ΑΚΜΗ. Στη µη φλεγµονώδη ακµή παρατηρούνται µόνο οι φαγέσωρες, ανοιχτοί ή κλειστοί όπως προαναφέραµε, χωρίς εξέλιξη στις βλάβες της φλεγµονώδους ακµής

Transcript

1 ΑΚΜΗ Ορισµός Η ακµή είναι ίσως η πιο συχνή νόσος της εφηβικής ηλικίας αν και µερικές φορές εµφανίζεται και κατά την ενήλικo ζωή, και χαρακτηρίζεται από φλεγµονή των σµηγµατογόνων αδένων. Η κοινή ακµή, η οποία είναι αυτή που απασχολεί τον περισσότερο κόσµο, έχει το µοναδικό χαρακτηριστικό των φαγεσώρων, ανοιχτών (µαύρα στίγµατα) και κλειστών (µικρά λευκωπά επάρµατα) που γεµίζουν τον τριχοσµηγµατογόνο θύλακο και είναι η πιο ήπια εκδήλωσή της. Κυριότεροι τύποι ακµής Στη φλεγµονώδη µπορεί να δηµιουργηθούν βλατίδες, δηλαδή µικρά κόκκινα σπυράκια, και φλυκταινίδια, σπυράκια µε πύον. Πιο έντονες και συχνά επώδυνες φλεγµονώδεις βλάβες είναι τα οζίδια και οι κύστεις, που µπορεί να παραµείνουν στο δέρµα για αρκετές εβδοµάδες. Στη µη φλεγµονώδη ακµή παρατηρούνται µόνο οι φαγέσωρες, ανοιχτοί ή κλειστοί όπως προαναφέραµε, χωρίς εξέλιξη στις βλάβες της φλεγµονώδους ακµής Η πιο συνηθισµένη µορφή είναι η «κοινή ακµή» και εντοπίζεται σε περιοχές πλούσιες σε σµηγµατογόνους αδένες (κυρίως πρόσωπο-πλάτη-ώµοι-θώρακας). Η ακµή υποχωρεί βαθµιαία στην ενήλικο ζωή και εµφανίζεται συνήθως µεταξύ των ηλικιών ετών για τα κορίτσια και για τα αγόρια, χωρίς όµως αυστηρό περιορισµό των χρονικών ορίων ιδίως στις γυναίκες. ΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΚΜΗ Φαγέσωρες, ανοικτοί (µαύρα στίγµατα) ή κλειστοί (λευκές βλατίδες). Βλατίδες και φλύκταινες µε φλεγµονή (ερυθρές) ή χωρίς φλεγµονή. Οζίδια ή κύστεις, 1-4 cm σε διάµετρο. Συρίγγια συνήθως στην οζώδη ακµή. Ουλές, ατροφικές ή υπερτροφικές. Σµηγµατόρροια του προσώπου και του τριχωτού της κεφαλής.

2 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΚΜΗΣ 1. Φαγεσωρική ακµή όπου ανευρίσκονται µόνο ανοιχτοί και κλειστοί φαγέσωρες. 2. Βλατιδοφλυκταινώδης ακµή όπου ανευρίσκονται βλατίδες, φλυκταινίδια ή βλατιδοφλυκταινίδια 3. Φλεγµονώδης ή κυστική ακµή µε κακή όψη του δέρµατος όπου ανευρίσκονται οζίδια, κύστεις, φλυκταινίδια και ουλές. ΕΙ ΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΚΜΗΣ Ακµή σε ενήλικη γυναίκα. Επίµονη ακµή σε δασύτριχη γυναίκα µε ή χωρίς διαταραχή του κύκλου της περιόδου. Συρρέουσα ακµή. Βαριά κυστική ακµή µε έντονες βλάβες στον κορµό. Σπάνια συνδέεται µε τον γονότυπο ΧΥΥ ή µε το σύνδροµο πολυκυστικών ωοθηκών. Κεραυνοβόλος ακµή. Σε νεαρούς άρρενες (13-17 ετών). Οξεία έναρξη βαριάς κυστικής ακµής µε διαπύηση των βλαβών και έλκωση. Επίσης υπάρχει κακουχία, εύκολη κόπωση, πυρετός, αρθραλγίες, λευκοκυττάρωση και αυξηµένη ΤΚΕ. Ανθεκτική ακµή. Μπορεί να σχετίζεται µε συγγενή υπερπλασία των επινεφριδίων (ανεπάρκεια της 11-6-ή της 21-6-υδροξυλάσης. Ακµή της Μαγιόρκα ή θερινή ακµή. Μετά από έκθεση στον ήλιο σε γυναίκες ετών. Άλλες µορφές: τροπική, προεµµηνοπαυσιακή, κοσµητική, χλωρακµή, µηχανική, χηλοειδής ακµή και gram (-) θυλακίτιδα. ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Η ακµή είναι αποτέλεσµα τεσσάρων αιτιολογικών παραγόντων σε άτοµα µε κατάλληλο γενετικό υπόστρωµα. Α) Υπερέκκριση σµήγµατος. Η ακµή εντοπίζεται εκεί όπου οι σµηγµατογόνοι αδένες υπερλειτουργούν όπως το πρόσωπο, στέρνο, ράχη και γλουτοί. Είναι ανάλογη της σµηγµατόρροιας και

3 εµφανίζεται στην έναρξη της εφηβείας όπου οι αδένες έχουν ωριµάσει. Όταν ανασταλεί η λειτουργία τους ελέγχεται η ακµή. Β) Απόφραξη του τριχοσµηγµατογόνου πόρου λόγω διαταραχής της κερατινοποίησης των θυλάκων των τριχών. Το κερατινώδες υλικό γίνεται πυκνότερο και αποφράζει την έκκριση σµήγµατος. Ο διατεταµένος θυλακικός αυλός περιέχει συµπυκνωµένη κερατίνη και λιπιδικά υπολείµµατα (κλειστός φαγέσωρας) ενώ όταν ο θύλακας διατηρεί πύλη εξόδου στην επιφάνεια του δέρµατος και η ηµιστερεή µάζα προβάλει σχηµατίζεται ένα βύσµα (ανοικτός φαγέσωρας). Οι βλάβες της ακµής (φαγέσωρες) είναι αποτέλεσµα αυτής της ανώµαλης κερατινοποίησης, καθώς και µιας πολύπλοκης αλληλεπίδρασης µεταξύ ορµονών (ανδρογόνα) και µικροβίων (Propionibacterium acnes) στις τριχοσµηγµατογόνες µονάδες. Τα ανδρογόνα (τα οποία είναι ποσοτικά και ποιοτικά φυσιολογικά) διεγείρουν τους σµηγµατογόνους αδένες ώστε να παράγουν µεγαλύτερα ποσά σµήγµατος. Γ) Μικροβιακοί παράγοντες. Στους θυλάκους των τριχών σε όλα τα άτοµα (υγιείς και µε ακµή) βρίσκονται πάντα σταφυλόκοκκοι, ζυµοµύκητες του γένους πιτυρόσπορο και προπιονικό βακτηρίδιο. Τα βακτηρίδια περιέχουν λιπάσες που µετατρέπουν τα λιπίδια σε ελεύθερα λιπαρά οξέα που είναι φαγεσωρογόνα. ) Φλεγµονή. Τα διατεταµένα θυλακικά τοιχώµατα µπορεί να ραγούν και το περιεχόµενο (σµήγµα, λιπίδια, λιπαρά οξέα, κερατίνη κ.λ.π.) µπορεί να διαρρεύσει στο χόριο, προκαλώντας αντίδραση ξένου σώµατος (βλατίδα, φλύκταινα, οζίδιο). Η ρήξη και η επακόλουθη έντονη φλεγµονή οδηγεί στο σχηµατισµό ουλών. Πού οφείλεται η ακµή; εν είναι γνωστά τα αίτια αν και είναι πολυπαραγοντική νόσος. Οι παράγοντες που εµπλέκονται στην εµφάνισή της είναι : 1.οικογενειακό ιστορικό (κληρονοµικότητα) 2.ορµονικές διαταραχές 3.στρές

4 4.µετά από ερεθισµό του δέρµατος 5.χρήση ορισµένων φαρµάκων (λίθιο,ανδρογόνα) 6.χρήση αναβολικών και διαφόρων ναρκωτικών ουσιών 7.χρήση λιπαρών καλλυντικών Επηρεάζει πολύ την ψυχολογία του καθενός, γι' αυτό θα πρέπει οι ασθενείς να δείξουν υποµονή γιατί πρόκειται για µια επίµονη και χρονοβόρα πάθηση που µπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη. Όταν δε, εµφανίζεται κατά την εφηβική ηλικία, που τα άτοµα είναι ήδη αρκετά ανασφαλή, µπορεί να οδηγήσει και στην αυτοκτονία αν καθυστερήσει η θεραπεία. Παράγοντες που συµµετέχουν στην παθοφυσιολογία της νόσου: 1) η υπερπαραγωγή σµήγµατος από τους αδένες του δέρµατος, εν µέρει γενετικά καθοριζόµενη, κυρίως από την τοπική δράση των ανδρογόνων και ιδιαίτερα της διυδροτεστοστερόνης µετά την ενζυµική δράση της 5α-αναγωγάσης 2) το Propionobacterium acnes το οποίο βρίσκεται στο εσωτερικό των τριχοσµηγµατογόνων θυλάκων και παράγει λιπάσες οι οποίες διασπούν τα λιπαρά οξέα του σµήγµατος και θεωρούνται ουσιαστικοί παράγοντες στην παθογένεια της ακµής. 3) Η φλεγµονή, τόσο από το P.acnes όσο και από τη συσσώρευση του σµήγµατος και την πίεση στα τοιχώµατα του θυλάκου 4) Η στένωση της εξόδου του τριχοσµηγµατογόνου θυλάκου, από διαταραχή της κερατινοποίησης των κυττάρων Η ακµή απαιτεί έγκαιρη αντιµετώπιση προκειµένου να µην υποτροπιάσει και να µην αφήσει ουλές. Επιπλέον, αν δεν γίνει θεραπεία ή δεν επιλεγεί η σωστή θεραπεία, η ακµή µπορεί να επιµένει για πολλά χρόνια. Ακόµη η «έγκυρη αντιµετώπιση» δηλαδή µε την έναρξη του προβλήµατος να καταφύγετε σε κάποιο γιατρό, δερµατολογικό κέντρο ή νοσοκοµείο, έστω κι αν θεωρείτε ότι το πρόβληµα δεν είναι ιδιαίτερα σοβαρό, αποτελεί την ασφαλή και µόνιµη λύση του

5 προβλήµατος. Η ακµή είναι νόσος, όχι ένα απλό αισθητικό πρόβληµα. Χρειάζεται ιατρική βοήθεια, και δεν υπάρχει κανένας λόγος να ντρέπεστε για το πρόβληµα σας. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Υπερηχογράφηµα ωοθηκών. Ελεύθερη τεστοστερόνη, FSH, LH, DHEA-S, 17 ΟΗ προγεστερόνη. ΟΡΜΟΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΗΝ ΑΚΜΗ Η διερεύνηση µε εργαστηριακές εξετάσεις γίνεται στις εξής περιπτώσεις: ιαταραχές εµµήνου ρύσεως ασυτριχισµός, ανθεκτική ακµή, όψιµη ακµή Ακµή που υποτροπιάζει σύντοµα µετά από συστηµατική χρήση ισοτρετινοΐνης Παιδιά ηλικίας 7-9 ετών µε ακµή Βρέφη µε ακµή και συνοδά σηµεία υπερανδρογονισµού. ΠΟΡΕΙΑ Η ακµή µπορεί να υποχωρήσει αυτόµατα µετά τα είκοσι χρόνια ή µπορεί να επιµένει µετά την τέταρτη δεκαετία. Εξάρσεις παρατηρούνται κατά την έναρξη της εµµηνορρυσίας ή το χειµώνα. Το µόνο σωµατικό επακόλουθο είναι η ουλοποίηση, η οποία είναι δυνατό να αποφευχθεί µε την κατάλληλη θεραπεία, κυρίως µε τη χορήγηση ισοτρετινοΐνης στα αρχικά στάδια της νόσου. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της ακµής θα πρέπει να εκτιµώνται εξατοµικευµένα σε κάθε ασθενή και η θεραπεία να προσαρµόζεται ανάλογα. Στόχος της θεραπείας είναι η µείωση της σµηγµατόρροιας, ο περιορισµός σχηµατισµού φαγεσώρων,

6 µείωση του πληθυσµού του προπιονικού βακτηριδίου και µείωση της φλεγµονής µε την κατάλληλη τοπική ή και συστηµατική αγωγή. Θεραπεία Τοπικά φάρµακα Πρόκειται για ουσίες όπως το υπεροξείδιο του βενζολίου, το αζελαικό οξύ, που εφαρµόζονται τοπικά στο δέρµα, σε µορφή κρέµας ή τζελ, για να αντιµετωπίσουν τους φαγέσωρες και τη φλεγµονή. Μπορεί να έχουµε ανεπιθύµητες ενέργειες, όπως ξηρότητα, ερυθρότητα, απολέπιση του δέρµατος, αποχρωµατισµό σε υφάσµατα. Με τη καθοδήγηση όµως του γιατρού και το συνδυασµό µε ενυδατική κρέµα, οι ενοχλήσεις µετριάζονται. Επίσης τα ρετινοειδή (ανταπαλένη) χρησιµοποιούνται στην τοπική αγωγή της κοινής ακµής. Όλα τα παραπάνω περιορίζουν τον πληθυσµό του p.acnes, έχουν κερατολυτικές δράσεις και µειώνουν τη φλργµονή. Θεραπεία από το στόµα Σε περιπτώσεις µέτριας ή βαριάς ακµής συνήθως επιλέγεται η θεραπεία από το στόµα, η οποία χορηγείται µεµονωµένα ή σε συνδυασµό µε τοπικά φάρµακα. Αυτή µπορεί να περιλαµβάνει: Αντιβιοτικά. Π.χ., τετρακυκλίνες όπως µινοκυκλίνη και µακρολίδια όπως ερυθροµυκίνη και αζιθροµυκίνη. Χορηγούνται µε στόχο να καταπολεµηθούν τα βακτηρίδια που προκαλούν τη φλεγµονή. Ορµονικά σκευάσµατα (π.χ. οιστρογόνα και αντιανδρογόνα)-προκειµένου να ρυθµίσουν τις ορµόνες που οδηγούν σε αυξηµένη σµηγµατόρροια. Σε σοβαρές περιπτώσεις ακµής ή όταν ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται στις άλλες θεραπείες µπορεί να χορηγηθεί ένα εξαιρετικά αποτελεσµατικό φάρµακο, η ισοτρετινοίνη. Η ισοτρετινοίνη αντιµετωπίζει σχεδόν όλους τους µηχανισµούς που προκαλούν ακµή και σε µεγάλο ποσοστό µπορεί να προσφέρει µόνιµη ίαση. Μειώνει την παραγωγή σµήγµατος και κερατίνης, ενώ παράλληλα καταπολεµά τα βακτηρίδια που συνδέονται µε την ακµή. Ωστόσο, επειδή πρόκειται για ισχυρό φάρµακο, επιλέγεται µόνο από δερµατολόγους και σε σοβαρές περιπτώσεις. Το 30% αυτών που λαµβάνουν το φάρµακο υποτροπιάζει και σ αυτούς το φάρµακο µπορεί να επαναχορηγηθεί την επόµενη χρονιά ή και αργότερα αλλά και σπανίως σε τρίτο κύκλο. Απαραίτητη προυπόθεση είναι η χορήγηση της κατάλληλης αθροιστικής δοσολογίας του φαρµάκου που εξαρτάται από το βάρος του ασθενούς και είναι

7 περίπου 120mg/kgr B.Σ. και για επαρκές χρονικό διάστηµα Το φάρµακο µπορεί να ανεβάσει παροδικά τα λιπίδια και να επηρεάσει την ηπατική λειτουργία, µεταβολές που είναι αναστρέψιµες µε την ελάττωση της δόσης ή τη διακοπή του φαρµάκου, γι αυτό και απαιτείται εργαστηριακός έλεγχος πριν και κατά διάρκεια της χορήγησής του. Μπορεί επίσης να προκαλέσει παροδική επιδείνωση της ακµής στην αρχή της θεραπείας. Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν ξηρότητα δέρµατος και βλεννογόνων (χειλέων) κατά τη διάρκεια της θεραπείας, που αντιµετωπίζεται εύκολα µε ενυδατικούς παράγοντες. Σε όλο αυτό το χρονικό διάστηµα πρέπει να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο και επιβάλλεται η χρήση αντιηλιακού.η γυναίκα δεν πρέπει να βρίσκεται σε κατάσταση εγκυµοσύνης αλλά και να µην καταστεί έγκυος ακόµα και για 3 µήνες µετά τη λήψη της τελευταίας κάψουλας. Τα τελευταία χρόνια προτείνονται από τους δερµατολόγους τρόποι αντιµετώπισης της ενεργού ακµής µε τη χρήση lasers, όπως το Er:Glass στα 1550nm ή µε φωτοδυναµική θεραπεία, που µειώνουν τον πληθυσµό του p.acnes και προκαλούν σµίκρυνση των σµηγµατογόνων αδένων. Το πλεονέκτηµά τους είναι οτι δεν χρειάζεται η λήψη σκευασµάτων από το στόµα µε τις όποιες ανεπιθύµητες ενέργειες, ενώ µειονέκτηµά τους είναι το σχετικά αυξηµένο κόστος τους. MYΘΟΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ (ερωτήσεις που συναντάµε συχνά) 1. Η ακµή είναι µεταδοτική. Πραγµατικότητα: εν πρόκειται για µεταδοτική νόσο, εκτός και αν υπάρχει σταφυλοκοκκική µόλυνση. 2. Οι λιπαρές τροφές και η σοκολάτα επιδεινώνουν την ακµή. Πραγµατικότητα: οι λιπαρές τροφές και η σοκολάτα δεν παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στην ακµή. Αυτό που µπορεί να την επιδεινώσει είναι η απότοµη αύξηση του σωµατικού βάρους, ενώ διερευνάται η πιθανή επίδραση των ανθρακούχων αναψυκτικών και των γαλακτοκοµικών 3. Το πλύσιµο µε αντισηπτικά βοηθάει; Πραγµατικότητα: Το πλύσιµο µε καθαριστικά θεωρείται χρήσιµο στην ακµή για την αποµάκρυνση του σµήγµατος. Η χρήση αντισηπτικών όµως δεν έχει αποδειχτεί ότι προσφέρει βοήθεια, αφού το µικροβιακό αίτιο βρίσκεται βαθιά στους τριχοσµηγµατογόνους αδένες. Για να µην διεγείρετε την έκκριση του σµήγµατος, αποφεύγετε τα σκληρά προϊόντα που περιέχουν οινόπνευµα.

8 4. O "καθαρισµός προσώπου"; Η διαδικασία "καθαρισµού προσώπου" αντενδείκνυται, όπως και η σύνθλιψη, πίεση, ξύσιµο των βλαβών της ακµής, γιατί µε παρόµοιους χειρισµούς µπορεί να παρατηρηθεί βαριά επιδείνωση µε ουλοποιηµένες βλάβες και τα αντίθετα ακριβώς αποτελέσµατα. 5. Ο ήλιος είναι «φίλος» στην θεραπεία της ακµής.πραγµατικότητα:μπορεί να έχουµε την εντύπωση ότι ο ήλιος θεραπεύει την ακµή γιατί µαυρίζει το δέρµα και «κρύβει» τα σηµάδια, αλλά µετά την έκθεση µας στον ήλιο διεγείρονται οι σµηγµατογόνοι αδένες και το δέρµα µας γίνεται πιο λιπαρό. 6. Θα αφήσει σηµάδια; Πραγµατικότητα: Αν η ακµή αντιµετωπιστεί σωστά, συνήθως αφήνει ελάχιστα έως και καθόλου σηµάδια. Αν βέβαια αφήσει τελικά ουλές, υπάρχουν σύγχρονες θεραπείες οι οποίες µπορούν να τα µετριάσουν ή να τα εξαλείψουν. Οι κυριότερες µέθοδοι είναι: Πήλινγκ, κυρίως χηµικά που λειαίνουν το δέρµα, αν και θα χρειαστούν περισσότερες από µία εφαρµογές για να έχουµε τα επιθυµητά αποτελέσµατα. ερµοαπόξεση :εξαφανίζει τις υπερτροφικές ή ατροφικές ουλές.συνιστάται µόνο σε άτοµα µε σοβαρές βλάβες.απαιτεί την παραµονή στο σπίτι για µερικές µέρες και γίνεται µετά από τοπική ή γενική αναισθησία. Αποφεύγεται κατά τους καλοκαιρινούς µήνες, γιατί µπορεί να προκαλέσει υπέρχρωση του δέρµατος. Η εφαρµογή τους πρέπει να γίνει από εξειδικευµένους γιατρούς δερµατολόγους αφότου θεραπευτεί η ακµή. Lasers όπως ablative και non-ablative fraccional lasers που αναπλάθουν την επιδερµίδα και κινητοποιούν την παραγωγή κολλαγόνου ώστε να µικρύνουν οι ουλές της ακµής.