου. Ανώτερες Νοσηλευτικές Δεξιότητες. Στο: Γ. Ι. Μπαλτόπουλος: Βασικές, Ανώτερες και Εξειδικευμένες Νοσηλευτικές Δεξιότητες. Εκδόσεις ΒΗΤΑ. Αθήνα Μπροκαλάκη Η.: Εντεροσομίες εκτροπης κοπράνων. Στο: Η Νοσηλευτική στην Κλινική Πράξη. Τόμος IΙ, Ιατρικές Εκδόσεις Λαγός. Αθήνα 2011:

27 Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας